1. ์ ๋ก
์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ๋ ๊ตญํ ๋ฉด์ ์ 3/4์ด ์ฐ์ง์งํ์ผ๋ก ๋๋ก๊ฑด์ค, ๋๊ท๋ชจ ์ฐ์
๋จ์ง ๋ฐ ์ฃผ๊ฑฐ๋จ์ง ์กฐ์ฑ ๋ฑ ๊ฐ์ข
๊ฑด์ค๊ณต์ฌ๋ก ์ธํ์ฌ ํผ์ ๋นํ๋ฉด์ ๊ณ์ํด์ ์ฆ๊ฐํ๊ณ
์๋ ์ถ์ธ์ด๋ค. ์ต๊ทผ ๋นํ๋ฉด ๋
นํ๋ ํ๊ฒฝ ์นํ์ ์ธ ๊ฑด์ค์ฌ์
์ ์ผํ์ผ๋ก ์ํ์ ๋
นํ๋ฅผ ์ํ ๋
นํ๊ณต๋ฒ ๋ฐ ๊ธฐ์ ์ด ์ ์ฉ๋๊ณ ์์ผ๋, ํน์ดํ ์ง์์ ๋ฐ์ํ๋
๋นํ๋ฉด์ ๊ฒฝ์ฐ ์ ์ ํ ๋์ฑ
์์ด ํ์ผ์ ์ธ ์ฌ๋ฉด๋
นํ๋ฅผ ์ ์ฉํ ๊ฒฐ๊ณผ ์์์ ์์ฅ๋ถ๋, ์๋ฌผ๊ณ ์ฌ, ํ ์์ค์ผ ๋ฑ ๋ง์ ๋ฌธ์ ๊ฐ ๋ํ๋๊ณ ์๋ค(Lee et al., 2013).
๊ทผ๋ ๋นํ๋ฉด ๋
นํ๋ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๋ฅผ ์ ๋ฐํ๋ ํฉํ๊ด๋ฌผ๊ณผ ๊ฐ์ ํน์ดํ ์ง์ ๋ํ ๋ฌธ์ ๊ฐ ํฌ๊ฒ ๋ถ๊ฐ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ํผํด๋ ์ฌ๊ฐํ ์์ค์ด๋ค(Lee et al., 2013). ํฉํ๊ด๋ฌผ์ ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ๋๋ถ๋ถ์ ๊ธ์ ๊ดํ๋์์ ํํ ๊ด์ฐฐ๋ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์กฐ์ ๊ณ ๋ฐ ์ฅ์ฒ๊ณ์ ํ์ธต๊ณผ ์์ฐ์ ๋ฑ์ ํ์ฐ์ ๋ด์๋ ์๋น๋ ํฌํจ๋์ด
์๋ ๊ด๋ฌผ๋ก ๊ตญํ ๋ฉด์ ์ ์ฝ 20 %์ ๋๊ฐ ๋งค์ฅ๋์ด ์๋ค(Fig. 1; KIGAM, 2017). ํฉํ๊ด๋ฌผ(sulfides)์ ํด์ ๋ฌผ์ ์์ฑ์์ฉ, ์ด์์ ์์์ ๋ฐ๋ฑ, ์ด์๋ก๋ถํฐ ์นจ์ ๋ฑ ๋ค์ํ ์ง์ง์์ฉ์ ์ํ์ฌ ์์ฑ๋๋ฉฐ(Matlock et al., 2003), ์ง๋ฐ๊ตด์ฐฉ, ๋ฐฐ์, ์งํ์ ์์ ๊ฐํ, ์ค์ค ๋ฑ์ ์ํ์ฌ ์งํ์ ๋
ธ์ถ๋์ด ์ฉ์กด์ฐ์์ ๋ฐ์ํ๋ฉด์ ํฉ์ฐ์ ์์ฑํ๊ณ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๋ฅผ ๋ฐ์์์ผ ๋ง์ ๋ฌธ์ ๋ฅผ
์ผ๊ธฐํ๊ณ ์๋ค(Kim, 2007).
Fig. 1.
Distribution of Rocks with High Potential of Acid Drainage (KIGAM, 2017)
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๋นํ๋ฉด์ ๋ค์ํ ๋ฌผ๋ฆฌยทํํ์ ์ฒ๋ฆฌ๋ฐฉ๋ฒ์ด ์์ง๋ง, ๋น์ฉ์ด ๋ง์ด ๋ค๊ณ ์ง์ํจ๊ณผ๊ฐ ๊ธธ์ง ์์ ํจ์จ์ ์ด์ง ๋ชปํ๋ฏ๋ก(Smith and Bradshaw, 1979), ์ฃผ๋ณ๊ฒฝ๊ด๊ณผ ์กฐํ๋ฅผ ์ด๋ฃจ๊ณ ์ํ์ ์ผ์ฒดํ๋ ๊ฐ๋ฅํ ์ ๋น์ฉ, ๊ณ ํจ์จ, ์นํ๊ฒฝ์ ๋
นํ๊ธฐ์ ์ ๊ฐ๋ฐํ๋ ๊ฒ์ด ์๊ธํ ๊ณผ์ ์ด๋ค(Jeong et al., 2010). ์ด์ ๋ํ ๋์์ผ๋ก ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋ฐ์์ง์ ๊ธฐ์งํน์ฑ์ ๋ถ์ํ๊ณ , ์๋ฌผ์ ์์ก์ ์ ํฉํ๋๋ก ์์๊ธฐ๋ฐ์ ๊ฐ๋ํ์ฌ ์์์ผ๋ก ํผ๋ณตํ๋ ์ํ์ ์ธ ์ ๊ทผ๋ฐฉ๋ฒ์ด
์ ์๋๊ณ ์์ผ๋(Lunt, 2003), ํ์ฌ๋ก์๋ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐ ๊ธฐ์ ์ด ๋ฏธํกํ ์ค์ ์ด๋ค.
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋ฐ์ ๋นํ๋ฉด์ ์ฑ๊ณต์ ์ธ ๋
นํ๋ฅผ ์ํด์๋ ์์์ด ์์กํ ์ ์๋๋ก ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๋ฅผ ์ ๋ฐํ๋ ํฉํ๊ด๋ฌผ์ ์คํ์ํค๋ ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๊ฐ ๋ชจ์ธ๊ดํ์์ผ๋ก
์์นํด ์์์ ํผํด๋ฅผ ์ฃผ๋ ๊ฒ์ ๋ฐฉ์งํด์ผ ํ๋ค(KIGAM, 2017). ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์์ ๋ฐ์์ ์ต์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ํฉํ๊ด๋ฌผ ํ๋ฉด์ฝํ
๊ธฐ๋ฒ์ด ์ฐ์ด๊ณ ์์ผ๋(Matlock et al., 2003), ๋๋ก๊ฑด์ค๊ณต์ฌ์์ ํฉํ๊ด๋ฌผ์ ์ฑํ ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํ๊ฑฐ๋ ์ ๋ฆฌ๊ฐ ๋ง์ ๋นํ๋ฉด์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์์ ๋ฐ์์ ์๋ฒฝํ๊ฒ ์ต์ ํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ด ์ค์ ์ผ๋ก ์ฐ์์ ์ฉ์กด์ฐ์
์ ๊ฑฐ์ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์์ ์คํ์ฒ๋ฆฌ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ๋ณด์๋์ฑ
์ด ํ์ํ๋ค(Lee at al., 2013).
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋ฐ์ ๋นํ๋ฉด์์ ํฉํ๊ด๋ฌผ ์ฝํ
์ฒ๋ฆฌ๋ ์๋ถํ ์์ผ๋ก๋ถํฐ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์์ ๋ฐ์์ ์ผ์ ๊ธฐ๊ฐ ๊ทผ์์ ์ผ๋ก ์ต์ ํ ์ ์์ง๋ง ๊ฐ์ฐ๊ฐ๋๊ฐ ๋์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฐ์์ ์ผ๋ถ๊ฐ
ํฉํ๊ด๋ฌผ ์ฝํ
์ฒ๋ฆฌ์ธต ํ๋ถ๊น์ง ์นจํฌํ์ฌ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๋ฅผ ๋ฐ์์ํฌ ์ ์์ผ๋ฉฐ(Kim, 2007), ์ฝํ
์ฒ๋ฆฌ์ธต ํ๋ถ์์ ์์ฑ๋ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๊ฐ ๋ชจ์ธ๊ดํ์์ ์ํ์ฌ ์์๊ธฐ๋ฐ์ฌ๋ก ์์นํ์ฌ ์์์ ํ์ฐฉ์ ๋ฐฉํดํ๋ฏ๋ก, ์ด๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ธฐ ์ํ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ฝํ
์ฒ๋ฆฌ์ธต ์๋ถ์ ์คํ์ธต์ ์กฐ์ฑํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ๋ชจ์๋๊ณ ์๋ค(KIGAM, 2017). ์คํ์ธต์ ์กฐ์ฑํ๋ ์ฌ๋ฃ๋ ์ํ์ง ์์ํ(CaO), ์์ํ[Ca(OH)2], ํ์ฐ์ํ(CaCO3), ๊ณ ํ (MgO), ์๋ฉํธ ๋ฑ ์์นด๋ฆฌ ์ฑ๋ถ์ด ๊ฐํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฐ์ฑํ ์์ ํ ์์ฐ๋(pH)๋ฅผ ์กฐ์ ํด ์ฃผ์ด์ผ ํ๋ฉฐ(Chung, 2012), ์คํ์ธต์ ๋๊ป๋ ๊ณผ๋คํ๊ฒ ์กฐ์ฑํ ๊ฒฝ์ฐ ๊ณต์ฌ๊ธ์ก์ด ์์นํ๋ ๋ฌธ์ ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ฏ๋ก ์ ์ ํ ๋๊ป์ ๊ดํ ๊ธฐ์ด์๋ฃ๊ฐ ํ์ํ๋ค. ์คํ์ค ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ ์คํ์ธต์
์ฌ์ฉ๋ ์ํ๊ณ ํ [(CaยทMg)CO3]๋ ๋ง์ ์์ ํฌ์
ํ์ฌ๋ ์ฝ์์นด๋ฆฌ(pH 8)๋ก ์ ์ง๋๋ ์ด์ ์ด ์์์ผ๋ ์คํ์ ๊ธด ์๊ฐ์ด ์์๋๊ณ ๊ณ ๋น์ฉ์ ๊ณต์ฌ๋น๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๋จ์ ์ด ์๋ค(Kim et al., 2008). ๋ฐ๋ฉด, ์๋ฉํธ๋ ์ํ๊ณ ํ ์ ๋นํด ๊ฐ๊ฒฉ์ด ์ ๋ ดํ๊ณ ๋ฐ์์๋๊ฐ ๋น ๋ฅธ ์ฅ์ ์ด ์์ผ๋ ์คํ์ธต์ ๋ฐฐํฉ๋ ์๋ฉํธ ํจ๋์ด 5 %์ด์์ผ ๊ฒฝ์ฐ ์์นผ๋ฆฌ์ ์ํ
์์์ ํผํด๊ฐ ๋ํ๋ ์ ์์ผ๋ฏ๋ก ์ฃผ์๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ฉฐ ํ์ฅ์์ ์ด์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ ธ์ผ ํ ๊ฒ์ด๋ค(KIGAM, 2017).
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๋นํ๋ฉด์์ ์คํ์ธต์ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ ์์ ๋ฌผ๋ฆฌยทํํ์ ํน์ฑ๊ณผ ์๋ฌผ์์กํน์ฑ์ ์์๋ณด๊ณ ์ ํ์๋ค.
2. ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ
2.1 ์คํ๊ตฌ ์กฐ์ฑ ๋ฐ ์ฒ๋ฆฌ
์คํ ๋นํ๋ฉด์ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ํ๊ตญ์ง์ง์์์ฐ๊ตฌ์ ํฌํญ์ง์ง์์ ์ค์ธก์ฐ๊ตฌ์ผํฐ ๋ด ์ฑํ ์ฌ๋ฉด์ผ๋ก ๋นํ๊ฒฝ์ฌ๋ 1 : 1~1.2 ๋ฒ์๋ฅผ ๋ณด์๊ณ ๋นํ๋ฉด์ ๋จํฅ์
์ด๋ฃจ๊ณ ์๋ค. ๋จผ์ ์ฌ๋ฉด์ ์ ๋ฆฌํ ํ ์์๊ธฐ๋ฐ์ฌ๊ฐ ํ๋ฌ๋ด๋ฆฌ์ง ์๋๋ก ์ฝ์๋คํธ๋ฅผ ์ค์นํ ํ ๊ตฌํ์ ๋๋๊ณ ์คํ๊ตฌ๋ฅผ ์กฐ์ฑํ์๋ค.
๋์กฐ๊ตฌ, ์คํ1๊ตฌ, ์คํ2๊ตฌ๋ ์ฌ๋ฉด์์ ์์๊ธฐ๋ฐ์ฌ(๋ถ์ฝํ , ํฉํ , ์๋ชฉํ์์นฉ, ๋ง์ฌํ , ์ฌ๋ฌ์ง ๋ฑ์ผ๋ก ๋ฐฐํฉ๋ ์กฐ์ฑ๋ฌผ)๋ฅผ 1 cm, 2 cm, 3 cm
๋๊ป๋ก ๋๋์ด ์ทจ๋ถํ์๋ค. ์คํ3๊ตฌ~์คํ8๊ตฌ๋ ๋ฌผ 1โ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก K2HPO4 1 g๊ณผ NaHCO3 10 g์ ํผํฉยทํฌ์ํ์ฌ 30โ/m2์ ํผํฉ์์ฉ์ก์ ์ฌ๋ฉด์์ ๊ท ์ผํ๊ฒ ์ดํฌํ์ฌ ์นจํฌ๋๋๋ก ์ฒ๋ฆฌํ๊ณ , ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ๋ ์๋ฉํธ๊ฐ 3 % ํผํฉ๋ ๊ธฐ๋ฐ์ฌ๋ฅผ, ์คํ6๊ตฌ, ์คํ7๊ตฌ,
์คํ8๊ตฌ๋ ์ํ๊ณ ํ [(CaยทMg)CO3]๊ฐ 10 % ํผํฉ๋ ์์๊ธฐ๋ฐ์ฌ๋ฅผ ๊ฐ๊ฐ 1 cm, 2 cm, 3 cm ๋๊ป๋ก ์ทจ๋ถํ์ฌ ์คํ์ธต์ ์กฐ์ฑํ์๋ค. ์ดํ ์คํ์ธต ์ฌ๋ฉด ์์ ์ฝ์๋คํธ๋ฅผ ์ถ๊ฐ๋ก
์ค์นํ ํ ๋์กฐ๊ตฌ, ์คํ1๊ตฌ, ์คํ2๊ตฌ์ ์คํ6๊ตฌ, ์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ๋ ์ข
์๊ฐ ํผํฉ๋ ์์๊ธฐ๋ฐ์ฌ๋ฅผ 2 cm, 3 cm, 4 cm ๋๊ป๋ก ์ทจ๋ถํ์๊ณ ,
์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ๋ ์ข
์์ ์๋ฉํธ๊ฐ 1 % ํผํฉ๋ ์์๊ธฐ๋ฐ์ฌ๋ฅผ 2 cm, 3 cm, 4 cm ๋๊ป๋ก ์ทจ๋ถํ์ฌ ์์์ธต์ ๊ฐ๊ฐ ์กฐ์ฑํ์๋ค(Table
1). ์คํ๊ตฌ์ ํฌ๊ธฐ๋ 1ร1 m (1 m2)์ ์ ์ฌ๊ฐํ์ผ๋ก ์คํ๊ตฌ์ ๋ฐ๋ผ 9๊ฐ์ ์คํ๊ตฌ๋ฅผ 3๋ฐ๋ณต ์ฒ๋ฆฌํ์ฌ ์ด 27๊ฐ์ ์คํ๊ตฌ๋ฅผ 2018๋
4์ 19์ผ์ ์์ฑํ์๋ค.
Table 1. Nine Different Acid Drainage Neutralizing Systems
Systems
|
Soil neutralizing
material
|
Neutralizing layer
material
|
Neutralizing
layer thickness
|
Vegetative
layer thickness
|
Total
thickness
|
Control
|
No neutralizing
|
No neutralizing
|
1 cm
|
2 cm
|
3 cm
|
Treatment 1
|
No neutralizing
|
No neutralizing
|
2 cm
|
3 cm
|
5 cm
|
Treatment 2
|
No neutralizing
|
No neutralizing
|
3 cm
|
4 cm
|
7 cm
|
Treatment 3
|
K2HPO4 + NaHCO3
|
Cement 3 %
|
1 cm
|
Cement 1 % 2 cm
|
3 cm
|
Treatment 4
|
K2HPO4 + NaHCO3
|
Cement 3 %
|
2 cm
|
Cement 1 % 3 cm
|
5 cm
|
Treatment 5
|
K2HPO4 + NaHCO3
|
Cement 3 %
|
3 cm
|
Cement 1 % 4 cm
|
7 cm
|
Treatment 6
|
K2HPO4 + NaHCO3
|
(CaฮMg)CO3 10 %
|
1 cm
|
2 cm
|
3 cm
|
Treatment 7
|
K2HPO4 + NaHCO3
|
(CaฮMg)CO3 10 %
|
2 cm
|
3 cm
|
5 cm
|
Treatment 8
|
K2HPO4 + NaHCO3
|
(CaฮMg)CO3 10 %
|
3 cm
|
4 cm
|
7 cm
|
2.2 ๊ณต์์๋ฌผ ๋ฐ์์จ ๋ฐ ํ์ข
๋
๊ณต์์๋ฌผ์ Ministry of Land, Transport and Maritime Affairs (2009) ์ง์นจ์ ์คํ์ฌ ๋นํ๋ฉด ๋
นํ์ ๋ง์ด ํ์ฉ๋๊ณ ๊ฑด์กฐ์ ๊ฐํ๋ฉฐ ์ฝ๊ฒ ๊ตฌ์
ํ ์ ์๋ ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ(์๊ท๋๋ฌด, ๋ญ์์ด), ์ด๋ณธ๋ฅ(๋ฒ๋
ธ๋์ด, ํจ๋ญ์ด๊ฝ, ๊ธ๊ณ๊ตญ)์
์ด๊ธฐ ์์ฅ์ด ๋น ๋ฅธ ํ์งํ์๋๋ฅ(ํจํผ์คํ) ๋ฑ์ ์ข
์๋ฅผ ์ ๋ณํ์ฌ ํผํฉํ์๋ค. ์ข
์ ๋ฐ์์จ ์คํ์ 2018๋
3์ 5์ผ๋ถํฐ 1๊ฐ์๊ฐ ๊ด, ์จ๋, ์ต๋
๋ฑ์ ์์ก ํ๊ฒฝ ์กฐ์ ์ด ๊ฐ๋ฅํ ์์ฅ์(Growth Chamber: DS-54GLP)์์ ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์์ฅ์ ์กฐ๊ฑด์ ์ต๋ 70 %, 8์๊ฐ ๋์ ๊ด์กฐ๊ฑด์ผ๋ก
25 ยฐC, 16์๊ฐ ๋์ ์์กฐ๊ฑด์ผ๋ก 15 ยฐC์ ์จ๋๋ฅผ ์ ์ง์ํจ ํ ์๋ฌผ๋ณ๋ก 100๋ฆฝ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก 3๋ฐ๋ณต ์ฒ๋ฆฌํ์ฌ ๋ฐ์์จ์ ์กฐ์ฌํ์๋ค(Anonymous, 1965).
๋ฐ์์จ ์กฐ์ฌ๊ฒฐ๊ณผ ์๋ฌผ์ข
์๋ณ๋ก 53.4~88.9 %๊ฐ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ ์ฒ๋ฆฌ๊ตฌ์ ์ข
์ ํ์ข
๋์ Ministry of Land, Transport and Maritime Affairs(2009) โ๋๋ก๋นํ๋ฉด ๋
นํ๊ณต์ฌ์ ์ค๊ณ ๋ฐ ์๊ณต์ง์นจโ์ ์คํ์ฌ ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ 30 %, ์ด๋ณธ๋ฅ 60 %, ํ์งํ์๋๋ฅ 10 %์ ๋ฐฐํฉ๋น์จ๋ก ์ด 25 g/m2์ ํ์ข
ํ์๋ค(Table 2).
Table 2. Plant Seeding Amount of Each Soil-Seed Mixture Spray Used in the Experiment
Flora
|
Scientific name
|
Germination rate (%)
|
Seeding amount (g/m2)
|
Woody plants
|
Albizzia julibrissin
|
53.4
|
5.0
|
Indigofera pseudo-tinctoria
|
61.8
|
2.5
|
herbaceous plants
|
Lotus corniculatus var. japonicus
|
66.5
|
5.0
|
Dianthus sinensi
|
68.7
|
5.0
|
Coreopsis drummondii L
|
78.3
|
5.0
|
Cool-season turfgrass
|
Festuca arundinacea
|
88.9
|
2.5
|
Total
|
25.0
|
2.3 ์กฐ์ฌ ๋ฐ ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ
์คํ ๋์์ง ์์ง๋ฐ ํ ์์ ์ดํํ์ ํน์ฑ์ ์์๋ณด๊ธฐ ์ํด ํ ์์ ์ถฉ๋จ๋ํ๊ต ํ ์ํ๊ฒฝ๋ถ์์ผํฐ์ ์๋ขฐํ์ฌ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์กฐ์ฑํ ์คํ๊ตฌ์ ํ๋ฉด๊ฒฝ๋(mm)์
ํจ์์จ(%)์ 2018๋
5์ 18์ผ๋ถํฐ 10์ 16์ผ๊น์ง 6์ฐจ๋ก ์ธก์ ํ์๊ณ , ํ ์์ฐ๋(pH)๋ 5์๊ณผ 10์ 2์ฐจ๋ก์ ๊ฑธ์ณ ์ธก์ ํ์๋ค. ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๋
์คํ๊ตฌ์ ๊ธฐ๋ฐ์ด ์ด๋ ์ ๋ ์์ ํ๋์๋ค๊ณ ํ๋จ๋ ํ ์ฐ์ค์(ๅฑฑไธญๅผ)๊ฒฝ๋๊ณ๋ฅผ ์ด์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ํจ์์จ์ Trase์ฌ์ ํ ์์๋ถ์ธก์ ๊ธฐ(Time Domain
Reflectometry, ๋ชจ๋ธ๏ผ6060ED6), ํ ์์ฐ๋๋ ํ ์์ฐ๋๊ณ(HI 99121 Soil pH Meter)๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ฐ ์ํ๊ตฌ๋ง๋ค 3ํ์ฉ
์ผ๋ฅ ์ ์ผ๋ก ์ธก์ ํ์๋ค. ์๋ฌผ์์กํน์ฑ์ ์๋ฌผ์ด ์ด๋ ์ ๋ ๋ฐ์๋ 2018๋
5์ 18์ผ๋ถํฐ 6์ฐจ๋ก์ ๊ฑธ์ณ ๊ฐ ์คํ๊ตฌ์ ํผ๋ณต์จ, ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ ๋ฐ์๊ฐ์ฒด์ ๋ฐ
์๊ณ ๋ฑ์ ์กฐ์ฌํ์์ผ๋ฉฐ, ์๋ฌผ ๋ฟ๋ฆฌ์ํ๋ฅผ ์์๋ณด๊ธฐ ์ํด 2018๋
11์ 11์ผ์ ์๋ฌผ๋ฟ๋ฆฌ์ ๊ธธ์ด(cm)์ ์ค๋(g)์ ์กฐ์ฌํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์กฐ์ฑํ ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ 9๊ฐ ์คํ๊ตฌ์ ๋ฌผ๋ฆฌยท์ดํํ์ ํน์ฑ๊ณผ ์๋ฌผ์์กํน์ฑ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ SAS system for window V9.1
(SAS instiute Inc, 2013)์ ์ด์ฉํ์ฌ ํต๊ณ ์ฒ๋ฆฌํ์์ผ๋ฉฐ ์ธก์ ๋ณ ํ๊ฐ์ ์ฐจ์ด๋ ์ต์์ ์์ฐจ(LSD)๋ก ๋ถ์ํ์๋ค.
3. ์ ์ฉ๊ฒฐ๊ณผ
3.1 ํ ์์ ๋ฌผ๋ฆฌยท์ดํํ์ ํน์ฑ
3.1.1 ๊ณต์ํ ์
์คํ์ ์ฌ์ฉ๋ ๊ณต์ํ ์์ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Table 3๊ณผ ๊ฐ๋ค. Ministry of Land, Transport and Maritime Affairs(2009) ๋นํ๋ฉด๋
นํ์ฉ ๊ธฐ๋ฐ์ฌ์ ํํ์ ํน์ฑ ํ๊ฐ๊ธฐ์ค์ ํ ๋๋ก ๋ถ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ ์ ๊ธฐ๋ฌผ ํจ๋(%) 2.68 %๋ก ๋งค์ฐ ๋ฎ๊ณ ํ ์์ฐ๋(pH) pH 3.4์ ์ ๊ธฐ์ ๋๋(EC)
8.97 dS/m๊ฐ ๋งค์ฐ ๋๊ฒ ๋ํ๋๋ ๋ฑ ์๋ฌผ์์ก์๋ ์ ํฉํ์ง ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
Table 3. Soil Properties of the Acid Drainage Slopes Used for Seeding Experiment
Soil property
|
pH
|
EC (dS/m)
|
Cation Exchange Capacity
(cmol/kg)
|
N (%)
|
Organic Matter (%)
|
Standards
|
5.5-7.0
|
1.0 and less
|
6 and over
|
0.06 and over
|
3.0 and over
|
Results
|
3.4
|
8.97
|
7.03
|
0.69
|
2.68
|
3.1.2 ํ๋ฉด๊ฒฝ๋
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋นํ๋ฉด์ ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๋ฅผ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Table 4์ ๊ฐ๋ค. 6๋ฒ์ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์คํ๊ตฌ๊ฐ ํต๊ณ์ ์ ์์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ฉฐ ์๋ฉํธ๋ฅผ
๋ฐฐํฉํ ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ์์ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ ์๋ฌผ์์ฅ์๋ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค.
Table 4. Soil Hardness (mm) Treated by Type and Thickness of the Neutralizing Layer
Type and thickness
of neutralizing layer
|
2018 (year)
|
5/18
(month/day)
|
6/16
(month/day)
|
7/15
(month/day)
|
8/15
(month/day)
|
9/15
(month/day)
|
10/16
(month/day)
|
Control
|
17.0dz
|
15.7f
|
17.3e
|
11.7c
|
12.7e
|
13.0d
|
Treatment 1
|
17.3cd
|
16.3e
|
17.3e
|
12.0c
|
13.3e
|
15.7bc
|
Treatment 2
|
17.3cd
|
16.8d
|
17.5de
|
12.3c
|
13.5ed
|
15.7bc
|
Treatment 3
|
28.7a
|
18.7b
|
19.3bc
|
15.7b
|
16.3b
|
16.4b
|
Treatment 4
|
28.8a
|
23.7a
|
20.0b
|
15.7b
|
17.0ab
|
18.0a
|
Treatment 5
|
29.0a
|
24.0a
|
23.2a
|
18.0a
|
17.7a
|
18.3a
|
Treatment 6
|
17.7bcd
|
17.7c
|
18.2de
|
12.0c
|
14.7cd
|
14.7c
|
Treatment 7
|
17.8bc
|
17.8c
|
18.4cd
|
12.3c
|
14.7cd
|
16.3b
|
Treatment 8
|
18.3b
|
17.8c
|
18.4cd
|
16.3b
|
14.8c
|
16.3b
|
LSD (0.05)
|
0.7
|
0.5
|
1.0
|
1.4
|
1.3
|
1.2
|
zMean values with the same letter within columns are not significantly different at
p=0.05 level by LSD-test
2018๋
5์ 18์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ๋ ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๊ฐ 28 mm์ด์์ผ๋ก ํ์ด ๋๋ฌด ๋จ๋จํด์ ์๋ฌผ์ ์์ก์ด ๊ณค๋ํ ๊ฐ์ด ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ(Ministry of Land, Transport and Maritime Affairs, 2009), ์คํ์ธต์ ๋๊ป๊ฐ ๋๊บผ์ธ์๋ก ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ์คํ์ธต์ ์๋ฉํธ๊ฐ ๋ฐฐํฉ๋์ด ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๊ฐ
์์นํ๋ฐ ๊ธฐ์ธ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋นํ๋ฉด ํ๋ฉด๊ฒฝ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์๋ฌผ์์ก ์ํ๋ 23mm์ดํ์ผ ๋ ์๋ฌผ์ ๊ทผ๊ณ์์ฅ์ ์ ๋นํ๋ฐ(Ministry of Land, Transport and Maritime Affairs, 2009), ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ๋ ์ด๊ธฐ ์๋ฌผ์์ฅ์ ์
์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ํนํ ์คํ5๊ตฌ๋ 6์ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๊น์ง ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๊ฐ ๋ค์ ๋๊ฒ
๋ํ๋ ์ฃผ์๊ฐ ์๊ตฌ๋์๋ค. ์ดํ 7์ 15์ผ๋ถํฐ 10์ 16์ผ๊น์ง 4์ฐจ๋ก ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ชจ๋ ์คํ๊ตฌ์์ ์๋ฌผ์ ๊ทผ๊ณ ์์ฅ์ ์ ์ ํ 23 mm์ดํ์ ํ๋ฉด๊ฒฝ๋
์์น๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค. Ministry of Land, Transport and Maritime Affairs(2009)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๊ฐ 18 mm์ดํ๋ก ๋ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ์๋ฌผ์์ก์ ์ํธํ์ง๋ง ๋นํ๋ฉด์ด ๋ฌด๋์ง ์ํ์ฑ์ด ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ๋์์ผ๋, ์คํ๊ธฐ๊ฐ ๋์ ๋ชจ๋ ์คํ๊ตฌ์์
์นจ์ ๋ฐ ์ธ๊ตดํ์์ ๋ํ๋์ง ์์๋ค.
์ด๋ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ฏธ๋ฃจ์ด ๋ณด์ ์๋ฉํธ๊ฐ ๋ฐฐํฉ๋ ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ๋ ์ด๊ธฐ ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๊ฐ ๋์ ์๋ฌผ๊ทผ๊ณ์ ์
์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฏ๋ก ์ฃผ์๊ฐ
์๊ตฌ๋๊ณ , ๋์กฐ๊ตฌ, ์คํ1๊ตฌ, ์คํ2๊ตฌ์ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ6๊ตฌ, ์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ๋ ๋ชจ๋ 23 mm์ดํ์ ์ ์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ ํ์ฉ๊ฐ์น๊ฐ ํด
๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋์์ผ๋, ๋์กฐ๊ตฌ, ์คํ1๊ตฌ, ์คํ2๊ตฌ๋ ์๋ฌผ์์ก์ด ๋ถ๋ํด ์ฃผ์๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ค.
3.1.3 ํ ์ ํจ์์จ
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋นํ๋ฉด์ ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ํจ์์จ์ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Table 5์ ๊ฐ๋ค. 5์, 6์, 7์ ๋ฐ 10์ 4์ฐจ๋ก ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์คํ๊ตฌ๊ฐ
ํต๊ณ์ ์ ์์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ฉฐ ์คํ์ธต ๋ฐ ์์์ธต์ ๋๊ป๊ฐ ๋๊บผ์ธ์๋ก ํจ์์จ์ด ๋์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. 8์ 15์ผ๊ณผ 9์ 15์ผ 2์ฐจ๋ก ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ํจ์์จ์
์ต์ 2.1 %์์ ์ต๊ณ 2.8 %๋ก ๋งค์ฐ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ ์๋ฌผ์์ก์ ์
์ํฅ์ ๋ฏธ์ณค์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ด๋ ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ๋ณด๋ค๋ ๊ฐ์ฐ๋(KMA, 2009) ๋ถ์กฑ์ ์ํฅ์ด ํฌ๊ฒ ๋ฏธ์น๋ฐ ๊ธฐ์ธ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. Kim and Shim(2009)์ ์ํ๋ฉด ์ธ๊ณต๋นํ๋ฉด์ ํจ์์จ์ 5๊ฐ์๊ฐ๋ ์ธก์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ ํจ์์จ์ด 2 %์ดํ์ผ ๋ ์๋ฌผ ๊ณ ์ฌ์จ์ด ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ํจ์์จ์ด 3 % ์ด์์ผ ๋๋ ์๋ถ์
์ํ ์๋ฌผ๊ณ ์ฌ๋ ๋ฐ์ํ์ง ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. 10์ 16์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ 9์ 15์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ณด๋ค ํจ์์จ์ด ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋๋ฐ ์ด๋ ๊ฐ์ฐ์ ์ํ ์ํฅ์ผ๋ก
ํจ์์จ์ด ์์นํ๋ฐ ๊ธฐ์ธ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Table 5. Moisture Content (%) Treated by Type and Thickness of the Neutralizing Layer
Type and thickness
of neutralizing layer
|
2018 (year)
|
5/18
(month/day)
|
6/16
(month/day)
|
7/15
(month/day)
|
8/15
(month/day)
|
9/15
(month/day)
|
10/16
(month/day)
|
Control
|
23.4ez
|
19.8d
|
18.1e
|
2.6bc
|
2.1e
|
14.1d
|
Treatment 1
|
25.7bc
|
21.2c
|
18.4de
|
2.6bc
|
2.2e
|
18.3d
|
Treatment 2
|
26.8a
|
30.4a
|
24.6a
|
2.7ab
|
2.4bc
|
26.7a
|
Treatment 3
|
21.9f
|
15.8g
|
18.1e
|
2.1e
|
2.5ab
|
15.4d
|
Treatment 4
|
24.2de
|
18.5e
|
18.3de
|
2.4d
|
2.5ab
|
17.1c
|
Treatment 5
|
26.3ab
|
29.9a
|
21.9b
|
2.8a
|
2.6a
|
23.7b
|
Treatment 6
|
24.2de
|
16.8f
|
18.4de
|
2.4d
|
2.3d
|
14.5d
|
Treatment 7
|
24.8cd
|
17.3f
|
19.7cd
|
2.5cd
|
2.3d
|
17.4c
|
Treatment 8
|
26.9a
|
28.3b
|
20.4c
|
2.6bc
|
2.4bc
|
23.7a
|
LSD (0.05)
|
1.0
|
1.0
|
1.4
|
0.2
|
0.2
|
1.5
|
zMean values with the same letter within columns are not significantly different at
p=0.05 level by LSD-test
์ด๋ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ฏธ๋ฃจ์ด ๋ณด์ ํจ์์จ์ ์คํ์ ์๋ฉํธ์ ์ํ๊ณ ํ ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐจ์ด๋ณด๋ค ๋๊ป์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ์ฐ๋์ด ์ ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋๊ป์ ์ํ ์ฐจ์ด๋ ํฌ์ง
์์ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค.
3.1.4 ํ ์ ์ฐ๋(pH)
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋นํ๋ฉด์ ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ ์์ฐ๋(pH)๋ฅผ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 2๊ณผ ๊ฐ๋ค. 2๋ฒ์ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ํต๊ณ์ ์ ์์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ฉฐ, ๋์กฐ๊ตฌ,
์คํ1๊ตฌ, ์คํ2๊ตฌ์์ ํ ์์ฐ๋๊ฐ(pH) pH 5.0์ดํ๋ก ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ฉด ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ๋ pH 7.5 ~ pH 7.9, ์คํ6๊ตฌ,
์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ๋ pH 7.4 ~ pH 7.6๋ก ํ ์์คํ ํจ๊ณผ๊ฐ ํฐ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. Johnson and Hallberg (2005)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์ ๊ธฐ๋ฌผ, ์ํ๊ณ ํ , ์๋ฉํธ, ์ ์์ฅ ์ฌ๋ฌ์ง๋ฅผ ๋ง์ด ํจ์ ํ ๋ฌผ์ง์ ์ทจ๋ถํ์ฌ ๊ธฐ๋ฅ์ธต์ ์กฐ์ฑํ๋ฉด ๊ธฐ๋ฅ์ธต์ ์ ๊ธฐ๋ฌผ์ ์ํ์ฌ ์ฐ์์ ์ฉ์กด์ฐ์๊ฐ ์ ๊ฑฐ๋๊ณ
์ํ๊ณ ํ ์ ์ ์์ฅ์ฌ๋ฌ์ง ๋ฑ์ ์ํ์ฌ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๊ฐ ์คํ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ๋์๋ค.
Fig. 2.
Acidity (pH) Treated by Type and Thickness of the Neutralizing Layer
2018๋
5์ 18์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋์กฐ๊ตฌ, ์คํ1๊ตฌ, ์คํ2๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ์คํ๊ตฌ ์กฐ์ฑ ์ ์์ง๋ฐ์ ํ ์์ฐ๋(pH) 3.2๋ณด๋ค pH 7.0์ ๊ฐ๊น์ด ์์น๊ฐ
๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๋๊ป๊ฐ ๋๊บผ์ธ์๋ก ํ ์์ฐ๋(pH)์ ์คํํจ๊ณผ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์์๊ธฐ๋ฐ์ฌ์ ์ ๊ธฐ๋ฌผ์ ์ํ ์ํฅ์ผ๋ก ๊ธฐ์ธ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ณด์ด๋ฉฐ,
์๊ฐ์ด ์ง๋๋ฉด์ ํ ์์ฐ๋(pH)๋ ๋์์ ธ 2018๋
10์ 16์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋์กฐ๊ตฌ pH 3.7, ์คํ1๊ตฌ pH 3.8, ์คํ2๊ตฌ pH 4.1๋ก ์๋ฌผ์์ฅ์
์
์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก pH 3.5์ดํ๋ฅผ ๊ฐ์ฐ์ฑํ ์์ด๋ผ๊ณ ํ๋ฉฐ, pH 4.0์ดํ๊ฐ ๋๋ฉด ์๋ฌผ๋ฐ์ ๋ฐ ์์ก์ด ์ ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ์๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ๋๊ณ ์๋ค(Jang and Kim, 2006). ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์ฐ์ฑํ ์์ ๋ํ ์คํํจ๊ณผ๊ฐ ์ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์คํ์ธต ๋ฐ ์์์ธต์ ๋ฐฐํฉ๋ ์๋ฉํธ๊ฐ ์์นผ๋ฆฌ์ฑ์
๋ ๋ฏ๋ก ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ์คํ๋ฅ๋ ฅ์ ๊ฐ์ง๋ฉฐ, ๊ธฐ๋ฐ์ฌ๊ฐ ๋นํ๋ฉด์์ ํ๋ฝ๋๋ ๊ฒ์ ๋ฐฉ์งํ์ฌ ์์๊ธฐ๋ฐ์ฌ์ ๋ถ์ฐฉ์ฑ์ ์ฆ์ง์ํค๋ ์ฅ์ ์ด ์์ผ๋, ์๊ณต ์ด๊ธฐ์ ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๊ฐ
๋์์ ธ ์๋ฌผ๋ฐ์์ ์
์ํฅ์ ์ค ์ ์์ผ๋ฏ๋ก ์ฃผ์๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ค. ๋ํ, ์คํ6๊ตฌ, ์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ์คํ๊ธฐ๊ฐ ๋์ ์ฐ์ฑํ ์์ ๋ํ ์คํํจ๊ณผ๊ฐ
์ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋๋ฐ, ์คํ์ธต์ ๋ฐฐํฉ๋ ์ํ๊ณ ํ [(CaยทMg)CO3]๋ ์ฐ์ฑํ ์์ ํฌ์
ํ๋ฉด ํ ์์ pH๊ฐ ์์นํ์ฌ ์ฐ์ฑํ๋ ํ ์์ ์คํ์ํค๊ณ ์ํ๊ณ ํ ๋ก๋ถํฐ ์ฉ์ถ๋๋ Ca์ Mg์ ์ํ์ฌ Al๊ณผ Mn์ผ๋ก๋ถํฐ ์๋ฌผ๋
์ฑ์
์ ๊ฐ์ํค๋ ํจ๊ณผ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก(Lee et al., 2013), ๋ชจ๋ ์๋ฌผ์์ก์ ์ ํฉํ ํ ์์ฐ๋(pH)์ ๋ฒ์๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค.
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋ฐ์ ๋นํ๋ฉด์ ๋ฌธ์ ์ ์ ์ฐ๊ธฐ์ ์ฉ์กด์ฐ์๋ฅผ ํจ์ ํ ์ฐ์๊ฐ ์ฌ๋ฉด ๋ด๋ถ๋ก ์นจํฌํ๊ณ ๋ด๋ถ์์ ๋ฐ์ํ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๊ฐ ๊ฑด๊ธฐ์ ๋ชจ์ธ๊ดํ์์ ์ํ์ฌ ํ๋ฉด์ผ๋ก
์์นํ๋ ํต๋ก๊ฐ ๋์ด ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋๋ฐ(Kim, 2007), ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ, ์คํ6๊ตฌ, ์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋นํ๋ฉด์ ์ ๊ธฐ๋ฌผ๊ณผ ์คํ์ [(CaยทMg)CO3, Cement]๋ฅผ ํจ์ ํ ์คํ์ธต์ ์กฐ์ฑํ์ฌ ๋ชจ์ธ๊ดํ์์ ์ํ์ฌ ์ด๋ํ๋ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์๋ฅผ ์คํ์ํจ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์ด๋ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ฏธ๋ฃจ์ด ๋ณด์ ์คํ์ ์๋ฉํธ, ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ์ฒ๋ฆฌํ ์คํ๊ตฌ์์ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์์ ๋ํ ํ ์์คํํจ๊ณผ ๋ฐ ์ง์์ฑ์ด ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ด๋ฉฐ, ์คํ์ธต ๋๊ป์
๋ฐ๋ฅธ ์ฐจ์ด๋ ์๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค.
3.2 ์๋ฌผ์์ก ํน์ฑ
3.2.1 ํผ๋ณต์จ
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋นํ๋ฉด์ ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ํผ๋ณต์จ์ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Table 6๊ณผ ๊ฐ๋ค. 6๋ฒ์ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ํต๊ณ์ ์ ์์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ฉฐ, ์คํ8๊ตฌ์์
๊ฐ์ฅ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๊ณ ๋์กฐ๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์คํ7๊ตฌ, ์คํ6๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ3๊ตฌ, ์คํ2๊ตฌ, ์คํ1๊ตฌ ์์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
Table 6. Vegetation Coverage Rate Treated by Type and Thickness of the Neutralizing
Layer
Type and thickness
of neutralizing layer
|
2018 (year)
|
5/18
(month/day)
|
6/16
(month/day)
|
7/15
(month/day)
|
8/15
(month/day)
|
9/15
(month/day)
|
10/16
(month/day)
|
Control
|
10.0ez
|
7.7f
|
26.3f
|
12.7d
|
6.3d
|
14.7e
|
Treatment 1
|
11.0de
|
17.7e
|
53.3e
|
13.0d
|
11.0d
|
16.0e
|
Treatment 2
|
12.0de
|
28.3d
|
60.0d
|
16.0d
|
13.3d
|
35.0d
|
Treatment 3
|
14.0cd
|
61.7c
|
85.3c
|
65.7c
|
55.0c
|
74.0c
|
Treatment 4
|
17.7bc
|
68.3b
|
89.3bc
|
66.7bc
|
61.7abc
|
75.1c
|
Treatment 5
|
19.3b
|
70.0b
|
91.3ab
|
68.3bc
|
65.0ab
|
77.3c
|
Treatment 6
|
30.0a
|
81.0a
|
93.1ab
|
71.3ab
|
58.3bc
|
87.7b
|
Treatment 7
|
32.0a
|
81.9a
|
94.3ab
|
75.0a
|
66.7a
|
95.0a
|
Treatment 8
|
32.4a
|
82.7a
|
96.0a
|
75.0a
|
68.3a
|
95.0a
|
LSD (0.05)
|
3.9
|
6.0
|
5.6
|
5.2
|
7.8
|
4.0
|
zMean values with the same letter within columns are not significantly different at
p=0.05 level by LSD-test
2018๋
5์ 18์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์คํ์ธต์ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ์ฒ๋ฆฌํ ์คํ6๊ตฌ โฆ ์คํ7๊ตฌ โฆ ์คํ8๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๊ณ , ์คํ์ธต์ ์๋ฉํธ๋ฅผ ์ฒ๋ฆฌํ ์คํ3๊ตฌ
< ์คํ4๊ตฌ < ์คํ5๊ตฌ ์์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๋์กฐ๊ตฌ < ์คํ1๊ตฌ < ์คํ2๊ตฌ์์ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์๋ฉํธ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ
์กฐ์ฑ ์ด๊ธฐ ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๊ฐ ๋์ ์๋ฌผ ๋ฐ์์ธ๊ฐ ๋ฆ์๋ฐ ๊ธฐ์ธ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. 6์ 16์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋์กฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ ์ธํ ๋ชจ๋ ์คํ๊ตฌ์์ ํผ๋ณต์จ์ด ์ฆ๊ฐํ์๋๋ฐ,
๋์กฐ๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ํ ์์ฐ๋(pH)๊ฐ ๋์์ง๋ฉด์ ์๋ฌผ์ด ๊ณ ์ฌํ์ฌ ํผ๋ณต์จ์ด ๊ฐ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. 7์ 15์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์๋ฌผ์์ก์ด ์ํํด์ง๋ฉด์ ๋ชจ๋ ์คํ๊ตฌ์์
ํผ๋ณต์จ์ด ์ฆ๊ฐํ์๋๋ฐ, ๋์กฐ๊ตฌ, ์คํ1๊ตฌ, ์คํ2๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ํ ์์ฐ๋(pH)๊ฐ ๋์์ ธ ์๋ฌผ๊ณ ์ฌ๋ ๋ฐ์ํ์ผ๋ ๋ฐ์ํ ์๋ฌผ์ด ์์ฅํ๋ฉด์ ํผ๋ณต์จ์ด ์ฆ๊ฐํ
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. 8์ 15์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ชจ๋ ์คํ๊ตฌ์์ ํผ๋ณต์จ์ด ๊ฐ์ํ์๋๋ฐ ์ด๋ ๊ฐ์ฐ(KMA, 2009) ๋ถ์กฑ์ผ๋ก ์ธํ ํจ์์จ์ด ํฌ๊ฒ ๋ฎ์์ง๋ฐ ๊ธฐ์ธ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ์๋ฌผ ํผ๋ณต๋์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ธ์๋ก ํ๋ฉด๊ฒฝ๋, ์จ๋, ๊ฐ์๋, ํฅ ๋ฑ์ด ์์ผ๋ฉฐ(Park, 2002), ์ด๋ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ 9์ 15์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๊น์ง ์ด์ด์ก๋ค. Ministry of Land, Transport and Maritime Affairs(2009) โ๋๋ก๋นํ๋ฉด ๋
นํ๊ณต์ฌ์ ์ค๊ณ ๋ฐ ์๊ณต ์ง์นจโ์ ๋
นํ๊ณต๋ฒ ํ๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์ด๋ณธ์์ฃผํ, ์ด๋ณธยท๊ด๋ชฉํผํฉํ์ ๊ฒฝ์ฐ ์์ํผ๋ณต์จ์ ๊ธฐ์ค์ 3๋ฑ๊ธ(ํ : 60
%๋ฏธ๋ง, ์ค : 60~79 %, ์: 80 %์ด์)์ผ๋ก ๋๋์ด ์ ์ํ๊ณ ์๋ค. 10์ 16์ผ ์ต์ข
์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋์กฐ๊ตฌ 15 %, ์คํ1๊ตฌ 16 %, ์คํ2๊ตฌ
35 % ๋ฑ ํ๊ธ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๊ณ , ์คํ3๊ตฌ 74 %, ์คํ4๊ตฌ 75 %, ์คํ5๊ตฌ 77 % ๋ฑ ์ค๊ธ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์คํ6๊ตฌ 88 %, ์คํ7๊ตฌ 95
%, ์คํ8๊ตฌ 95 % ๋ฑ์ผ๋ก ์๊ธ์ ํผ๋ณต์จ์ด ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด ๊ธฐ์ค์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ์ฒ๋ฆฌํ ์คํ๊ตฌ์์ ํผ๋ณต์ด ์ฐ์ํ ๊ฒ์ ์ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์๋ฉํธ๋ฅผ
์ฒ๋ฆฌํ ์คํ๊ตฌ์์๋ 70 %์ด์์ ์ค๊ธ์ ๋ ํผ๋ณต์จ์ด ๋ํ๋๋ฏ๋ก ํ์ฅ์ฌ๊ฑด ๋ฐ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ ๊ณ ๋ คํ๋ค๋ฉด ์ถฉ๋ถํ ์ ์ฉ ๊ฐ๋ฅํ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ๋ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
3.2.2 ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ ๋ฐ์๊ฐ์ฒด์
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋นํ๋ฉด์ ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ ๋ฐ์๊ฐ์ฒด์๋ฅผ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Table 7๊ณผ ๊ฐ๋ค. 6๋ฒ์ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ํต๊ณ์ ์ ์์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ฉฐ,
๋ชฉ๋ณธ๋ฅ ์๊ท๋๋ฌด์ ๋ญ์์ด ๋ชจ๋ ์คํ8๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ๋ํ๋ฌ๊ณ ๋์กฐ๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ์ ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค.
Table 7. The Number of Germinating Woody Species Treated by Type and Thickness of
the Neutralizing Layer
Type and thickness of
neutralizing layer
|
2018 (year)
|
5/18
(month/day)
|
6/16
(month/day)
|
7/15
(month/day)
|
8/15
(month/day)
|
9/15
(month/day)
|
10/16
(month/day)
|
Alz
|
In
|
Al
|
In
|
Al
|
In
|
Al
|
In
|
Al
|
In
|
Al
|
In
|
Control
|
1.7cy
|
0.0
|
1.0d
|
0.0c
|
0.7c
|
0.3c
|
0.3e
|
0.6b
|
0.3d
|
0.6b
|
0.3d
|
0.6b
|
Treatment 1
|
2.0bc
|
0.0
|
2.0bcd
|
0.0c
|
2.3bc
|
0.3c
|
1.0d
|
0.6b
|
0.7d
|
0.6b
|
0.7d
|
0.6b
|
Treatment 2
|
2.3bc
|
0.0
|
2.3bc
|
0.0c
|
2.7bc
|
0.7c
|
1.3d
|
0.7b
|
0.7d
|
0.7b
|
0.7d
|
0.7b
|
Treatment 3
|
1.5c
|
0.0
|
1.7cd
|
0.3b
|
3.0bc
|
0.7c
|
3.0c
|
2.0ab
|
3.0c
|
2.0ab
|
3.0c
|
2.0ab
|
Treatment 4
|
2.0bc
|
0.0
|
2.0bcd
|
0.3b
|
3.3b
|
1.7ab
|
3.3bc
|
2.0ab
|
3.3bc
|
2.0ab
|
3.3bc
|
2.0ab
|
Treatment 5
|
2.0bc
|
0.0
|
2.7ab
|
0.5b
|
3.6b
|
1.7ab
|
3.6bc
|
2.0ab
|
3.6abc
|
2.0ab
|
3.6abc
|
2.0ab
|
Treatment 6
|
2.7ab
|
0.0
|
2.7ab
|
1.0a
|
4.3a
|
1.7a
|
4.3ab
|
3.0a
|
4.3ab
|
3.0a
|
4.3ab
|
3.0a
|
Treatment 7
|
3.3b
|
0.0
|
3.7a
|
1.0a
|
4.5a
|
2.3a
|
4.5a
|
3.1a
|
4.5ab
|
3.1a
|
4.5ab
|
3.1a
|
Treatment 8
|
3.7a
|
0.0
|
3.7a
|
1.0a
|
4.7a
|
2.3a
|
4.7a
|
3.1a
|
4.7a
|
3.1a
|
4.7a
|
3.1a
|
LSD (0.05)
|
1.1
|
NS
|
1.1
|
0.3
|
1.0
|
0.3
|
1.1
|
0.2
|
1.0
|
0.2
|
1.0
|
0.2
|
zAl : Albizzia julibrissin, In : Indigofera pseudo-tinctoria
yMean values with the same letter within columns are not significantly different at
p=0.05 level by LSD-test
NS : statistically not significant
2018๋
5์ 18์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ ๋ฐ์๊ฐ์ฒด์๋ ์๊ท๋๋ฌด๋ง ์ถํํ์๊ณ ์คํ8๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ๋ํ๋ฌ๊ณ ์คํ3๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ์ ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋๋ฐ, ์ด๋
์กฐ์ฑ ์ด๊ธฐ ์๋ฉํธ๊ฐ ๋ฐฐํฉ๋ ์คํ3๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๊ฐ ๋์ ์๋ฌผ ๋ฐ์์ธ๊ฐ ๋ฆ์๋ฐ ๊ธฐ์ธ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ํ๋จ๋๋ฉฐ, ๋๊ป๋ณ ๋ฐ์๊ฐ์ฒด์๋ 3 cm < 5 cm
< 7 cm ์์ผ๋ก ๋ง์ด ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ญ์์ด์ ์ถํ๊ฐ์ฒด์๊ฐ ๋ํ๋์ง ์์ ๊ฒ์ ์๊ท๋๋ฌด ๋ณด๋ค ๋ฐ์์ธ๊ฐ ๋ฆ์๋ฐ ๊ธฐ์ธ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. 7์ 15์ผ ์ธก์
๊ฒฐ๊ณผ ์๊ท๋๋ฌด์ ๋ญ์์ด ๋ชจ๋ ์ํ๊ณ ํ ๊ฐ ๋ฐฐํฉ๋ ์คํ6๊ตฌ, ์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ ๋๊ป์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐจ์ด๋ ์คํ๊ตฌ๊ฐ ์์๋ค. 9์ 15์ผ
์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์๊ท๋๋ฌด์ ๊ฒฝ์ฐ ๋์กฐ๊ตฌ 0.3๊ฐ, ์คํ1๊ตฌ 0.7๊ฐ, ์คํ2๊ตฌ 0.7๊ฐ๋ก ๊ฐ์ฅ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๊ณ , ์คํ3๊ตฌ 3.0๊ฐ, ์คํ4๊ตฌ 3.3๊ฐ, ์คํ5๊ตฌ
3.6๊ฐ, ์คํ6๊ตฌ 4.3๊ฐ, ์คํ7๊ตฌ 4.5๊ฐ, ์คํ8๊ตฌ 4.7๊ฐ๋ก ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ผ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ๊ตฌ์์ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๋๊ป์ ๋ฐ๋ฅธ
์ฐจ์ด๋ ํฌ์ง ์์๋ค. ๋ญ์์ด์ ๊ฒฝ์ฐ ๋์กฐ๊ตฌ 0.6๊ฐ, ์คํ1๊ตฌ 0.6๊ฐ ์คํ2๊ตฌ 0.7๊ฐ๋ก ์คํ์ ๋ฅผ ์ฒ๋ฆฌํ์ง ์์ ์คํ๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๊ณ ,
์๋ฉํธ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ3๊ตฌ 2.0๊ฐ, ์คํ4๊ตฌ 2.0๊ฐ, ์คํ5๊ตฌ 2.0๊ฐ, ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ6๊ตฌ 3.0๊ฐ, ์คํ7๊ตฌ 3.1๊ฐ, ์คํ8๊ตฌ 3.1๊ฐ๋ก
์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ผ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ ๋๊ป์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐจ์ด๋ ๋ํ๋์ง ์๋ ๋ฑ ์ด๋ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ 10์ 16์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๊น์ง
์ด์ด์ก๋ค. โ๋๋ก๋นํ๋ฉด ๋
นํ๊ณต์ฌ์ ์ค๊ณ ๋ฐ ์๊ณต์ง์นจโ(Ministry of Land, Transport and Maritime Affairs, 2009)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์ด๋ณธยท๊ด๋ชฉํผํฉํ ๋ณต์๋ชฉํ์ ๊ฒฝ์ฐ 3๋ณธ/ใก ์ด์์ด ์ ํฉํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ์ํ๊ณ ์๋๋ฐ ์คํ6๊ตฌ, ์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ๋ ์๊ท๋๋ฌด์ ๋ญ์์ด ๋ชจ๋
์ ํฉํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ์๊ท๋๋ฌด๋ ์ ํฉํ์ผ๋, ๋ญ์์ด์์ ๋ชจ๋ 3๋ณธ/m2์ดํ๋ก ๋ํ๋ ์ด์ ๋ํ ์กฐ์ ์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์ด๋ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ฏธ๋ฃจ์ด ๋ณด์ ์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋นํ๋ฉด ๋
นํ๋ฅผ ์ํด์๋ ์คํ์ธต์ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ๋ ๊ฒ์ด ํจ๊ณผ์ ์ด๋ฉฐ ์คํ์ธต ๋๊ป์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐ์๊ฐ์ฒด์ ์ฐจ์ด๋ ์๋ ๊ฒ์
์ ์ ์์๋ค.
3.2.3 ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ ์๊ณ
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋นํ๋ฉด์ ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ ์๊ณ ๋ฅผ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Table 8๊ณผ ๊ฐ๋ค. 6๋ฒ์ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ํต๊ณ์ ์ ์์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ฉฐ, ์๊ท๋๋ฌด์
๋ญ์์ด ๋ชจ๋ ์คํ8๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๊ณ ๋์กฐ๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ์๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์ฐ์ฑํ ์์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋ฌผ ์ ํด๊ธ์์ธ Al, Mn ๋ฑ์ ์ฉ์ถ์์ผ ์๋ฌผ์
์ธ๊ทผ๋ฐ์์ด๋ ์ ์ฅ ์์ฅ์ ์ต์ ํ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค(Ulrich et al., 1980).
Table 8. Plant Height (cm) Treated by Type and Thickness of the Neutralizing Layer
Type and thickness of
neutralizing layer
|
2018 (year)
|
5/18
(month/day)
|
6/16
(month/day)
|
7/15
(month/day)
|
8/15
(month/day)
|
9/15
(month/day)
|
10/16
(month/day)
|
Alz
|
In
|
Al
|
In
|
Al
|
In
|
Al
|
In
|
Al
|
In
|
Al
|
In
|
Control
|
2.3cy
|
0.0
|
2.8f
|
0.0e
|
5.4c
|
1.7d
|
1.6d
|
2.3d
|
2.0e
|
4.0c
|
2.7e
|
5.3c
|
Treatment 1
|
2.3c
|
0.0
|
4.2e
|
0.0e
|
7.2c
|
1.7d
|
2.3d
|
2.3d
|
4.7d
|
5.3c
|
5.7e
|
6.0c
|
Treatment 2
|
2.4c
|
0.0
|
4.8cde
|
0.0e
|
7.5c
|
3.3d
|
5.3d
|
6.0d
|
7.3d
|
9.7c
|
8.7e
|
11.3c
|
Treatment 3
|
2.8b
|
0.0
|
4.6cde
|
0.6e
|
21.7bc
|
6.0c
|
24.3c
|
20.3bc
|
27.3bc
|
31.0b
|
31.3bc
|
45.7b
|
Treatment 4
|
3.2ab
|
0.0
|
5.4bc
|
1.8de
|
22.3b
|
6.3c
|
25.1bc
|
22.7bc
|
28.7bc
|
32.0b
|
33.0ab
|
45.7b
|
Treatment 5
|
3.7ab
|
0.0
|
5.8bc
|
2.8d
|
24.0ab
|
12.3bc
|
26.0b
|
24.7b
|
33.0ab
|
37.7b
|
34.0ab
|
45.8b
|
Treatment 6
|
4.1a
|
0.0
|
6.2b
|
4.0c
|
22.0b
|
16.5ab
|
25.0bc
|
27.0ab
|
29.0ab
|
48.0a
|
36.7ab
|
75.0a
|
Treatment 7
|
4.5a
|
0.0
|
6.5b
|
6.5b
|
25.0a
|
17.2a
|
27.0ab
|
31.3a
|
34.0a
|
49.3a
|
41.7a
|
78.3a
|
Treatment 8
|
4.7a
|
0.0
|
7.5a
|
8.4a
|
26.0a
|
16.3ab
|
30.7a
|
38.0a
|
38.0a
|
58.3a
|
45.3a
|
81.0a
|
LSD (0.05)
|
2.7
|
NS
|
3.3
|
5.3
|
5.3
|
4.2
|
3.9
|
3.7
|
3.1
|
2.8
|
2.2
|
3.4
|
zAl : Albizzia julibrissin, In : Indigofera pseudo-tinctoria
yMean values with the same letter within columns are not significantly different at
p=0.05 level by LSD-test
NS : statistically not significant
2018๋
5์ 18์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์คํ์ธต์ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ6๊ตฌ, ์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ ์๊ท๋๋ฌด์ ๊ฒฝ์ฐ ์คํ๊ตฌ๋ณ
๋๊ป์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ณ ์ฐจ์ด๋ ๊ฑฐ์ ์์๋ค. 6์ 16์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์๊ท๋๋ฌด์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋ฌผ์์ฅ์ด ์งํ๋๋ฉด์ ๋ชจ๋ ์คํ๊ตฌ์์ ์๊ณ ๊ฐ์ด ๊ณ์ํด์ ์ฆ๊ฐํ์์ผ๋,
๋ญ์์ด์ ๊ฒฝ์ฐ ๋์กฐ๊ตฌ, ์คํ1๊ตฌ, ์คํ2๊ตฌ์์๋ ๋ฐ์๊ฐ์ฒด๊ฐ ์์ด ์๊ณ ๊ฐ์ด ๋ํ๋์ง ์์๋ค. 7์ 15์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ผ ์คํ6๊ตฌ,
์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ์์ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๊ณ , ๋๊ป์ ๋ฐ๋ผ 7 cm์์ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. 8์ 15์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋์กฐ๊ตฌ, ์คํ1๊ตฌ, ์คํ2๊ตฌ์์ ์๊ท๋๋ฌด์
์๊ณ ๊ฐ์ด 7์ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ณด๋ค ๋ฎ์์ก๋๋ฐ, ์ด๋ ์ถํํ ์๊ท๋๋ฌด๊ฐ ๊ณ ์ฌํ๋ฐ ๊ธฐ์ธ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ฐ๋ฉด, ์คํ์ธต์ ์๋ฉํธ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ,
์คํ5๊ตฌ์ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ6๊ตฌ, ์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ๋ ์๊ท๋๋ฌด์ ๋ญ์์ด์ ์๋ฌผ์์ฅ์ด ์ํํ ์ด๋ฃจ์ด์ ธ ์๊ณ ๊ฐ์ด ๋ชจ๋ ์ฆ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋
9์ 15์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ์์๋ ์ด์ด์ก๋ค. 10์ 16์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ์๊ท๋๋ฌด์ ๊ฒฝ์ฐ ๋์กฐ๊ตฌ 2.7 cm, ์คํ1๊ตฌ 5.7 cm, ์คํ2๊ตฌ 8.7 cm,
์คํ3๊ตฌ 31.3 cm, ์คํ4๊ตฌ 33.0 cm, ์คํ5๊ตฌ 34.0 cm, ์คํ6๊ตฌ 36.7 cm, ์คํ7๊ตฌ 41.7 cm, ์คํ8๊ตฌ 45.3 cm๋ก
์คํ์ธต์ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ๊ตฌ์์ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๊ณ , ๋๊ป์ ๋ฐ๋ผ 3 cm < 5 cm < 7 cm ์์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ ๋๊ป์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐจ์ด๋ ๊ฑฐ์ ์์๋ค.
๋ญ์์ด์ ๊ฒฝ์ฐ ๋์กฐ๊ตฌ 5.3 cm, ์คํ1๊ตฌ 6.0 cm, ์คํ2๊ตฌ 11.3 cm, ์คํ3๊ตฌ 45.7 cm, ์คํ4๊ตฌ 45.7 cm, ์คํ5๊ตฌ 45.8
cm, ์คํ6๊ตฌ 75.0 cm, ์คํ7๊ตฌ 78.3 cm, ์คํ8๊ตฌ 81.0 cm๋ก ์๊ท๋๋ฌด์ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค.
์ด๋ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ฏธ๋ฃจ์ด ๋ณด์ ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ ์๊ท๋๋ฌด์ ๋ญ์์ด์ ์๊ณ ๋ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ๋ ๊ฒ์ด ์๋ฉํธ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ๊ฒ๋ณด๋ค ์ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๋๊ป์ ๋ฐ๋ฅธ
์ฐจ์ด๋ ๊ฑฐ์ ์์๋ค.
3.2.4 ์๋ฌผ๋ฟ๋ฆฌ ์ํ
์ฐ์ฑ๋ฐฐ์ ๋นํ๋ฉด์ ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๋ฌผ ๋ฟ๋ฆฌ์ํ๋ฅผ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 3์ ๊ฐ๋ค. ์คํ๊ตฌ ์กฐ์ฑ ํ 6๊ฐ์์ด ๊ฒฝ๊ณผํ 2018๋
11์
11์ผ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ ์๊ท๋๋ฌด, ๋ญ์์ด์ ์ด๋ณธ๋ฅ ๋ฒ๋
ธ๋์ด, ํจ๋ญ์ด๊ฝ, ๊ธ๊ณ๊ตญ์ ๋ฟ๋ฆฌ๊ธธ์ด(์ฃผ๊ทผ, ์ธก๊ทผ)์ ์ค๋์ ์คํ8๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ๊ธธ๊ณ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ,
ํ ์์ฐ๋(pH)๊ฐ ๋์ ๋์กฐ๊ตฌ์์ ๊ฐ์ฅ ์งง๊ณ ๋ฎ์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. Wilkins(1978)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ํ ์์ฐ๋(pH)๊ฐ pH 5.0์ดํ๋ก ์ฐ์ฑ์ด ๊ฐํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์๋ฌผ์์ฅ์ ํ์ํ ์์ด์จ(Na, K, Ca, Mg)์ ์ฉํ์์ผ, ๊ทผ๋ถ์ ์์ฅ์
์ ํดํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ๋์๋ค. ์คํ์ธต ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ผ ์คํ์ธต์ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ์ฒ๋ฆฌํ ์คํ๊ตฌ(์คํ6๊ตฌ, ์คํ7๊ตฌ, ์คํ8๊ตฌ)์์ ๋ฟ๋ฆฌ๊ธธ์ด๊ฐ ๊ธธ๊ณ ์ค๋์ด ๋๊ฒ
๋ํ๋ฌ๊ณ , ๋ค์์ผ๋ก ์คํ์ธต์ ์๋ฉํธ๋ฅผ ์ฒ๋ฆฌํ ์ํ๊ตฌ(์คํ3๊ตฌ, ์คํ4๊ตฌ, ์คํ5๊ตฌ)์์ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์คํ์ธต์ ์ฒ๋ฆฌํ์ง ์์ ์ํ๊ตฌ(๋์กฐ๊ตฌ, ์คํ1๊ตฌ,
์คํ2๊ตฌ)์์ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ํจํผ์คํ์ ๋ฟ๋ฆฌ๊ธธ์ด(์ฃผ๊ทผ, ์ธก๊ทผ)์ ์ค๋์ ์ฒ๋ฆฌ5๊ตฌ์์ ๊ธธ๊ณ , ๋๊ฒ ๋ํ๋๋ ๋ฑ ๋ชฉ๋ณธ๋ฅ, ์ด๋ณธ๋ฅ์๋ ์์ดํ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค.
์ด๋ ์ฒ๋ฆฌ5๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ์กฐ์ฑ์ด๊ธฐ ํ๋ฉด๊ฒฝ๋๊ฐ ๋์ ๋ฐ์์ธ๊ฐ ๋น ๋ฅธ ํจํผ์คํ๊ฐ ์ฐ์ ํ๋ฐ ๊ธฐ์ธ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 3.
Plant Root Status Affected by four Different Acid Drainage Neutralizing Systems (11
November, 2018)
์คํ์ธต ๋๊ป์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฟ๋ฆฌ์ํ๋ 3 cm < 5 cm < 7 cm ์์ผ๋ก ๋ฟ๋ฆฌ๊ธธ์ด(์ฃผ๊ทผ, ์ธก๊ทผ)๊ฐ ๊ธธ๊ณ ์ค๋์ด ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๋๊ป๋ณ ์์ฅ์ฐจ์ด๋ 3
cm์ 5 cm์ ์ฐจ์ด์ ๋น๊ตํ์ฌ 5 cm์ 7 cm์ ์ฐจ์ด๋ ํฌ์ง ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
์ด๋ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ฏธ๋ฃจ์ด ๋ณด์ ์คํ์ธต์ ์ํ๊ณ ํ ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์คํ8๊ตฌ์์ ์๋ฌผ๋ฟ๋ฆฌ ์์ฅ์ด ๊ฐ์ฅ ์ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๋๊ป๋ณ๋ก๋ 7 cm๊ฐ ๊ฐ์ฅ ๋์์ผ๋
5 cm์์ ์์ฅ์ฐจ์ด๊ฐ ํฌ์ง ์์ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค.