-
1. ์ ๋ก
-
1.1 ์ฐ๊ตฌ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ๋ชฉ์
-
1.2 ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ๋ฒ์
-
1.3 ์ ํ์ฐ๊ตฌ๋ํฅ
-
2. ์ด๋ก ์ ๊ณ ์ฐฐ ๋ฐ ์ ์ฉ
-
2.1 ๊ฐ์น๊ณตํ(Value Engineering : VE)
-
2.2 ํ๊ฒฝ๋น์ฉ์ ์ ์
-
2.3 LCA
-
2.4 ์ํํ๊ฐ(Risk Evaluation)
-
3. ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ๋ชจ๋ธ
-
3.1 ํ๊ฒฝ๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ์ด์ฐํํ์ ๋ฐฐ์ถ๋
-
3.2 ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์(PEI)
-
4. ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ์ฌ๋ก๋ถ์
-
4.1 ๋์์ฌ๋ก
-
4.2 ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ
-
4.3 ์ฌ๋ก๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ
-
5. ๊ฒฐ ๋ก
1. ์ ๋ก
1.1 ์ฐ๊ตฌ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ๋ชฉ์
์ต๊ทผ ๊ณตํ๋ ์ ๊ธฐํ๋ณํํ์ฝ์ธ ํ๋ฆฌํ์ ์ ๊ทธ๋์ ๊ธฐํ๋ณํ๋์์ ์๊ทน์ ์ด์๋ ๊ฐ๋ฐ๋์๊ตญ๋ค๋ฟ ์๋๋ผ ์ง๊ตฌ์์์ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ ํ์๋ฅผ ๋ฐฐ์ถ์ํค๋ ๋ฏธ๊ตญ๊ณผ ์ค๊ตญ๋
์ฐธ์ฌํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ ์ธ๊ณ์ ์ผ๋ก ์ง๊ตฌ์จ๋ํ์ ์ ๊ทน์ ์ผ๋ก ๋
ธ๋ ฅํ๊ณ ์์์ ์ ์ ์์๋ค(Hur, 2016). ๊ฒฐ๊ตญ ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ์ ์ฒด ์ด์ฐํํ์์ 42%๋ฅผ ๋ฐฐ์ถํ๋
๊ฑด์ค์
(Nam et al., 2011)์ ์นํ๊ฒฝํ๋ ์๊ธํ ๋น๋ฉด๊ณผ์ ์์ ํ ๋ฒ ๋ ์ ์ ์์๋ค.
๊ทธ๋์ ๊ฑด์ค๊ณต์ฌ์ ์ค๊ณ๋จ๊ณ์์ ํ์๋ฐฐ์ถ๋์ ์ค์ด๊ธฐ ์ํ ๋
ธ๋ ฅ์ผ๋ก ์๋์ง ์ ๊ฐ๋์ฑ
, ํจ์๋ธ๋์์ธ(Passive Design), LCA (Life Cycle
Assessment) ๋ถ์ ๋ฑ์ ์นํ๊ฒฝ์ค๊ณ๋ฅผ ์ ์ฉํ๊ณ ์์์ง๋ง ๋๋ถ๋ถ ๊ฑด์ถ์์ค๋ฌผ์ ์ ์ฉ๋๊ณ ์๊ธฐ์ ๋ง์ ์๋์ง์ ์์์ ์๋ชจํ๋ ํ ๋ชฉ์์ค๋ฌผ์ ์ ์ฉํ๊ธฐ์๋
์ด๋ ค์์ด ์์๋ค.
์์ค๋ฌผ์ ์นํ๊ฒฝ ์์ ๊ฐ๋
์ ๋์
ํ๊ณ ์ ๋ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ํ์ฌ 100์ต ์ด์์ ๋ชจ๋ ๊ฑด์ค๊ณต์ฌ์ ๊ธฐ๋ณธ์ค๊ณ ๋ฐ ์ค์์ค๊ณ๋จ๊ณ์ ์ ์ฉ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๋งค๋
์ ๋ถ
์์ฐ์ ์ฝ 3%๋ฅผ ์ ๊ฐํ๋ฉฐ ์์ค๋ฌผ์ ๊ธฐ๋ฅ ๋ฐ ์ฑ๋ฅ์ ํฅ์์ํค๋ ์ฑ๊ณผ๋ฅผ ๊ฑฐ๋๊ณ ์๋ ์ค๊ณ VE (Design Value Engineering) ์ ๋๋ฅผ
ํ์ฉํ ํ์๊ฐ ์๋ค(Kim and Kim, 2016). ํ์ง๋ง ํ์ฌ VE Job Plan์ ์นํ๊ฒฝ ์์๋ฅผ ์ผ๋ถ๋ง ๋ฐ์ํ๊ณ ์์ด ํจ๊ณผ๋ ๋ฏธ๋นํ ์ค์ ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ธฐ์กด์ VE๋ชจ๋ธ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์์ค๋ฌผ์ ์นํ๊ฒฝ์ฑ, ์ ์ฌ์ ์ธ ํ๊ฒฝ์ค์ผ ๊ฐ๋
๊ณผ ํ๊ฒฝ์ํ์ฑ์ ํ๊ฐ ํ ์ ์๋ ์๋ก์ด ์์๋ฅผ ์ถ๊ฐํ์ฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์๊ฐ
์ค๊ณ๋จ๊ณ์์ ์นํ๊ฒฝ์ ํจ๊ณผ์ ์ธ ๋์์ ์ ์ ํ ์ ์๋๋ก ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ๋ชจ๋ธ์ ์ ์ํ๋ค. ์ด ๋ชจ๋ธ์ด ์ค๊ณ๋จ๊ณ์์ ํ์ฉ๋๋ค๋ฉด ํ๊ฒฝ ์นํ์ ์ธ ์์ค๋ฌผ์
๊ฑด์ค๋ฟ ์๋๋ผ ํ์๋ฐฐ์ถ๋์ ๊ฐ์ถ์๋ ๊ธฐ์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ค.
1.2 ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ๋ฒ์
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ํ์ฐ๊ตฌ๊ณ ์ฐฐ์์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์์๊ฒ ์์ค๋ฌผ ๋ฐ ๊ฑด์คํ์ฅ์์ ์๊ตฌ๋๊ฑฐ๋ ๋ฐ์๋๋ ์นํ๊ฒฝ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ ์ฌ๋ก๋ค์ ์กฐ์ฌํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ณธ
์ฐ๊ตฌ์ ์นํ๊ฒฝ ์์์ ๊ธฐ์ค์ด ๋๋ ํ๊ฒฝ๋น์ฉ์ ๊ฐ๋
์ 37๊ฐ์ ํญ๋ชฉ์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ ธ ์๋๋ฐ VE ์ ๋ฌธ๊ฐ 45๋ช
์ ๋์์ผ๋ก ์ค๋ฌธ์กฐ์ฌํ์ฌ ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ๋ชจ๋ธ
(Eco-Friendly Design Evaluation Model; Eco-VE Model) ์งํ ์ ํ์ํ ํญ๋ชฉ 20๊ฐ๋ฅผ ๋์ถ ํ ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ๋ชจ๋ธ์
๋ฐ์ํ์๋ค.
์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ๋ชจ๋ธ์ด ๋ค๋ฃจ๊ณ ์๋ ์์๋ ๊ธฐ์กด VE ๋ชจ๋ธ์ ๊ธฐ๋ฅํ๊ฐ์ ํ๊ฒฝํ๊ฐ๋ฅผ ๋์์ ํ๋ ์นํ๊ฒฝ๊ธฐ๋ฅ(EF), ์ ์ง๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ๊ทผ๊ฑฐ๋ก ์ฐ์ถํ LCC (Life
Cycle Cost), LCA (Life Cycle Assessment) ๋ถ์์ผ๋ก ์ฐ์ถ๋ Eco-Point, ์์ค๋ฌผ์ ์๊ณต ํ ๋ฐ์ ํ ์ ์๋ ํ๊ฒฝ๋น์ฉ
๊ฐ๋
์ ์ง์๋ก ์ฐ์ ํ ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์ (Potential Environmental Index; PEI) ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ๋ชจ๋ธ์ด
ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์์ค๋ฌผ์ ์นํ๊ฒฝ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ๋ํ๋์ ๊ฒ์ฆํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ธ๋ก์ ์น๋ฒฝ์ ์์์ผ๋ก, ํ์ฅํ์ค ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์น๋ฒฝ์ ๋์์ผ๋ก ํ๋ ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ๋ฅผ ์ค์ํ์๋ค.
์ฐ๊ตฌ์ ์ฐจ๋ Fig. 1๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์ฐ๊ตฌ์ ๋ฒ์๋ ๊ฑด์ค์ฌ์
์ ์ฌ๋ฌ ๋จ๊ณ ์ค ์ค๊ณ๋จ๊ณ์์ ํ์ฉํ ์ ์๋ ๋ชจ๋ธ์ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ ์ ํ์์ผ๋ฉฐ, LCC์ LCA ๋ถ์์ ๊ฑด์ค์ฌ์
์ ์ ๋จ๊ณ๋ฅผ ๋์์ผ๋ก
ํ์๋ค. ๋ชจ๋ธ์ ๊ฒ์ฆ์ ์ํ ๋์ ์์ค๋ฌผ์ ํ ๋ชฉ์์ค๋ฌผ์ ๋์์ผ๋ก ํ์๋ค.
1.3 ์ ํ์ฐ๊ตฌ๋ํฅ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์นํ๊ฒฝ ๊ฑด์ค๋ฌผ ํ๋์ ์์ค๋ฌผ์ LCC์ LCA๋ฅผ ๋์์ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ ๋ชจ๋ธ์ ๊ฐ๋ฐ์ ๋ชฉํ๋ก ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ํ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. Kim
and Kim (2015)์ ๋ฐ์ฃผ์๋ก๋ถํฐ ์นํ๊ฒฝ VE ์์ฌ๋ฅผ ํ์
ํ ์ ์๋ NIA๋ชจ๋ธ์ ๊ฐ๋ฐํ์ฌ ์์ค๋ฌผ์ ์นํ๊ฒฝ์ ์ ๋ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํ์๊ณ ,
Kim and Park (2015)์ ์๋ฃ๊ธฐ๊ด ๊ฑด์ถ๋ฌผ์์ ๋ฐ์๋๋ ์ด์ฐํํ์, ๋ฐ์ด, ํ๊ธฐ๋ฌผ, ํ์๋์ง ๋ฑ์ ์ฆ๊ฐ๋ก ๋ณ์ ํ์ ๋ฐ ๊ด๊ณ์์๊ฒ ๊ฑด๊ฐ์
๋ฌธ์ ์ ์ ๊ฐ์ ธ๋ค์ฃผ๊ณ ์์ด ์๋ฃ๊ธฐ๊ด์ ํน์ฑ์ ๊ณ ๋ คํ ์ ํ์ ๋
น์ ์นํ๊ฒฝ ๊ฑด์ถ์ค๊ณ์ ํ์ํ ๋์์ธ ๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ์ ์ฐ๊ตฌํ์์ผ๋ฉฐ, Kim and Lee (2003)์
๊ฑด์ถ์ฌ์
์ LCC ์ฑ๊ณต์ฌ๋ก๋ค์ ์กฐ์ฌ, ๋ถ์ํ์ฌ ๊ฐ๊ฐ์ ํ๋ก์ ํธ์์ LCC ํ์ฉ์ ํตํด ์ป์ด๋ธ ์ฑ๊ณผ์ ์ ๊ทผ์ ๋ต์ ๋ถ์ํ์ฌ ๊ตํ ๋ฐ ์์ฌ์ ์ ์ ๊ณตํ์๋ค.
Kim and Kang (2013)์ ์ค๊ณ์ด๊ธฐ๋ถํฐ ๊ฑด์ถ๊ฐ์ ์นํ๊ฒฝ์ ๋ฌธ๊ฐ์ ํ๋ ฅ ์์
์ ํตํ ๊ฒฐ๊ณผ์ ํจ์จ์ฑ ๊ฒ์ฆ๊ณผ ์นํ๊ฒฝ์ ์ ๋ต์ ์ง์์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ ์ํค๊ธฐ
์ํ ์๋ก์ด ํ๋ก์ธ์ค๋ฅผ ์ฐ๊ตฌํ์์ผ๋ฉฐ, Lee et al. (2014)์ ๊ตญ๋ด ๊ณ ์์ฒ ๋ ๋
ธ์ ์ ๋์์ผ๋ก ๊ฑด์ค๋จ๊ณ์์์ ๋ถ์ผ๋ณ ํ๊ฒฝ์ํฅ ๋ฐ ์ฃผ์ ์ํฅ์ธ์๋ฅผ
์ ๋์ ์ผ๋ก ํ์
ํ์ฌ ์นํ๊ฒฝ์ ์ธ ๊ฑด์ค์ ์ํ ๊ธฐ์ด์๋ฃ๋ฅผ ์ ๊ณตํ์๋ค. Kang et al. (2008)์ ์์๋ ๋์๊ด๋ก ๊ณต์ฌ์ ์๊ณต ๊ณผ์ ์์ ๋ฐ์ ํ
์ ์๋ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ LCA๊ธฐ๋ฒ์ ๊ธฐ์ฉํ์ฌ ์นํ๊ฒฝ์ ์ธ ๊ณต๋ฒ์ ์ ์ ์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณต ํ ์ ์๋ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํ์๋ค. Kim et al. (2011)์
์๋์ง ์ ๊ฐ์ ์ํ ์ ์ฌ์์๋์ง ์ค๋น์ ์ ์ฉ์ ์ํ์ฌ ์ ์ฌ์์๋์ง ์ ์ฉ ์ ์ ์์ ์ฃผ๊ธฐ์ ๋น์ฉ์ ๋ถ์ ํ ํ ์๋์ง์๋น๋น์ฉ์ ๊ฐ์์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐ์๋๋ ๋น์ฉ์ ๊ฐ
ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ถ์ํ์๋ค. Jung (2013)์ ์จ์ค๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถ๋๊ณผ LCC๋ถ์ ๊ธฐ๋ฒ์ ์ํธ๊ด๊ณ์ ์ํ ๊ฒฝ์ ์ ์ธ ์จ์ค๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถ๋ ์ ๊ฐ ํ๋จ์ ์ํด ๊ฒฝ์ ์ ์ธ
์จ์ค๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถ๋ ์ ๊ฐ ๋น๊ต ์ง์๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค. Park (2007)๋ ํ๊ฒฝ๋ถํ๋์ ๋์ถํ๊ธฐ ์ํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๊ณ ์์๊ณผ ๋์์ ๋น๊ตํ์ฌ ๊ฑด์ค๋ฌผ์์
๊ธฐ๊ณ์ค๋น ๊ด๋ จ๊ณต์ฌ๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ๊ฒฝ ๋ฐ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ ๋ํ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, Kim (2008)์ LCA๋ฅผ ์ํ ํ ๊ทธ ์๋ฃ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ฑ๋ฅํ๊ฐ ๋ฐ ๋น์ฉํ๊ฐ๋ฅผ
ํตํ ๊ฐ์น์ ์๊ฐ ๋์ ์ต์ ์์ ์ ์ ํ์ฌ ํ๊ฒฝ์ฌ์
ํ๋ก์ ํธ ์ํ ์ ํ๊ฒฝ๋ถํ์ ํ๊ฒฝ๋น์ฉ์ ๊ณ ๋ คํ ํตํฉํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ํ์๋ค.
ํ์ง๋ง ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ๋ค์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์์๊ฒ ํ๊ฒฝ์ฑ๊ณผ ๊ฒฝ์ ์ฑ๊ด๋ จ ์ ๋ณด๋ฅผ ๋์์ ์ ๊ณตํ๊ฑฐ๋ ๋ฐ๋ก ์ ๊ณตํ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ก์ ํ๊ฒฝ์ฑ์ LCA๋ฅผ ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ๊ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์
LCC๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ด๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ํ๊ณ ์ ํ๋ ํ๊ฒฝ์ค์ผ์ ์ ์ฌ์ ์ธ ํผํด๊ฐ๋ฅ์ฑ๊ณผ ์ํ๋๋ฅผ ๋ฐ์ํ๊ธฐ ์ด๋ ต๋ค๋ ๋จ์ ์ด ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์
๊ฐ๋ฐํ๊ณ ์ ํ๋ ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ๋ชจ๋ธ๊ณผ๋ ์ฐจ๋ณ์ฑ์ด ์๋ค.
2. ์ด๋ก ์ ๊ณ ์ฐฐ ๋ฐ ์ ์ฉ
2.1 ๊ฐ์น๊ณตํ(Value Engineering : VE)
๊ฑด์ค์ฐ์
์์์ VE๋ฅผ ์ ์ํ๋ฉด ใ์ต์ ์ ์์ ์ฃผ๊ธฐ๋น์ฉ(Life Cycle Cost)์ผ๋ก ํ์ํ ๊ธฐ๋ฅ์ ํ์คํ ๋ฌ์ฑํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๊ฑด์ค ์์คํ
์ ๊ธฐ๋ฅ๋ถ์
๋ฐ ๊ธฐ๋ฅ์ค๊ณ์ ์๋ ์กฐ์ง์ ์ธ ๋
ธ๋ ฅใ์ผ๋ก ๋ํ๋ผ ์ ์๋ค. VEํ๋์ ์ค๋น๋จ๊ณ, ๋ถ์๋จ๊ณ, ์คํ๋จ๊ณ ๋ฑ์ ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋๋ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ตฌ์ฒดํ ๋ ์์น๋ก
์ ๋์ ์ผ๋ก ๋ถ์ํ๋ ํน์ง์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค(Kim, 1999).
๊ฑด์ค์ฌ์
์ ์ํํจ์ผ๋ก์จ ๋ฌ์ฑํ๊ณ ์ ํ๋ ๊ฐ์น๋ ๋น์ฉ, ์ฑ๋ฅ, ์๊ฐ์ ์์๋ก์ ๊ตฌ์ฑ์ด ๋๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ์์๋ค์ ์ ์ ํ ๊ท ํ์ ์ ์งํ์ฌ ์ต์ ์ ๊ฐ์น๋ฅผ ๋ฌ์ฑํ๋
๊ฒ์ด ์ค์ํ๋ค. Table 1์ VE์์์ ๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ๋น์ฉ๊ณผ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ค๋ช
ํ๋ค. ๊ฐ์น๋ฅผ ํฅ์์ํค๋ ํํ๋ Table 2์ ๊ฐ์ด 4๊ฐ์ง๋ก ๋ถ๋ฅํ ์ ์๋ค.
VE๋ ์ค๊ณ๋์์ ์ ์ ํ ๋ ๊ฑด์ค์ฌ์
์ ์์ ์ฃผ๊ธฐ๋น์ฉ๊ด์ ์์ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ ๊ฒํ ํ๊ณ ๊ธฐ๋ฅ ๋ฐ ์ฑ๋ฅ์ ์ ๊ณ ํ ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ฐ์ฅ ํจ๊ณผ์ ์ธ ๋๊ตฌ๋ก ์ธ์๋์ด์ง๊ณ
์์ผ๋ฉฐ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณ๋์ ํ๊ฐ๋ชจ๋ธ์ ๊ทผ๊ฐ์ด ๋๋ค.
Table 1. Relationship of Function and Cost
|
2.2 ํ๊ฒฝ๋น์ฉ์ ์ ์
ํ๊ฒฝ๋น์ฉ์ ์ฌํ์ ๋น์ฉ์์ ์ ๋๋์์ผ๋ฉฐ, ์์ฐํ๊ฒฝ์ ๋ํ ํ๊ดด, ์ค์ผ, ๋ณด์ ์ ์ํ ๋น์ฉ์ผ๋ก ์ ์๋๋ฉฐ ์ง์ ๋น์ฉ๊ณผ ๊ฐ์ ๋น์ฉ์ผ๋ก ๋๋ ์ ์๋ค. ์ง์ ๋น์ฉ์
ํ๊ฒฝ์ค์ผ๋น์ ๊ฐ์ด ํ๊ฒฝ์์ฒด์ ํผํด๋น์ฉ์ ์๋ฏธํ๋ฉฐ, ๊ฐ์ ๋น์ฉ์ ํ๊ฒฝ๋ณด์ ๋น์ ๊ฐ์ด ๋ฐฉ์ง๋น, ๋ณด์๋น, ์ ๋์ ๋น์ฉ ๋ฑ์ผ๋ก ์ ์ ํ ์ ์๋ค(LEE, 1999).
Table 3์์์ ๊ฐ์ด ์ง์ ๋น์ฉ๊ณผ ๊ฐ์ ๋น์ฉ์ ์ฐ์ ์ ๋๊ธฐ์ค์ผ์ ์ํ ํผํด๋น์ฉ, ์ํ๊ณํผํด์ ๋ํ ๋ชฉ์ ์ธ ํํ์ ๋น์ฉ, ๋ฐฐ์ถ์ ์ํ ๋ฐฐ์ถ๊ถ๊ฑฐ๋๋น์ฉ
๋ฑ์ ํตํด ์ ๋ํํ๋ ๋ฐฉ์์ ๋์
ํ๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ง์ ๋น์ฉ์ ๋๊ธฐ, ์์ง, ํ ์ํผํด๋น์ฉ ๋ฑ ์ฌ๋ก๊ฐ ๋๋ฌผ๊ณ ์ธก์ ์ด ์ด๋ ค์ด ๊ด๋ฒ์ํ ๋ฒ์์ ์๋ค. ๊ฐ์ ๋น์ฉ์
ํ๊ฒฝ์ค์ผ๋ฐฉ์ง๋น, ํ๊ฒฝ์ค์ผ๋ณด์๋น ๋ฒ๋ฅ ์ ๋น์ฉ ๋ฑ ์๋ฃ์กฐ์ฌ๋ฅผ ํตํ ๋ฒ์์์ ์ธก์ ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค.
ํ๊ฒฝ๋น์ฉ์ ์นํ๊ฒฝ ์์๋ฅผ ์ ๋์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ๊ธฐ ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ณ ๋ ค๋์ด์ผ ํ์ง๋ง ์ค์ ๊ณ์ฐ๊ธฐ์ค์ด ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ๊ฒฝ๋น์ฉ์ ๊ฐ๋
๋ง ๋ฐ์ํ์๋ค.
Table 3. Classification of Environment Cost (Kim and Kim, 2016)
|
2.3 LCA
LCA๋ ์ ํ ์ ๊ณผ์ ์ ๊ฑธ์ณ ์ ํ ์์คํ
์ ๊ด๋ จ๋ ํฌ์
๋ฌผ๊ณผ ์ฐ์ถ๋ฌผ์ ๋ํ ๋ชฉ๋ก์ ์์ฑํ๊ณ , ์ฐ๊ด๋ ์ ์ฌ์ ์ธ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ํ๊ฐํ๋ ์ ์ฐจ๋ก ISO14040
์ ๊ตญ์ ํ์ค์ผ๋ก ์ฑํ๋์ด ์๋ค. LCA์ ์ฒซ ๋จ๊ณ๋ ์ฌ์ฉ๋ชฉ์ ์ ์ค์ ํ์ฌ ์๋ฃ์์ง, ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ฒฐ์ ํ๋ ๋จ๊ณ์ด๋ค. ๋ ๋ฒ์งธ ๋จ๊ณ๋ก๋ ํฌ์
๋๋ ์์ฌ์
๋ชฉ๋ก๋ถ์์ผ๋ก LCI DB (Life Cycle Inventory Database)์ ํ์ฉํ์ฌ ์ฐ๊ตฌ๋ฒ์์ ํด๋น๋๋ ์์ฌ๋ฅผ ์ ๋ํํ๊ธฐ ์ํ ๋ฐ์ดํฐ ์์ง
๋ฐ ๊ณ์ฐ ๊ณผ์ ์ด๋ค.
์ธ ๋ฒ์งธ ๋จ๊ณ์ธ ์ํฅํ๊ฐ๋ ๋ชฉ๋ก๋ถ์์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ ์ฌ์ ์ธ ํ๊ฒฝ์ํฅ์ ํ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๊ฒฝ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๋๋ฅผ ์ ๋์ ๋๋ ์ ์์ ์ผ๋ก ์ถ์ฐํ์ฌ
ํ๊ฒฝ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ข
ํฉ์ ์ผ๋ก ํ๊ฐํ๋ ๊ณผ์ ์ด๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ํด์๋จ๊ณ๋ ๋ชฉ๋ก๋ถ์๊ณผ ์ํฅํ๊ฐ๋ก๋ถํฐ ์ป์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํจ๊ป ๊ณ ์ฐฐํ๋ LCA์ ๋ง์ง๋ง ๋จ๊ณ๋ก ์ ์๋ ๋ชฉ์ ๋ฐ ๋ฒ์์ ์ผ๊ฐ๋๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ด๋๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ
๋์ถํด์ผ ํ๊ณ , ํ๊ณ๋ฅผ ์ค๋ช
ํ๊ณ ๊ถ๊ณ ์ฌํญ์ ์ ๊ณตํ์ฌ์ผ ํ๋ค(Choi et al., 2012). LCA ์งํ์ ์ฐจ๋ Fig. 2์ ๊ฐ๋ค.
Fig. 2.
LCA Process (Cho et al., 2016)
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ค๋ฌผ์ ํฌ์
๋ ์์ฌ์ ๋ชฉ๋ก๋ถ์์ ์ํ์ฌ ํ๊ตญํ๊ฒฝ์ฐ์
๊ธฐ์ ์, ์ง์๊ฒฝ์ ๋ถ์์ ์ ๊ณต๋๋ ๊ตญ๊ฐ LCI DB์ ์ค์์ค์์ ์ ์ํ Ecoinvent์
ํด์ธ DB๋ฅผ ์ ์ฉํ์๋ค.
2.4 ์ํํ๊ฐ(Risk Evaluation)
์ํ์ ํ๊ฐ๋ ์ํด์ฑ์ ๋ฐ์๊ฐ๋ฅ์ฑ๊ณผ ์ฌ๊ฐ๋๋ฅผ ๊ณ ๋ ค ํ ํ ์ํ์ ๊ฐ์ ๊ฒฐ์ ํจ์ผ๋ก์จ, ๋ค์ํ ์ํ์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ ๊ณผ์ ์ผ๋ก์จ, ์ํ์ ์ฐ์ ์์๋ฅผ ์
์ ์๊ณ , ๊ทธ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ์ ํ ๊ด๋ฆฌ๋์ฑ
์ ๊ฒฐ์ ํ ์ ์๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค(Cho, 2004).
์ํ์ด๋ ์ํด์ฑ์ด ๊ทผ๋ก์์๊ฒ ์ฌ๋ง, ์ฌ๊ณ , ์ง๋ณ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ์
์ํฅ์ด ๋ฐ์ ํ ์ ์๋ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ํ์ ์ํด์ฑ์ ๋ฐ์๊ฐ๋ฅ์ฑ(Probability)๊ณผ
์ํด์ฑ์ ์ฌ๊ฐ๋(Consequence)์ ์กฐํฉ์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ค(US Department of Defence, 1993). ์ํํ๊ฐ์ ์ฐจ๋ Fig. 3๊ณผ
๊ฐ์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ค.
Table 4. Likelihood and Consequence Scale of Hazard (US Department of Defence, 1993)
|
์ํด์ฑ์ ํ์ธ๊ณผ์ ์ ์ํ์ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ค์ํ๊ธฐ ์ ์ ์ ์ฌ๋์ด์๋ ๋ค์ํ ์ํด์ฑ์ ํ์ธํ๋ ๊ณผ์ ์ด๋ค. ์ํด์ฑ์ ํ์ธํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก, ๊ณต์ ์ ํน์ฑ
๋ฑ ์ง์ ์กฐ์ฌ์ ๊ด๋ จ ์๋ฃ์ ๊ฒํ ๋ฅผ ํตํ์ฌ ์ํ ๋ฌผ์ง์ ์กด์ฌ์ฌ๋ถ, ๋ฐ์๋น๋, ๊ธฐ๊ฐ, ํ๊ฒฝ์์ ํผํด๋ฅผ ํ์ธ ํ ๋น๋์ ์ฌ๊ฐ์ฑ์ ํ์ธํ๋ค. ์ํ์ ํ์ธ๊ณผ์ ์
ํตํ์ฌ ์ป์ด์ง ์ํด์ฑ๊ณผ ์ํ์ฑ์ ๋ฐ์๊ฐ๋ฅ๊ณผ ์ฌ๊ฐ๋์ ํฌ๊ธฐ๋ Table 4์ ์ฒ๋๋ฅผ ๋ฐ๋ผ์ ํฌ๊ธฐ์ ์ฐ์ ์์๋ฅผ ๋งค๊ธด๋ค(Kim, 2005).
์ํํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก์จ๋ ์ ๋์ ์ํํ๊ฐ์ ์ ์ฑ์ ์ํํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ์๋ค. ์ ๋์ ์ํํ๊ฐ๋ ์์ ์ฑ๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ํน์ฑ ์ฌ๊ฑด์ ๋ํ ์ค์ ์์๋ ๋ฐ์ ํ๋ฅ ์
๊ณ์ฐํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ ์ค๋ซ๋์ ๊ด์ธก๋๊ณ ๋์ ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ์๋ก ํ๋ค(Yi et al., 2006).
Table 5๋ฅผ ํตํ์ฌ ๊ฒฐ์ ๋์ด์ง ์ํด์ฑ์ ํฌ๊ธฐ๋ ๋ค์ ๊ธฐ์ค์ ์ํ์ฌ ๊ด๋ฆฌ ์์ค์ ๊ฒฐ์ ํ๋ค. 1โผ5๋ ์ต๊ณ ์ํ์ด๋ฉฐ ์ํ์ ์์ฉ์ด ๋ถ๊ฐ๋ฅํ๋ฉฐ, ๋ฐ๋์
์ฆ๊ฐ์ ์ธ ์ํ์ ๊ฐ์๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ค. 6โผ9๋ ๋์ ์ํ์ด๋ฉฐ, ์ํ ๊ด๋ฆฌ์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ๋ฐ ๋ฐ๋์งํ ์ํ๊ด๋ฆฌ์ ์คํ์ด ์๊ตฌ๋๋ค. 10โผ17๋ ์ค๊ฐ์ํ์ด๋ฉฐ
์ํ ๊ด๋ฆฌ๊ณํ์ ๊ฒํ ๋ฐ ๋ฌธ์ํ๋ ์คํ๊ณํ์ด ์๊ตฌ๋๋ค. 18โผ20์ ๋ฎ์ ์ํ์ด๋ฉฐ ์์ฉ ๊ฐ๋ฅํจ ์ํ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํ์ฌ ์ํ ์ ์ง๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ๋ค.
Table 5. Qualitative Risk Assessment Matrix (U.S Department of Defence, 1993)
|
3. ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ๋ชจ๋ธ
์ค๊ณ๋จ๊ณ์์ ์นํ๊ฒฝ์ ์ธ ๋์์ ์ ์ ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๊ฑด์ค์์ค๋ฌผ์ ์๊ณต ์ค ๋๋ ์ด์๊ณผ์ ์์ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ ํ๊ฒฝ์ค์ผ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋น์ฉ๊ณผ ์ํ์ฑ์ ํ๊ฐ ํ ์
์๋ ์๋ก์ด ์์์ ๊ฐ๋ฐ์ด ํ์ํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ค๊ณ๋์์ ํ๊ฐํ ๋ ์ค๊ณ์ ์นํ๊ฒฝ์ฑ์ ์์น๋ก ๋ํ๋ผ ์ ์๋ ์นํ๊ฒฝ๊ฐ์น ๊ณต์์ ํ์ฉํ๋ค. Eq.
(1)์ VE ์์์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ๊ฐ๋ฐํ ๊ฒ์ผ๋ก์ ์นํ๊ฒฝVE ๋ชจ๋ธ ์ ๋ฆฝ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์ํ๋ฐ ์๋ค(Kim and Kim, 2016).
(1)
EV = Eco-friendly Value
EF = Eco-Function
LCC = Life Cycle Cost
PEI = Potential Environmental Index
Eq. (1)์ ํ์ฉํ์ฌ ์นํ๊ฒฝ๊ฐ์น๋ฅผ ๊ณ์ฐํ๋ ์ ์ฐจ๋ Fig. 4์์์ ๊ฐ์ด EF, LCC, LCA๋ฅผ ์ฐจ๋ก๋๋ก ์ฐ์ ํ๊ณ PEI๋ ์ ์ฌ์ ์ธ ๋ฐ์๊ฐ๋ฅ์ฑ๊ณผ
์ฌ๊ฐ์ฑ์ ์ํ๋ถ์๊ธฐ๋ฒ(Risk Analysis)์ผ๋ก ํ๊ฐํ๋ค.
Fig. 4.
Process of Environment Design Evaluation
3.1 ํ๊ฒฝ๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ์ด์ฐํํ์ ๋ฐฐ์ถ๋
๊ธฐ์กด VE์์ ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก ์นํ๊ฒฝ ์์๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์์ง๋ง ์์ค๋ฌผ์ ์ ์ฒด์ ์ธ ์นํ๊ฒฝ์ ์์๋ฅผ ํ๊ฐํ์ง๋ ๋ชปํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ธฐ์กด ๊ธฐ๋ฅํ๊ฐ ์์์ ์นํ๊ฒฝ
๊ฐ๋
์ ๋์
ํ์๋ค. ์นํ๊ฒฝ ๊ฐ๋
์ ๊ณต์ ๋ ฅ์ ๋์ด๊ธฐ ์ํด ๋ณดํธ์ ์ผ๋ก ๋ง์ด ์ฌ์ฉํ๋ฉด์๋ ๊ฒ์ฆ์ด ๋์ด์๋ ํ๋ก์ธ์ค๋ฅผ ํ์ฉํ์๋ค.
LEED (Leadership in Energy and Environmental Design), BREEAM (Building Research Establishment
Environmental Assessment Method) ์ ์ ์ธ๊ณ์ ์ผ๋ก ๋ง์ด ํ์ฉ ์ค์ด๋ฉฐ ๋์์ ๊ทธ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ฒ์ฆ๋ฐ์ ์ ๋์ด๋ค. Table 6์์
๊ฐ ํญ๋ชฉ์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค.
๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ฐ ํ๋ก์ธ์ค๋ ๋งค๋
ํ๊ฐํญ๋ชฉ์ด ๊ฐ์ ๋๊ณ ์
๋ฐ์ดํธ(Kim and Kim, 2010) ๋๋๋ฐ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฑด์คํ์ฅ์์ ๋ง์ด ์ฌ์ฉ๋๋ ํญ๋ชฉ์ ์ถ์ถํ์ฌ
ํ์ฉํ์๋ค. ํ๊ฒฝ๊ธฐ๋ฅ EF (Eco-Function) ๋ฅผ ์ฐ์ถํ๊ธฐ ์ํด์ VE์ ๋ฌธ๊ฐ์ ์๊ฒฌ์ ๋ฐ์ํ์ฌ ์์ค๋ฌผ์ ์์๊ณผ ๋์์ ์๋ง์ ํ๊ฐ ํญ๋ชฉ์ ์ ์ ํ๋ค.
๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ธฐ์กด ๊ธฐ๋ฅํ๊ฐ ํญ๋ชฉ์ VE์ ๋ฌธ๊ฐ๊ฐ ์ ์ ํ ์นํ๊ฒฝ ํ๊ฐ ํญ๋ชฉ์ ์ถ๊ฐํ์ฌ AHP (Analytic Hierarchy Process) ํ๊ฐ๋ฅผ ์ค์ํ๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ํ๊ฐ๋ ๊ฐ์ค์น์ ๋ฑ๊ธ์ ์ฐ์ฐํ์ฌ ๋์๊ณผ ์์์ EF ๊ฐ์ ๊ตฌํ๋ค.
์์ค๋ฌผ์ ์์๊ณผ ๋์์์ ๋ฐฐ์ถ๋๋ ํ๊ฒฝ์ํฅ๋ฌผ์ง์ ์ฐ์ ์ LCA ๊ธฐ๋ฒ์ ํ์ฉํ๋ฉฐ ๊ทธ ์ค ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ํ์ฉํ๊ณ ์ ํ๋ CO2 ๋ฐฐ์ถ๋์ 8๋ ์ํฅ๋ฒ์ฃผ ์ค CO2 ๊ฐ ๋ํ๋ฌผ์ง๋ก ๋ํ๋๋ ์ง๊ตฌ์จ๋ํ ๋ฒ์ฃผ๋ฅผ ํ์ฉํ๋ค.
์์ค๋ฌผ์ ํฌ์
๋๋ ์์ฌ ๋ฐ ์๊ณต ์ ์ฌ์ฉ๋๋ ์ฐ๋ฃ์ ๊ณ์ฐ์ ๋ด์ญ์ ์์ฑ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ธ EBS (Event Break Down System for Construction)๋ฅผ
ํ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ LCA๋ถ์์ ํ์ํ LCI DB๋ ๊ตญ๊ฐ DB์ ํด์ธ DB๋ฅผ ํ์ฉํ๋ค.
Table 6. Eco-Function Assessment Contents
|
3.2 ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์(PEI)
2์ฅ์์ ์ ์ํ ํ๊ฒฝ์ค์ผ๋น์ ํ๊ฒฝ๋ณด์ ๋น์ ๊ฐ๋
์ ์์ง ๋ฐ์ํ์ง ์์ ๋น์ฉ์ ๋์์ผ๋ก ํ๊ณ ์์ผ๋ฏ๋ก ์ค๊ณ๋จ๊ณ์์ ์ถ์ ํ๊ธฐ์๋ ๋ถํ์ค์ฑ์ด ๋๋ฌด ํฌ๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ์ ์ฌ์ ์ธ ํ๊ฒฝ์ค์ผ์ ๋๋นํ๊ธฐ ์ํ ๋น์ฉ์ผ๋ก ์ธ์ํ๊ณ ์ด๋ฅผ ์ ์ฌ์ ์ธ ํ๊ฒฝ๋น์ฉ์ด๋ผ ์ ์ํ๋ ๊ฒ์ด ํ๋นํ๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ๋น์ฉ์ ์ง์ํ ํ
๊ฒ์ด ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์(Potential Environmental Index; PEI)์ด๋ค.
์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์(PEI)์ ํ์ฉ๋๋ ํญ๋ชฉ์ VE ์ ๋ฌธ๊ฐ๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ํ๊ฒฝ๋น์ฉ ๊ฐ๋
์ ์ Table 3์์ ์ธ๊ธํ 37๊ฐ์ ํ๊ฒฝ์ค์ผํญ๋ชฉ ์ค ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ
์งํ ์ ํ์ํ ํญ๋ชฉ ์ ์ ์ ์ํ ํ๋น์ฑ ์กฐ์ฌ๋ฅผ ์งํํ์๋ค. ํ๋น์ฑ์กฐ์ฌ ๋ด์ฉ์ ๊ฐ ํญ๋ชฉ์ด ์นํ๊ฒฝ์ฑ์ ๋ํ ์ค๋ช
๋ ฅ, ์ค์์ฑ, ์นํ๊ฒฝ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ฉ์ฑ, ๋ฐ์๊ฐ๋ฅ์ฑ์
4๊ฐ์ง ์ง๋ฌธ์ ๋ํ 5์ ์ฒ๋๋ก ์ ์๋ฅผ ๋ถ์ฌํ์๋ค.
ํ๋น์ฑ์กฐ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ฐ์ฅ ๋์ ์ ์๋ฅผ ๋ฐ์ ์์ผ๋ก ์์, ์ค์์, ์คํ์, ํ์๊ถ์ 4๊ฐ์ ๊ทธ๋ฃน์ผ๋ก ๋ถ๋ฅํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ Table 7์์์ ๊ฐ์ด
์์, ์ค์์ 20๊ฐ์ ํญ๋ชฉ์ ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์ ํญ๋ชฉ์ผ๋ก ๊ฒฐ์ ํ์๋ค.
์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์์ ์ฐ์ ์ Fig. 5์ ์ ์ฐจ์ ๋ฐ๋ผ ํญ๋ชฉ๋ณ ๊ฐ์ค์น๋ฅผ AHP๊ธฐ๋ฒ์ ํ์ฉํ์ฌ ๊ฒฐ์ ํ๊ณ , ์์ ๋ฐ ๋์์ ์ค๊ณํญ๋ชฉ๋ณ ํ๊ฒฝ์ฑ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ค์
ํ ํ ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์๋ฅผ ๊ณ์ฐํ๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ์์ ๋ฐ ๋์์ ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ๋ค.
Table 7. Top and Upper Middle Environmental Contents
|
Fig. 5.
PEI Calculation Process (Kim and Kim, 2016)
4. ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ์ฌ๋ก๋ถ์
4.1 ๋์์ฌ๋ก
๋ณธ ๋ชจ๋ธ์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ฒ์ฆํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ํ๋ง์ด ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ธ ์น๋ฒฝ์ ๋์์ผ๋ก ์ฌ๋ก๋ถ์ ํ์๋ค. ์์์ ๋ฒฝ์ฒด ํํ๋ฅผ ๋ค์ํ๊ฒ ์กฐ์ฑํ ์ ์๋ ์ฅ์ ์ด ์๋ ๋ธ๋ก์
์น๋ฒฝ(Segmental Retaining Walls)์ด๋ฉฐ ๋์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฒฝ์ฒด๊ฐ ๋ณด๊ฐ์ฌ์ ์ํด ์ฐ์์ ์ผ๋ก ์ง์ง๋๋ ๋น ํจ๊ณผ๋ก ๊ตฌ์กฐ์ ์ผ๋ก ์์ ํ ํ์ฅํ์ค
RC (Reinforced Concrete) ์น๋ฒฝ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ณธ ์ฌ๋ก๋ถ์์๋ VE ์ํ๊ฒฝํ์ด ์๋ 6๋ช
์ VE์ ๋ฌธ๊ฐ๋ฅผ ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐํ์ผ๋ก ์ ์ ํ์๋ค.
์ด๋ค์ ๋ชจ๋ 10๋
์ด์์ ์ค๊ณ๊ฒฝํ์ด ์์ผ๋ฉฐ ์นํ๊ฒฝ ๊ฑด์ถ๋ฌผ ์ธ์ฆ์
๋ฌด ๊ฒฝํ๋ ๋ณด์ ํ๊ณ ์๋ค.
4.2 ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ
์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ๋ชจ๋ธ์ ์ฒซ ๋ฒ์งธ ์์์ด๋ฉฐ ์์ค๋ฌผ์ ๊ธฐ๋ฅ์ฑ๊ณผ ์นํ๊ฒฝ์ฑ์ ๋์์ ๊ณ ๋ คํด์ผ ํ๋ EF๋ฅผ ์ฐ์ถํ๊ธฐ ์ํด์๋ LEED์ BREEAM ํ๋ก์ธ์ค
์ค ์์๊ณผ ๋์์ ์ ์ ํ ํญ๋ชฉ์ ์ ์ ํด์ผ ํ๋ฏ๋ก ์ค๊ณํ๊ฐํ์ ๋์์ผ๋ก ์ค๋ฌธ์กฐ์ฌ๋ฅผ ์ค์ ํ์๋ค.
์ค๋ฌธ๊ฒฐ๊ณผ Table 8๊ณผ ๊ฐ์ด LEED์ BREEAM์ ์ค๋ณตํญ๋ชฉ์ธ โ์ง์๊ฐ๋ฅํ ํ ์ง์ ์ด์ฉโ, โ์์ฌ์ ์์โ ํญ๋ชฉ์ด ์ ์ ๋์๋ค. ๊ทธ ์ด์ ๋ ์น๋ฒฝ
๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ด ์๊ณต๋๋ ํ ์ง๋ ํ๊ฒฝํ๊ดด์ ์ง์ ์ ์ธ ๊ณต๊ฐ์ด๋ฉฐ ํฌ์
๋๋ ์์ฌ๋ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ฃผ๋ณ ํ๊ฒฝ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์นํ๊ฒฝ์ฑ์ ๊ณ ๋ คํด์ผ ํ ํ์ ํญ๋ชฉ์ด๊ธฐ
๋๋ฌธ์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์นํ๊ฒฝ๊ธฐ๋ฅ(Environment Function; EF) ๊ฐ์ ๋์ถํ๊ธฐ ์ํด์๋ AHP๋ถ์์ ์ค์ํ๋ค. AHP๋ถ์์ ๊ธฐ์กด VE์งํ ์ ๊ธฐ๋ฅํ๊ฐ๋ก๋ถํฐ
๊ตฌํ ์ ์๋๋ฐ ๊ธฐ์กด ํญ๋ชฉ๋ค์ โ์ ์ง๊ด๋ฆฌ์ฑโ, โ๋ด๊ตฌ์ฑโ, โ๊ฒฝ๊ด์ฑโ, โ์นํ๊ฒฝ์ฑโ, โํจ์จ์ฑโ, โ์์ ์ฑโ ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์์ง๋ง ์นํ๊ฒฝ๊ธฐ๋ฅ(EF)
ํ๊ฐ์์๋ Table 9์์์ ๊ฐ์ด ์นํ๊ฒฝ์ฑ ํญ๋ชฉ์ ๊ฐ์กฐํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๊ธฐ์กด์ โ์นํ๊ฒฝ์ฑโ, โํจ์จ์ฑโํญ๋ชฉ์ LEED์ BREEAM์ ํญ๋ชฉ์ธ โ์ง์๊ฐ๋ฅํ
ํ ์ง์ ์ด์ฉโ, โ์์ฌ์ ์์โ ์ผ๋ก ๋์ฒดํ์๋ค.
์๋กญ๊ฒ ๊ตฌ์ฑ๋ ํญ๋ชฉ๋ค๋ก ํ์ฌ๊ธ ์๋๋น๊ต๋ฅผ ์ค์ํ์ฌ ๊ฐ์ค์น ๊ฐ์ ์ป์ ํ ์์๊ณผ ๋์์ ๊ฐ ํญ๋ชฉ์ ๋ฑ๊ธ์ ๋งค๊ธด ํ ์ด๋ฅผ ์ฐ์ฐํ๋ฉด EF๊ฐ์ ์ป์ ์ ์๋ค.
์ฐ์ฐ๊ฒฐ๊ณผ Table 9์์์ ๊ฐ์ด ์์๊ณผ ๋์์ EF๊ฐ์ 85.07, 90.28๋ก ์ฐ์ถ๋์๋ค. ๋์์ด ์์๋ณด๋ค ๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ์นํ๊ฒฝ์ ์ผ๋ก ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
Table 8. Expert Survey Results for Estimating EF Items
|
A:Sustainable use of the land, B:Water efficiency, C:Energy use and atmospheric environment,
D:Materials and resources, E:Indoor environment, F:Connect with local area, G:Awareness
and education, H:Creative design, I:Operations management, J:Health and comfort, K:Traffic,
L:Waste, M:Condition, N:Pollution
|
์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ๋ชจ๋ธ์ ๋ ๋ฒ์งธ ์์์ธ LCC๋ ์ค๊ณ๋น, ๊ฐ๋ฆฌ๋น, ์๊ณต๋น ๋ฑ์ ์ด๊ธฐํฌ์๋น์ 50๋
๊ฐ์ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ๋น๋ฅผ ์ฝ 3%์ ์ค์งํ ์ธ์จ๋ก ๊ฐ์ ํ์ฌ
์ฐ์ ํ์๋ค. LCC ๋ถ์๊ฒฐ๊ณผ Table 10, Table 11๊ณผ ๊ฐ์ด ๋์์ด ์์๋ณด๋ค 238,922,000์ ์ ๊ฒ ํฌ์
๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
Table 10. LCC Analysis of Alternatives Alternative (Unit : ๏ฟฆ1,000)
|
Table 11. LCC Analysis of Original Original (Unit : ๏ฟฆ1,000)
|
์ธ ๋ฒ์งธ ์์์ธ CO2 Emission์ LCA ์ 8๋ ์ํฅ๋ฒ์ฃผ ์ค ํ๋์ด๋ฉฐ ๋จ์ ๊ฐ์ด ์ด์ฐํํ์๋ก ํํ๋๋ ์ง๊ตฌ์จ๋ํ ๊ฐ์ ์ฐ์ถํ์ฌ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ด ์ ์์ ์ฃผ๊ธฐ ๋์ ์ง๊ตฌํ๊ฒฝ์
์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ ๋๋ฅผ Table 12์ 13์์์ ๊ฐ์ด ํ์
ํ์๋ค. ์๊ณต ์ ํฌ์
๋๋ ์์ฌ์ ์ฅ๋น ์ฌ์ฉ ์ ์ฌ์ฉ๋๋ ์ฐ๋ฃ๋์ ๋ด์ญ ๋ถ์์ ๊ณต์ฌ๋น ์ฐ์ถ๊ณผ
์์์์ ๋ช
์ธ์ ์์ฑ ์ ์ฌ์ฉ๋๋ EBS ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
Table 12. CO2 Emission Analysis of Alternative Alternative Eco - Point (Unit : kg CO2-eq)
|
Table 13. CO2 Emission Analysis of Original Original Eco - Point (Unit : kg CO2-eq)
|
LCA๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ์ด ํ๋น์ฑ์ ๋ณด์ฅ๋ฐ๊ธฐ์ํด์๋ Cut-off ์์ค์ด 80%์ด์(Cho et al., 2016)๋์ด์ผ ํ๋๋ฐ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ 82% ์์ค์
ํ๋ณดํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์๊ณผ ๋์์ ์ง๊ตฌ์จ๋ํ ๊ฐ์ 1.21E+06, 1.45E+06๋ก ์ฐ์ถ๋์ด ์์์ด ๋์๋ณด๋ค ํ๊ฒฝ์ ์ผ๋ก ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ๋ชจ๋ธ์ ๋ค ๋ฒ์งธ ์์์ธ ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์(PEI)๋ฅผ ์ฐ์ถํ๊ธฐ ์ํด์ ์ ๋ฌธ๊ฐ ํ๋น์ฑ ์กฐ์ฌ๋ฅผ ํตํ์ฌ ์ ์ ๋ 20๊ฐ์ ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์ ํญ๋ชฉ
์ค Table 14์ ๊ฐ์ด ํด๋น ํ๋ก์ ํธ์ ํน์ฑ์ ์ ํฉํ ์ค๋ช
๋ ฅ๊ณผ ๋ํ์ฑ์ ์ง๋๋ ํญ๋ชฉ 5๊ฐ์ง๋ฅผ ์ ์ ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ AHP ๋ถ์์ ์ค์ํ์ฌ ๊ฐ์ค์น
๊ฐ์ ๊ตฌํ ๋ค์ Table 5์ Risk Matrix๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ Table 15์ ๊ฐ์ด ์์๊ณผ ๋์์ 5๊ฐ์ง ํญ๋ชฉ์ Risk Level์ ๋งค๊ธด ๋ค์
Table 16์ Rating๋์ ๊ธฐ์
์ ํ ํ ๊ฐ์ค์น์ ์ฐ์ฐํ์ฌ ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์(PEI)๋ฅผ ์ฐ์ ํ์๋ค.
Table 14. Selection of Environment Index Items for Original and Alternative
|
Table 15. Risk Assessment of Alternative and Original
|
Table 16. PEI Analysis of Alternative and Original
|
4.3 ์ฌ๋ก๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ
์์์ธ ๋ธ๋ก์ ์น๋ฒฝ๊ณผ ๋์์ธ ํ์ฅํ์ค ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์น๋ฒฝ์ ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ์ฌ๋ก๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ Table 17์์์ ๊ฐ์ด ๋์์ด ์์๋ณด๋ค CO2 Emission ๊ฐ๊ณผ ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์(PEI) ๊ฐ์ด ๋ถ๋ฆฌํ๊ฒ ๋์์ง๋ง ์์ค๋ฌผ์ ํ๊ฒฝ๊ธฐ๋ฅ(EF) ๊ฐ๊ณผ LCC ๊ฐ์ด ์ ๋ฆฌํ๊ฒ ์ฐ์ถ๋์์ผ๋ฉฐ ์ข
ํฉ์ ์ธ ์นํ๊ฒฝ๊ฐ์น๊ฐ(EV)์ด
1.026์ผ๋ก ์ฐ์ถ๋์๋ค. ์ด๊ฒ์ ๋์์ด ์์๋ณด๋ค 1.026๋ฐฐ ๊ฐ์น๊ฐ ๋์์ ๋ํ๋ธ๋ค.
Table 17. Result of Case Study
|
5. ๊ฒฐ ๋ก
๊ธฐํ๋ณํ ๋์์ ๋ํ ๋
ธ๋ ฅ์ ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ์ ์ธ๊ณ์ ์ผ๋ก ๋ง์ ๋
ธ๋ ฅ์ ์๊ตฌํ๊ณ ์๋ค. ์ด์ฐํํ์ ๋ฐฐ์ถ๋์ด ๋ง์ ๊ฑด์ค์
์์๋ ํจ๊ณผ์ ์ธ ์นํ๊ฒฝ ๋์ฑ
์ด
์๊ธํ ์ค์ ์ด๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ธฐ์กด VE ๋ชจ๋ธ์ ๊ฒฝ์ ์ฑ๊ณผ ์นํ๊ฒฝ์ฑ ์ ๋ณด๋ฅผ ํตํฉ์ ์ผ๋ก ์ ๊ณตํ์ฌ ์์ค๋ฌผ์ ์ค๊ณ ๋จ๊ณ์์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ํ์ฉ ํ ์ ์๋
์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ๋ชจ๋ธ์ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค.
VE ๊ฒฝํ์ด ์๋ ์์ง๋์ด 6๋ช
๊ณผ ํจ๊ป ์์์ธ ๋ธ๋ก์ ์น๋ฒฝ๊ณผ ๋์์ธ ํ์ฅํ์ค ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์น๋ฒฝ์ผ๋ก ์ฌ๋ก ๋ถ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ ๋์์ CO2 Emission ๊ฐ๊ณผ ์ ์ฌ์ ํ๊ฒฝ์ง์๊ฐ(PEI)์ด ์์๋ณด๋ค ๋ถ๋ฆฌํ๊ฒ ์ฐ์ถ๋์์ง๋ง ํ๊ฒฝ๊ธฐ๋ฅ(EF)๊ฐ๊ณผ LCC๊ฐ์ด ์์๋ณด๋ค ์ ๋ฆฌํ๊ฒ ์ฐ์ถ๋์ด ๊ฒฐ๋ก ์ ์ผ๋ก
๋์์ ์นํ๊ฒฝ๊ฐ์น๊ฐ(EV) ๋์์ด ์์๋ณด๋ค 1.026๋ฐฐ ๊ฐ์น๊ฐ ๋๊ฒ ์ฐ์ถ๋์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ค๊ณ์๊ฐ ์์ค๋ฌผ์ ์ค๊ณ๋จ๊ณ์์ ํ๊ฒฝ์นํ์ ์ธ ์์ค๋ฌผ์ ๊ฑด์ค๋ฟ ์๋๋ผ ํ์๋ฐฐ์ถ๋์ ๊ฐ์ถ์๋ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์๋ ๋์์ ์ ์ ํ๋๋ฐ
๋ง์ ๋์์ด ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ค. ์ถํ ๋ง์ ์ฌ๋ก๊ฒ์ฆ ๋ฐ ๋ณด์์ ๊ฑฐ์น๋ค๋ฉด ์ ๋ขฐ๋ ๋์ ์นํ๊ฒฝ ์ค๊ณํ๊ฐ ๋ชจ๋ธ์ ๊ตฌ์ถ ํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.