-
1. ์ ๋ก
-
2. ๊ธฐ์กด์ฐ๊ตฌ๊ณ ์ฐฐ
-
3. ํญ๊ณต์์์ดฌ์์ ํตํ ์ ์ฌ์์ ์์ฑ
-
3.1 ์ฐ๊ตฌ ๋์์ง ์ ์
-
3.2 ์์๋ฐ์ดํฐ ํ๋ ๋ฐ ์ ์ฌ์์ ์ ์
-
4. ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฐ์ ๊ฐ์ฒด ์ธ์๊ณผ ํ๋ณ
-
4.1 SegNet๊ณผ YOLO ๊ธฐ๋ฐ ๋ฅ๋ฌ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ
-
4.2 ํ์ต ๋ฐ์ดํฐ ๊ตฌ์ฑ๊ณผ ํ๋ผ๋ฉํ ์ค์
-
4.3 ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ
-
5. ๊ฒฐ ๋ก
1. ์ ๋ก
์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์ ์๋๋ฌด๋ ๊ณผ๊ฑฐ๋ถํฐ ์ธ๋ชจ๊ฐ ๋ง๊ณ ์ฑ์ฅํ๊ฒฝ์ด ์ ํฉํ์ฌ ์ ์ฑ
์ ์ผ๋ก ๋ณดํธํ๊ณ ๋ฌด๋ถ๋ณํ ๋ฒ์ฑ๋ฅผ ๊ธ์งํ๋ ๋ฑ์ ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ํ๊ณ ์๋ค. ํ์ง๋ง, ์ด๋ฐ ๋
ธ๋ ฅ์๋
๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ต๊ทผ๊น์ง ์ฐ๋ฆผ์ ๋ง์ ๋ถ๋ถ์ ์ฐจ์งํ๋ ์๋๋ฌด๊ฐ ๊ธ๊ฒฉํ๊ฒ ์ค์ด๋ค๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ํ์์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ์์ธ์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ์ ์ ์ผ ๋๋ฌธ์ด๋ฉฐ, ํ๋ฒ
๊ฐ์ผ๋๋ฉด ๋ฟ๋ฆฌ๋ก๋ถํฐ ๊ณต๊ธ๋๋ ์๋ถ๊ณผ ์๋ถ์ ์ด๋์ ๋ฐฉํดํ์ฌ ์์ด ์ฒ์ง๊ณ ๊ฐ๋ณํ์ฌ ๊ฐ์ผ ํ 20์ผ ์ ๋๊ฐ ์ง๋๊ฒ ๋๋ฉด ๊ฒฐ๊ตญ์๋ 100 % ๊ณ ์ฌํ๋ ์ฌ๊ฐํ
๋ณ์ด๋ค.
์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ์ ์ด๊ธฐ ๋ฐฉ์ ์ ๋ฏธํก์ผ๋ก ๊ฒฝ์๋จยท๋ถ๋๋ฅผ ์์ํด ์ ๊ตญ์ ์ผ๋ก ํผํด๊ฐ ๊ธ์ฆํ๊ฒ ๋์๊ณ ์ฌํ์ ์ฌ๊ฐ์ฑ์ ๋๋ ์ ๋ถ์์ 2005๋
๏ฝข์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ
๋ฐฉ์ ํน๋ณ๋ฒ๏ฝฃ์ ์ํํ์ฌ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ์ผ๋ก๋ถํฐ ํผํด๋ฅผ ๋ฐ๋ ์ฐ๋ฆผ์ ๋ณดํธํ๊ณ , ์ฐ๋ฆผ์์์ผ๋ก์จ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํ ํผํด ๋ฐฉ์ง ๋์ฑ
์ ๊ฐ๊ตฌํ๊ณ ์๋ค.
์ด๋ฌํ ๋
ธ๋ ฅ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ๊ฐ๋ญ, ๊ณ ์จํ์ ๋ฑ์ ๊ธฐํ์ ์์ธ๊ณผ ๊ณ ์ฌ๋ชฉ์ ๋ฐฉ์น, ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ๋ฌด๋จ์ด๋ ๋ฑ์ผ๋ก ํผํด ๊ท๋ชจ๋ ์ ์ฐจ ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์๋ค. ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ
ํผํด์ ํ์ฐ์ ๋ง๊ธฐ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ธ๋ ฅ์ ์ํ ํ์ง์กฐ์ฌ๋ฅผ ์ค์ํ๊ณ ์กฐ๊ธฐ๋ฐ๊ฒฌ์ ์ํด ์ฐ๋ฆผ์ง์ญ์ ์์ฐฐ์์ ๋ฐฐ์นํ์ฌ ๋ฐ์์ง์ญ์ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ์ ์ํ๊ฒ ์ ๊ฑฐํ
์ ์๋๋ก ํ๋ฉฐ ๋ฐ์ถ๊ธ์ง๊ตฌ์ญ์ ์ค์ ํ๋ ๋ฑ์ ๊ด๋ฆฌ์ ํ์ฐ๊ณ ์์ผ๋, ํ์ฆ ์ฒ๋ฆฌ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ์ฌํ๋์ํ ๋ฐฉ์์ ํ๊ณ๋ฅผ ๋ณด์ด๊ณ ์๋ค(Kim et al., 2016).
ํนํ, ์ธ๋ ฅ ๊ธฐ๋ฐ์ ์ง์์์ฐฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ์ ๋์๋ค๋ฐ์ ์ด๊ณ ๊ธ์ง์ ์ธ ๋ฐ์ ํจํด๊ณผ ์ฌ๋์ด ์ ๊ทผํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ด ๊ณ ์ฐ์ง, ๊ธ๊ฒฝ์ฌ์ง, ์ ๋ฒฝ ๊ฐ์ ๊ณณ์๋
ํผํด ๋ฐ์ ์ด๊ธฐ์๋ ์ ์์ผ๋ก ๋ฐ์ํ์ฌ ๊ด์ธก์ด ์ด๋ ต๋ค๋ ์ ๋ฑ์ ๊ฐ์ํ๋ฉด ์ ์ํ ํผํด ์ง์ญ ์์น ํ์
๊ณผ ์ ํํ ์์ธก์ ํ๊ณ๊ฐ ์๋ค.
์ต๊ทผ 4์ฐจ ์ฐ์
ํ๋ช
์ ํต์ฌ๊ธฐ์ ๊ฐ์ด๋ฐ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ(Unmanned Aerial Vehicle, UAV)์ ํญ๊ณต์ดฌ์ ๊ธฐ์ ์ ์ฌ๋์ด ์ ๊ทผํ๊ธฐ ํ๋ ์ง์ญ์
์ค์๊ฐ์ผ๋ก ๋ชจ๋ํฐ๋งํ ์ ์์ผ๋ฉฐ ์ ๋ ดํ ๋น์ฉ์ผ๋ก ๋ฐ์ดํฐ ํ๋ณด๊ฐ ๊ฐ๋ฅํด ๋ค์ํ ๋ถ์ผ์์ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ํนํ ์ด์ ๊ด๋ จํ ์ตํฉ ๊ธฐ์ ๋ก ์์
๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ์ฉํ ๊ณต๊ฐ์ ๋ณด๋ถ์ ๊ธฐ์ ์ ์ฐ๋ฆผ, ๋ฐฉ์ฌ, ํ๊ฒฝ ๋ถ์ผ์์๋ ์ ๊ทน์ ์ผ๋ก ๋์
๋๊ณ ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ธฐ์กด์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ ํ์ง ๋ฐฉ๋ฒ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ๋ฅผ ์ด์ฉํ ์์ ์๋ฃ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ๋ฅ๋ฌ๋(Deep Learning)
์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์๋ ์ธ์ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์ ์ํ๊ณ ์ค์ ํ์ฅ์์์ ํ์ฉ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ํ์ธํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๋ค.
2. ๊ธฐ์กด์ฐ๊ตฌ๊ณ ์ฐฐ
์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ์ ํ์ธํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ธฐ์กด์ ์ธ๋ ฅ ๊ธฐ๋ฐ ํ์ฅ์กฐ์ฌ ์ด์ธ์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ํ๊ณ ํญ๊ณต์์ฐฐ์ ์ค์ํ๊ฑฐ๋, ์์ฑ์์์ ์ด์ฉํ ํผํด ์ํฉ ํ์
๊ณผ
๊ฐ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์งํ๋์๋ค. Son et al.(2006)์ ์์ฑ์์์ ํ์ฉํ์ฌ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด ์ง์ญ์ ์ถ์ถํ๋ ๊ธฐ์ด์ ์ธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํ์๊ณ , Kim et al.(2001)์ ์์ฑ์์์ ๋ฐํ์ผ๋ก GIS ํ๋ก๊ทธ๋จ์์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด ์ง์ญ์ ์ถ์ถํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ํ ๋ฐ ์๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ ์์ฑ์์์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๊ณ ํด์๋์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํด ์๋ฐ๋๋ ๋น์ฉ ๋ฌธ์ ์ด์ธ์๋ ๊ธฐ์ ์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์ ๊ฐ๋ฅ ์ฌ๋ถ์ ์ฆ๊ฐ์ ์ธ ๋์ฒ๋ฅผ ์ํ ๋ถ์์
ํ๊ณ๊ฐ ์์๋ค. ์ด๋ณด๋ค ๋น ๋ฅธ ๋์์ ์ํด์ Kim et al.(2010)์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ํ๊ณ ์ ํญ๊ณต์ ๋ฐ์์ฐฐ์ ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, GIS ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ํ์ฉํ์ฌ ์ ๋ฐ ๋ถ์์ ์งํํ์์ผ๋, ํฌ๊ธฐ์ 1ํ ๋นํ์ ์๋น๋๋ ๋น์ฉ๊ณผ ์กฐ์ฌ ๋ฐฉ๋ฒ์
ํน์ฑ์ ์ก์์ผ๋ก ๊ด์ธกํ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ง์ ์ผ์ฅ์ ๊ธฐ์
ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํผํด๋ชฉ ์์น๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ์ ํํ ์ขํ๋ฅผ ์ป๊ธฐ์๋ ์ด๋ ค์์ด ์์ด์ ํํฉ ํ์
์์ค์ ์๋ฃ์์ง์ด๋ผ๋
ํ๊ณ๊ฐ ์์๋ค.
4์ฐจ ์ฐ์
ํ๋ช
์ ํต์ฌ๊ธฐ์ ์ธ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ์ ํญ๊ณต์ดฌ์ ๊ธฐ์ ์ ๋ค์ํ ๊ณณ์ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ๋ชจ๋ํฐ๋ง ๊ฐ๋ฅํ๋ฉฐ ์์ฝ๊ฒ ๋ฐ์ดํฐ ํ๋ณด๊ฐ ๊ฐ๋ฅํด ๋งค์ฐ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ๊ณ
์๋ค. ํนํ, ์ด์ ๊ด๋ จํ ์ตํฉ ๊ธฐ์ ๋ก ์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ์ฉํ ๊ณต๊ฐ์ ๋ณด๋ถ์ ๊ธฐ์ ์ ์ฐ๋ฆผ ๋ถ์ผ์๋ ๋๋ฆฌ ๋์
๋๊ณ ์๋ค(Han, 2019).
์ฐ๋ฆผํผํด๋ฅผ ํ์ธํ๊ธฐ ์ํด Kim and Kim(2008)์ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ๋ฅผ ์ด์ฉํ ์ดฌ์๋ฐฉ๋ฒ, ์ ์ฌ์์(orthomosaic) ์ ์, ์์๋ถ๋ฅ ๋ฐ ํํฐ๋ง, ํ์ฅ์กฐ์ฌ๋ฅผ ํตํ ์์ฐฐ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์ ์ํ์๋ค. ํนํ, ๋ถ์์
์ํ ๊ฐ์ฒด ์์น๋ ์ขํ๋ฅผ ํ๋ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ํญ๊ณต์ดฌ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ์ฉํ ํญ๊ณต์ผ๊ฐ์ธก๋(aerotriangulation)๊ณผ ์ ์ฌ์์ ์ ์ ๊ณผ์ ์ด ํ์๋ก ์งํ๋์ด์ผ
ํจ์ ๊ฐ์กฐํ์๋ค.
์ ๋ ๋์ ๋ถ์์ ์ํด์๋ ํญ๊ณต์ดฌ์ ์ ๊ธฐ๋ก๋๋ ์์น์ ๋ณด(Global Positioning System, GPS) ์ธ์ ์ง์ํ๋ณธ๊ฑฐ๋ฆฌ(Ground Sampling
Distance, GSD)๋ฅผ ์ธก์ ํ๊ณ ๋ถ์์ ํฌํจํ ๊ฒฝ์ฐ ๊ธฐ์กด์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ณด๋ค ๊ฐ์ ์ ๋๊ฐ ํฅ์๋๋ฉฐ, ์ป๊ณ ์ ํ๋ ์์น์ ๋ณด์ ์ค์ ๊ฐ์ ๊ฐ๊น์ด ์ ๋ณด๋ฅผ
ํ๋ํ ์ ์์์ ๋ฐํ๊ธฐ๋ ํ์๋ค(Do et al., 2018; Kim et al., 2014).
Nagai et al.(2009)์ ๋ฌด์ธํฌ๊ธฐ์ ์นด๋ฉ๋ผ๋ฅผ ์ฅ์ฐฉํ์ฌ ํด์ ์ฐ๋ฆผ์ ๋ํ ์ง๋ฆฌ์ ์์น๋ฅผ ๋ถ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก 10~30 cm ์ ๋์ ์ค์ฐจ ๋ฒ์์์ ๊ฐ๋ฅํจ์ ๋ฐํ๋ค. Rokhmana(2015)๋ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ฐ๋ฆผ๊ณผ ๋์ง๋ฅผ ์ดฌ์ํ ์์ ๋ฐ์ดํฐ์ ์ ํ๋๋ฅผ ํ๊ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ์ํ์ผ๋ก 2ํฝ์
, ์์ง์ผ๋ก 5ํฝ์
์ ์ค์ฐจ๊ฐ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ 3D ๊ณต๊ฐ๋ถ์์ผ๋ก
์๋ชฉ์ ๋์ด๋ ์ธก์ ํ ์ ์์์ ํ์ธํ์๋ค.
Kim et al.(2017)์ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ธ์ข
์ ์ฃผ๋ณ์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด์ง๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ณ ํผํด๋ชฉ์ ๋ถํฌ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, Lee(2017)๋ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด๋ชฉ์ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ ์์์ผ๋ก ์ดฌ์ํ์ฌ GIS ํ๋ก๊ทธ๋จ์์ RGB ๊ฐ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํผํด๋ชฉ์ ์์น๋ฅผ ํ์ ๋จ์๋ก ์ถ์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์ ์ํ์๋ค.
ํํธ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ์ ๋ค์ํ ์นด๋ฉ๋ผ ํน์ ์ผ์๋ฅผ ์ฅ์ฐฉํ์ฌ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ถ์ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ง์ด ์งํ๋์๋ค. Lee et al.(2014)์ ์ด๋ถ๊ด ์์ ์ดฌ์์ ํ์ฉํ์ฌ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ์ ์ํ ๊ฐ์ผ๋ชฉ ํ์ง์ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ด ๋ํ๋ด๋ ๋ถ๊ด ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ์ฌ ์๋ฆ ํ์์ด ์ก์์ผ๋ก ๊ด์ธก๋๋ ์์ ์ด ๊ฐ์ผ
ํ 2๊ฐ์ ํ์ ๊ด์ฐฐ ๊ฐ๋ฅํจ์ ๋ณด์๋ค. ๋ํ, Kim et al.(2015)์ ์ด๋ถ๊ด ์์ ์ดฌ์์ ์๊ธฐ๋ณ๋ก ์งํํ๊ณ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด๋ชฉ์ ์์์ง์๋ฅผ ์๊ณ์ด ๋ณ๋ก ์ถ์ ํ์ฌ ํผํด๋ชฉ์ ์์น์ ๋ฒ์๋ฅผ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์๋๋ฌด๋ฅผ ๋์์ผ๋ก
์ ์ด์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์๋ฆ ํ์์ ๋ฐ๋ผ์ ์์์ง์์ ๋ชจ๋ธ์ด ์ด๋ป๊ฒ ๋ํ๋๋์ง ๋ถ์ํ์๋ค(Dash et al., 2017).
Xu et al.(2018)์ ๋ค์ค๋ถ๊ด ์นด๋ฉ๋ผ๋ฅผ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ์ ํ์ฌํ์ฌ ํ ์งํผ๋ณต๋๋ฅผ ์ ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ ์ค์ฐจ๊ฐ ๋งค์ฐ ์์ RGB ์์๊ณผ ๋ค์ค๋ถ๊ด์์์ ์ ์ํ ์ ์์์ผ๋ฉฐ, ์ดฌ์ ์๊ธฐ๋ณ๋ก
์ ํ๋๋ฅผ ๋ถ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ ๋งค์ฐ ๋์ ์ ํ๋๊ฐ ๋ํ๋ ๋ค์ค๋ถ๊ด ์นด๋ฉ๋ผ์ ํ์ฉ์ฑ์ ํ์ธํ์๋ค.
Smigaj et al.(2019)์ ๋ณ์ ๊ฑธ๋ฆฐ ์๋๋ฌด์ ์ดํ์ ์นด๋ฉ๋ผ์ ๋ผ์ด๋ค(Light Detection and Ranging, LiDAR) ์ผ์๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์๋ชฉ์ ์จ๋ ๋ณํ๋ฅผ
ํ์ธํ์๊ณ , ๋๋ฌด๊ฐ ์๋ ๋ฐ์ด๋ ๋ฌด์ ๊ฐ์ ๋์๋ฌผ์๋ ์์์ง์ ๋ณํ๊ฐ ์์์ ๋ฐํ๋ค(Dash et al., 2017; Im et al., 2018).
์ต๊ทผ์๋ ์ธ๊ณต์ง๋ฅ์ ๋ฐ๋ฌ๊ณผ ๋ค์ํ ์ ๋ณด์ ๋ํ ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ์ถ์ ๋๋ฉด์ ์ด๋ฅผ ์๋์ผ๋ก ๋น ๋ฅด๊ฒ ์ฒ๋ฆฌํ๊ธฐ ์ํ ๊ธฐ์ ๋ค์ด ๊ฐ๋ฐ๋๊ณ ์๋ค. Badrinarayanan et al.(2017)์ ๊ธฐ์กด ์์ ๋ถ์ ๋ฐฉ์์ ๋ฒ์ด๋ ์๋กญ๊ณ ์ค์ฉ์ ์ธ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ํฝ์
ํ๋์ ์๋ฏธ๋ฅผ ๋ถ์ฌํ๋ ์ด๋ฏธ์ง ๋ถํ ๋ฐฉ์์ธ SegNet ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ์ฐ๊ตฌํ๊ณ ์์๋ถ์์ ๋ํ
์ ํ๋๋ฅผ ํ๊ฐํ์๋ค. ์ด์๋ ์กฐ๊ธ ๋ค๋ฅธ ์ ๊ทผ๋ฐฉ์์ผ๋ก Redmon et al.(2016)์ ๊ฐ์ฒด ํ์ง์ ์๋ก์ด ๊ตฌ์กฐ๋ก YOLO๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๊ธฐ์กด์ ๋ชจ๋ธ๋ณด๋ค ์ฑ๋ฅ์ด ์ฐ์ํ ํ์ง ๋ฐฉ์์ ์ ์ํ๊ธฐ๋ ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ํ์ง ์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ ์ค ์ฌํ์จ์ด
๋จ์ด์ง๋ ๋ฌธ์ ๊ฐ ๋ํ๋์ ์ดํ Redmon and Farhadi(2017)์ ์๋์ ์ ํ๋๊ฐ ๋์ผ๋ฉด์ ๋์์ ๋ค์ํ ์ข
๋ฅ์ ๊ฐ์ฒด๋ฅผ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ํ์งํ ์ ์๋ YOLOv2๋ฅผ ํ์ฉํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค(Giuffrida et al., 2019).
์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ธฐ์ ์ ์ ํ๋๊ฐ ๋์ผ๋ฉด ํจ์จ์ฑ์ด ๋ฐ์ด๋๋ค๊ณ ํด์ํ์ง๋ง, ์ค์ ๋ก ๋ฐ์ดํฐ ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ผ์ ๋ถ์๋ ๋ด์ฉ์ด ์ ํฉํ์ง๋ฅผ ์์ฌ๊ฒฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด์๋
๊ฐ์ฒด ์งํฉ ๊ฐ์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ํ์ธํ๊ณ , ๋ถ๊ท ํํ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ธฐ ์ํด ๋ค์ํ ์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ํ์ํ๋ค(Derczynski, 2016; Kotsiantis et al., 2006).
ํนํ, ๊ด๋ฒ์ํ ์ง์ญ์ ๋์์ผ๋ก ํ๋ ์ฐ๋ฆผ์ ๋ณด๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํ ์ฐ๊ตฌ๋ก ์ต๊ทผ์๋ ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฒ์ ํ์ฉํ์ฌ ์ฐ๋ฆผ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์๋์ผ๋ก ๋ถ๋ฅํด ์ฃผ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ๋ฐํ๊ฒ
์งํ ์ค์ ์๋ค. Dyson et al.(2019)์ NDVI์ ๊ณ ํด์๋ DSM ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ์ต์์ผ ํฉ์ฑ๊ณฑ ์ ๊ฒฝ๋ง(Convolutional Neural Network, CNN) ๊ธฐ๋ฐ์ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ํ์ฉํ์ฌ
ํ ์๊ณผ ๋์๋ฌผ์ ๋ํด ๋ถํ ์ด ๊ฐ๋ฅํจ์ ๋ฐํ๊ณ , Lee et al.(2019)์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด๋ชฉ์ ๋จธ์ ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฐ์ ์ธ๊ณต์ ๊ฒฝ๋ง์ ํ์ฉํ์ฌ ํ์งํ ์ ์์์ ๋ฐํ๋ค.
3. ํญ๊ณต์์์ดฌ์์ ํตํ ์ ์ฌ์์ ์์ฑ
๋ณธ ์ ์์๋ ๊ธฐ์กด์ ํ์ฅ์ ํฌ์
๋๋ ์ธ๋ ฅ์ ํตํ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ ์์ฐฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฌธ์ ์ ์ ๊ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ๋ฅผ ํ์ฉํ ์ฐ๋ฆผ์ง์ญ์ ์์ ์๋ฃ
์ทจ๋๊ณผ ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฐ์ ๊ฐ์ฒด ์ธ์ ํ์ง ๊ธฐ๋ฒ์ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์ ์ํ๊ธฐ๋ก ํ๋ค.
3.1 ์ฐ๊ตฌ ๋์์ง ์ ์
๋จผ์ , ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ์ ๋ถ์๊ณผ ๊ฒ์ฆ์ ์ํด ๋์์ง๋ฅผ ์ ์ ํ์๋ค. ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํ ๋์์ง๋ ๊ฒฝ์๋ถ๋ ํฌํญ์ ๋ถ๊ตฌ ๊ธฐ๊ณ๋ฉด ๋ด๊ฐ์ฌ๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๋ถ๋์ชฝ
์ฐ์ง์ ์ง๋ฆฌ์ ๋จ์ชฝ์ ์์นํ๋ ๋ง๋ด์ฐ์ผ๋ก ๋ ์ฐ์ ์ต๋ ๋์ด 209.3 m๋ก ๋น๊ต์ ๋ฎ์ ์ฐ์ธ์ด๋ฉฐ ๋ฑ์ฐ ์ฝ์ค์ ์ฌ๋์ด ๋ค๋ ์ ์๋ ์๋๊ฐ ์์ด ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ
๊ฐ์ผ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ์ง์ ํ์ธํ ์ ์๋ ์ง์ญ์ด๊ธฐ์ ์ ์ ํ์๋ค(Fig. 1).
Fig. 1.
Study Site Location
ํญ๊ณต์ดฌ์์ ์์ ํ์ฅ์กฐ์ฌ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ์ง์ญ์ ์ ๋ณํ๊ณ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ๋ฅผ ์ด์ฉํ ํญ๊ณต์ดฌ์์ ์ํ ํ๊ฐ ๋ฑ ์ฌ์ ์ค๋น ์์
์ด ํ์ํ๋ค. ์ฆ, ๋์์ง์ ๋์ด๋ ๋ฉด์ ์
๊ณ ๋ คํ์ฌ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ์ ์ข
๋ฅ๋ฅผ ์ ํํ์ฌ์ผ ํ๋ฉฐ, ์ด์ ๋์์ ๋นํ๊ณํ์ ์๋ฆฝํ์๋ค. ์ด๋ ํญ๊ณต์ดฌ์ ์ฅ๋น ์ ํ์ ์์ด์๋ ๋ชฉ์ ์ ๋ฐ๋ผ์ ๋ค์ํ ์ผ์๋ฅผ
ํ์ฉํ ์ ์๊ณ ์์ ๋ฐ์ดํฐ์ ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ผ์ ํผํด๋ชฉ์ ์๋ณ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ๋ฌ๋ผ์ง ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
๋ฐ์ดํฐ ๋ถ์์ ์ํด์๋ ์ฌ์ง์ธก๋ ํ๋ก๊ทธ๋จ๊ณผ GISํ๋ก๊ทธ๋จ์ ํ์ฉํ ์ก์๊ด์ธก, ํ์ฅ์กฐ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ, ํ์ต๋ฐ์ดํฐ ๊ตฌ์ฑ ์์ผ๋ก ์งํ๋์์ผ๋ฉฐ, ํผํด๋ชฉ์ ์๋ ํ์ง๋ฅผ
์ํด์ ์ฌ์ฉํ ๋ฅ๋ฌ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ด๋ฏธ์ง ๋ถํ ๋ฐฉ๋ฒ(SegNet)๊ณผ ์ด๋ฏธ์ง ๊ฒ์ถ๋ฐฉ๋ฒ(YOLOv2)์ ๋ ๊ฐ์ง ๋ฐฉ๋ฒ์ ํ์ฉํ์ฌ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ
์๋ํ์ง์ ์ ํฉํ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ฑ๋ฅ์ ๋น๊ตํด๋ณด์๋ค.
3.2 ์์๋ฐ์ดํฐ ํ๋ ๋ฐ ์ ์ฌ์์ ์ ์
๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ํญ๊ณต์ดฌ์์ ์งํํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์ฌ์ ์ ์ดฌ์ ์ฅ์ ํ์ธ๊ณผ ์ฅ๋น์ ์ฑ๋ฅ์ ํ์
ํด์ผ ํ๋ค. ํนํ, ๋ถ์์ ๊ฐ์ฅ ์ค์ํ ์์ ํด์๋๋
์ ํ๋์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ฉฐ, ์ด๋ฅผ ์ค์ ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์ง์ํ๋ณธ๊ฑฐ๋ฆฌ ๋๋ ์ง์ํด์๋ ฅ์ ๋ปํ๋ GSD (Ground Sampling Distance) ๊ณ์ฐ์
์ํด์ ์ดฌ์๊ณ ๋, ์ค๋ณต๋, ์นด๋ฉ๋ผ ํด์๋๋ฅผ ์ถฉ๋ถํ ์ฌ์ ์ ๊ฒํ ํด์ผ ํ๋ค(Do et al., 2018).
์ฐ๊ตฌ์ ํ์ฉํ ํญ๊ณต์ดฌ์ ์ฅ๋น๋ก๋ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ์ ์นด๋ฉ๋ผ๊ฐ ์๋ค. ๋จผ์ , ์ฐ๋ฆผ์ง์ญ๊ณผ ๊ฐ์ด ๋์ ์ง์ญ์ ์ดฌ์๊ณผ ๋งคํ์ ์ํด์๋ ๊ณ ์ ์ต ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ๊ฐ ํ์ํ์์ผ๋ฉฐ,
๊ทธ์ค KD-2๋ 40~60 km/h์ ์๋๋ก ๋์ ์ง์ญ์ ๋นํํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๋นํ์๊ฐ์ ์ต๋ 50~60๋ถ๊น์ง ๊ฐ๋ฅํ ๊ธฐ์ข
์ด๋ค. ๋ฐ์ดํฐ ์ทจ๋์ ์ํ์ฌ
์ฌ์ฉํ ์นด๋ฉ๋ผ๋ก Sony ์ฌ์ RX1R2์ด๋ฉฐ ํด์๋๊ฐ 4,240๋ง ํ์๋ก ๊ณ ์ฑ๋ฅ์ DSLR ์นด๋ฉ๋ผ๋ฅผ ์ด์ฉํ์๋ค(Table 1).
Table 1.
Aerial Photography Equipment Specifications
(a) KD-2
|
(b) Sony RX1R2
|
Length
|
180 ร 110 cm
|
Weight
|
480 g
|
Weight
|
2.9 kg
|
Sensor
|
35 mm F2.0 Zeiss Sonnar T lens with macro capability
|
Mounting weight
|
550 g
|
Pixels
|
42.4 MP
|
Flight time
|
50โ60 min
|
ISO sensitivity
|
ISO 100-25600
|
Flight speed
|
40โ60 km/h
|
Focal length
|
f=35 mm / F2
|
Altitude
|
1000 m
|
Focus range
|
24 cm-โ (Normal mode), 14โ29 cm (Macro mode)
|
ํญ๊ณต์ดฌ์์ 2019๋
4์์ ์ฃผ๋ณ ์งํ๊ณผ ๋์์ง์ ๋์ด, ๊ธฐ์์ํ, ๋ฐฐํฐ๋ฆฌ ์ฑ๋ฅ ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ด๋ฅ ์ง์ ์ผ๋ก๋ถํฐ ๋นํ๊ณ ๋ 350 m, ์ข
โงํก์ค๋ณต๋ฅ
80 %๋ก ์ค์ ํ์ฌ ์ด๋ฃจ์ด์ก์ผ๋ฉฐ, ํนํ ๋นํ๊ฒฝ๋ก๋ ์ดฌ์์ง์ญ๋ณด๋ค ๊ธธ๊ฒ ์ฃผ์ด์ ๊ณ ์ ์ต ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ์ ๋นํ ํน์ฑ์ ๋ง๊ฒ ์ถฉ๋ถํ ํ์ ๋ฐ๊ฒฝ์ ์ค์ ํ์๋ค.
์ดฌ์ํ ์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ง์ผ๋ก ๋ถ์ ๋์ ์ง์ญ์ ์์น๋ ์ขํ์ ๊ฐ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ํ๋ํ๊ธฐ์๋ ์ด๋ ค์์ด ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฌ๋ฌ ์ฅ์ ์ฌ์ง์ ์ง๋๋ก ์ ์ํ๋ ๊ณผ์ ์ธ ์ฌ์ง์ ํฉ
๊ณผ์ ์ด ํ์ํ๋ค. ๋ํ, ํญ๊ณต์ฌ์ง ์ดฌ์์์ ๋ฐ์ํ๋ ๊ธฐํํ์ ์๊ณก๊ณผ ๊ฒฝ์ฌ์๊ณก์ ๋ณด์ ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์์ ๋ฐ์ดํฐ์ ์๋, ๊ฒฝ๋, ๊ณ ๋๋ฅผ ํฌํจํ 3์ฐจ์
GPS์ ๋ณด๊ฐ ์์ด์ผ ํ๋ค. ์ ๋ณด๊ฐ ํฌํจ๋์ด ์์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ Geo-tagging ์์
์ ํตํด ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ์ ์ฅ์ฐฉ๋์ด ์๋ GPS ์์ ๊ธฐ์ ๊ธฐ๋ก๋
๋นํ๋ก๊ทธ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์์ ๋ฐ์ดํฐ์ ์
๋ ฅํด ์ฃผ์ด์ผ ํ๋ค.
์ ์ฌ์์ ์ ์์ ์ํด ์ฌ์ฉํ ์ํํธ์จ์ด๋ Pix4D Mapper๋ก ์ํ๋ ๋์์ 3์ฐจ์ ๋ชจ๋ธ๋ก ํํํ ์ ์๊ฒ ๋ฐ์ดํฐ ์
๋ ฅ ์ ๋ค์ํ ํฌ๋งท์ ์ฌ์ง์
ํ์ฉํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ดฌ์์ ์ฌ์ฉํ ์นด๋ฉ๋ผ๊ฐ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ์ด์ ๊ธธ์ด์ ์ผ์ ํฌ๊ธฐ, ๋ด๋ถ ํ๋ผ๋ฏธํฐ ๊ฐ, ๋ ์ฆ ์๊ณก ๋ฑ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ต์ ํํ์ฌ ๊ฐ์ฒด ์์ฑ์
๋ฐ์ํ ์ ์๋ ์ฅ์ ์ด ์๋ค. ํนํ, ๋ถ์์ ์ํ์ฌ ๊ฐ์ฒด์ ๋ฐ์ฌ๋ ๋๋ ์์์ง์ ๋ฑ์ ์ธ๋ฑ์ค ๊ณ์ฐ์ ํตํ์ฌ ํํ๋๋ ์ ์ฌ์์์ ๊ฐ ํ์์ ๋ง๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฌผ๋ก
์ถ๋ ฅํด ์ฃผ๋ ๋ฑ ๋ค์ํ ํ์ฉ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค.
์ฌ์ง ์ ํฉ์ ํ์ฉํ ๋ฐ์ดํฐ์ ์๋ 226์ฅ์ผ๋ก Pix4D Mapper S/W๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ ์ฌ์์์ ์ ์ํ๋ ๊ณผ์ ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. ๋จผ์ , Geo-tagging
ํ์ฌ GPS ์ขํ๋ฅผ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ WGS84 (World Geodetic System 1984) ์ขํ๊ณ๋ก ์
๋ ฅํ๊ฒ ๋๋ฉด ์ฌ์ง์ ์์น,
์ดฌ์ ๋ฐฉํฅ ๋ฑ์ด ๋ํ๋๊ฒ ๋๋ค. ๋ํ, ๋ฐ์ดํฐ์ ๊ธฐ์ดํ์ฌ ๋ง๋ค์ด์ง๋ ์ถ๋ ฅ๋ฌผ์ GPS ์ขํ๊ณ๋ ์ดฌ์์ง์ญ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํ๊ตญ ๊ธฐ์ค์ Korea
2000 ๋๋ถ ์์ ์ผ๋ก ์ค์ ํ์ฌ ๋ถ์์ ์งํํ์๋ค.
์ด๊ธฐ ์ฒ๋ฆฌ ๊ณผ์ ์์๋ ์ฌ๋ฌ ์ฅ์ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋งค์นญํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ํคํฌ์ธํธ ์ด๋ฏธ์ง ์๋ฅผ ์ค์ ํ๊ณ ์นด๋ฉ๋ผ ๋ด๋ถ ํ๋ผ๋ฏธํฐ ๊ฐ์ ์ต์ ํํ์ฌ ๊ธฐ์ด ๋ถ์ ์์
์ ์งํํ๊ฒ
๋๋ฉฐ ๋ฐ์ดํฐ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ ๊ฒํ ์ ์๋๋ก ํ์ง ๋ณด๊ณ ์๊ฐ ์์ฑ๋๋ค.
๋ ๋ฒ์งธ ๊ณผ์ ์์๋ ๋์์ 3D ๊ณต๊ฐ์ผ๋ก ๋ํ๋ด์ฃผ๋ ํฌ์ธํธ ํด๋ผ์ฐ๋(point cloud)๋ฅผ ์์ฑํ๊ฒ ๋์ด ์ ์ฒด์ ์ธ ์ ์ฌ์์ ์ด์ ์ ๊ฐ์ฒด ํํ๊ฐ ๋ํ๋๊ณ
๊ฐ ํฌ์ธํธ์์ GPS ์ ๋ณด๋ฅผ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ์ถ๊ฐ ๊ธฐ๋ฅ์ผ๋ก ๊ฐ ํฌ์ธํธ๋ฅผ ์ด์ด ๋ฉด์ ์์ฑํ๋ ์์
์ธ ์ผ๊ฐ๋งค์ฌ ๊ธฐ๋ฅ์ ํตํด์ ๋์์ ํํ๋ฅผ ์ข ๋ ๊ตฌ์ฒดํํ
์ ์๋ค. ๋ง์ง๋ง ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์์ ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ์ธ๋ฑ์ค ๊ฐ์ ์
๋ ฅํ๋ฉด ๋ค์ํ ํํ์ ๋ถ์ ์์์ ์ป์ ์ ์๋ค.
4. ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฐ์ ๊ฐ์ฒด ์ธ์๊ณผ ํ๋ณ
๋ณธ ์ ์์๋ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ์ ์ธ์๊ณผ ํ๋ณ์ ํจ์จ์ฑ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ํ์ต ๋ฐ์ดํฐ์ ์์ด ์ ์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ์ฐ์ํ ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์ด๋ ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฐ์
๊ฐ์ฒด ์ธ์ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
4.1 SegNet๊ณผ YOLO ๊ธฐ๋ฐ ๋ฅ๋ฌ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ
์์ ์ด๋ฏธ์ง ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ฐ์ฒด๋ฅผ ํ์ต์ํค๊ณ ํ์งํ๋ ๊ธฐ์ ์ ํฌ๊ฒ ์ด๋ฏธ์ง ๋ถํ ๋ฐฉ๋ฒ(Image Segmentation)๊ณผ ์ด๋ฏธ์ง ๊ฒ์ถ๋ฐฉ๋ฒ(Image
Detection)์ด ์๋ค. ์ด๋ฏธ์ง ๋ถํ ๋ฐฉ๋ฒ ๊ฐ์ด๋ฐ ๋ํ์ ์ธ ๊ธฐ์ ๋ก์จ ์์จ์ฃผํ ์ฐ๊ตฌ ๋ถ์ผ์ ๋ง์ด ํ์ฉ๋๋ SegNet ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ํฝ์
(Pixel)
๋จ์๋ก ๊ฐ์ฒด๋ฅผ ์ธ์ํ๊ณ ํด๋น ์์น์ ํฝ์
์ด ์ด๋ค ๋ฌผ์ฒด๋ฅผ ์๋ฏธํ๋์ง๋ฅผ ์์ธกํ๋ Semantic Segmentation ๊ฐ๋
์ ๊ธฐ์ดํ๊ณ ์๋ค. Fig. 2์์ ๋ณด๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์ด ๋ฐฉ๋ฒ์ ํ์ต์ ์๋๋ฅผ ๋์ด๊ณ , ์์น์ ๋ณด ์์ค์ ์ค์ด๊ธฐ ์ํด ๋คํธ์ํฌ ๊ตฌ์กฐ์ convolution๊ณผ maxpooling์ ํตํด
์์ถํ๊ณ , ๋ค์ upsampling ํ๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค(Badrinarayanan et al., 2017).
์ด๋ฏธ์ง ๊ฒ์ถ๋ฐฉ๋ฒ(Image Detection)์ ๋ํ์ ์ธ ๊ธฐ์ ๋ก๋ ์ค์๊ฐ ๊ฒ์ถ ๋ฐฉ๋ฒ์ธ YOLOv2 ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ํ์ฉํ์๋ค. YOLO ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ธฐ์กด
์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์์์ ๋๋ฆฐ ์๋์ ๋ฎ์ ์ ํ๋ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ๊ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด์ CNN (Convolutional Neural Network) ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ฐ์ง๊ณ ํ ์ฅ์
์ด๋ฏธ์ง์ ๋ํ์ฌ ๊ฒฝ๊ณ ๋ฐ์ค์ ์์น์ ํด๋์ค์ ๋ถ๋ฅ๊ฐ ๋์์ ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ์ฅ์ ์ด ์๋ค(Redmon et al., 2016). ๋์๊ฐ ์๋ ๊ฐ์ ์ ์ํ์ฌ ๋คํธ์ํฌ ๊ตฌ์กฐ์์ 2๊ฐ์ FC (Fully Connected) layer๋ฅผ ์ ๊ฑฐํ์๊ณ , ์ต์ปค ๋ฐ์ค๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ฉด์ ์ฑ๋ฅ
๋ถ๋ถ์์ ํฌ๊ฒ ํฅ์๋์ด ์ด๋ฏธ์ง ์ฌ์ด์ฆ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒ์ถ ์๋์ ์ ํ๋๋ฅผ ์ปจํธ๋กคํ ์ ์๋ ๊ฒ์ด YOLOv2์ ํฐ ํน์ง์ด๋ค(Fig. 3).
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ ๊ฐ์ฒด ์ด๋ฏธ์ง ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋น ๋ฅด๊ณ ์ ํํ๊ฒ ๊ฒ์ถํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ด๋ฏธ์ง ๋ถํ ๋ฐฉ์์ ๋ํ์ ์ธ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ธ SegNet๊ณผ ์ด๋ฏธ์ง
๊ฒ์ถ๋ฐฉ์์ ๋ํ์ ์ธ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ธ YOLOv2์ ์ฑ๋ฅ์ ๋น๊ตํด๋ณด์๋ค.
4.2 ํ์ต ๋ฐ์ดํฐ ๊ตฌ์ฑ๊ณผ ํ๋ผ๋ฉํ ์ค์
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ์์ ์ดฌ์ํ ์์๊ธฐ๋ฐ์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ ํ๋ณ ๊ณผ์ ๊ณผ ๋ณ๋๋ก ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ์ฐธ๊ฐ์ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํ ํ์ฅ์กฐ์ฌ์
๋ํด ์ค๋ช
ํ๊ธฐ๋ก ํ๋ค.
๋จผ์ , ์ ์ ์์ ์ ์๋ ์ ์ฌ์์์์ ArcGIS S/W๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ GPS ์์น์ ๋ณด๋ฅผ ํ๋ํ์๋ค. ์ด ์ขํ ์ ๋ณด๋ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด๋ชฉ์ ํน์ง์ ์ถ์ถ๊ณผ
๋ผ๋ฒจ๋ง(labeling) ๊ณผ์ ์ ํตํด ํ์ต ๋ฐ์ดํฐ ๊ตฌ์ฑ์ ์ค์ํ ์ญํ ์ ํ๋ค. ์ ์ฌ์์์์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ์์ฌ๋ชฉ์ผ๋ก ์ถ์ ๋๋ ์ด๋ฏธ์ง ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ชจ์ผ๊ธฐ
์ํด ์ฃผ๋ณ ๊ฑด๊ฐํ ๋๋ฌด๋ค๊ณผ ๋ค๋ฅด๊ฒ ์์ด ๋ณ์์ด ๋๊ฑฐ๋ ๋จ์ด์ ธ ๊ฐ์ง๋ง ๋จ์ ๋๋ฌด๋ฅผ ์ ๋ณํ๊ณ ์ขํ ์ ๋ณด๋ฅผ ๋งค์นญํ๋ ๊ณผ์ ์ ์ํํ์ฌ, 198๊ฐ์ ์ํ์
์ป์๋ค.
Fig. 4๋ 198๊ฐ์ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ์ ์์น๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ค์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ์ ๊ฐ์ผ๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ๊ธฐ ์ํ ๊ธฐ์ด ์ ๋ณด์ด๋ค. ์ ์ฌ์์์์ ์ถ์ ํ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ์ด
์ค์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ์ ๊ฐ์ผ๋ ๊ฒ์ธ์ง๋ฅผ ํ์ธํ๊ธฐ ์ํด ํ์ฅ์กฐ์ฌ๋ฅผ ์ค์ํ์๋ค(Fig. 5). ์ด ๊ณผ์ ์ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ์์ ์ฐจ๋ณ์ฑ์ผ๋ก ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด๋ชฉ์ ํน์ง์ ์ถ์ถ์ ํตํ ํ์ต ๋ฐ์ดํฐ ๊ตฌ์ถ๊ณผ ์ ์ฌ์์์์ ์ถ์ ํ ํผํด๋ชฉ ์์ธก ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ค์ ๋ก
๊ฒ์ฆํ๊ธฐ ์ํด ๊ผญ ํ์ํ ๊ณผ์ ์ด๋ค.
Fig. 4.
Observation Results of Pine Wilt Disease Based on Image
์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ๋ฅผ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ ํ์ฅ์กฐ์ฌ์์ ์ค์ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ์์น(์ขํ) ํ์ธ์ ์์ ์๋ฃ๋ก ์ถ์ ํ 198๊ฐ์ ์ ๋ณด์ ์ผ๋์ผ๋ก ํ์ธํ์๋ค. ๋ถ์
๋์์ง๋ ํด๋น ์ง์์ฒด์์ ์ด๋ฏธ ๊ฐ์ผ๋ ์๋๋ฌด๋ค์ ๋ถ์์์ผ๋ก ๋งํนํ๊ณ ๋ผ๋ฒจ์ง๋ฅผ ๋ถ์ฌ ํ์ํด ๋์ ์ง์ญ์ผ๋ก ์ด๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก GPS ์ฅ๋น์ ์ผ์ฅ์ผ๋ก ๊ธฐ์กด
๊ฐ์ผ๋ชฉ๊ณผ ์๋ก ๋ฐ์ํ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ์์น๋ฅผ ํ์
ํ์๋ค.
ํ์ฅ์กฐ์ฌ๋ 2019๋
4์์ ์ค์ 10์๋ถํฐ ํด๊ฐ ์ง ๋ฌด๋ ต๊น์ง 2๋ช
์ฉ 3๊ฐ ์กฐ๋ก 2ํ ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ต๋ํ ๋ง์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ์์น์ ํน์ง์ ์
ํ๋ํ๊ธฐ ์ํด ์ ๊ทผ์ด ๋ถ๊ฐ๋ฅํ ๊ธ๊ฒฝ์ฌ์ง๋ ์ ๋ฒฝ๊ณผ ๊ฐ์ ์ํํ ์งํ ์ด์ธ์ ์ ์์กฐ์ฌ๋ฅผ ์ค์ํ ๊ฒฐ๊ณผ, ๊ด์ธกํ 198๊ฐ ์ค์ 84๊ฐ์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์
์ฐธ๊ฐ์ ํ๋ํ์๋ค.
ํ์ฅ์กฐ์ฌ๋ฅผ ํตํด ์ป์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ์์น์ ๋ณด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ ์์ ์๋ฃ์์ ์ป์ ํญ๊ณต์์์ ๊ด์ธก์ ๋ค๊ณผ ๋งค์นญํ ์ ์์์ผ๋ฉฐ, ๋ฅ๋ฌ๋ ํ์ต์
์ํ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ์ถ์ถํ์๋ค. ์ด๋ Fig. 6์์ ๋ณด๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์ ์ฌ์์์ 50 m ร 50 m ํฌ๊ธฐ์ ๊ทธ๋ฆฌ๋๋ก ๋๋๊ณ ๊ฐ ๊ตฌ์ญ์ ๋ํด์ ๋์ผํ ํฝ์
์ ํฌ๊ธฐ๋ก ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ์ถ์ถํ์๋ค. ๋ํ, ์ถฉ๋ถํ
ํ์ต ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํด ํ๋์ ์ด๋ฏธ์ง์ ๋ํ์ฌ 90ยฐ, 180ยฐ, 270ยฐ๋งํผ ํ์ ์์ผ ์ด 1,425์ฅ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ๋ณดํ์๋ค.
Fig. 6.
Learning Data Set
๊ตฌ์ถํ ๋ฐ์ดํฐ ๊ฐ์ด๋ฐ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ์ต ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ํด๋นํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๋ผ๋ฒจ๋ง ์์
์ ์งํํ์๋ค. ๋จผ์ ,
SegNet์ ์ด๋ฏธ์ง์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด๋ชฉ์ด ์๋ ๊ณณ์ ๊ฒ์์, ๊ทธ ์ธ ๋ถ๋ถ์ ํฐ์์ผ๋ก ๋ผ๋ฒจ๋ง ํ์๊ณ , YOLOv2๋ Bounding box ํํ์
๋ผ๋ฒจ๋ง์ผ๋ก ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด๋ชฉ๊ณผ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ์์
์ ์งํํ์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ ๋ฅ๋ฌ๋ ํ์ต์ ์ค๋ฅ๋ก ๋ํ๋๋ ์ด๋ฏธ์ง์ ๊ณต๋ฐฑ ๋ถ๋ถ๊ณผ ๊ทธ๋ฆผ์ ๋ฑ์
๋ฐ์ดํฐ๋ ํ์ต ๋ฐ์ดํฐ์์ ์ ์ธํ์๋ค.
Table 2์์ ๋ณด๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ๋ฐ์ดํฐ ๊ตฌ์ฑ ๊ฒฐ๊ณผ, SegNet๊ณผ YOLOv2 ๊ฐ๊ฐ 475์ฅ, 488์ฅ์ผ๋ก ํ์ต ๋ฐ์ดํฐ ์์ ํฌ๊ฒ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์์ผ๋ฉฐ, 70 %๋ฅผ
ํ์ต์ฉ ๋ฐ์ดํฐ๋ก ์ฌ์ฉํ๊ณ ๋๋จธ์ง 30 %๋ฅผ ๊ฒ์ฆ์ฉ ๋ฐ์ดํฐ๋ก ๊ตฌ๋ถํ์๋ค.
Table 2.
Configuration Results of Deep Learning Data (Unit: number)
Data for labeling
|
Data for learning
|
Data for verification
|
SegNet
|
YOLOv2
|
SegNet
|
YOLOv2
|
SegNet
|
YOLOv2
|
475
|
488
|
335
|
342
|
140
|
146
|
์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ ์ฌ๋ถ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ผ๋ฒจ๋ง ์์
์ ๊ฑฐ์ณ ๋ฅ๋ฌ๋์ ์ํ ํ์ต ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ํ๋ผ๋ฏธํฐ ๊ฐ์ ์ค์ ํด์ผ ํ๋ฉฐ, ๊ธฐ์กด ๋
๋ชจ๋ธ์ ๋ ์ด์ด๋ฅผ ํ์ฉํ๋ ๋ง์ง๋ง ๊ฐ์ฒด๋ฅผ ์ธ์ํ๊ฑฐ๋ ์๋ฏธ๋ก ์ ์ผ๋ก ๋ถํ ํ๋ ๊ณณ์ ๋ณ๊ฒฝํ์๋ค(Fig. 7).
Fig. 7.
Learning Data Labeling
SegNet ๊ธฐ๋ฐ์ ํ์ต์ ์ํ์ฌ ํ์ฑํ ํจ์๋ Sigmoid๋ฅผ ํ์ฉํ๊ณ ํธ๋ ์ด๋๋ Adam์ ํ์ฉํ์ฌ ์ด 2,000 Epoch์ ํ์ต์ ์งํํ์๋ค.
์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ์๋ ๊ฐ์ฒด ์ธ์๊ณผ ํ๋ณ ๊ณผ์ ์ ์คํํ ๊ฒฐ๊ณผ, ํ๋์ ๋ฐ์ดํฐ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ํ์ฌ ์๋ณธ, ๋ผ๋ฒจ๋ง, ๊ฒฐ๊ณผ ์ด๋ฏธ์ง๊ฐ ์ถ์ถ๋์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ๊ฐ์
์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋น๊ตํ๋ฉด ์ฐจ์ด๋ฅผ ํ๋ณํ ์ ์๋ค.
YOLOv2์ ํ์ต์ ์ํ ํ์ฑํ ํจ์, ํธ๋ ์ด๋, Epoch์ ๊ฐ์ ๋ชจ๋ ๋์ผํ๋ฉฐ, ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ํ๋์ ํด๋์ค๋ก ๋ณ๊ฒฝํ๋ฉด์ output
layer์ ๊ฐ์ ์ค์๊ณ , input์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์ค๋นํ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ง์ถ์ด ์ ์ฒด layer๋ฅผ ์์ ํ์๋ค. ๊ฐ์ฒด์ ์๋ ์ธ์์ ํ๋์ ์ด๋ฏธ์ง ์์ Bounding
box๋ก ๋ผ๋ฒจ๋ง ํ ๋ฐ์ดํฐ์ ๊ฒ์ถ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ก ๋ํ๋๊ฒ ๋๋ฉฐ, ์ด๋ ์ฐธ๊ฐ์ผ๋ก ์ ์ํ Bounding box๊ฐ ๋ฅ๋ฌ๋ ํ์ต๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ํ๋ Bounding
box์ ์ผ์ ์์ญ ์ค์ฒฉ๋์ด์ผ ์ฐธ๊ฐ์ผ๋ก ํ์ ๋๋ฉฐ, ์ด๋ฅผ IoU (Intersection over union)๋ผ๊ณ ํ๋ค. ์ด ๊ณผ์ ์์ ๊ฐ์ ๊ฐ์ฒด์ ๋ํด
๋ง์ Bounding box๊ฐ ์์ฑ๋๊ณ ์ด ๊ฐ์ด๋ฐ ์ ๋ขฐ์ฑ์ด ๊ฐ์ฅ ๋๊ณ IoU๊ฐ ์ผ์ ๊ฐ ์ด์์ธ Bounding box๋ง์ ๋จ๊ธฐ๊ณ ๋๋จธ์ง๋ ์ ๊ฑฐ๋๋ค.
๋ํ, YOLOv2์ ๋ถ์์์ ํ๋ผ๋ฏธํฐ ๊ฐ์ธ threshold์ ์กฐ์ ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ์ด๋ ๊ธฐ์กด ํ์ต์ผ๋ก ์๋ก์ด ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ถ์ํ ๊ฒฝ์ฐ threshold
๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ฃผ์ด์ง ์๊ณ๊ฐ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํด๋น ๊ฐ์ฒด๋ฅผ ์ถ๋ ฅํ๊ฒ ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ ์ ํ threshold ๊ฐ์ ๋์ถํ๊ธฐ ์ํด์ 0.1์์ 0.9๊น์ง ์กฐ์ ํ์ฌ
๋น๊ต ๋ถ์์ ์ํํ์๋ค.
4.3 ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ฅ๋ฌ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ฑ๋ฅ์ ํ๋ณํ๊ธฐ ์ํด ์ฃผ๋ก ํ์ฉํ๋ ๋ ๊ฐ์ง ์งํ์ธ ์ ๋ฐ๋(Precision)์ ์ฌํ์จ(Recall)์ ์ด์ฉํ์๋ค.
์ ๋ฐ๋์ ์ฌํ์จ์ ์ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ํผํด๋ชฉ์ ์ฌ๋ฐ๋ฅด๊ฒ ๊ฒ์ถํ ๊ฒฐ๊ณผ(TP: True positive)์ ํผํด๋ชฉ์ด ์๋ ๊ฒ์ ํผํด๋ชฉ์ผ๋ก ์๋ชป ๊ฒ์ถํ ๊ฒฐ๊ณผ(FP:
False positive) ๊ทธ๋ฆฌ๋ก ํผํด๋ชฉ์ด ์๋ ๊ฒ์ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฐ๋ฅด๊ฒ ๊ฒ์ถํ ๊ฒฐ๊ณผ(FN: False negative)์ ๊ฐ์ ํ์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ
์ ์๋ค(Kotsiantis et al., 2006).
Table 3์ ๊ฒฐ๊ณผ์์ ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ TP, TF, FN ๊ฒ์ถ ๊ฐ์์ ํ์ฐํ ์ฐจ์ด๋ฅผ ํ์ธํ ์ ์๋๋ฐ, ์ด๋ ํ์ต์ ์ํ ๋ผ๋ฒจ๋ง ์์
์ SegNet์ ํฝ์
๊ฐ์, YOLOv2๋ Bounding box ๊ฐ์๊ฐ ํ์ต๋๊ณ , ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ๊ฒฐ๊ณผ์์ ํฝ์
๊ณผ Bounding box ๊ฐ์๋ก ๋ํ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
Table 3.
Performance Comparison of Detection for Pine Wilt Disease (Unit: number)
Algorithm
|
TP
|
FP
|
FN
|
Precision
|
Recall
|
f1-score
|
SegNet
|
220,675
|
220,617
|
114,194
|
0.50
|
0.66
|
0.57
|
YOLOv2 (Threshold: 0.3)
|
204
|
62
|
58
|
0.77
|
0.78
|
0.77
|
ํํธ ๋ฅ๋ฌ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ ๋ ์ ๋ฐ๋๋ง์ผ๋ก ํ๊ฐํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ํด๋์ค๋ณ ๋ฐ์ดํฐ์ ๊ท ํ์ด ๊ฑฐ์ ๋์ผํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ ์ ํ๊ฒ ์ฌ์ฉ๋ ์ ์์ผ๋, ๋ฐ๋๋ก
๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ํ์ชฝ์ผ๋ก ์น์ฐ์น๊ฒ ๋๋ฉด ๋น์ค์ด ํฐ ์ชฝ์ ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ผ์น๋ ๋ฌธ์ ๊ฐ ์๋ค. ๋ํ, ๋ ํ๊ฐ ์งํ์ ๊ด๊ณ๋ ์ ๋ฐ๋๊ฐ ๋์ผ๋ฉด ์ฌํ์จ์ด
๋ฎ๊ณ , ์ ๋ฐ๋๊ฐ ๋ฎ์ผ๋ฉด ์ฌํ์จ์ด ๋์ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋๋ ๋จ์ ์ ๋ณด์ํ๊ธฐ ์ํด ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๋ก์ด ํ๊ฐ ์งํ๋ฅผ ๋์
ํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ ๋ฐ์ดํฐ๋ณด๋ค ๋ฐ๋๋ก ์ ์ ์๋๋ฌด์ ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ๋ถ๊ท ํ์ ์ผ๋ก ๋ง๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ฅ๋ฌ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ต์ ํ๋ ์ฑ๋ฅ์ ๊ฒ์ฆํ๊ธฐ ์ํด
๋ถ๊ท ํํ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ํด์๋ ์ฑ๋ฅ ์ธก์ ์ด ๊ฐ๋ฅํ F-score๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค(Derczynski, 2016).
f1-score ๊ฐ์ ์ ๋ฐ๋(Precision)์ ์ฌํ์จ(Recall)์ ์กฐํํ๊ท ์ผ๋ก ๊ณ์ฐํ ์ ์๋ค. Table 3์์ ์ ์ ์๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด, SegNet ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ f1-score ๊ฐ์ด 0.57๋ก ๋ํ๋ฌ๊ณ , YOLOv2 ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ threshold 0.3์์
f1-score๊ฐ 0.77๋ก ๋ํ๋ YOLOv2๊ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ์ฐ์ํจ์ ํ์ธํ์๋ค. ๋ํ ๊ธฐ์กด์ ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฐ ์์๋ถ์์ ์ํ ์ฑ๋ฅ ํ๋ณ ์งํ์ธ ์ ๋ฐ๋์
์ฌํ์จ์ ๋น๊ตํ๋๋ผ๋ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ ํ์ง๋ฅผ ์ํด์๋ YOLOv2๊ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ์ฐ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
5. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ ๊ตญ์ ์ผ๋ก ํ์ฐ๋๊ณ ์๋ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ๋ชฉ์ ํผํด ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ค์ด๊ณ ๋ฐฉ์ ์ ์์๋๋ ๊ฒฝ์ ์ ์์ค์ ์ ๊ฐํ๊ธฐ ์ํด ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ์ ๋ฅ๋ฌ๋
๊ธฐ๋ฒ์ ํ์ฉํ ์์ฐฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ํ๊ณ ํ์ฉ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ดํด๋ณด์๋ค.
ํนํ, ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ์ฐ์ง์ ํน์ฑ์ ์ ๊ทผ๋ก๊ฐ ์๊ณ ํ์คํ ์ง์ญ์ด ๋ง๋ค๋ ์ ์ ๊ฐ์ํ ๋ ์ธ๋ ฅ ์ค์ฌ์ ๊ธฐ์กด ์์ฐฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๋๋ก ์ ํ์ฉํ ๋ฌด์ธํญ๊ณต์ดฌ์์ผ๋ก
์๊ฐ๊ณผ ๋น์ฉ์ ์ธ ์ธก๋ฉด์์ ํ์ฉ ๊ฐ๋ฅํจ์ ํ์ธํ ์ ์์๋ค.
๋ํ, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ์ต์ ์ํ ๋ฐ์ดํฐ์ ์ ๋ขฐ์ฑ์ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋์ ์ง์ญ์ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ ์์ฌ๋ชฉ์ ๋์์ผ๋ก ์ ํฉํ ์์๊ณผ ์ค์ ๊ฐ์ผ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ํ์ฅ
์กฐ์ฌ๋ฅผ ํตํด ํ์ธํ์๋ค๋ ์ ์ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ์ ์ฐจ๋ณ์ฑ์ด๋ผ ํ ์ ์๋ค.
๋์๊ฐ ํ์ธ๋ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด๋ชฉ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์๋์ผ๋ก ๊ฒ์ถํ๊ธฐ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก SegNet๊ณผ YOLOv2 ๋ฅ๋ฌ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ํ์ฉํ์๋ค. ์ด๋ ํ์ฌ๊น์ง
์ ๋์ ์ฐ์๋ฅผ ์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ์๋ ํ์ค์์ ์์ ๋ฐ์ดํฐ ๊ธฐ๋ฐ์ ํฝ์
๋จ์๋ก ๊ฐ์ฒด์ ํํ์ ์ข
๋ฅ๋ฅผ ๋ถ๋ฅํ๋ SegNet๊ณผ ๋ฐ์ค ๋จ์๋ก ๊ฐ์ฒด์ ํน์ง์
ํ์ตํ์ฌ ํ์งํ๋ YOLO์ ์ ๊ทผ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ๋ค๋ฅด์ง๋ง, ์ผ์ ํ ๋ฉด์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ผ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ํ์ต์ํค๊ณ ์ฑ๋ฅ์ ๋น๊ตํ๋ค๋ ์ ์์ ์๋ฏธ๊ฐ ์๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ๊ฐ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๋น๊ต๋ฅผ ์ํด ์ ๋ฐ๋(Precision)์ ์ฌํ์จ(Recall)์ ๊ฐ์ง๊ณ F-score ๊ณ์ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ์ ํ๋๊ฐ ๊ฐ๊ฐ SegNet์ด
57 %, YOLOv2๊ฐ ์ฝ 77 %๋ก ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด๋ชฉ์ ๊ฒ์ถํ๊ธฐ ์ํด์๋ YOLOv2๊ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ์ฐ์ํ ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์ด๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์ํ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ๋ฅผ ์ด์ฉํ ์์ ๋ฐ์ดํฐ์ ํ๋ ๋ฐ ์ ์ฌ์์ ์ ์ ๊ณผ์ , ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฐ์ ์์๋ถ์์ ํตํ ํผํด๋ชฉ ํ์ง ๋ฐฉ์์ ๋ํ
์ฐ๊ตฌ ์ฑ๊ณผ๋ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ๊ฐ์ผ์์ฌ๋ชฉ ์์ฐฐ๊ณผ ๋ฐฉ์ ์์
์ ์ํ ์ค๋ฌด์ ๋ง์ ๋์์ด ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ค.
ํฅํ ์ฐ๊ตฌ๋ก๋ ๋ฌด์ธํญ๊ณต๊ธฐ๋ฅผ ์ด์ฉํ ํญ๊ณต์ดฌ์์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ณ์ ๋ฐ ์ผ์กฐ๋์ ์ฐจ์ด์ ๋ฐ๋ผ ์ ์ฌ์์ ์ ์์ ์ํ ๋ณด์ ๊ฐ์ ๋ํ ๋ฉด๋ฐํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ฉฐ, ๋ฅ๋ฌ๋
๋ถ์์ ๋ฌธ์ ๊ฐ ๋์๋ ์๋๋ฌด์ฌ์ ์ถฉ๋ณ ํผํด๋ชฉ๊ณผ ๋น์ทํ ํน์ง์ ์ผ๋ก ํ๋ณ๋๋ ์ง๋ฉด, ๋ฌ์ง, ๋ง๋ฅธํ ๋ฑ์ ์ถ๊ฐ ํ์ต์๋ฃ ๊ตฌ์ถ์ ํตํด ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ฑ๋ฅ์ ๋์ด๋
๋ฐฉ์๋ ์ถ๊ฐ๋์ด์ผ ํ ๊ฒ์ด๋ค.