(Youn Won Kang)
๊ฐ์ค์1
(Jong Gu Kim)
๊น์ข
๊ตฌ2โ
(Eun Ho Shin)
์ ์ํธ3
-
๋ถ์ฐ๋ํ๊ต ๋์๊ณตํ๊ณผ ๋ฐ์ฌ์๋ฃ
(Pusan National University)
-
๋ถ์ฐ๋ํ๊ต ๋์๊ณตํ๊ณผ ๊ต์
(Pusan National University)
-
๋ถ์ฐ๋ํ๊ต ๋์๊ณตํ๊ณผ ๋ฐ์ฌ๊ณผ์
(Pusan National University)
Key words (Korean)
ํฌ์ฉ๋์, ํตํฉ์งํ, ํฌ์ฉ์ฑํ๊ฐ, ๋์๊ณต๊ฐ์ ์ ๋ต
Key words
Inclusive city, Integration indicator, Inclusive degree evaluation, Urban spatial strategy
-
1. ์ ๋ก
-
1.1 ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ํ์์ฑ
-
1.2 ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ๋ฒ์
-
2. ์ด๋ก ์ ๊ณ ์ฐฐ
-
2.1 ํฌ์ฉ๋์์ ๊ฐ๋
๋ฐ ๊ตญ๋ด ๊ด๋ จ ์ ๋
-
2.2 ํฌ์ฉ๋์ ๊ณํ์ฌ๋ก
-
3. ํฌ์ฉ๋์ ์กฐ์ฑ์ ์ํ ํ ๋์์ ํฌ์ฉ์ทจ์ฝ์ฑ ํ๊ฐ
-
3.1 ํ๊ฐ์งํ ์ ์
-
3.2 ๋์์ง์ ํฌ์ฉ์ฑ ํ๊ฐ ๋ฐ ์ทจ์ฝ์ง๋ ๋์ถ
-
3.3 ์ทจ์ฝ์ง์ญ๋ณ ๊ณต๊ฐ ์ ๋ต
-
4. ๊ฒฐ ๋ก
1. ์ ๋ก
1.1 ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ํ์์ฑ
๋์๊ณํ์ ์์ด ํฐ ํ๋์ ์์๋ โ์ง์๊ฐ๋ฅํ ๋์โ๊ฐ ์ด์ ๋ ํ๊ฑธ์ ๋ ๋์๊ฐ ๋์์ ๋ํ ๊ถ๋ฆฌ์ ๋ชจ๋๋ฅผ ์ํ ๋์(The Right to the
City and cities for all)๋ก์ โํฌ์ฉ๋์(Asian Development Bank, 2011)โ์ ๋ํ ๊ด์ฌ์ด ๋ ๋ก ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์๋ค.
์์๋ฐฐ๋ถ์์ ๊ณต๊ฐ์ ์ ์๊ฐ ์คํ๋๊ณ , ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ์์ด์ ์๋ฏผ์ฐธ์ฌ๊ฐ ๋ณด์ฅ๋๋ฉฐ, ์ฌํ์ ยท๊ฒฝ์ ์ ยท๋ฌธํ์ ๋ค์์ฑ์ด ์กด์ค๋๋ ํฌ์ฉ๋์๋ ์ค์์ ๋ถ๋ณด๋ค๋ ์ง๋ฐฉ๋์,
ํ์ ๋ณด๋ค๋ ์๋ฏผ, ์ค์ฐ์ธต ๋ณด๋ค๋ ์ฝ์ ๋ฐ ์์ธ๊ณ์ธต์ ๊ถ๋ฆฌ๋ฅผ ์กด์คํ๋ ๊ฒ์ด ๊ทธ ํต์ฌ์ด๋ค(Daniel and Susan, 2017). ์ง๊ธ๊น์ง ์ฝ์ ๋ฐ
์์ธ๊ณ์ธต์ ์ํ ๊ณํ์ผ๋ก์ ์๋์นํ๋์, ์ฌ์ฑ์นํ๋์ ๋ฑ ๋ค์ํ ๋์๊ณํ์ ์ ๊ทผ์ด ์งํ๋์ด์ ธ ์ค๊ณ ์์ผ๋, ํ ๊ณ์ธต์๋ง ์ด์ ์ ๋ ์ด๋ฌํ ๊ด์ฌ์ ๊ฒฐ๊ตญ
๋ ๋ค๋ฅธ ์์ธ๊ณ์ธต์ ๋ง๋ค์ด๋ด๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๋ถ์ฐ์๋ โ์๋ฏผ ๋๊ตฌ๋ ํ๋ณตํ ๋ณต์ง, ๊ฑด๊ฐ๋์ ๋ถ์ฐโ์ ๋ณต์ง๋น์ ์ ๊ฐ์ง๊ณ , ์ง์ญ์ฌํ ์ค์ฌ์ ํฌ์ฉ์ ์ฌํ ํ๊ฒฝ์
์กฐ์ฑํ๊ณ , ๊ฑด๊ฐํ๊ณ ์ฐจ๋ณ ์๋ ๋ณต์ง์คํ๊ณผ ๋ณดํธ์ ์๋ฏผ๊ฑด๊ฐ์ ์ํ ๊ณต๊ณต์๋ฃ ๊ธฐ๋ฅ์ ํ๋ํ๊ธฐ ์ํด ๋ค์ํ ๋ณต์ง์์ฑ
์ ์ถ์งํ๊ณ ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ฌ์ฑ,
์๋, ๋
ธ์ธ ๋ฑ ์ฝ์ ๋ฐ ์์ธ๊ณ์ธต์ ํตํฉํ์ฌ ์ฌํ ๊ณ์ธต์ ์๊ณ์ ์๊ด์์ด ๋ชจ๋ ์ฌ๋๋ค์ด ํ๋ฑํ ์ถ์ ๋๋ฆฌ๊ธฐ ์ํ ๊ณต๊ฐ์ ๋ง๋๋๋ฐ ์กฐ๊ธ ๋ ๊ฐ๊น์์ง๊ณ ์
ํ๋ค.
1.2 ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ๋ฒ์
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ ์ฑ๋ณ, ์ข
๊ต, ๋์ด ๋ฑ์ ๊ด๊ณ์์ด ๋๊ตฌ๋ ํธ๋ฆฌํ๊ณ ์์ ํ ๋์์์ ์ด ์ ์๋๋ก ํ๋๋ฐ์ ์๋ค. ํนํ ์ฌํ์ ๊ด๊ณ์์ ์์ธ๋๊ณ ๋ฐฐ์ฒ๋นํ๋
์ฌํ์ ์ฝ์์ ๋ํ ์ฐจ๋ณ๊ณผ ๋ฐฐ์ ๋ฅผ ์์ ๊ธฐ ์ํด โํฌ์ฉ๋์โ๋ฅผ ์กฐ์ฑํ์ฌ ๊ฐ์ข
์ฌํ์ ๊ฐ๋ฑ์ ํด์ํ๋๋ฐ ๋์์ด ๋๊ณ ์ ํ์๋ค(Park, 2015). ์ด๋ฅผ
์ํด ๊ด๋ จ๋ ๊ตญ๋ด์ ์ ๋์ ๊ณํ์ฌ๋ก, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ํ์ฐ๊ตฌ ๋ฑ์ ๋ถ์ํ์ฌ ํฌ์ฉ๋์๋ฅผ ์กฐ์ฑํ๋๋ฐ ํ์ํ ์งํ๋ฅผ ๋์ถํ์๋ค. ๋์ถ๋ ์งํ์์ ํฌ์ฉ์ฑ ํ๊ฐ๋ฅผ
์ํด ์์นํ ๋ฐ ๊ฐ๊ดํ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ์งํ๋ฅผ ํ๊ฐ์งํ๋ก ์ค์ ํ์ฌ ๋์์ง์ ํฌ์ฉ์ฑ์ ํ๊ฐํ๊ณ , ๋ถ์ผ๋ณ๋ก ํฌ์ฉ์ฑ์ด ์ทจ์ฝํ ์์ญ ๋๋ ์๋์ ์ผ๋ก ํฌ์ฉ์ฑ์ด ์ทจ์ฝํ
๊ณต๊ฐ์ ๋์ถํ์ฌ ์ง์ญ์ , ๊ณ์ธต์ ๊ฒฉ์ฐจ๊ฐ ์๋ ํฌ์ฉ๋์๋ฅผ ์กฐ์ฑํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋์์ธ โ์ฌํ์ ์ฝ์(The Socially Underprivileged)โ๋
๊ธฐ์ค์ด๋ ์ฌ๊ฑด์ ๋ฐ๋ผ์ ์ง๋จ์ ๋ฒ์ฃผ๊ฐ ๋ฌ๋ผ์ง ์ ์๋๋ฐ, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ ์ฒด์ ํน์ ์ฌ๋ฆฌ์ ์ ์ฝ์ด ์๋ ์ฝ์๋ก ์ฌ์ฑ, ์๋, ๊ณ ๋ น์ ๋ฐ ์ฅ์ ์ธ์ผ๋ก
์ฐ๊ตฌ ๋์์ ๋ฒ์๋ฅผ ํ์ ํ์๋ค. ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ Fig. 1๊ณผ ๊ฐ๋ค.
2. ์ด๋ก ์ ๊ณ ์ฐฐ
2.1 ํฌ์ฉ๋์์ ๊ฐ๋
๋ฐ ๊ตญ๋ด ๊ด๋ จ ์ ๋
UN Habitat, ์ธ๊ณ์ํ(World Bank), ์์์๊ฐ๋ฐ์ํ(Asian Development Bank), WEIGO(๋น๊ณต์๋ถ๋ฌธ ์ฌ์ฑ๋
ธ๋ ๋ฌธ์ ๋ฅผ
๋ค๋ฃจ๋ ๊ตญ์ NGO) ๋ฑ์ ๊ตญ์ ๊ธฐ๊ตฌ ๋ฐ ์๋ฏผ์กฐ์ง๋ค์ ์ ํต์์ ๋ก โํฌ์ฉ๋์(The inclusive city)โ๊ฐ๋
์ด ๋์
๋์๋ค. ํฌ์ฉ๋์์ ๋ํด ๊ฐ
๊ธฐ๊ด๋ค์ ์๊ฒฌ์ ์ข
ํฉํ๋ฉด ๋ชจ๋ ๋์๋ฏผ๋ค์ ๋์๊ฐ ์ ๊ณตํ๋ ๊ฒฝ์ ยท์ ์นยท์ฌํ์ ์ธ ๊ธฐํ์ ์ฐธ์ฌํ ์ ์๋ ๋์๋ก ์ ์ํ ์ ์๋ค. ์ฆ, ์ฌํ์ ๋ฐฐ์ ๋ฅผ ์ง์ํ๊ณ ,
๋ชจ๋ ์์ญ์์์ ํ๋์ ์ค์ง์ ์ผ๋ก ์ฐธ์ฌํ ์ ์๋ ๋ฅ๋ ฅ๊น์ง ๊ฐ์ถ ๋์๋ฅผ ๋งํ๋ค.
์ด์ ๊ฐ์ ํฌ์ฉ๋์์ ๊ฐ๋
์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๊ตญ๋ด ๊ด๋ จ ์ ๋ ๋ฐ ์ฌ์
์ ์ดํด๋ณด๋ฉด ๊ณต๊ฐ์ ํฌ์ฉ์ ์ํด ๋์
๋ ์ ๋ ด์ฃผํ ์๋ฌด๋น์จ์ ๋์ ๊ณต๊ณต์๋์ฃผํ ์ ๋, ์ฐธ์ฌ์
์ํธ์์กด์ฑ ๊ฐํ๋ฅผ ์ํ ๋ง์๊ณต๋์ฒด ์ง์์ฌ์
์ด ์๋ค. ๋ํ ์ฌํ์ ์ฝ์๋ผ ์ง์นญํ ์ ์๋ ๋
ธ์ธ, ์ฌ์ฑ, ์๋, ์ฅ์ ์ธ ๋ฑ์ ๋์์ผ๋ก ์ด๋ค์ ์ฌํ์ ์ฐธ์ฌ๋ฅผ๋๋ชจํ
์ ์๋ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง ์ฌ์
๋ค์ ์งํํ๊ณ ์๋ค.
์ ๋ ด์ฃผํ ์๋ฌด๋น์จ์ ๋๋ ์ฃผํ ๊ฑด์ค์ฌ์
์ ์ผ์ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ํ ๋ฐ ์๋์ฃผํ์ผ๋ก ๊ณต๊ธํจ์ผ๋ก์จ ์ ์๋์ธต์ ์ฃผ๊ฑฐ ์์ ์ ๊ธฐ์ฌํ๊ธฐ ์ํ ์ ๋์ด๋ฉฐ, ๊ณต๊ณต์๋์ฃผํ
์ ๋๋ ๊ธฐ์ด์ํ์๊ธ์, ํธ๋ถ๋ชจ ๊ฐ์ , ์ฅ์ ์ธ ๋ฑ ์ฌํ์ ์ฝ์ ๊ณ์ธต์ ๋์์ผ๋ก ์๊ตฌ์๋, ์ฅ๊ธฐ์๋, ์ฌ์์๋๋ฅผ ์ ๊ณตํ์ฌ ์ฃผ๊ฑฐ๋น์ฉ์ ๋ถ๋ด์ ๋์ด์ฃผ์ด ๊ณต๊ฐ์
ํฌ์ฉ์ฑ์ ํ๋ํ ์ ์์๋ค. ๋ง์๊ณต๋์ฒด ์ง์์ฌ์
์ ์ฃผ๋ฏผ์ ์ฃผ์ถ์ผ๋ก ์ค์ค๋ก ๋ง์์ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ณ ์ ์ฐธ์ฌํ๊ณ , ํ๋์ฑ์ ํตํ์ฌ ์์ธ ๋ด์ง ๋ฐฐ์ฒ๋ฐ๊ณ ์๋ค๊ณ
๋๋ผ์ง ์๊ณ ์์กด๊ฐ์ ๊ฐ๊ฒ ๋ ์ ์๋ ๋ชฉ์ ์ ๊ฐ์ง๋ค. ๋ค์์ผ๋ก ์ฌํ์ ์ฝ์๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์ ๋๋ก๋ ๊ณ ๋ น์นํํ ๋์๊ณต๊ฐ์ ์ํ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ๊ฐ์ ์ ์์ด ์ฃผ๊ฑฐ๋ฅผ
๋น๋กฏํ ์ฌ๊ฐ์์ค, ๊ตํต์์ค ๋ฐ ์๋น์ค ์ ๊ณ ๋ฅผ ์ํ ์ ๋์ ๋์๊ณต๊ฐ์์์ ์ฌ์ฑ์ ์์ ์ฑ, ์ ๊ทผ์ฑ, ํธ๋ฆฌ์ฑ, ์พ์ ์ฑ์ ์ ๊ณ ํ๊ธฐ ์ํด 2009๋
์ฌ์ฑ๊ฐ์กฑ๋ถ๋
โ์ฌ์ฑ์นํ๋์ ์กฐ์ฑ ๋ฐ ๋ฐ์ ๋ฐฉํฅโ์ ๋ํ ๊ณํ์ ์๋ฆฝํ์๋ค. ์ด๋ฐ์ ๊ณต๊ฐ์ ์์ ์ฑ ๊ฐ์ ๋ฐ ์ฃผ๋ฏผ์ฐธ์ฌ๋ฅผ ํตํ ์์ ์ฑ ์ฆ์ง์ ๋ชฉํ๋ก ํ๋ CPTED ์ฌ์
๋
ํ๋ฐํ ์งํ์ค์ด๋ฉฐ, ์ด์ ๋๋ถ์ด ์ ์ฒด ์ฅ์ ์ธ์ ์ํ ๋ฐฐ๋ฆฌ์ดํ๋ฆฌ ๋์์ธ ์ ์ฉ์ด ํ์ฐ๋๊ณ ์๋ค.
2.2 ํฌ์ฉ๋์ ๊ณํ์ฌ๋ก
์ค์คํธ๋ฆฌ์ ๋น์๋ ์(Austria Vienna)๋ ์ฌ์ฑ์นํ๋์๋ฅผ ์กฐ์ฑํ๊ธฐ ์ํ ์ ๋ต์ผ๋ก ๊ณต๊ณต์ฅ์์ ์์ ์ ์ํ์ฌ ์นผ์คํ๋ผ์ธ (Karlsplatz)์
๋ฌ์
ํํฌ(Ressel park)์๋ ๋ชจ๋ ๊ฒฝ๋ก์ ์กฐ๋ช
์์ค์ด ์ค์น๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ์์ ๊ฑฐ, ์ ๋ชจ์ฐจ ๋ฑ์ ์ด๋์ด ํธ๋ฆฌํ๋๋ก ๋๋กํญ์ ๋ํ๋ค. ๋ํ ์๋
๋ค์
์์ ์ ๊ด์ฐฐํ ์ ์๋ ์ค๋น๋ค์ด ์ฃผ๊ฑฐ๋จ์ง ๊ณณ๊ณณ์ ์กฐ์ฑ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ๊ณ ๋ น ๋ฐฉ๋ฌธ์๋ฅผ ์ํด ํ ์ฒด์ด๋ ๊ณ ๋ น์์๊ฒ ์์ ํ ํ์ฅ์ค ๋ฑ์ด ๊ณณ๊ณณ์ ์ค์น๋์ด ์๋ค.
๋ฏธ๊ตญ ์บ๋ฆฌํฌ๋์(California)์ ํ๋ฃจํธ๋ฒ ์ผ ๋น๋ฆฌ์ง(Fruitvale Village)๋ ๋
ธ์ธ์นํ๋์๋ฅผ ์กฐ์ฑํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋์ค๊ตํต์งํฅํ ๊ฐ๋ฐ์ ์ ํํ์๋ค.
์ทจ์ฝ๊ณ์ธต๋ ์์ ํ๊ฒ ๊ณต๊ณต๊ตํต์๋น์ค๋ฅผ ์ด์ฉํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ ์ ํ ๊ฐ๊ฒฉ์ ์ฃผํ ๋ฐ ์๋์ฃผํ์ ํผํฉ๋ฐฐ์น, ๊ณต๊ณต๊ณต๊ฐ์ ์ค๊ณ๋ก ๊ฐ ๊ณ์ธต์ ๊ณต๊ฐ์ตํฉ์ฑ์ ํ๋ณดํ๊ณ
์๋ค. ๋ํ, ์๋ฃ์์ค, ๋์๊ด, ์ก์์ง์์์ค, ๋
ธ์ธ์ฃผ๊ฑฐ๋ณต์ง์์ค ๋ฑ์ ๋ค์ํ ๋ณต์ง์๋น์ค๋ฅผ ์ ๊ณตํ์ฌ ํฌ์ฉ์ฑ์ ํ๋ณดํ๊ณ ์๋ค. ๋ฏธ๊ตญ ๋
ธ์ค์บ๋กค๋ผ์ด๋(North
Carolina)์ ์ผ๋ฆฌ(Cary)๋ ์๋์นํ๋์ ์กฐ์ฑ์ ์ํด ๋งฅ๋๋ ๋ ์ฐ๋ ํํฌ(Macdonal Woods Park)์๋ ํค์ฆ ํ๋ ์ด๊ทธ๋ผ์ด๋๋ฅผ ์ค์นํ์ฌ
๋ชจ๋ ์ฐ๋ น๋๋ณ ์๋ ํน์ฑ์ ๋ง๋ ์ค๋ฝ์์ค์ ์ค์นํ๊ณ , ๊ณต์ ์
๊ตฌ์ ๋ช
๋ฃํ๊ณ ๊น๋ํ ๊ณต์์ง๋๋ฅผ ์ค์นํ์ฌ ์๋๋ค์ด ์ฝ๊ฒ ์๋ณํ๊ณ ์ด์ฉํ ์ ์๋๋ก ํ๊ณ
์๋ค. ์ ๋ชจ์ฐจ, ํ ์ฒด์ด, ์ค์ผ์ดํธ ๋ณด๋ ๋ฑ์ ๋ณดํ ๋ณด์กฐ๋๊ตฌ์ ์ฌ์ฉํธ๋ฆฌ๋ฅผ ์ํด ๋๋ก๋ฉด์ ํํํ๊ณ , ๋๋กํญ์ ์ถฉ๋ถํ๊ฒ ๋ํ๋ค.
3. ํฌ์ฉ๋์ ์กฐ์ฑ์ ์ํ ํ ๋์์ ํฌ์ฉ์ทจ์ฝ์ฑ ํ๊ฐ
3.1 ํ๊ฐ์งํ ์ ์
์์ญ๋ณ ์งํ๋ Fig. 2์ ๊ฐ์ ์ ์ ์์น ๋ฐ ์ ์ฐจ๋ฅผ ๋ฐ๋ฅธ๋ค.
Fig. 2.
Rules and Process for Selection of Indicator
๊ตญ๋ด์ ํฌ์ฉ๋์์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ด๊ธฐ๋จ๊ณ๋ก, ๋๋ถ๋ถ์ด ์ฌ์ฑ, ์๋, ๊ณ ๋ น์ ๋ฐ ์ฅ์ ์ธ ๋ฑ์ผ๋ก ๋ถ์ฐ๋์ด ์งํ๋๊ณ ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฐ๊ฐ์ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐ
์ฌ๋ก์์ ์ฌ์ฉ๋ ์์๋ค์ ํตํฉยท์ทจํฉํ์ฌ ํฌ์ฉ๋์ ํ๊ฐ์งํ๋ก ์ ์ ํ๊ณ ์ ํ๋ค. ์งํ์ ์ ์ ์์น ๋ฐ ์ ์ฐจ๋ Ministry of Land, Transport
and Maritime Affairs(2010)์ โ๋์์ ํด ์คํ ์๋ฃ๊ตฌ์ถ ๋ฐ ์ข
ํฉ์ ๋ณด์์คํ
๊ตฌ์ถโ์์ ์์ญ๋ณ ์งํ์ ์ ์ ์์น์ ์ฐธ๊ณ ํ์ฌ ๋จ๊ณ๋ณ๋ก
์์ ยท์ ๋ฆฌํ์๋ค(Table 1 ์ฐธ๊ณ ). 1๋จ๊ณ(์ด๋ก ์ ๊ทผ๊ฑฐ)๋ ์งํ์ ๋ํ ์ด๋ก ์ ๊ทผ๊ฑฐ๋ก ๊ธฐ์กด์ ํฌ์ฉ๋์์ ๊ด๋ จ๋ ์งํ์ ๊ตญ๋ดยท์ธ ์ฐ๊ตฌ๋
ผ๋ฌธ ๊ฒํ (Hwang
et al., 2016; Lee, 2013; Song, 2012)์์ ๋์์ ํฌ์ฉ์ฑ์ ๋ํ๋ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก์ ์ค์๋๊ฐ ๋๋ค๊ณ ์ธ๊ธ๋๋ ์งํ๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ๊ณ ,
2๋จ๊ณ(๋ํ์ฑ)์์๋ ์ง์ญ ๊ฐ ํฌ์ฉ ์ ๋๋ฅผ ํ๋จํ๊ธฐ ์ํด ํน์ ์์ญ์ ์งํ๊ฐ ์ค๋ณต๋์ด ์ ์ ๋๋ ์ผ์ด ์๋๋ก ์์ญ๋ณ ์ ํ์ ํฌ๊ด์ ์ผ๋ก ํ๋จํ ์ ์๋
๋ํ์ฑ์ ์ง๋ ์งํ๋ก ์ฌ์ ๋ฆฌํ์๋ค. 3๋จ๊ณ(๋ฐฉํฅ์ฑ)๋ ์ด๋ก ์ ยท๊ฐ๋
์ ์ผ๋ก ์ ์ ์งํ ๊ฐ์ด ๋ ํฌ๋ฉด ๋ ํฌ์ฉ์ ์ด๋ค(๋๋ ๋ ํฌ์ฉ์ ์ด๋ค)๋ผ๊ณ ๋ช
ํํ๊ฒ ๋งํ
์ ์๋๋ก ์กฐ์ ์ ํ์๋ค. 1~3๋จ๊ณ๊น์ง ์งํํ์ฌ ์ฐ์ ์ ์ผ๋ก 1์ฐจ ์๋น์งํ๋ฅผ ์ ์ ํ ํ, ์ด๋ฌํ ๋จ๊ณ๋ฅผ ๊ฑฐ์ณ 4๋จ๊ณ(์ธก์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ)์์๋ ์ค์ง์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ดํฐ
์์ง์ ๋ฐ์ดํฐ ๊ฐ์ ์ฐธ๊ณ ํ์ฌ ์์นํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ ์ ๋ก ์ธก์ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ์ธก์ ๊ณผ์ ์ด ๊ฐ๋จํ๊ณ ๋จ์ ๋ช
๋ฃํ ์งํ๋ก ์์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ต์ข
5๋จ๊ณ(์ทจ๋๊ฐ๋ฅ์ฑ)์์
ํต๊ณDB์์ ์๋ฃ ์ทจ๋์ด ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ผ๋ก ์์ ๋ ์๋น์งํ๋ฅผ ์ ์ ํ๊ฒ ๋์๋ค.
Table 1. Selection Process of Indicators
|
Selected reserve (Step 1~3)
|
Measurement
(Step4)
|
Obtain
Possibility
(Step5)
|
Modified
|
Economy/
Culture/
Education
|
Re-employment Program
|
โณ
|
โ
|
-Informatization education program / employment agency
|
Employment rate of female or elderly
|
โณ
|
X
|
-the employment rate of disability
|
Traditional market, flea market, local store
|
โ
|
โ
|
-Status of Traditional Market
|
Recreational facilities
|
โ
|
X
|
|
Women / Children / Senior lounge
|
โ
|
โ
|
-Children's play facilities / Local children's center
|
Community Center
|
โ
|
X
|
|
The number of libraries
|
โ
|
โ
|
-The number of public libraries
|
The number of cultural facilities such as cinemas and museums
|
โ
|
โ
|
-The number of cultural facilities per 100,000 population
|
Nursing room
|
|
|
|
Sanitation/
Welfare
|
The number or capacity of medical institutions
|
โ
|
โ
|
-The number of Sickbed of Medical Institutions per 1000 people
-The number of Doctors of Medical Institutions per 1000 people
|
Disease prevalence rate
|
โ
|
โ
|
-Levels of drinking -Levels of Smoking
-Concern about self health
|
The number or capacity of national childcare facilities
|
โ
|
โ
|
-The number of Nursery Facilities per 1000 infant (age 0~4)
|
The number or capacity of welfare facilities
|
โ
|
โ
|
-The number of Welfare Facilities for the aged per 1000 senior citizens (age 60+)
-The number of Welfare Facilities for Women
|
The number of women / children / senior health centers or related public officials
|
โ
|
X
|
|
Health / Nutrition / Development Education Center
|
โณ
|
โ
|
-Lifelong Learning lecture/school for the elderly/Health Promotion Center/Youth Facilities
|
Public toilet
|
โ
|
โ
|
-Public Restroom
|
Food distribution facility
|
โ
|
โ
|
-Soup Kitchen
|
Physical
Environment
|
Area and the number of parks, green space, Waterfront area
|
โ
|
โ
|
-Area & Number of Park, Stream
|
Pedestrian and bike-way
|
โ
|
โ
|
-Length & Number of routes of Bike Lane
|
CCTV
|
โ
|
โ
|
-The number of CCTV camera
|
The number of crimes
|
โ
|
โ
|
-The number of Crime
|
Women's First Parking Lot
|
X
|
X
|
|
์์ ๋ ์๋น์งํ๋ ํต๊ณ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ฅผ ์ฐธ์กฐํ์ฌ ๊ตฌ๊ตฐ๋ณ ์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋น๊ต๊ฐ๋ฅํ๋๋ก, ๊ตฌ๊ตฐ๋ณ ์๋ฃ๋ก ๋ฐ์ดํฐ ์ทจ๋ ๊ฐ๋ฅํ ์งํ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ต์ข
์งํ๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ์๋ค(Table
2 ์ฐธ๊ณ ).
Table 2. Final Indicators
Category
|
Final Indicators
|
Economy/
Culture/Education
|
The number of Community Child Center, The number of Public Library, The number of Cultural Facilities
|
Sanitation/
Welfare
|
The number of Sickbed of Medical Institutions per 1000 people, The number of Welfare Facilities for the aged per 1000 senior citizens, The number of Youth Facilities, The number of Welfare Facilities for Women
|
Physical Environment
|
Park area, The number of Public Sports Facilities
|
3.2 ๋์์ง์ ํฌ์ฉ์ฑ ํ๊ฐ ๋ฐ ์ทจ์ฝ์ง๋ ๋์ถ
์ ์ ์์ ์ต์ข
์ ์ ๋ ์งํ์ ๋ํ ์๋ฃ๊ฐ์ ํต๊ณ์ฒญ์ ํตํด ์ทจ๋๋ ์๋ฃ๋ก ์๋ฃ์ ์์ ์ 2015๋
๋ ํต์ผํ์๋ค. ๊ฐ ์งํ๋ณ๋ก ๋จ์๋ ๊ฐ์ค์น๊ฐ ๋ค๋ฅด๊ธฐ
๋๋ฌธ์ ์ด๋ค์ ์์น์ ์ผ๋ก ์ผ์น์ํค๊ธฐ ์ํด Rescaling์ Eq. (1)์ ์ด์ฉํ์ฌ 0~1 ์ฌ์ด์ ์ ๊ทํ๋ ๊ฐ์ผ๋ก ๋ถ์ํ์๋ค.
$$x'=\frac{x-\min(x)}{Max(x)-\min(x)},\;x:\mathrm{์๋ฃ์}\;\mathrm{๋ณธ๋๊ฐ}$$
|
(1)
|
๊ฐ ์งํ์ ๋ํ ์๋ฃ๊ฐ์ Fig. 3๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ํ๋ฌ๋ค. ํฐ์์ ๊ฐ๊น์ธ์๋ก ์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋ฎ์, ์ฆ ํฌ์ฉ์ฑ ํ๊ฐ์์ ๋ค๋ฅธ ์ง์ญ์ ๋นํด ์๋์ ์ผ๋ก ๋ ์ทจ์ฝํ
์ง์ญ์ด๊ณ , ๊ฒ์์์ ๊ฐ๊น์ธ์๋ก ์๋์ ์ผ๋ก ๋ง์ด ์ทจ์ฝํ๋ค๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ค.
Fig. 3.
Spatial Analysis Map of Indicators
์ง์ญ์๋์ผํฐ์๋ ์ฌ์๊ตฌ์ ๊ธฐ์ฅ๊ตฐ์ด ์๋์ ์ผ๋ก ์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋๊ฒ ๋์๋๋ฐ, ๊ธฐ์ฅ๊ตฐ์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ตฌ์ ๋ฉด์ ๋๋น ์๊ฐ์ง์ ๋ฉด์ ์ด ๋งค์ฐ ์ ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ผ๊ณ ์์๋๋ค.
๊ณต๊ณต๋์๊ด์๋ ์๋ถ์ฐ์ชฝ์ด ์๋์ ์ผ๋ก ์ทจ์ฝํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋์์ผ๋, ์ง์ญ์ ์ผ๋ก ๊ทธ๋ฆฌ ํฐ ํธ์ฐจ๊ฐ ์์ง ์์๋ค. ๋ฌธํ์์ค์๋ ๊ธฐ์ฅ๊ตฐ๊ณผ ์ฌํ๊ตฌ, ์๊ตฌ, ๋๊ตฌ ์ผ๋๊ฐ
๋งค์ฐ ์ทจ์ฝํ๋ฉฐ ๋ถ์ฐ์ง๊ตฌ๋ฅผ ์ ์ธํ๊ณ ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก ๋ค์ ์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋์์ ์ ์ ์๋ค. ์๋ฃ๊ธฐ๊ด๋ณ์์์ ๊ฒฝ์ฐ, ๋ถ์ฐ์ ์ธ๊ณฝ์ธ ๊ฐ์๊ตฌ์ ๊ธฐ์ฅ๊ตฐ์ด ๋ค์ ์ทจ์ฝํ๋ฐ,
ํด๋น ๊ตฌ๋ ์ฅ๊ธฐ๊ฐ ๋ฏธ๊ฐ๋ฐ์ง๋ก ์ต๊ทผ ๋ค์ด ๋ถ์ฐ์ ํต์ฌ ๊ฐ๋ฐ์ฌ์
์ ์งํ ์ค์ธ ๊ณณ์ด๋ค. ๋
ธ์ธ์ฌ๊ฐ๋ณต์ง์์ค์๋ ์ค๋ถ์ฐ์ด ํ์ฐํ๊ฒ ์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋์๋ค. ์ฒญ์๋
์ง์์์ค์์
์ทจ์ฝ์ ๋๋ ์ง์ญ๋ณ๋ก ํธ์ฐจ๊ฐ ํผ์ ์์ ์๊ณ , ์ฌ์ฑ๋ณต์ง์์ค์๋ ์ค๊ตฌ, ๋๊ตฌ์ ๋นํด ๋๋ถ๋ถ์ ์ง์ญ๋ค์ด ์ ์๋ค. ๊ตฌ์ ๋ฉด์ ๋๋น๊ณต์๋ฉด์ ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก
์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋์์ ๋ณผ ์ ์๋ค. ๊ณต๊ณต์ฒด์ก์์ค์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ถ์ฐ์ ์ธ๊ณฝ์ง์ญ์ ์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋ค์ ๋ฎ๊ณ ๋ถ์ฐ์ง๊ตฌ๋ฅผ ์ ์ธํ ์ค๋ถ์ฐ๊ถ์ด ๋ค์ ์ทจ์ฝํจ์ ๋ณผ ์ ์๋ค.
์ 9๊ฐ ์งํ๋ค์ ์ค์ฒฉ๊ฒฐ๊ณผ๋ก Fig. 4์ ๊ฐ์ ์ต์ข
์ทจ์ฝ์ง๋๋ฅผ ์ป์ ์ ์๋ค. ๋ถ์ฐ์์ ์์น์ ์ค์ฌ์ ์๋ ๋ถ์ฐ์ง๊ตฌ์ ๋๊ตฌ๊ฐ ํฌ์ฉ์ฑ ํ๊ฐ์์ ๋์(์ทจ์ฝ์ฑ
๋ฎ์) ์ ์๊ฐ ๋์๊ณ , ๋๋๊ตฌ๊ฐ ๊ทธ ๋ค๋ฅผ ๋ฐ๋ฅธ๋ค. ๋ถ์ฐ์ 16๊ฐ ๊ตฌ,๊ตฐ ์ค ํฌ์ฉ๋์๋ก์ ์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋ฎ์ ๊ณณ์ ๋ถ๊ตฌ, ์ฌํ๊ตฌ, ์ค๊ตฌ, ์ฐ์ ๊ตฌ, ์์๊ตฌ,
์๋๊ตฌ๋ก ๋์๋ค.
Fig. 4.
Inclusive Vulnerable Map
3.3 ์ทจ์ฝ์ง์ญ๋ณ ๊ณต๊ฐ ์ ๋ต
Fig. 4์ ์ทจ์ฝ์ง๋ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ค๋ฅธ ์ง์ญ์ ๋นํด ๋ถ๊ตฌ, ์ฌํ๊ตฌ, ์ค๊ตฌ, ์ฐ์ ๊ตฌ, ์์๊ตฌ, ์๋๊ตฌ๊ฐ ์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋์๋ค. ๊ฐ ์ทจ์ฝ์ง์ญ์์
์ทจ์ฝ์ ๋๊ฐ ๋์ ์์๋ Table 3๊ณผ ๊ฐ๋ค.
Table 3. Regional Vulnerable Indicators
Vulnerable Area
|
Vulnerable Indicators
|
Buk-gu
|
Physical Environment
|
Park area
|
Saha-gu
|
Economy/Culture/Education
|
Cultural Facilities
|
Sanitation/Welfare
|
Welfare Facilities for Women
|
Jung-gu
|
Economy/Culture/Education
|
Cultural Facilities
|
Sanitation/Welfare
|
Welfare Facilities for the aged, Youth Facilities
|
Physical Environment
|
Park area
|
Yonje-gu
|
Sanitation/Welfare
|
Welfare Facilities for Women, Youth Facilities
|
Physical Environment
|
Public Sports Facilities, Park area
|
Suyeong-gu
|
Sanitation/Welfare
|
Welfare Facilities for the aged, Youth Facilities
|
Physical Environment
|
Park area
|
Yeongdo-gu
|
Sanitation/Welfare
|
Welfare Facilities for the aged, Welfare Facilities for Women
|
Physical Environment
|
Park area
|
๊ฐ ์ทจ์ฝ์ง์ ์ทจ์ฝ์์ ํญ๋ชฉ์ ๋ฐ๋ผ ์ถํ ํฌ์ฉ๋์๋ก ๊ฐ๊ธฐ ์ํด์ ๋ถ๊ตฌ๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ, ๊ทธ ์ค์์๋ ํนํ ๊ณต์๋ฉด์ ์ ๋ ํ๋ณดํ ํ์๊ฐ ์๋ค. ์ฌํ๊ตฌ๋
๊ฒฝ์ /๋ฌธํ/๊ต์ก์์ ๋ฌธํ์์ค์, ๋ณด๊ฑด/๋ณต์ง์์๋ ์ฌ์ฑ๋ณต์ง๋ฅผ ๋ ๊ณ ๋ คํด์ผํ๋ค. ์ค๊ตฌ๋ ์ธ๊ฐ์ง ํญ๋ชฉ ๋ชจ๋์์ ์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋๋ฐ, ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ์์๋
๊ณต์๋
น์ง, ๋ณด๊ฑด/๋ณต์ง์์๋ ๋
ธ์ธ์ฌ๊ฐ์ ์ฒญ์๋
์์ค, ๊ฒฝ์ /๋ฌธํ/๊ต์ก์์๋ ๋ฌธํ์์ค์ด ์๋์ ์ผ๋ก ๋ถ์กฑํ์๋ค. ์ฐ์ ๊ตฌ๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ์์ ๊ณต๊ณต์ฒด์ก, ๊ณต์๋ฉด์ ,
๋ณด๊ฑด/๋ณต์ง์์ ์ฌ์ฑ๋ณต์ง์์ค ๋ฐ ์ฒญ์๋
์์ค์ด ์๋์ ์ผ๋ก ๋ถ์กฑํ์๊ณ , ์์๊ตฌ๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ์์ ๊ณต์๋ฉด์ , ๋ณด๊ฑด/๋ณต์ง์์ ๋
ธ์ธ์ฌ๊ฐ์ ์ฒญ์๋
์์ค์์ ์ทจ์ฝํ๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ์๋๊ตฌ๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํ๊ฒฝ์์ ๊ณต์๋ฉด์ , ๋ณด๊ฑด/๋ณต์ง์์ ๋
ธ์ธ์ฌ๊ฐ์ ์ฌ์ฑ๋ณต์ง์์ค์ ์๋์ ๋ถ์กฑ์ผ๋ก ์ทจ์ฝ์ฑ์ด ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ทจ์ฝ์ง
์ ํ๋ณ๋ก ๊ณต๊ฐ์ ๊ณํ ์ ๋ต์ Table 4์ ๊ฐ์ด ๊ตฌ์ํด๋ณด์๋ค.
Table 4. Spatial Strategy
Vulnerable Category
|
Spatial Strategy
|
Economy/Culture/Education+Sanitation/Welfare+Physical Environment
|
Introduction Area of Complex Inclusive cities Indicators
|
Economy/Culture/Education+Sanitation/Welfare
|
Actively Input Area of Inclusive Cultural Facilities
|
Sanitation/Welfare+Physical Environment
|
Builiding Area of Inclusive Environment
|
Physical Environment
|
Induction Area of Physical Environment Improvement
|
4. ๊ฒฐ ๋ก
์ต๊ทผ ์ฌํ์ ์์ธ๊ณ์ธต์ ๋ํ ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ด ์งํ๋๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ด๋ฌํ ํน์ ๊ณ์ธต์ ํ์ ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋๋ค๋ฅธ ์์ธ๊ณ์ธต์ ๋ง๋ค์ด ๋ผ ์ ์๋ค. ์ด์ ๋ณธ
์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ธ๊ณ์ธต์ ํตํฉํ์ฌ ๋ชจ๋๊ฐ ํจ๊ป ํ๋ฑํ ์ฌํ๋ฅผ ๋ง๋๋ ๊ฒ์ ์ด์ ์ ๋๊ณ ์ ํ์๋ค. ๊ท ํ์ ์ด๊ณ ์ง์ญ ๋ง์ถคํ ๋์
์ ์ํด ์๋์ ์ผ๋ก ํ๊ฐ๋ฅผ
ํ์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ฐ๋ฅธ ํฅํ ๋์๊ฐ์ผ ํ ๋ฐฉํฅ, ์ฆ ์ ๋ต์ ๋ํด์ ์ ์ํด ๋ณด์๋ค. ์ฐ๊ตฌ๋์์ง ๋ด ์๋ํ๊ฐ์ด๊ธฐ์, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์์ ์ ์ ๋ ์ทจ์ฝ์ง์ญ์ด
์ฐ๊ตฌ๋์์ง ๋ฒ์๋ฅผ ๋ํ๋ฉด ์ํธํ ์ง์ญ์ผ๋ก ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ฐ๋์๋ ์์ผ๋, ์ธ์ ํ ์ง์ญ๊ณผ์ ์๋์ ๋น๊ต๋ฅผ ํตํด ์ ์๋ ๋ฐฉํฅ์ ์ ๊ทน ํ์ฉํ๋ค๋ฉด ํฌ์ฉ์ ์ผ๋ก
๊ท ํ์๋ ๋์๊ฐ ๋๋ฆฌ๋ผ ๊ธฐ๋ํ๋ค.
๋ค๋ง, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ทจ์ฝ์ฑ ๋ถ์์ ์ํด ๋์ถ๋ ์งํ๋ค์ ์ต๋ํ ๋ง์ด ๋ฐ์ํ๊ณ ์ ํ์์ผ๋, ์งํ์ ์ ์ ์์น์์ ํนํ ์ทจ๋๊ฐ๋ฅ์ฑ(๊ตฌ, ๋๋ณ ์๋ฃ)์ ๋ฌธ์ ๋ก
์ต์ข
๋ถ์์์ ๋ฐฐ์ ๋ ์งํ๋ค๋ก ์ธํด ๋ค์ ์์ฌ์ด ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋์๋ค. ๋ํ, ๊ณต๊ฐ์ ์ ๋ต์ ์ด์ด ๊ทธ์ ์ ํฉํ ์ธ๋ถ ์กฐ์ฑ๊ธฐ๋ฒ๊น์ง ๋์ถํ์ฌ ํ์ฉ๋ฐฉ์๊ณผ ์ฐ๊ณํ
๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋์๋ค๋ฉด ๋ ์คํจ์ฑ ์๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋์์ผ๋ฆฌ๋ผ ์ฌ๋ฃ๋๋ค.