์์์
(Eun-A Seo)
1โ
์๊ทผํ
(Keun-Hyeok Yang)
2
์ ์ฐ๋ฐฑ
(Yeon-Back Jung)
1
โ2014 by Korea Concrete Institute
Key words (Korean)
ํ๊ฒฝ์ํฅ, CO2, ์ง์ญ, ๊ณ์ , ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ๋น์จ
Key words
environmental impact, CO2, region, season, concrete mixture proportions
-
1. ์ ๋ก
-
2. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ ๊ณผ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ ํ๊ฐ ์ ์ฐจ
-
2.1 ๋ชฉ์ ๋ฐ ๋ฒ์ ์ค์
-
2.2 ์ ๊ณผ์ ๋ชฉ๋ก(life-cycle inventory, LCI) ๋ถ์
-
2.3 ํ๊ฒฝ์ํฅ ํ๊ฐ
-
3. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ ๋ฐ์ดํฐ ๋ฒ ์ด์ค
-
3.1 ๊ณ์ ๋ณ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ ๋ฐ์ดํฐ ๋ฒ ์ด์ค
-
3.2 ์ง์ญ๋ณ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค
-
4. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ
-
4.1 ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ๋ํ ๊ณ์ ์ํฅ
-
4.2 ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ๋ํ ์ง์ญ์ํฅ
-
5. ๊ฒฐ ๋ก
1. ์ ๋ก
์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ๋น๊ต์ ์ ๋ ดํ ๊ฐ๊ฒฉ๊ณผ ์ฐ์ํ ์ฑ๋ฅ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๊ฑด์ค์ฐ์
์์ ๊ฐ์ฅ ๋ณดํธ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ ๊ฑด์ถ์ฌ๋ฃ์ด๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ๋ ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ๋ชฉํ
์ฌ๋ผํ์ ์์ถ๊ฐ๋์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๋ค. ํ์ง๋ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ฃผ์ ๊ตฌ์ฑ์ฑ๋ถ์ธ ๋ณดํต ํฌํ๋๋ ์๋ฉํธ(ordinary portland cement, OPC)๋
๋ค๋์ ์ด์ฐํํ์(CO2)๋ฅผ ๋ฐ์์ํด์ ๋ฐ๋ผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ๋จ๊ณ์์๋ถํฐ CO2 ์ ๊ฐ์ด ์ค์ํ ๋ชฉํ๋ก ๊ณ ๋ ค๋ ํ์๊ฐ ์์์ด ์ ์๋๊ณ ์๋ค.1-3) ํ์ง๋ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฐ์
์์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ํ๊ฐํ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ด๋ณด์ ์ธ ๋จ๊ณ์ด๋ฉฐ, ์ง์๊ฐ๋ฅํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฐ์
์ผ๋ก ๋ฐ์ ํ๊ธฐ์ํด ์ ์ฑ
์๋ฆฝ๊ณผ ๊ธฐ์ ์ง์์ ์ํ ์๋ฃ๋
์์ง๊น์ง ๋งค์ฐ ๋ฏธํกํ ์ํ์ด๋ค.4)
๊ตญ๋ด์ ๊ธฐํํ๊ฒฝ์ ๋น๊ต์ 4๊ณ์ ์ด ๋๋ ทํ๋ฉฐ, ์ฌ๋ฃ ๊ณต๊ธ์๋ ์ง์ญ์ ๋ฐ๋ผ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ผ ๋์ผ ๋ชฉํ ์ฌ๋ผํ์ ์์ถ๊ฐ๋์ ๋ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉํ๋
๋ ๋ฏธ์ฝ ๊ณต์ฅ์ ์์น์ ๋ฐ๋ผ ๊ณ์ ๋ณ, ์ง์ญ๋ณ๋ก ๋ค์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋ค. ํนํ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ(granulated ground blast-furnace slag;
GGBS), ํ๋ผ์ด์ ์ฌ(fly ash; FA) ๋ฐ ์ค๋ฆฌ์นดํธ(silica fume; SF) ๋ฑ์ ํผํ์ฌ(supplementary cementitious
materials, SCM) ์นํ์จ์ ์ด๋ค ๊ณต์ฅ์์น์ ๋ฐ๋ผ ์ง์ญ๋ณ๋ก ์๋นํ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋ค. ์ ์ฒ ์๊ฐ ์์นํ ๊ด์๊ณผ ํฌํญ์ธ๊ทผ์ง์ญ์ ๋ ๋ฏธ์ฝ ๊ณต์ฅ์์๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์
ํผํ์ฌ๋ก ๋๋ถ๋ถ GGBS๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์ด๋ ๋ฐ๋ฉด, ํ๋ ฅ๋ฐ์ ์๊ฐ ์์นํ ์ผ์ฒํฌ์ ์ํฅ ๋ฑ์ ์ธ๊ทผ์ง์ญ ๋ ๋ฏธ์ฝ ๊ณต์ฅ์์๋ GGBS๋ณด๋ค FA ์นํ์จ์ด
๋ ๋๋ค. ์ด๋ก ์ธํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ฑ๋ถ ๋น์จ๋ค์ ์ฐจ์ด๋ ์ ๊ณผ์ ํ๊ฐ(lifecycle assessment, LCA)์ ์ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ๊ฒฝ๋ถํ๋์ ์ํฅ์
๋ผ์น๊ฒ ๋๋ค.3) ํ๊ฒฝ์ค๊ณ ๋ฐ ๊ทธ๋ฆฐ ์๋ฐฉ์ ๊ฐ๋
4-8)์ด ์ค์ํ๊ฒ ๋ค๋ฃจ์ด์ง๋ ์์ ์์ ๊ตญ๋ด์ ๊ณ์ ๋ฐ ์ง์ญ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ฐ๋จ๊ณ์์์ ํ๊ฒฝ๋ถํ๋ ๋น๊ต๋ ์ค๊ณ์ ๋ฐ ์๊ณต์์๊ฒ ๊ท์คํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ ๊ณตํ
์ ์๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ ๊ตญ๋ด์ ์ง์ญ๊ณผ ๊ธฐํ์กฐ๊ฑด์ด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ํ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ํ๊ฒฝ์ํฅ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํ ์์คํ
๊ฒฝ๊ณ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ
๊ตฌ์ฑ ์์ฌ๋ฃ๋ค์ ์ฑ์ทจ๋จ๊ณ(์๋)์์๋ถํฐ ์๊ณต ์ ๋จ๊ณ๊น์ง์ด๋ค. ํ๊ฐ์์๋ ์ ๋ ๋ถํ๋์ผ๋ก์ CO2 ๋ฐ์๋์ ํ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ํ๊ฒฝ์ํฅ ์งํ๋ก์ ์ง๊ตฌ์จ๋ํ, ๊ดํํ์ฐํ๋ฌผ์์ฑ, ์์๊ณ ๊ฐ, ๋ถ์์ํ, ์ฐ์ฑํ ๋ฐ ์ธ๊ฐ๋
์ฑ์ ํ๊ฐํ์๋ค. ํ๊ฐ์งํ๋ ํ๊ฒฝ๋ถ์์
์ ์ํ โํ๊ตญํ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ง์ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก 9)โ์ ๊ทผ๊ฑฐํ์์ผ๋ฉฐ, ํ๊ฒฝ์ํฅํ๊ฐ๋ ISO 14040 ์๋ฆฌ์ฆ8)๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์๋ค. ๊ฐ ์ฌ๋ฃ์ ์์ฌ๋ฃ ์ฑ์ทจ๋จ๊ณ๋ถํฐ ์ด๋ฐ๋จ๊ณ๊น์ง์ ์ ๊ณผ์ ๋ชฉ๋ก(lifecycle inventory; LCI)์ ํ๊ตญํ๊ฒฝ์ฐ์
๊ธฐ์ ์10)์์ ์ ๊ณตํ๋ ๊ตญ๊ฐ LCI ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค ์ ๋ณด๋ง์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์๋ค.
|
Fig. 1 Procedure of concrete LCA (studied system : from cradle to preconstruction)
|
2. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ ๊ณผ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ ํ๊ฐ ์ ์ฐจ
2.1 ๋ชฉ์ ๋ฐ ๋ฒ์ ์ค์
์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ๊ณผ์ ํ๊ฐ์ ์์คํ
๊ฒฝ๊ณ๋ Fig. 1์ ๋ํ๋ธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ณต์ ํ๋ฆ๋์ ๊ฐ์ด ์ฌ๋ฃ์ฑ์ทจ๋จ๊ณ(์๋)์์ ์๊ณต ์ง์ ๋จ๊ณ๊น์ง์ด๋ค. ์ ๊ณผ์ ํ๊ฐ์์๋
์๋ชจ๋๋ ์์๊ณผ ๋ฐ์ํ๋ ๋๊ธฐ ๋ฐฐ์ถ๋ฌผ, ์๊ณ ๋ฐฐ์ถ๋ฌผ ๋ฑ์ด ๊ณ ๋ ค๋์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ์ ๋ํ ์๋ฃ๋ ๊ตญ๋ด 14๊ฐ ๋ ๋ฏธ์ฝ์ฌ์์ ์ ๊ณตํ 6331๊ฐ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ
์ด์ฉํ์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์ฑ์ฌ๋ฃ์ ์ด์ก๋จ๊ณ์์๋ ์๋ฉํธ, GGBS, FA์ ๊ฐ์ ๊ฒฐํฉ์ฌ๋ 23ํค ๋ฒํฌ์ฐจ๋ฅผ, ๊ณจ์ฌ๋ 15ํค ํธ๋ญ์ ์ ์ฉํ์๋ค. ์์ฐ๋
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ด๋ฐ์ 6 m3 ์ฉ๋์ ๋ ๋ฏธ์ฝ ํธ๋ญ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
2.2 ์ ๊ณผ์ ๋ชฉ๋ก(life-cycle inventory, LCI) ๋ถ์
์ ๊ณผ์ ๋ชฉ๋ก๋ถ์์ ์ ๊ณผ์ ํ๊ฐ์ ๊ฐ์ฅ ์ค์ํ ๋จ๊ณ๋ก ์ฐ๊ตฌ๋ฒ์์์ ์ค์ ํ ์์คํ
๊ฒฝ๊ณ๊น์ง์ ํฌ์
๋ฌผ๊ณผ ์ฐ์ถ๋ฌผ์์๋ฅผ ๊ธฐ๋กํ์ฌ ๋ชฉ๋กํํ๋ ๊ณผ์ ์ด๋ค. ์ฌ๊ธฐ์
ํฌ์
๋ฌผ์ ์๋์ง์, ์์ฌ๋ฃ, ์ ํ ๋ฑ์ด๋ฉฐ, ์ฐ์ถ๋ฌผ์ CO2, CO, NOx์ ๊ฐ์ ํ๊ฒฝ์ค์ผ๋ฌผ์ง๋ค์ ๋ปํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์์คํ
๊ฒฝ๊ณ ๋ด์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ ๊ณผ์ ํ๊ฐ์์ ๋ฐ์๋ 9๊ฐ์ง ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋(CO2, CO, NOx, SOx, NH3, ๋ฌด์ฐํ, ์ ์ฐํ, ์ฒ์ฐ๊ฐ์ค, ์์ )์ ์ํ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ์ํด์๋ ๊ฐ๊ฐ์ LCI DB๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ค.
LCI DB๋ ์ฒ์ฐ์์ ๋งค์ฅ๋๊ณผ ์๋์ง์ ๋ฑ์ ํ๊ฒฝ์ ์ํฅ์ ๋ฐ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์๊ตญ์ DB๋ฅผ ์ด์ฉํ๋ ๊ฒ์ด ๋ฐ๋์งํ๋ค. ํ์ง๋ง ๊ตญ๋ด์ ๊ตฌ์ถ๋ ๊ฑด์ค์์ฌ์
LCI DB๋ ํ์ ํ ๋ถ์กฑํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ GGBS, FA, SF์ ์ผ๋ณธ ํ ๋ชฉํํ์ ์๋ฃ๋ฅผ ์ด์ฉํ์๋ค.11) ๊ณ ๋ ค๋ ์์คํ
๊ฒฝ๊ณ์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ๋ถํ๋์ Yang et al.6)์ ์ํด ์ ์๋ ํ๊ฐ์ ์ฐจ๋ฅผ ๋ฐ๋์ผ๋ฉฐ, ๋ค์์ ์์ฝํ์๋ค.
2.3 ํ๊ฒฝ์ํฅ ํ๊ฐ
ํ๊ฒฝ์ํฅ ํ๊ฐ์งํ๋ LCI DB์ ์ํด ์ฐ์ ๋ ํ๊ฒฝ๋ถํ๋์ด ๊ฐ๊ฐ์ ์ํฅ๋ฒ์ฃผ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ ๋ํํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ๊ฒฝ์ํฅ ๋ฒ์ฃผ๋ฅผ ๋ฌด์๋ฌผ
์์๊ณ ๊ฐ, ์ง๊ตฌ์จ๋ํ, ๊ดํํ์ฐํ๋ฌผ ์์ฑ, ์ฐ์ฑํ, ๋ถ์์ํ ๋ฐ ์ธ๊ฐ๋
์ฑ์ 6๊ฐ๋ก ๋ถ๋ฅํ์๋ค. ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ๊ฐ๊ด์ ์ผ๋ก ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ถ๋ฅํ, ํน์ฑํ,
์ ๊ทํ ๋ฐ ๊ฐ์ค์น ๋ถ์ฌํ๋ ๊ณผ์ ์ด ํ์ํ๋ค. ์ด๋ค ๊ณผ์ ์ ํตํด ์ฐ์ ๋๋ ํ๊ฒฝ์ํฅ์งํ()๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ํ๋ผ ์ ์๋ค.9)
์ฌ๊ธฐ์, ๋ ๋ฒ์งธ ๋ชฉ๋กํญ๋ชฉ์ ํ๊ฒฝ๋ถํ๋์ด๋ฉฐ, ๋ ์ํฅ๋ฒ์ฃผ ์ ์ํ ๋ฒ์งธ ๋ชฉ๋กํญ๋ชฉ์ ํน์ฑํ ๊ณ์ ๊ฐ์ด๋ค. ๋ ์ํฅ๋ฒ์ฃผ ์ ์ ๊ทํ ๊ธฐ์ค ๊ฐ์ด๋ฉฐ, ๋ ์ํฅ๋ฒ์ฃผ ์ ๊ฐ์ค์น ๊ฐ์ ๋ปํ๋ค.
ํ๊ฒฝ์ํฅ ํ๊ฐ์งํ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํฌ์
๋๋ ์ด ๊ฒฐํฉ์ฌ ์๋น๋์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๋ค.6,12) ์ฆ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋์ ์ฆ๊ฐ๋ ๊ฒฐํฉ์ฌ์์ ์ฆ๊ฐ๋ก ์ธํด ํ๊ฒฝ๋ถํ๋์ ์ฆ๊ฐ๋ฅผ ๋๋ฐํ๋ค. ๋ฐ๋ฉด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋์ ์ฆ๊ฐ๋ ๊ตฌ์กฐ๋ถ์ฌ์ ๋จ๋ฉดํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์ค์ผ
์ ์๋ค. ์ด๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฌผ๋์ ๊ฐ์๋ฅผ ํตํ์ฌ ํ๊ฒฝ๋ถํ๋ ๊ฐ์๋ฅผ ์ ๋ํ ์ ์์์ ์๋ฏธํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ๋จ์ ์์ถ๊ฐ๋(1MPa)์
๋ฐํ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ๊ฐํ ํ์๊ฐ ์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋จ์ ์์ถ๊ฐ๋์์์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ์ํด์ ํ๊ฒฝ์ํฅ ์งํ๋ฅผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋๋ก ๋ฌด์ฐจ์ํ ๊ฐ์
ํ๊ฒฝ์ํฅ์ง์()๋ก ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ์๋ค.
์ฌ๊ธฐ์ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ค๊ณ์์ถ๊ฐ๋์ด๋ค.
3. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ ๋ฐ์ดํฐ ๋ฒ ์ด์ค
๊ณ์ ๊ณผ ์ง์ญ์ ๋ณํ๊ฐ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๊ตญ๋ด 14๊ฐ ๋ ๋ฏธ์ฝ ์ฌ์์ ์ ๊ณตํ 6331๊ฐ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ฅผ
์ ๋ฆฌํ์๋ค. ๊ตฌ์ถ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ DB๋ ๋ ๋ฏธ์ฝ ํ์ฌ์์ ๊ฒ์ฆ์ ๊ฑฐ์น ํ ์ค์ ์ ์ผ๋ก ๊ฑด์คํ์ฅ์์ ์ฌ์ฉ๋๋ ์๋ฃ์ด๋ค. ์ด ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์์๋ ๊ฒฐํฉ์ฌ๋ก
์๋ฉํธ๋ง์ ์ฌ์ฉํ ๋ฐฐํฉ๊ณผ ํผํ์ฌ๋ฅผ ์นํํ ๋ฐฐํฉ์ ํฌํจํ๊ณ ์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ์ ๋ฐ๋ผ ํผํ์ฌ์ ์นํ์จ์ ์์ดํ์ง๋ง ํผํ์ฌ๋ฅผ ์นํํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ์์๋
FA๋ฅผ ์นํํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ๊ฐ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ์ด๋ GGBS์ ๋นํด FA์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ ๋์ฑ ํฅ์๋ฅ๋ ฅ๊ณผ ๊ฐ๊ฒฉ๊ฒฝ์๋ ฅ ๋๋ฌธ์ด๋ผ ํ๋จ๋๋ค.13)
3.1 ๊ณ์ ๋ณ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ ๋ฐ์ดํฐ ๋ฒ ์ด์ค
๊ณ์ ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ ํ์ค๊ธฐ(3๏ฝ5์, 9๏ฝ10์), ํ์ ๊ธฐ(6๏ฝ8์), ๋์ ๊ธฐ(11๏ฝ2์)๋ก ๊ตฌ๋ถํ์๋๋ฐ, ๊ฐ ๊ณ์ ๋ณ ๋ฐ์ดํฐ ์๋ ๊ฐ๊ฐ 1176๋ฐฐํฉ,
2931๋ฐฐํฉ, 1359๋ฐฐํฉ์ด๋ค(Fig. 2). ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ฌ๋ น 28์ผ ์์ถ๊ฐ๋์ ๋ฒ์๋ 18MPa๏ฝ40MPa์ด๋ค. ๊ตญ๋ด ๊ฑด์คํ์ฅ์์
์ฃผ๋ก ๋ง์ด ์ฌ์ฉ๋๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋๋ 24MPa, 21MPa, 18MPa ์์ด์๋ค. ์์ถ๊ฐ๋ 35MPa ์ด์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ฌ์ฉ์ ์ ์ฒด ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์์
์ฝ 5%์ด์๋ค.
|
|
|
(a) Supplementary cementitious materials
|
(b) Concrete compressive strength
|
(c) Region
|
Fig. 2 Distribution of main parameters in the database
|
|
|
(a) Concrete compressive strength of 24MPa
|
|
|
(b) Concrete compressive strength of 27MPa
|
Fig. 3 Distribution of main parameters in the most common compressive strength ranges
according to seasons (range given in horizontal axis: less or equal~greater than)
|
Fig. 3๊ณผ 4์๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ค๊ณ ์์ถ๊ฐ๋ 24MPa์ 27MPa์์ ๊ณ์ ์ ๋ฐ๋ฅธ ํผํ์ฌ ์นํ์จ์ ๋ํ๋๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ํ์ ๊ธฐ์ ํผํ์ฌ ์นํ์จ์ด
ํ์ค๊ธฐ์ ๋์ ๊ธฐ์ ์นํ์จ๋ณด๋ค ์ฝ 10% ๋์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ 24MPa์์ 27MPa๋ก ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณ์ ๋ณ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ์ ํ๋ผ์ด์ ์ฌ ์นํ์จ์
๋ณํ๋ ๋ฏธ๋ฏธํ์๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ์ ํ๋ผ์ด์ ์ฌ๋ฅผ ๋ชจ๋ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ํ์ค๊ธฐ์ ๋์ ๊ธฐ์ ํผํ์ฌ ์นํ์จ์ด 10% ์ด์ ์ฆ๊ฐํ์๋ค.
3.2 ์ง์ญ๋ณ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค
์ง์ญ๋ณ๋ก๋ ์์ธ, ๊ฒฝ๊ธฐ๊ถ 3311๋ฐฐํฉ, ๊ฐ์๊ถ 228๋ฐฐํฉ, ์ถฉ์ฒญ๊ถ 21๋ฐฐํฉ, ์ ๋ผ๊ถ 195๋ฐฐํฉ, ๊ฒฝ์๊ถ 2823๋ฐฐํฉ์ด๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ถฉ์ฒญ๊ถ๊ณผ ์ ๋ผ๊ถ์
์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋(๋ถ์ฐ)๋ก ํ์๋ค. ์ง์ญ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ์ ๋ถํฌ๊ฒฝํฅ์ ํฐ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ 24MPa์ผ ๋ ๊ฒฝ๊ธฐ๊ถ,
์ ๋ผ๊ถ, ๊ฒฝ์๊ถ์์ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ์ฌ์ฉ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ์ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ์นํ์จ()์ 30๏ฝ40%์ด์๋ค. ์์ธ์ ์ 10๏ฝ20%๋ก ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฎ์๋ค. ๋ํ ๊ฒฝ๊ธฐ๊ถ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ค๋ฅธ ์ง์ญ๊ณผ ๋ค๋ฅด๊ฒ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ ์ฝ 10% ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ํ๋ผ์ด์ ์ฌ์ ์นํ์จ()์ ๊ฒฝ์ฐ ์์ถ๊ฐ๋์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฐ์ง ์์์ผ๋ฉฐ, ๊ฒฝ๊ธฐ๊ถ์ ์ ๊ฒฝ์๊ถ๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ์ฝ 10% ์ ๋ ๋์๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ์ ํ๋ผ์ด์ ์ฌ๋ฅผ ๋ณตํฉ ์นํํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์๋ ์ง์ญ์ ์ฐจ์ด๋ ๊ฑฐ์ ์์์ง๋ง, ๊ฐ๋๊ฐ 24MPa์์
27MPa๋ก ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ํผํ์ฌ ์นํ์จ์ด 20% ๊ฐ๋ ๊ฐ์ํ์๋ค.
|
(a) Concrete compressive strength of 24MPa
|
|
|
(b) Concrete compressive strength of 27MPa
|
Fig. 4 Distribution of main parameters in the most common compressive strength ranges
according to region (range given in horizontal axis: less or equal~greater than)
|
|
Fig. 5 Environmental loads of concrete according to the concrete compressive strength
under different seasons
|
4. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ
4.1 ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ๋ํ ๊ณ์ ์ํฅ
๋ถ์ฐ์ง์ญ OPC ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ณ์ ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋์ Fig. 5์ ๋ํ๋ด์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋์ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ฆ๊ฐํ๋
๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ ๋์ ๊ธฐ์ ํ๊ฒฝ๋ถํ๋์ด ๊ฐ์ฅ ๋ง์๋ค. CO2๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋ ์ค์ ์ฝ 75%๋ก ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ๋ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ ์ด์ด์ ๋ฌด์ฐํ, CO์ ์์ ์ ์์ด์๋ค. ์ด๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ฃผ์ฌ๋ฃ์ธ ์๋ฉํธ์
CO2 ๋ฐ์๋์ด ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์ฑ์ฌ๋ฃ์ ๋นํด์ ํ์ ํ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์ ์ฒ์ฐ๊ฐ์ค ๋ฐ ์ ์ฐํ์ ์๋น๋๊ณผ NOX, SOX, NH3์ ๋ฐ์๋์ ๋ฏธ๋ฏธํ์๋ค. ๋ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋ 24MPa ์ดํ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ด ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋์ด ํ์ ๊ธฐ์์ ๋์ ๊ธฐ๋ก ๋ณํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ฝ 2% ์ฆ๊ฐํ์ง๋ง
27MPa์ ๋์ด์๋ฉด์ ์ด ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋์ ์ฝ 3% ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ๊ณ์ ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ์ํด Fig. 5์ ๋์ผํ OPC ์ฝํฌ๋ฆฌํธ
๋ฐฐํฉ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ํ๊ฐํ์ฌ Fig. 6์ ๋ํ๋๋ค. ํ๊ฒฝ์ํฅ ์งํ()๊ฐ์ ๋์ ๊ธฐ, ํ์ค๊ธฐ, ํ์ ๊ธฐ ์์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ํ์ค๊ธฐ ์ ๋น๊ตํ์ฌ ๋์ ๊ธฐ๋ ์ฝ 2% ์ฆ๊ฐํ์ผ๋ฉฐ, ํ์ ๊ธฐ๋ ์ฝ 1% ๊ฐ์ํ์๋ค. ๋ ๊ฒฐํฉ์ฌ์ ์์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๋์ ๊ธฐ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์์์ด ๋ฎ์ ๊ธฐ์จ์์ ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋จ์์๋ฉํธ์ ์์ ์ฆ๊ฐ์ํค๊ฑฐ๋ ํผํ์ฌ์
์นํ์จ์ ์ ๊ฐํ๋ ๋ฐ๋ฉด์ ํ์ ๊ธฐ์๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์จ๋๊ท ์ด์ ๋ฐฉ์งํ๊ธฐ ์ํด ๋จ์์๋ฉํธ ์์ ๊ฐ์์ํจ๋ค.13,14) ์ด๋ฌํ ๊ณ์ ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฒฐํฉ์ฌ์์ ์ฆ๊ฐ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์ณค๋ค.
|
Fig. 6 Effect of fck on environmental impact indicator
|
|
|
Fig. 7 Environmental impact index under different seasons
|
Fig. 7์๋ ์์ถ๊ฐ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณ์ ๋ณ ํ๊ฒฝ์ํฅ ์ง์()๋ฅผ ์ถ์ธ์ ์ผ๋ก ๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ๋์ ๊ธฐ์ ๊ฐ ํ์ ๊ธฐ ๋ณด๋ค ์ฝ 5% ๋์์ผ๋ฉฐ ํ์ ๊ธฐ์ ํ์ค๊ธฐ์ ๋ ๊ฑฐ์ ๋์ผํ์๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ 35MPa์ ๋์ด์๋ฉด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ง์์์ ๊ณ์ ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ๋ฏธํ์๋ค.
4.2 ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ๋ํ ์ง์ญ์ํฅ
Fig. 3๊ณผ 4๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ง์ญ์ ๋ฐ๋ผ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฐฐํฉ์ ์ ํํ์ฌ 6๊ฐ ๋์(์์ธ, ์ธ์ฒ, ๋๊ตฌ, ๊ด์ฃผ, ์ธ์ฐ, ๋ถ์ฐ)์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ๋ถํ
๋ฐ์๋๊ณผ ํ๊ฒฝ์ํฅ์งํ๋ฅผ ํ๊ฐํ์๋ค(Fig. 8). ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก 6๊ฐ ๋์์์ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ํผํ์ฌ๊ฐ ์นํ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฐฐํฉ์ด์์ผ๋ฉฐ ๋์์ ๋ฐ๋ผ
ํผํ์ฌ ์ข
๋ฅ์ ํผํ์ฌ ์นํ์จ์ด ์์ดํ์๋ค. ํผํ์ฌ๊ฐ ์นํ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์๋ ์ง์ญ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ํ์ ํ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. 6๊ฐ ๋์
์ค์์ ๋๊ตฌ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ ์งํ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ๋์์ผ๋ฉฐ ๊ฐ์ฅ ๋ฎ์ ๋์๋ ์ธ์ฐ์ด์๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ ๊ด์ฃผ์ ๋๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ด ๋์ผํ์ฌ ํ๊ฒฝ์ํฅ
๋ํ ๋์ผํ์๋ค. ์ด๋ ์ง์ญ์ ๋ฐ๋ผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์ฑ์ฌ๋ฃ์ ํ์ง, ๋ ๋ฏธ์ฝํ์ฌ์ ๋ฐฐํฉ๋น์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ์ค์ง์ญ์ ํ๊ฒฝ์กฐ๊ฑด์ ์ฐจ์ด๋ก ์ธํด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ๊ฐ
๋ฌ๋ผ์ง๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ธ์ฐ์์ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ FA์ GGBS๊ฐ ๋ณตํฉ์นํ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ก ๋๊ตฌ๋ ๊ด์ฃผ์ ๋น๊ตํ์ฌ ํผํ์ฌ ์นํ์จ์ด ํ์ ํ ๋์๋ค.
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ OPC์ ์์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํผํ์ฌ ์นํ์จ์ด ๋์์๋ก ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋๊ณผ ํ๊ฒฝ์ํฅ ์งํ๋ ๊ฐ์ํ๋ค.
|
(a) Environmental loads of concrete
|
|
|
(b) Life-cycle environmental impact of concrete
|
Fig. 8 Environmental impact of concrete with SCM under different regions
|
Fig. 9์๋ ํผํ์ฌ๊ฐ ์นํ๋์ง ์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ(OPC ์ฝํฌ๋ฆฌํธ)์์ 6๊ฐ ๋์์ ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋๊ณผ ํ๊ฒฝ์ํฅ์งํ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. OPC ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์๋
ํผํ์ฌ๊ฐ ์นํ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋น๊ตํ์ฌ ์ง์ญ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ํฌ์ง ์์๋ค. ์ธ์ฒ์ ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋์ด ๊ฐ์ฅ ๋์์ผ๋ฉฐ ๊ด์ฃผ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ๋ฎ์๋ค. OPC
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋์ ๋๋ถ๋ถ์ CO2 ๋ฐ์๋์ด์์ผ๋ฉฐ 6๊ฐ ๋์์ ํ๊ท CO2 ๋ฐ์๋์ 324 kg/m3์ด์๋ค. ๋ํ 6๊ฐ ๋์์ ํ๊ฒฝ์ํฅ ์งํ๋ ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋๊ณผ ๋น์ทํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ 9๊ฐ์ ์ํฅ์งํ ์ค ์ง๊ตฌ์จ๋ํ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ๋์๋ค.
4๊ฐ๋(๊ฐ์๋, ์ ๋ผ๋, ๊ฒฝ์๋, ๊ฒฝ๊ธฐ๋)์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ง์์์ ๊ฐ์๋์ ๊ฒฝ๊ธฐ๋์ ๋ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ ์ ๋ผ๋์ ๊ฒฝ์๋์ ๋ ํฐ ๋ณํ๊ฐ ์์๋ค(Fig. 10). ๋ํ ์ง์ญ ๊ฐ ์ ์ฐจ์ด๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ 24MPa์์ 40MPa๋ก ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ 3% ๊ฐ์ํ์๋ค.
|
(a) Environmental loads of concrete
|
|
|
(b) Typical life-cycle environmental impact of concrete
|
Fig. 9 Environmental impact of concrete without SCM under different regions
|
|
|
Fig. 10 Environmental impact index of concrete under different regions
|
5. ๊ฒฐ ๋ก
6331 ๊ฐ์ ๋ ๋๋ฏน์ค ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์ง์ญ๋ณ, ๊ณ์ ๋ณ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ๋น๋ฅผ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ ์ง์ญ๊ณผ ๊ณ์ ์ด ์ ๊ณผ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์
ํ๊ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ์ป์๋ค.
1)์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ์์ ํ์ ๊ธฐ์ ํผํ์ฌ ์นํ์จ์ ๋์ ๊ธฐ์ ํผํ์ฌ ์นํ์จ๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ์ฝ 10% ๋์๋ค.
2)6331๊ฐ์ ๊ตญ๋ด ๋ ๋ฏธ์ฝ ๋ฐฐํฉ์ค๊ณ์์๋ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ์ ํ๋ผ์ด์ ์ฌ๋ฅผ 30% ์ด์ ๋ณตํฉ์นํํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ ๋ค์์ผ๋ก ํ๋ผ์ด์ ์ฌ๋ฅผ
10 ๏ฝ20% ์นํํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ๋ง์ด ์ฌ์ฉํ์๋ค.
3)์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ 24MPa ์ดํ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์๋ ํ์ ๊ธฐ์์ ๋์ ๊ธฐ๋ก ๊ณ์ ์ด ๋ณํจ์ ๋ฐ๋ผ ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋์ด 2% ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ 27MPa
์ด์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ํ์ ๊ธฐ์ ๋์ ๊ธฐ์ ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์ฝ 3%์๋ค.
4)์์ถ๊ฐ๋ 24MPa์ผ๋, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ง์๋ ๋์ ๊ธฐ๊ฐ ํ์ ๊ธฐ ๋ฐ ํ์ค๊ธฐ์ ๋นํด ์ฝ 5% ๋์๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ 35MPa๋ฅผ ๋์ด์๋ฉด์
๊ณ์ ์ด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๊ฒฝ์ํฅ ์ง์์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๋ฏธ๋ฏธํ์๋ค.
5)ํผํ์ฌ๊ฐ ์นํ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์ 6๊ฐ ๋ํ๋์(์์ธ, ์ธ์ฐ, ๋ถ์ฐ, ์ธ์ฒ, ๊ด์ฃผ, ๋๊ตฌ)์ ํ๊ฒฝ๋ถํ ๋ฐ์๋ ๋ฐ ํ๊ฒฝ์ํฅ ์งํ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ๋ฎ์ ์ง์ญ์ ์ธ์ฐ์ด์์ผ๋ฉฐ,
๊ฐ์ฅ ๋์ ์ง์ญ์ ๊ด์ฃผ์ ๋๊ตฌ์๋ค.
6)์ง์ญ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ๊ฒฝ์ํฅ ์งํ์ ์ฐจ์ด๋ ํผํ์ฌ ์ฒจ๊ฐ์ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ๋ฌด์ฒจ๊ฐ์ ๋นํด์ ๋ค์ ์ปธ๋ค.