์ค์ธ์
(In-Seok Yoon)
1*
๊ฐํ๊ตฌ
( Thomas H. K. Kang)
2
์ ํ์ฝ
(Hyeong-Yeop Shin)
3
-
์ธ๋๋ํ๊ต ๊ฑด์ค์ ๋ณด๊ณตํ๊ณผ ๊ต์
(Professor, Department of Construction Information Engineering, Induk Univesity, Seoul
01878, Rep. of Korea)
-
์์ธ๋ํ๊ต ๊ฑด์ถํ๊ณผ ๊ต์
(Professor, Department of Architecture & Architectural Engineering, Seoul National
University, Seoul 08826, Rep. of Korea)
-
์์ธ๋ํ๊ต ๊ฑด์ถํ๊ณผ ๋ฐ์ฌ๊ณผ์
(Graduate Student, Department of Architecture & Architectural Engineering, Seoul National
University, Seoul 08826, Rep. of Korea)
Copyright ยฉ Korea Concrete Institute(KCI)
ํค์๋
๊ฐ์ฐ์ ๋ถ์, ๊ทธ๋ผ์ฐํ
, ๊ทธ๋ฆฌ์ค, HDPE ๋๋ง, ๋ถ์ ์ ๋ฅ๋ฐ๋
Key words
strand corrosion, grouting, grease, HDPE, corrosion current density
1. ์ ๋ก
ํ๋ฆฌ์คํธ๋ ์คํธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ์ธ์ฅ๊ฐ๋ 1,860~2,360 MPa์ ๊ณ ์ฅ๋ ฅ ๊ฐ์ผ๋ก ๋ ๊ฐ์ฐ์ , ๋๋ ์ธ์ฅ๊ฐ๋ 1,000~1,400 MPa์ ๊ณ ์ฅ๋ ฅ ๊ฐ๋ด์ด
์ฌ์ฉ๋๋ฉฐ, ํ๋ฆฌ์คํธ๋ ์คํธ ๊ฐ์ฌ๋ ๊ทธ ์ธ์ฅ ๊ฐ๋์ 60~80 %์ ํด๋นํ๋ ์๋ ฅ์ผ๋ก ์์ ์ธ์ฅ ์ํ์ ๋์ด๊ฒ ๋๋ค. ํ๋ฆฌ์คํธ๋ ์คํธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ถ์ฌ๋ ๊ท ์ด์ด
๋ฐ์ํ์ง ์์ผ๋ฉฐ, ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ๋๋ผ๋ ํ์ค์ด ์์ด์ง๋ฉด ์ฆ๊ฐ์ ์ผ๋ก ์๋ฌผ๊ฒ ๋๋ ํน์ฑ์ด ์์ผ๋ฏ๋ก, ๋ถ์์ ๋ํ ์ผ๋ ค๋ ์ฒ ๊ทผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ถ์ฌ๋ณด๋ค ๋ํ๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ด ๋ถ์๋ ํ๋ฆฌ์คํธ๋ ์คํธ ๊ตฌ์กฐ์ฒด๋ ๊ทนํํ์ค์ ๋๋ฌํ๊ธฐ ์ ์ ๊ฐ์ฐ์ ๋ค์ ์กฐ๊ธฐ ํ๋จ์ ์ํด ํจ๊ฐ๋๊ฐ ๊ธ๊ฒฉํ ๊ฐ์๋ ์ ์๋ค.
์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฒ ๊ทผ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ์ฒด๋ ์ฒ ๊ทผ์ ๋ถ์ ์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ผ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์๋ช
๋จ๊ณ๋ฅผ ์ฒ ๊ทผ์ ๋ถ์์ด ์์๋๊ธฐ ์ ๊น์ง์ ์ ๋ณต๊ธฐ๊ฐ๊ณผ ๋ถ์ ์ดํ์ ์ง์ ๊ธฐ ๋ฑ, 2๋จ๊ณ๋ก
๋๋ ์ ์๋ค(Tuutti 1979). ๊ทธ๋ฌ๋ ํ๋ฆฌ์คํธ๋ ์คํธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ์ฒด๋ Fig.1๊ณผ ๊ฐ์ด ์๋ ฅ๋ถ์ ๊ท ์ด์ ์ํ ๊ฐ์ฐ์ ์ ํ๊ดด๋ฅผ ํ ๋๋ก (i) ๊ท ์ด์์ ์๊ธฐ, (ii) ๋๋ฆฐ ๊ท ์ด ์ง์ ๊ธฐ, (iii) ์๊ณ์ํ๊น์ง ๋น ๋ฅด๊ฒ ์งํ๋์ด ๊ฐ์์ค๋ฌ์ด
์ทจ์ฑํ๊ดด์ ๋๋ฌํ๋ ๊ธ์ ์ง์ ๊ธฐ์ 3๋จ๊ณ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋๋ค(Brown 1968). ์ด๋ ์กฐ์ง์ด ์ทจ์ฝํด์ง๋ ์๋ ฅ ๋ถ์(stress corrosion) ํ์
๋ฐ ์์ ์ทจํ(hydrogen embrittlement)๊ฐ ์ฃผ์ ์์ธ์ผ๋ก์, ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ฐ๋๊ฐ ๋์์๋ก ๋์ฑ ์ทจ์ฝํ๋ค(Fricker and Vogel
2006; Mathy et al. 1996; Revie and Uhlig 1985). ๋ถ์๊ณตํ์์ ์๋ ฅ ๋ถ์์ ๋ถ์ํ๊ฒฝ, ๊ธ์์ ์๋ฏผ์ฑ, ์ธ์ฅ์๋ ฅ์
3๊ฐ์ง ์กฐ๊ฑด์ด ๋ง์กฑ๋์์ ๋ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์์ผ๋, ๋๋ก๋ ๊ตฌ์กฐ์ฒด์ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ผ ์๊ฐ๊ณผ ์ฌ์ฉ์กฐ๊ฑด์ด ์๋ก ๊ฒฐํฉํ์ฌ ์์ธ์ ์์์ ์ด๋ํ ์
์๋ค(Jones 1995). ๋ํ์ ์ธ ์๊ฐ ํ๋ฆฌ์คํธ๋ ์คํธ ๊ฐ์ฐ์ ์ด๋ค. ๊ฐ์ฐ์ ํ๋ฉด์ ๊ณต์(pit) ์ ๋จ(tip)์ Fig.2์ ๊ฐ์ด ํ์ฑํ๋ ์๊ทน์ฒ๋ผ ๋ถํด์์ฉ์ด ๋ฐ์ํ๋๋ฐ, ๊ณต์ ์ ๋จ์ ๋์ ์๋ ฅ์ผ๋ก ์์ฑ๋ณํ์ด ์ ๋ฐํ๋ค. ๊ณต์ ์ ๋จ์ ์๊ทน์ผ๋ก ์กด์๋๊ณ ๋ถํด์์ฉ์ ๋น ๋ฅธ ์๋๋ก
์ง์ํ์ฌ ๊ถ๊ทน์ ์ผ๋ก ์๋ ฅ๊ณผ ๋น ๋ฅธ ๋ถ์์ ์กฐํฉ์ด ๊ท ์ด์ ์ ๋ฐํ๊ณ ๊ฑฐ์์ ์ผ๋ก ์๊ฐ์ ๊ฒฝ๊ณ ์์ด ๊ตฌ์กฐ์ฒด์ ๊ธ์์ค๋ฌ์ด ์ทจ์ฑํ๊ดด๋ก ์ฐ๊ณ๋๋ค. ์ด ๊ณผ์ ์ Fig.1์ 3๋ฒ์งธ ๋จ๊ณ๋ก์ ๊ทธ๋ฆผ์ฒ๋ผ ๋งค์ฐ ๊ธ์ํ ์ง์ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฒ ๊ทผ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ณด๋ค ๊ณํ ๋ฐ ์ค๊ณ ๋จ๊ณ์์๋ถํฐ ๋ถ์์ ๋ํ ๋์ฑ ์ธ์ฌํ ์ฃผ์๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ค.
Fig. 1. Process of phenomena that lead to the initiation and propagation of hydrogen-induced
cracking and eventual failure of A and B having different fracture toughness (dcr=critical
flaw size, ti=initiation time, tr=time of failure)
Fig. 2. Schematic description of corrosion process taking place at tip of pit or crack
in a stressed strand leading to its embrittlement, (a) stress corrosion cracking,
(b) hydrogen embrittlement (Bentur et al. 1997)
ํํธ, ๊ตฌ์กฐ์ฒด ๋ด ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์ฐฉ์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ฐ์ ๊ณผ ๋ํธ ์ฌ์ด์ ๊ณต๊ฐ์ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ผ๋ก ์ฑ์ฐ๋ ๋ถ์ฐฉ๊ณ์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ ์์ค๋ก ์ฑ์ฐ๋ ๋น๋ถ์ฐฉ๊ณ ๋ฑ, 2๊ฐ์ง๋ก
๋๋ณ๋๋ค. ๋ถ์ฐฉ๊ณ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ณ ์์นผ๋ฆฌ ํ๊ฒฝ์ ์กฐ์ฑํ์ฌ ๊ฐ์ฐ์ ํ๋ฉด์ ๊ฐ๋ ฅํ ๋ด์์ฑ ์ฐํํผ๋ง์ ํ์ฑํ๋ ๋ฐฉ์์ ๋ง์ง๋ง ๋ฐฉํธ๋ง์ด์ง๋ง, ๋ฌผ๊ณผ ์ฐ์์ ๋
ธ์ถ๋
๊ทธ๋ผ์ฐํ
๋ด ์ผ์์ด์จ ๋๋ ํ์ฐํ๋ก ์ธํ์ฌ ๋ถ์์ด ์์๋ ์ ์๋ค. ์ผ๋จ, ๋ถ์์ด ์์๋๋ฉด ๋ถ์์๋๋ ์ฐ์์ ์ ์
์๋, ์๋ถ๋, ์ ๊ธฐ์ ํญ์ฑ, ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์
pH, ์ผ์๋๋ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ค์ํ ์์ธ์ ์์กด๋๋ค(FHWA 2014). ํนํ, ๊ฐ์ฐ์ ์ ์กฐ๊ธฐ์ ๋ถ์์ํค๋ ์ฃผ์ ์์ธ์ ์ผ์์ด์จ ๋๋ ํฉ์ฐ์ด์จ, ๋ฏธ์ธ๊ท ์ด,
๋ถ์ถฉ์ ๋ ๊ณต๊ทน, ์ฐ์์ ์ต๋ ๋ฑ์ด๋ค(FHWA 2012; Trejo et al. 2009). ์ต๊ทผ, ์์ธ์ ์ ๋ฆ์ฒ ๊ณ ๊ฐ์ ๊ฒฝ์ฐ๋, ํด๋ฆฌ์ํธ๋ ๊ด ๋ด๋ถ
๊ฐ์ฐ์ ๋ถ์์ ๋ฐฉ์งํ๊ธฐ ์ํด ์ฑ์ ๋ฃ๋ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ถฉ์ ์ด ๋ถ์ถฉ๋ถํ ์ํ์์ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ ๋ฌผ ๋น์จ์ด ๋์ ๋ธ๋ฆฌ๋ฉ์ด ๋ฐ์ํ์๊ณ , ๊ทธ๋ผ์ฐํ
ํ ์์ด๋ฒคํธ(๊ณต๊ธฐ๊ตฌ๋ฉ)๊ฐ
์ ๋๋ก ๋ฐ๋ด๋์ง ์์ ์ผ์์ด์จ์ ํจ์ ํ ๋
ธ๋ฉด์๊ฐ ์นจํฌํ์ฌ ๋ถ์๋์๋ค(Jeon 2016). ์ต๊ทผ์ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ถ์ถฉ๋ถํ๊ฒ ์ถฉ์ ๋ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์์ ์๋ฉํธ ์ค๋๋๋น
0.4 %, ์ถฉ์ ์ด ์๋ ๊ฒฝ์ฐ์๋ 0.6 %์ ์ผ์๋๋์์ ๊ฐ๊ฐ ๋ถ์์ด ์์๋๋ฉฐ, ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ถฉ์ ํ์ง๊ณผ ๋ฌด๊ดํ๊ฒ 0.8 %์ ์ผ์๋๋์์ ๋ถ์์ง์ ์ด
์งํ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ๋ ๋ฐ ์๋ค(FHWA 2014). ๊ทธ๋ฌ๋ ์๋ฉํธ ์ค๋๋๋น 0.4 %๋ ์ผ๋ฐ ์ฒ ๊ทผ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์์ ๋ณดํธ์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผ๋๋ ์๊ณ ์ผ์์ด์จ์์ผ๋ก์,
๊ณ ์ธ์ฅ ์๋ ฅ์ด ์์ ์ธ๊ฐ๋๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ ์ด๋ณด๋ค ๋ ๋ฎ์ ์ผ์์ด์จ์์๋ ๋ถ์๋ ๊ฒ์์ ํ๋ฆผ์๋ค(Rafols 2012). ๋ฐ๋ผ์, ํ๋ฆฌ์คํธ๋ ์คํธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ
๊ตฌ์กฐ์ฒด์์๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์ ๋ฐฉ์ง๋ ๋ด๊ตฌ์ฑ ํฅ์์ ํต์ฌ์ ์ธ ๊ธฐ์ ์ด๋ฉฐ, ๋์ ์๋ ฅ์ด ์ธ๊ฐ๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋์ฑ ๋ถ์์ ์ทจ์ฝํ๋ฏ๋ก, ํจ๊ณผ์ ์ธ ๋ถ์ ์ ์ด ๊ณต๋ฒ์
์ ์ ๋ฐ ๊ฐ๋ฐ์ ๋๋จํ ์ค์ํ๋ค.
๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์์ ์ ์ดํ ์ ์๋ ๋ํ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก a) ์ํญ์ ๋๋ง๋ ๊ฐ์ฐ์ , ๊ฐ๋ฐ๋์ด์ฆ๋ ๊ฐ์ฐ์ , FRP ๋ณตํฉ ๊ฐ์ฐ์ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ด์์ฑ๋ฅ์ด ํฅ์๋
๋์ฒด์ฌ, b) ๋ถ์์ด ์ ๋ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ๋ถ์นจํฌ์ฑ ํ๊ฒฝ์ ์ ๊ณตํ๋ ๊ณ ๋ฐ๋ ๊ณ ๋ถ์ ๊ณ์ด ๋ํธ์ ์ฌ์ฉ, c) ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
๋ฑ์ผ๋ก ์ฌ์ค์์ ๊ณต๊ฐ์
์ฑ์ฐ๊ฑฐ๋, d) ์์ค ๋๋ ๊ทธ๋ฆฌ์ค ๋ฑ์ ์ ์ฑ๋ฌผ์ง์ ๋๋งํ์ฌ ์ ํด๋ฌผ์ง์ ์ฐจ๋จํ๋ ๊ณต๋ฒ ๋ฑ์ด ์๋ค(ACI Committee 222 2014). ๊ฐ์ฐ์ ์
๋ถ์์ ์ ์ดํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ค๊ณ ๋ฐ ์๊ณต๋จ๊ณ์์ ๋ถ์ฐฉ์ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ ํ๋ ๊ฒ์ด ๋ณดํธ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋ถ์ฌ ์ ๋จ๋ฉด์ ๊ฑธ์ณ ๋ํธ ๋ด๋ถ๋ฅผ ๊ท ์งํ๊ฒ
๊ทธ๋ผ์ฐํ
ํ๋ ๊ฒ์ด ์ด๋ ค์ธ๋ฟ๋๋ฌ, ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์์ฒด์ ๋ฏธ์ธ๊ท ์ด์ด๋ผ๋ ์กด์ฌํ ์ ์๊ณ , ๋์ฑ์ด ๊ฐ์ฐ ์ฌ์ ๊ณผ ์ธก์ ๊ฐ ์ฌ์ด์ ๊ณต๊ฐ์ ๊ณผ๋คํ ๋ธ๋ฆฌ๋ฉ ์๊ฐ ์ ์
๋๋
์ฌ์งํจ๊ณผ ๋ฐ ์ธ๋ถ์์ ์ผ์์ด์จ์ด๋ ์๋ถ๊ณผ ๊ฐ์ ์ ํด๋ฌผ์ง์ด ๊ฐ์ฐ์ ๊ฐ ์์ฌ๊ณต๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ฌ ์ ์ฒด์ ๋ถ์์ ์ ๋ฐํ ์ ์๋ค(Permeh et al. 2016;
Salas et al. 2004).
๊ทธ๋์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์๋ณดํธ๋ฅผ ์ํ ๋ถ์ฐฉ์ ๋ฐ ๋น๋ถ์ฐฉ์ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ค์ ์์ ํ์ฌ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ํ ๋ฐฉ์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ท๋ช
ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ํฅํ, ํ๋ฆฌ์คํธ๋ ์ค
๊ณต๋ฒ์ด ์ ์ฉ๋๋ ์์ ๊ฒฉ๋ฉ ๊ฑด๋ฌผ, ๊ต๋, ์ผ๋ฐ ๊ฑด์ถ๋ฌผ ๋ฑ ๋ค์ํ ๊ฑด์ค ๋ถ์ผ์์ ์ฌ๋ฐ๋ฅธ ๊ณต๋ฒ ์ ์ ์ ์ํ ๊ธฐ์ด์ ์งํ๋ก ํ์ฉ ๊ฐ๋ฅํ๋ฉฐ, ํ๋ฆฌ์คํธ๋ ์คํธ
์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋ด๊ตฌ์ฑ ํฅ์๊ณผ ํ์ง ํฅ์์ ์ํ ์ง์นจ์ ํ๋ฆฝ ๋ฑ์ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ค.
2. ์คํ๊ฐ์
2.1 ์ํํธ ์ ์
์ฌ์ฉ๋ ์ํํธ์ Fig.3๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์ํํธ ์ข
๋ฅ๋ณ๋ก 6๊ฐ, ์ด 36๊ฐ์ ์ํธ์ ์ ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ํํธ ์ข
๋ฅ๋ณ 3๊ฐ ์ํธ์ ์ผ์์ด์จ์ ์ํ ๋ถ์ ์ด์ง ์คํ์, ๋๋จธ์ง 3๊ฐ ์ํธ์
์ผ์์ด์จ๊ณผ ์ฉ์กด ์ฐ์(dissolved oxygen, DO)์ ์ํ ๋ถ์ ์ด์ง ์คํ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค(Yoon et al. 2019). Fig.3(a)๋ ๊ณต์นญ ์ง๊ฒฝ 15.7 mm 7์ฐ์ (Grade 270)(ASTM A416 2016)์ธ ๊ฐ์ฐ์ ์ํธ(bare strand, B)์ผ๋ก์ ๋ณดํธ๊ณต๋ฒ์ด ์ ํ
์ ์ฉ๋์ง ์์ ์ํ์ฒด์ด๋ค. ๋จ๋ฉด์ , ์ค๋ ๋ฐ ํํ์ ์ฑ๋ถ์ Table 1๊ณผ ๊ฐ๋ค.
Fig. 3. Specimens for corrosion-prevention system
Table 1. Properties of materials
Seven-wire strands
|
Strand properties
|
Section area (mm$^2$)
|
151.4
|
Weight (kg/m)
|
1.192
|
Diameter (mm)
|
15.83
|
Chemical composition (%)
|
Fe
|
98.17
|
C
|
0.82
|
Mn
|
0.73
|
Si
|
0.25
|
Cu
|
0.02
|
P
|
0.01
|
S
|
0.01
|
Cement grouting
|
w/c
|
0.33
|
HRWR (%)
|
3.0
|
VMAs (%)
|
0.5
|
Setting retarder (%)
|
0.5
|
HDPE plastic sheath
|
Density (g/cm$^3$)
|
0.992
|
Thickness (mm)
|
1.09
|
Fig.3(b)๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ก๋ง ์ฝํ
ํ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, Fig.3(c)๋ ์๋ฉํธ๊ณ ํ์ค ๊ทธ๋ผ์ฐํ
๋ ๋ถ์ฐฉ์ ๊ณต๋ฒ์ ์ ์ฉํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ํ ์ค๋ฆฐ๋ํ ํ์ดํ๋ก ๋ชฐ๋๋ฅผ ๋ง๋ค๊ณ ์ ์ค์์ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ฑฐ์ทจ์ํจ ํ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
ํ์๋ค. ์ด๋
ํผ๋ณต๋๊ป๋ 15 mm์ด๋ฉฐ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ ๋ฐฐํฉ์ Table 1์ ๊ฐ๋ค. ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ 28์ผ๊ฐ ๊ธฐ์ค ์์ํ์๊ณ ์ดํ ๋ถ์์คํ์ ๊ฐ์ํ์๋ค.
Fig.3(d)๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ ํ๋ฉด์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค(grease)๋ก ์ฝํ
ํ๊ณ ์๋ฉํธ๊ณ ํ์ค ๊ทธ๋ผ์ฐํ
๋ ์ํํธ์ผ๋ก์ ํผ๋ณต๋๊ป๋ Fig.3(c) ์ํ์ฒด์ ๋์ผํ๊ฒ 15 mm์ด๋ค. Fig.3(e)๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ก ์ฝํ
ํ๊ณ ๊ณ ๋ฐ๋ ํด๋ฆฌ์ํธ๋ ํผ๋ณต์ฌ์ธ HDPE ์ฌ์ค๋ก ๋น๋ถ์ฐฉ์ ๋ณดํธ๊ณต๋ฒ์ ์ ์ฉํ ๊ฒ์ผ๋ก, HDPE ์ฌ์ค์ ๋ฌผ์ฑ์ Table 1๊ณผ ๊ฐ๋ค. Fig.3(f)๋ ์ด์์ ๋ณดํธ๊ณต๋ฒ์ ๋ชจ๋ ์ ์ฉํ ๊ฒ์ผ๋ก์, PSC ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ก ์ฝํ
ํ๊ณ HDPE ์ฌ์ค ์ ์ฉ ํ, 15 mm ๋๊ป๋ก ํ์ค ๊ทธ๋ผ์ฐํ
ํ 3์ค ๋น๋ถ์ฐฉ์
๋ณดํธ๊ณต๋ฒ์ ์ ์ฉํ ๊ฒ์ด๋ค. Fig.3(a)์ B ์ํํธ์ ์ ์ธํ ๋ชจ๋ ์ํํธ์ ๊ฐ์ฐ์ ๋จ๋ถ๊ฐ ๊ธฐ์ค ๋ฐ ๋ถ์์
๋ด ์ฉ์ก์ ๋
ธ์ถ๋์ง ์๋๋ก ์ํํธ์ ์๋๋จ์ ์ํญ์๋ก ๋ฐ๋ดํ์๋ค.
2.2 ๋ถ์์
์ ๊ตฌ์ฑ
PTI M55.1-12 Appendix B(PTI 2012)์ ๊ฐ์๋ถ์์ํ๋ฒ์ ์ฐธ๊ณ ๋ก Fig.4์ ๊ฐ์ ์คํ์ฅ์น๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ์๋๋ฐ, ๋ถ์ ์
๋ด์ ์ผ์์ด์จ ๋๋๋ ์ฆ๋ฅ์์ ์ผํ๋ํธ๋ฅจ์ ํผ์
ํ์ฌ 5 %๋ก ์กฐ์ฑํ์๋ค. ๋ํ, ์คํ์ 2 ์๋ฆฌ์ฆ๋ก ๋๋๋๋ฐ
์ฐ์์ ์ ์
์ด ์๋ ๊ฒ๊ณผ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋๋์ด ์งํ๋์๋ค. ์ฐ์์ ์ ์
๋ฐธ๋ธ๋ฅผ ์ด์ ํ, ์ฉ์กด ์ฐ์ ์ธก์ ๊ธฐ๋ก ์ฉ์กด ์ฐ์๊ฐ 21 ppm์ด ์กฐ์ฑ๋์์์ ํ์ธํ์๋ค.
Fig. 4. Accelerated corrosion test set-up
2.3 ๋ถ์๋ ํ๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ
2.3.1 ์ ๊ธฐํํ์ ๋ถ์๋ ํ๊ฐ
๋ค์ํ ๋ถ์๋ณดํธ๊ณต๋ฒ์ ์ ์ฉํ ์ํํธ์ด ๋ถ์์
์์์ ์ ๊ธฐํํ์ ์ธ ๋ฐ์์ ์ดํด๋ณด๊ณ ์, ์ ๊ธฐํํ์ ๋ถ์๋ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํํ์๋ค. ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์์ ์ ๊ธฐํํ์ ์ธ
๋ฐฉ๋ฒ์ ์ํ์ฌ ์ ๋์ ์ผ๋ก ์ธก์ ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ถ๊ทน์ ํญ๋ฒ์ ์ ์ฉํ์๋ค. ๋ถ๊ทน์ ํญ๋ฒ์ ๊ธ์์ ๋ง์ดํฌ๋ก ์
๊ณผ ๋ฉํฌ๋ก ์
์ ์์ธก ๋ค ์ธก์ ๊ฐ๋ฅํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก์, ๊ฐ์ฐ์ ์
๋ถ๊ทน ์ ํญ์ ๊ธ์์ด ์์ ๋ถ์์ ์ $E_{corr}$๋ก๋ถํฐ ๋ถ๊ทน๋ ๋ ์ธ๊ฐ ์ ์ $\Delta E$์ ์ ๋ฅ ๋ณํ $\Delta i$ ๊ฐ์ ๋น์จ๋ก ์ ์๋๋ค(Andrade
and Gonzรกlez 1978). ์ (1)๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์-์ ๋ฅ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๋ก๋ถํฐ ๋ถ๊ทน์ด ๊ฒฐ์ ๋๋๋ฐ, ์ด๋ $i$๋ ์ ๋ฅ๋ฐ๋์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ถ๊ทน์ ํญ๋ฒ์ ๊ธฐ์ดํ ๋ถ์๋ ์ธก์ ์ ์ํ์ฌ ์ ์ ์๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ตฌํํ์๋ค. ์นด์ดํฐ ์ ๊ทน์ผ๋ก๋ ํ์ฐ ๋ง๋, ๊ธฐ์ค ์ ๊ทน์ผ๋ก ์นด๋ก๋ง ์ ๊ทน์ ๊ฐ๊ฐ ์ด์ฉํ์๊ณ ,
์์ฉ ์ ๊ทน์ ๊ฐ์ฐ์ ์ํ์ฒด์ด๋ค. ์กฐ์ฑ๋ ์ ๊ทน๋ค์ ์ ์ ์์ฅ์น์ ์ฐ๊ฒฐํ์๊ณ , ๋จ๊ธฐ๊ฐ ์ ๋ฅ๋์ด ์ธ๊ฐ๋จ์ ๋ฐ๋ผ ์์ฉ ์ ๊ทน์ ์ ์๊ฐ ์ธก์ ๋๋ค.
์ ๋ฅ-์ ์ ๊ณก์ ์ ์ ํ ๋ฒ์๋ ์ฒ ๊ทผ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ถ์ ์ ์์ 20~30 mV์ด๋ฉฐ, ๋งค์ฐ ๋ถ์์๋๊ฐ ๋์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ 100 mV์ ๋ฒ์ฃผ์์๋ ์ ํ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ
์์ผ๋(Polder at el. 1993), ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ํด์๋ ์ด์ ๋ํ ๋ฒ์๋ฅผ ๋ค๋ฃฌ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ถ์กฑํ๋ค. ์ธ๊ฐ ์ ๋ฅ์ ๋ฒ์๊ฐ ์ง๋์น๊ฒ ํฌ๋ฉด ์ ๋ฅ๋ก ์ธํ
๋ถ์์ด ๋ฐ์ํ์ฌ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ํฅ์ ์ค ์ ์์ด, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ ๋ฅ๋ก ์ธํ ๋ถ์์ ๋ฌด์ํ ์ ์๋ ์์ค์ธ ์คํํ๋ก ์ ์ Eoc ๋๋น -10~+10
mV์ ์ ๋ฅ๋ฅผ ์ธ๊ฐ์์ผฐ๋ค.
์ฌ๊ธฐ์, $i_{corr}$: ๋ถ์์ ๋ฅ ๋ฐ๋(ยตA/cm$^2$),
$\quad$$\quad$ $B$: Stern-Geary ์์,
$\quad$$\quad$ $R_{p}$: ๋ถ๊ทน์ ํญ(k๏ฝฅcm$^2$)์ด๋ค.
2.3.2 ๊ฐ์ฐ์ ์ ์ค๋๊ฐ์์จ
๋ถ์์คํ ์ ํ, ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ฌด๊ฒ๋ฅผ ์ธก์ ํ์ฌ ์ค๋๊ฐ์์จ์ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ธก์ ๊ฐ๋๋ 0.1 mg ์์ค์ด๋ค. ์ด์ง ์คํ์ข
๋ฃ ํ ์ํํธ ๋ด ๊ฐ์ฐ์ ์ ์ฑ์ทจํ๊ณ ,
๋ถ์์ ๊ฑฐ ์ฉ์ก์ ์ ์กฐํ์ฌ ๊ฐ์ฐ์ ์ ์นจ์งํ๊ณ ๋ถ์๋ฌผ์ ์์ง์ฑ ๋ธ๋ฌ์ฌ๋ก ์ ๊ฑฐํ์์ผ๋ฉฐ ์ด ๊ณผ์ ์ ASTM G1(ASTM G1-90 1999)์ ์ฐธ๊ณ ํ์๋ค.
๋ถ์์ฉ์ก์ HCl 1 โ์ ์ผ์ฐํ์ํฐ๋ชฌ(Sb2O3) 20 g, ์ผํ์ ์ผ์ฃผ์(SnCl2) 50 g์ ํผ์
ํ์๋ค. ๊ฐ์ฐ์ ์ ์ค๋๊ฐ์๋(ML)์ ๋ค์๊ณผ
๊ฐ๋ค.
์ฌ๊ธฐ์, $W_{o}$: ๋ถ์์คํ ์ ๊ฐ์ฐ์ ๋ฌด๊ฒ,
$\quad$$\quad$ $W_{c}$: ์คํ์ข
๋ฃ ํ ๋ถ์๋ฌผ ์ ๊ฑฐ๋ ๊ฐ์ฐ์ ๋ฌด๊ฒ์ด๋ค.
3. ์คํ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๊ณ ์ฐฐ
3.1 ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋
Fig.5๋ ์ฌ๋ น๋ณ ํ๊ท ์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ๊ตฌํ ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ์ผ์๋ก๋ถํฐ ์ด๋ค ๋ณดํธ๊ณต๋ฒ๋ ์ ์ฉํ์ง ์์ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๊ฐ ์ธก์ ๋์๋๋ฐ, ์ด์ง์คํ 15์ผ
๋ง์ 80 ยตA/cm$^2$ ์ด์์ผ๋ก ์๋นํ ์์น๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ๋ถ์๋ฐฉ์ง ๊ณต๋ฒ์ ์ ์ฉํ ๋ค๋ฅธ ์ํ์ฒด๋ ๋น๊ต์ ๊ฒฝ๋ฏธํ ๋ถ์์๋๋ฅผ ๋ณด์๋๋ฐ, ๊ทธ๋ฆฌ์ค
๋ฐ ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ ๊ฐ๊ฐ ์ ์ฉํ G์ C ์ํํธ์ ๋์ฒด๋ก ๊ฑฐ์ ๋๋ฑํ ์์ค์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฝํฅ์ 30~60์ผ์ด ๊ฒฝ๊ณผํ๋ฉด์๋ ๊ทธ
์ถ์ด๊ฐ ๋น์ทํ์๋ค.
์ผ์์ ์ฉ์กด ์ฐ์์ ์ํ ๋ถ์ ์ด์ง์คํ์์๋ ๊ฐ์ฐ์ ๋ง์ผ๋ก ์ธก์ ๋ B ์ํํธ์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๊ฐ ๋งค์ฐ ๋๊ฒ ์์นํ์ฌ ์ด์ง 2์ฃผ ๋ง์ 200 ยตA/cm$^2$
๋ด์ธ์ ๋๋ฌํ์๋๋ฐ, ์ด๋ Fig.5์ ์ผ์์ด์จ์ผ๋ก๋ง ๋ถ์๋ ๊ฐ์ฐ์ ๊ณผ ๋น๊ตํ๋ฉด 3๋ฐฐ ๊ท๋ชจ์ ๋ถ์์๋์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ์ผ์ ๋ด ์ฉ์กด ์ฐ์๊ฐ ์กด์ฌํ๋ฉด ๋งค์ฐ ๊ฐํนํ ๋ถ์ํ๊ฒฝ์ด ์กฐ์ฑ๋์ด ๋จ๊ธฐ๊ฐ
๋ด์ ํจ์จ์ ์ธ ๋ถ์์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ์ ์ ํจํ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ์ด์จ๊ณผ ๊ธฐ์ฒด์ ํ์ฐ์๋๋ฅผ ๋น๊ตํด๋ณด๋ฉด ์ฝ 10,000๋ฐฐ ์์ค์ผ๋ก ์ฐ์๊ฐ ์ผ์์ด์จ์ ํ์ฐ์๋๋ณด๋ค
๋งค์ฐ ๋น ๋ฅด๋ฏ๋ก ์ผ์์ ์กด์ฌํ๋ ์ฉ์กด ์ฐ์๋์ ์ฆ๊ฐ์ํค๋ฉด ์ํํธ์ ์นจํฌํ์ฌ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ด์งํ๋ ์คํ ์ค๊ณ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค(Cussler
2009). ๋ํ, ์ผ์ ์นจ์ง ์คํ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋๋นํ์ฌ ์ผ์์ ์ฉ์กด ์ฐ์์ ์ํ ์คํ์์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๊ฐ ์ฃผ๋ชฉํ ๋งํ๊ฒ ์์นํ ๊ฒ์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ง์ผ๋ก ๋๋ง ์ฒ๋ฆฌ๋
G ์ํํธ์ด๋ค. ์ด๋ ์ฐ์ ๊ธฐํฌ๊ฐ ๊ตญ๋ถ์ ์ผ๋ก ๊ทธ๋ฆฌ์ค ๋๋ง์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ผ๋ก ํ๊ฒฉ ์์์์ผ์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค ๋ณธ์ ์ ๋๋ง๋ณดํธ์ฑ๋ฅ์ ์ ํด์์ผฐ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค.
Fig. 5. Corrosion current density of tendon with elapsed time
Fig. 6. Average $i_{corr}$ value
ํํธ, ์๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฑฐ๋ ์ถ์ด๋ ๊ด์ฐฐํ์๋๋ฐ, ์ด๋ ์ํํธ๋ณ ์ถ์ด์๋ ๋ค์ ์์ดํ์๋ค. ์ผ์์ ์ํ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์์คํ์์๋, ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ก ๋๋ง์ ํ์ฑํ
๊ฒ์ ์๊ฐ์ด ๊ฒฝ๊ณผํ๋ฉด์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๊ฐ ์์นํ๋ ์ถ์ด๋ฅผ ๋ณด์ธ ๋ฐ๋ฉด, ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ ์ ์ฉํ ์ํํธ์ ์๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๊ด์ฐฐ๋์๋ค. ์ด๋
๊ทธ๋ฆฌ์ค๊ฐ ์ด๊ธฐ์๋ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ์ผ์ ์ ์
์ ์ฐจ๋จํด์ฃผ์ง๋ง, ์๊ฐ์ด ์ง๋๋ฉด์ ์ ์
์ ํ์ฉํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ์ถ์ ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ๊ทธ๋ฆฌ์ค๊ฐ ๊ฐ๋ ์ ํด ์ด์จ์ ๋ํ
์ฐจ๋จํจ๊ณผ์ ์ง์์ฑ์ ์ด์จ์ ๋๋ ๋ฐ ๊ทธ๋ฆฌ์ค์ ์ข
๋ฅ์ ๋๋ง ๋๊ป ๋ฑ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค๋ฅผ ์ ์์ผ๋ฏ๋ก, ํฅํ ๋
ผ๋ฌธ์์ ์ด๋ฅผ ์ง์ํด์ ๋ค๋ฃฐ ์์ ์ด๋ค. ํํธ, ์๋ฉํธ
๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ ์ ์ฉํ ์ํ์ฒด๋ ํ๋ฉด์ ๋ฏธ์ธํ ๊ท ์ด์ด ์กด์ฌํ์๋๋ฐ, ์ด๋ฅผ ์ค ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์๊ณต์ฑ๊ณผ ๋์ผํ ์ํฉ์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผํ์ฌ ์คํํ์๋ค. ๋ถ์๋ฐ์์์ ์๊ทน๊ณผ
์๊ทน ๊ฑฐ๋์ ์ฐจ์ด๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ ํ๋ฉด์ํ์ ๊ด๋ จ์ด ์๋ค. ๊ฒฝํ๋ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
ํ๋ฉด์ ๋ฏธ์ธ๊ท ์ด์ ํตํด ์ผ์์ด์จ์ด ๋น ๋ฅด๊ฒ ์นจํฌํ์ฌ ๋ถ์์ด ์งํ๋์์ง๋ง, ์๊ฐ์ด
๊ฒฝ๊ณผํ๋ฉด์ ๊ฐ์ฐ์ ํ๋ฉด์ ๋ถ์์ธต์ด ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์ผ์์ด์จ์ ์ ์
์ ์ผ์์ ์ผ๋ก ์ฐจ๋จํ์ฌ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๊ฐ ๋ค์ ๊ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ๋ง์ผ, ํ์ฅ์์ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์
๋ฏธ์ธ๊ท ์ด์ด ์กด์ฌํ์ง ์๋๋ก ์ฐ์ํ ๊ธฐ์ ์ ๋์
ํ๊ณ ์ ์ฑ ๋ค์ฌ ์๊ณตํ๋ค๋ฉด ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ณด๋ค ๋ฐฉ์ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ฐ์ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ํ, HDPE
์ฌ์ค(๊ณ ๋ฐ๋ ํด๋ฆฌ์ํธ๋ ํ๋ผ์คํฑ ์ฌ์ค)๋ฅผ ์ด์ฉํ G-H์ G-H-C ์ํํธ์ ๊ฐ์ฅ ๋ฎ์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ ์คํ ๋ฒ์ฃผ ๋ด์ ์ํ์ฒด ๊ฐ์ด๋ฐ ๊ฐ์ฅ ์ฐ์ํ
๋ถ์ ๋ณดํธ๋ฅ๋ ฅ์ด ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์ผ์์ ์ฉ์กด ์ฐ์์ ์ํ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์์ ์๊ฐ์ ์ถ์ด๋ฅผ ๊ด์ฐฐํ ๊ฒฐ๊ณผ์์๋ ์ํํธ๋ณ ์ถ์ด์๋ ๋ค์ ์์ดํ์๋ค. G ์ํํธ์ ์ด๊ธฐ์๋ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๊ฐ ๋์์ผ๋
30์ผ์ด ๊ฒฝ๊ณผํ๋ฉด์ ๋ค์ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ ์์ ์ธ๊ธํ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์์์ ์
์ ๋ถ์์์ ์ด๋ฏธ ๊ฐ์ฐ์ ํ๋ฉด์ ๋ถ์์ธต์ด ํ์ฑ๋์ด ์ผ์ ๋ฐ
์ฐ์์ ์ ์
์ ์ผ์์ ์ธ ์ ์ดํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
๋ C ์ํํธ๋ ์๊ฐ ๊ฒฝ๊ณผ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค์ ๊ฐ์ํ๋ ์ถ์ด๋ฅผ ๋ณด์์ผ๋, G ์ํํธ์
๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ณด๋ค๋ ์ผ์ ๋ฐ ์ฐ์์ ๋ถ์์ ๋ํ์ฌ ๊ฐ์ฐ์ ์ ์ ๋ณดํธํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ๋ณํ ์ ์ฉํ G-C ์ํํธ์ด ๋ค์ ์์ด์์ผ๋ฉฐ HDPE ์ฌ์ค๋ฅผ ์ด์ฉํ G-H์
G-H-C ์ํํธ์ ๊ฑฐ์ ์ ์ฌํ ์์ค์ผ๋ก HDPE๋ ์ผ์์นจํฌ ๋ฐ ์ฐ์ ์ ์
์ ๋์ ์ฐจ๋จ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์ ํ์ฌ ๋งค์ฐ ์ฐ์ํ ๋ถ์ ๋ณดํธ๋ฅ๋ ฅ์ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฐ๋ฐ,
HDPE๋ ์ ์ฐ์ฑ์ ๊ฐ๋ ์ฌ๋ฃ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ ๊ธฐํํ์ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํํ๋๋ฐ ํฉ๋ฆฌ์ ์ธ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋์์ผ๋, ์ค์ง์ ์ผ๋ก๋ ๋ฎ์ ์์ค์
๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๊ฐ ์ธก์ ๋์๋ค. ์ด๋ ์ํญ์๋ก ์ค๋งํ ์ํํธ์ ์๏ฝฅํ๋จ์์ ์์ฉ์ก์ด ์นจํฌํ์ฌ ๋ฐ์ํ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, G-H์ G-H-C
์ํํธ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋น๊ตํด๋ณด๋ฉด ์ถ์ ํ ์ ์๋ฏ์ด, ์ผ๋จ HDPE ์ฌ์ค๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ฉด ๊ด์ธ๋ถ๋ฅผ ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ฒ๋ฆฌ์ ์ฌ๋ถ์ ์๊ด์์ด HDPE๊ฐ ๋งค์ฐ ์ฐ์ํ
๋ถ์ ๋ณดํธํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค.
Fig.5์ ๊ทธ๋ฆผ์ ํ ๋๋ก ๊ฐ ์ํํธ๋ณ ํ๊ท ์ ์ธ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ๊ตฌํ ๊ฒ์ด Fig.6์ด๋ค. ํ๊ท ์ ์ธ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ฅ ๋์ ์์ผ๋ก ์ ๋ฆฌํ๋ฉด, ๊ทธ๋ฆฌ์ค ๋๋งํ G ์ํํธ๊ณผ ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
ํ C ์ํํธ์ด ์ผ์์ ์ํ ๋ถ์ ์คํ์์๋ ๋์ผํ
์์ค์ด์ง๋ง, ์ฉ์กด ์ฐ์์ ๋ณํํ ์คํ์์๋ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
ํ ๊ฒ์ด ๋๋ ทํ๊ฒ ๋ ๋ฎ์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ์ค์ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ ๋์ ์ ์ฉํ G-C ์ํํธ์ด
๋ค์ ์์ด์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ์ฅ ๋ฎ์ ํ๊ท ์ ์ธ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ G-H์ G-H-C ์ํํธ์์ ๊ด์ฐฐ๋์๋ค.
3.2 ๊ฐ์ฐ์ ์ ์ค๋ ๊ฐ์
Fig.7์ ์คํ์ข
๋ฃ ํ ๊ฐ์ฐ์ ํ๋ฉด์ ๋ถ์๋ฌผ์ ์ ๊ฑฐํ๊ณ ์ธก์ ๋ ๊ฐ์๋ ์ค๋์ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ์ด๋ค ๋ถ์ ๋ณดํธ๊ณต๋ฒ๋ ์ ์ฉํ์ง ์์ B ์ํํธ์ ๋์ ์ค๋๊ฐ์์จ์ด
์ธก์ ๋์๋๋ฐ, ์ผ์๋ง์ผ๋ก ๋ถ์๋ ๊ฒ๋ณด๋ค ์ฐ์์ ๋๋ฐ์์ฉ์ 2๋ฐฐ์ ์์ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ HDPE ์ฌ์ค๋ฅผ ์ฒ๋ฆฌํ G-H์ G-H-C ์ํํธ์
์ผ์ ๋ฐ ์ฐ์์ ์
์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐจ์ด๊ฐ ๊ฑฐ์ ๋์ผํ ์์ค์ผ๋ก์, HDPE ๋๋ง์ด ์ด์จ ๋ฐ ๊ธฐ์ฒด์ ์นจํฌ์ ๋งค์ฐ ํจ๊ณผ์ ์์ด ์
์ฆ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ์ค์ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ ๋์์
์ ์ฉํ G-C ์ํํธ์ ์ผ์๋ง์ ์ํ ๋ถ์๋์ HDPE ์ฌ์ค๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒ๊ณผ ์ ์ฌํ ์์ค์ด์ง๋ง, ์ฐ์๊น์ง ๋๋ฐํ๋ ๋ณตํฉ์ ์ธ ์ดํํ๊ฒฝ์์๋ ์ค๋ ๊ฐ์๋์ด
๋ค์ ํฌ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ก ์ฝํ
๋ G ์ํํธ์ ์ผ์์ด์จ ์นจ์ง๋๋น ์ฐ์ ์ ์
๋ ๊ฒ์ด 20๋ฐฐ์ ๋ฌํ๋ ๋งค์ฐ ๋์ ์ค๋ ๊ฐ์๋ฅผ ๋ณด์๋ค.
Fig. 7. Metal loss of strands
์ด์์ ์คํ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํ ๋๋ก ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์์ ์ ์ดํ ์ ์๋ ํจ๊ณผ์ ์ธ ๊ณต๋ฒ์ ์์ผ๋ก, ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ฒ๋ฆฌ์ ๋ฌด๊ดํ๊ฒ HDPE ์ฌ์ค์ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ก
๋๋ง์ฒ๋ฆฌ๋ฅผ ํ ๊ฒ, ๊ทธ๋ฆฌ์ค ์ฒ๋ฆฌ๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
ํ ๊ฒ, ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
ํ ๊ฒ, ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ก ๋๋ง์ฒ๋ฆฌํ ๊ฒ์ ์์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ผ์, HDPE
์ฌ์ค๊ฐ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ด๋ถ์์ฑ๋ฅ ํฅ์์ ๋งค์ฐ ์ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ท๊ฒฐ๋๋ค. HDPE๋ ์ด๊ฐ์์ฑ ์์ง๋ก์, ๋ด์ถฉ๊ฒฉ์ฑ ๋ฐ ํํ์ ์ ํญ์ฑ์ด ๋์ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ๋ด์นจํฌ์ฑ๋
์ฐ์ํ๋ค. HDPE์ ์๋ถ ๋ฐ ์ฐ์ํฌ๊ณผ์จ์ ๋ค๋ฅธ ๊ณ ๋ถ์ ์์ง ๋ณด๋ค๋ 3~50 % ์ดํ์ ๋ฎ์ ์์ค์ธ 148๊ณผ 63,150 ยตg/m2/day๋ก ๊ฐ๊ฐ
์๋ ค์ก๋ค(PPD 2019). ๋ฐ๋ผ์, HDPE๋ ๋งค์ฐ ์ฐ์ํ ๋ด๋ถ์์ฑ๋ฅ์ด ๊ธฐ๋๋์ง๋ง, ํ์ฅ์๊ณต์ HDPE ์ฌ์ค ํ๋ฉด์์ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ ๊ท ์ด, ๊ฐ๋ผ์ง๊ณผ
๊ฐ์ ํ์์ด ๋ด๋ถ์์ฑ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ ๋ฐ ๋ด๊ตฌ์ฑ ํ๋ณด๋ฅผ ์ํ HDPE์ ์ ๋นํ ์ฌ์ค ๋๊ป๋ฅผ ์ฐ์ ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ถ๊ฐ๋ก ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
3.3 ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋ ๋๋น ์ค๋๊ฐ์
๋ถ์๋ณดํธ๊ณต๋ฒ์ด ์ ์ฉ๋ ์ํํธ์ด ์ผ์์ด์จ ๋ฐ ์ฐ์์ ์ ์ดํ๋ ์๊ฐ๋ถํฐ ์ฆ๊ฐ์ ์ผ๋ก ํ์ฑํ๋๋ ๊ฒ์ด ์๋๋ผ, ์ด๊ธฐ์๋ ๋ณดํธ๋์ง๋ง ์ดํ ์ง์์ ์ธ ์ด์ง์ ์ํ์ฌ
๋ถ์์ด ๊ฐ์๋๋ค. ์ ๊ธฐํํ ๋ฐ์์์๋ ๋ฐ์๊ฒฝ๊ณ๋ฉด์ผ๋ก๋ถํฐ ์ด๋ํ๋ ์ ์์ ํ๋ฆ์ผ๋ก ๋ถ์์๋๊ฐ ์ธก์ ๋๋ค. ๊ทธ๋์ ์ ์์ ์ด๋์ ์ ๋ฅ์ ์ํ์ฌ ์ธก์ ๋๊ณ
์ ๊ธฐํํ ๋ฐ์์์ ์ ๋ฅ์ ๋ฐ์๋ฌผ์ง๋ ๊ฐ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ถ์ ๋๋ ์์ ๋ถ์ ์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ์ถ์ ํ์๋ค.
๋จผ์ , ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์ ์ ๋ฅ๋ฐ๋์ ์ค๋๊ฐ์์ ์ํธ๊ด๊ณ๋ฅผ ํจ๋ฌ๋ฐ์ด ๋ฒ์น์ผ๋ก๋ถํฐ ์ ๋ํ์ฌ ๋ถ์ ์์์๊ธฐ์ ์๊ณ ๋ถ์ ์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ๋์ถํ์๋ค. ์คํ์ข
๋ฃ ํ
์ค๋ ๊ฐ์์ ๋ถ์์๋(CR)์ ๊ด๊ณ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์ฌ๊ธฐ์, ML: ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ฐ์๋ ๋ฌด๊ฒ(mg),
$\quad$$\quad$ k : ์์(87.6),
$\quad$$\quad$ A: ๊ฐ์ฐ์ ์ ํ๋ฉด์ (cm$^2$),
$\quad$$\quad$ t : ๋ถ์ ์คํ๊ธฐ๊ฐ(hrs),
$\quad$$\quad$ $\rho$ : ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ฐ๋(=7.85 g/cm$^3$).
์ด๋, ํจ๋ฌ๋ฐ์ด ๋ฒ์น์ผ๋ก๋ถํฐ ๋จ๋ฉด๊ฒฐ์์จ๊ณผ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋ ์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ ์ (5)์ ๊ฐ๋ค(Broomfield 1997).
์๊ฐ์ ์ธ ์ธก์ ๋ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ ์ฒด ์คํ๊ธฐ๊ฐ ๋์ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๊ฐ์๋ ๋ฌด๊ฒ๋ ์ (6)๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์ฌ๊ธฐ์, $t_i$ : ๋ถ์๊ฐ์ ์๊ฐ,
$\quad$$\quad$ $t_e$ : ์คํ ์ข
๋ฃ์๊ฐ์ด๋ค.
๊ฐ์ฐ์ ์ ์ค๋๊ฐ์๋๊ณผ ์๊ฐ์ ํจ์๋ก ํํ๋ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋์์ ์๊ด์ฑ์ Fig.8๊ณผ ๊ฐ์ด ํํ๋๋ค. ์ฆ, ๊ฐ์ฐ์ ์ ์ค๋๊ฐ์๋๊ณผ ์๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ถ์๊ฐ์์๊ฐ ti๋ฅผ ์ญ์ผ๋ก ๊ณ์ฐํ๊ณ ๋ถ์์ด ์์๋๋ ์๊ฐ์ ์ธ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ
์ญ์ฐํ์ฌ Table 2์ ์ ๋ฆฌํ์๊ณ , ํ
๋๋ถ์์ ์ ๋ฐํ๋ ์๊ณ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ Fig.9์ ๊ฐ๋ค. ์ฌ๊ธฐ์, HDPE๋ฅผ ์ ์ฉํ G-H์ G-H-C ์ํํธ์ ์ํ์ข
๋ฃ ๋๊น์ง ๋ถ์์ด ์งํ๋์ง ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผํ์ฌ ๋ ์ํ์ฒด๋ฅผ ์ ์ธํ๊ณ ํ๊ท ์ ์ธ
์๊ณ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ์ถ์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ์ผ์์ด์จ๋ง์ผ๋ก ๋ถ์๋ ๊ฒ๊ณผ ์ฐ์๊น์ง ๋ณํํ์ฌ ๋ถ์๋ ์ํํธ์ ์ถ์ด๋ ๋ค์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์์ผ๋ ์ ์ฒด์ ์ธ ์ถ์ด๋ ์ ์ฌํ์๋ค.
Fig. 8. Schematic concept to define the relationship between corrosion current density
and metal loss
Table 2. Corrosion current density vs. metal loss under chloride solution and dissolved
oxygen
Item
Specimen
|
$i_{corr}(t)= at^{3}+bt^{2}+ct$
|
$t_{i}$
(days)
|
$i_{corr}$ to corrosion
(vA/cm$^2$)
|
$a$
|
$b$
|
$c$
|
B
|
5.8E-3
|
-5.9E-1
|
2.1E-1
|
0.009
|
0.18
|
G
|
0
|
-2.3E-3
|
1.5E-1
|
0.6
|
0.16
|
C
|
3.0E-5
|
-3.4E-3
|
1.1E-1
|
2
|
0.18
|
G-C
|
-1.0E-6
|
7.0E-5
|
3.2E-3
|
33
|
0.14
|
G-H
|
1.0E-6
|
-1.0E-4
|
4.6E-3
|
45
|
0.02
|
G-H-C
|
8.0E-7
|
-9.0E-5
|
3.0E-3
|
42
|
0.03
|
Fig. 9. Critical corrosion current density
Feliu et al.(1996)์ 0.10 ยตA/cm$^2$ ์ดํ์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ ๋ฌด์ํ ๋งํ๋ค๊ณ ํ์๋๋ฐ, Broomfield et al.(1994)๋
๊ฐ๋๋ง ์ฅ์น๊ฐ ๋ถ์ฐฉ๋ ์ํ์์ ๊ฐ์ ์์น ์ดํ๊ฐ ์ธก์ ๋๋ฉด ๊ธ์์ ๋ถ๋ํ ์ํ๋ผ๊ณ ์ถ์ ํ์๋ค. ๋ฐ๋ฉด, Clear(1989)๋ ๊ฐ๋๋ง ์ฅ์น ์์ด ์ธก์
์ 0.20 ยตA/cm$^2$ ์ดํ๋ฅผ ๋ถ๋ํ ์ํ๋ก ๊ฐ์ฃผํ์๋ค. Bertolini et al.(2013)์ 2.0 ยตm/year์ ๋ถ์์๋๋ ๋ฌด์ํ
์ ์๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ ํ์๋๋ฐ ์ด๋ฅผ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ก ํ์ฐํ๋ฉด 0.20 ยตA/cm$^2$์ ์์ํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ผ์์ด์จ๋ง์ผ๋ก ๋ถ์๋ ๊ฒฝ์ฐ ํ๊ท ์ ์ผ๋ก 0.15
ยตA/cm$^2$, ์ผ์์ด์จ๊ณผ ์ฐ์์ ๋ณํ ์์ฉ์ผ๋ก ๋ถ์๋ ๊ฒฝ์ฐ๋ 0.17 ยตA/cm$^2$์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋์์ ๋ถ์์ด ์์๋์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ์
์ ์ฌํ๊ฑฐ๋ ๋ค์ ๋์ ์์น์ด๋ค. ํฅํ ์ด ์๊ณ์น๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ์ฐ์ ํ์ฌ ๋ถ์ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ์ถ์ ํ ๋ ํ์ฉ๋ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
1) ์ผ์๋ก๋ถํฐ ์ด๋ค ๋ณดํธ๊ณต๋ฒ๋ ์ ์ฉํ์ง ์์ ๊ฐ์ฐ์ ์ ์ด์ง์คํ 2์ฃผ ๋ง์ ๋งค์ฐ ๋์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ๋ณด์์ง๋ง, ๋ถ์๋ฐฉ์ง ๊ณต๋ฒ์ ์ ์ฉํ ์ํ์ฒด๋ ๋น๊ต์
๊ฒฝ๋ฏธํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ์ค ์ฝํ
์ํํธ์ ์๊ฐ์ด ๊ฒฝ๊ณผํ๋ฉด์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๊ฐ ์์นํ์์ง๋ง, ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
๋ ์ํํธ์ ์๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ์ด๋
์ฐ์ ๊ธฐํฌ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฉ์ ์ํ ๊ทธ๋ฆฌ์ค ๋๋ง ์์์ ๊ธฐ์ธํ๋ค. ๋ํ, ๊ณ ๋ฐ๋ ํด๋ฆฌ์ํธ๋ HDPE ์ฌ์ค๋ฅผ ์ด์ฉํ ์ํํธ์ ๊ฐ์ฅ ์ฐ์ํ ๋ฐฉ์๋ฅ๋ ฅ์ ๋ณด์๋ค.
2) ์ผ์์ ์ฉ์กด ์ฐ์์ ์ํ ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์์์๋ ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ง์ผ๋ก ๋๋ง ์ฒ๋ฆฌ๋ ์ํํธ์์ ์ผ์์ ์นจ์ง๋ ์ํํธ ๋๋น ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๊ฐ ํฌ๊ฒ ์์นํ์๋ค. ์๋ฉํธ
๊ทธ๋ผ์ฐํ
๋ ์ํํธ๋ ์๊ฐ ๊ฒฝ๊ณผ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค์ ๊ฐ์ํ์์ผ๋, ๊ทธ๋ฆฌ์ค๋ณด๋ค๋ ์ผ์ ๋ฐ ์ฐ์์ ๋ถ์์ ๋ํ์ฌ ์ ๋ณดํธํ์๋ค. HDPE ์ฌ์ค๋ฅผ ์ด์ฉํ ๊ฒ์
์ด ์ํ์์๋ ์ฐ์ํ ๋ด๋ถ์ ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์๋ค.
3) ๋ถ์์ผ๋ก ์ธํ์ฌ ๊ฐ์ํ ๊ฐ์ฐ์ ์ ์ค๋๊ฐ์๋๊ณผ ์๊ฐ์ ํจ์๋ก ํํ๋ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋์์ ์๊ด์ฑ์ ํ ๋๋ก ๋ถ์๊ฐ์ ์๊ณ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ์ฐ์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ,
์ผ์์ด์จ๋ง์ผ๋ก ๋ถ์๋ ๊ฒฝ์ฐ ํ๊ท 0.15 ยตA/cm$^2$, ์ผ์์ด์จ๊ณผ ์ฐ์์ ๋ณํ์์ฉ์ผ๋ก ๋ถ์๋ ๊ฒฝ์ฐ๋ 0.17 ยตA/cm$^2$ ์์ค์ด์๋ค.
4) ๊ฐ์ฐ์ ์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฐ๋๋ฅผ ํ๊ท ํ์ฌ ๊ตฌํ ๊ฒฐ๊ณผ, ๊ทธ๋ฆฌ์ค ์ฝํ
๋ ์ํ์ฒด๋ ๋ค๋ฅธ ๊ณต๋ฒ์ ๋น๊ตํ์ฌ ๋ด๋ถ์์ฑ๋ฅ์ด ๋ค์ ๋ฎ์๋ ๋ฐ๋ฉด, ๊ฐ์ฅ ์ฐ์ํ ๋ด๋ถ์์ฑ๋ฅ์
๋ณด์ธ ๊ฒ์ HDPE ์ฌ์ค๋ฅผ ํ์ฉํ ๊ณต๋ฒ์ผ๋ก, HDPE ์ฌ์ค๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ฉด ์์์ ์๋ฉํธ ๊ทธ๋ผ์ฐํ
์ ํ์ง ์๋๋ผ๋ ํ
๋์ ์ฐ์ํ ๋ด๋ถ์์ฑ์ ํ๋ณดํ ์ ์๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญ์ฐ๊ตฌ์ฌ๋จ๊ณผ ํ๊ตญ์๋ ฅ์์๋ ฅ์ ์ฐ๊ตฌ๋น ์ง์์ผ๋ก ์ํ๋์์ต๋๋ค. (2018R1D1A1B07042819, 2015R1A5 A1037548)
References
ACI Committee 222 , 2014, Report on Corrosion of Prestressing Steels (ACI 222.2R-14),
Farmington Hills, MI; American Concrete Institute (ACI)
Andrade C., Gonzรกlez J. A., 1978, Quantitative Measurements of Corrosion Rate of Reinforcing
Steels Embedded in Concrete Using Polarization Resistance Measurements, Materials
and Corrosion, Vol. 29, No. 8, pp. 515-519
ASTM A416 , 2016, Standard Specification for Low-relaxation, Seven-wire Steel Strand
for Prestressed Concrete, West Conshohocken, PA; ASTM International
ASTM G1-90 , 1999, Standard Practice for Preparing, Cleaning, and Evaluating Corrosion
Test Specimens, West Conshohocken, PA; ASTM International
Bentur A., Diamond S., Berke N. S., 1997, Steel Corrosion in Concrete: Fundamentals
and Civil Engineering Practice. 1st edition, E & FN SPON, pp. 64-65
Bertolini L., Elsener B., Pederferri P., Redaellim E., Polder R., 2013, Corrosion
of Steel in Concrete - Prevention, Diagnosis, Repair. 2nd edition, Wiley-VCH Publication,
pp. 73
Broomfield J. P., 1997, Corrosion of Steel in Concrete - Understanding, Investigation
and Repair. 1st edition, E & FN SPON, pp. 72
Broomfield J. P., Rodrรญguez J., Ortega L. M., Garcรญa A. M., 1994, Corrosion Rate Measurements
in Reinforced Concrete Structure by a Linear Polarization Device, ACI Special Publication,
Vol. 151, pp. 163-182
Brown B. F., 1968, The Application of Fracture Mechanics to Stress Corrosion Cracking,
Metallurgical Reviews, Vol. 13, No. 1, pp. 171-183
Clear K. C., 1989, Measuring the Rate of Corrosion of Steel in Field Concrete Structures
(Transportation Research Record 1211), Washington, D.C.; Transportation Research Board,
National Academy of Sciences
Cussler E. L., 2009, Diffusion: Mass Transfer in Fluid Systems. 3rd edition, Cambridge,
U.K.; Cambridge University Press, pp. 117-130
Federal Highway Administration (FHWA) , 2012, Literature Review of Chloride Threshold
Values for Grouted Post- Tensioned Tendons (FHWA-HRT-12-067), Washington, D. C.; FHWA.,
pp. 1-16
Federal Highway Administration (FHWA) , 2014, An FHWA Special Study: Post-tensioning
Tendon Grout Chloride Thresholds (FHWA-HRT-14-039), US DOT. McLean, TX; FHWA
Feliu S., Gonzalez J., Andrade C., 1996, Electrochemical Methods for On-site Determinations
of Corrosion Rates of Rebars, Techniques to Assess the Corrosion Activity of Steel
Reinforced Concrete Structures (ASTM STP 1276), West Conshohocken, PA; ASTM International,
pp. 107-118
Fricker S., Vogel T., 2006, Site Installation and Testing of a Continuous Acoustic
Monitoring, Construction and Building Materials, Vol. 21, No. 3, pp. 501-510
Jeon S. M., 2016, The Reason for the Defect of Jeongneungcheon Overpass is due to
โCorrosion of Strandโ. Newsis 1, 27 Oct. 2016, http://mediahub.seoul.go.kr/archives/1038585?tr_code=snews.
Accessed November 2019
Jones D. A., 1995, Principles and Prevention of Corrosion. 2nd edition, Saddle River,
NJ; Pearson, pp. 300-301
Mathy B., Demars P., Roisin F., Wouters M., 1996, Investigation and Strengthening
Study of Twenty Damaged Bridges: A Belgium Case History. Bridge Management 3: Inspection,
Maintenance and Repair. Papers Presented at the 3rd International Conference on Bridge
Management, Guildford, UK; 14-17 April 1996, University of Surrey, pp. 658-666
Permeh S., Vigneshwaran K. K. K., Lau K., 2016, Corrosion of Post-tensioned Tendons
with Deficient Grout (Project BDV29-977-04), Final Report, Tallahassee, FL; FDOT Research
Center
Polder R., Tondi A., 1993, Concrete Resistivity and Corrosion Rate of Reinforcement
(TNO Report 93-BT-r0170), Delft, NL; TNO Delft
Polymer Properties Database (PPD) , 2019, polymerdatabase.com, http://polymerdatabase.com/polymer%20physics/Permeability.htm.
Accessed November 2019
Post-Tensioning Institute (PTI) , 2012, Specification for Grouting of Post-tensioned
Structures, Appendix B-standard Test Methods for Evaluation of Corrosion Protection
Capability of PT Grouts (PTI M55.1-12). 3rd edition, Farmington Hills, MI; PTI
Rafols J. C., 2012, Corrosion of Post-tensioned Tendons Repaired with Dissimilar Grout,
MSC Thesis. University of North Florida, USA
Revie R. W., Uhlig H. H., 1985, Corrosion and Corrosion Control. 3rd edition, Hoboken,
NJ; John Wiley and Sons, pp. 174
Salas R. M., Schokker A. J., West J. S., Breen J. E., Kreger M. E., 2004, Concussions,
Recommendations and Design Guidelines for Corrosion Protection of Post-tensioned Bridges
(Research Project 0-1405-9), Texas DOT and the US Department of Transportation, McLean,
TX; Federal Highway Administration (FHWA).
Trejo D., Im S. B., Pillai R. G., Hueste M. B., Gardoni P., Hurlebaus S., Gamble M.,
2009, Effect of Voids in Grouted Post-tensioned Concrete Bridge Construction: Inspection
and Repair Manual for External Tendons in Segmental, Post-tensioned Bridges, Austin,
TX; Texas Transportation Institute (TTI)
Tuutti K., 1979, Service Life of Concrete Structures - Corrosion Test Methods, in
Studies on Concrete Technology, Stockholm, Sweden; Swedish Cement and Concrete Institute
(SCCI)
Yoon I. S., Shin H., Kang T. H. K., , Comparative Study on Performance of Corrosion
Protective Systems for Post-tensioned Concrete Members, ACI Structural Journal, Vol.
116, No. 3, pp. 273-284