1.1 ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ๋ชฉ์
์ง๊ตฌ ์จ๋ํ์ ๊ธฐํ๋ณํ์ ๋๋นํ ์นํ๊ฒฝ ์ ์ฑ
๊ณผ ํ์๋ฐฐ์ถ ๊ฐ์๋ ์ธ๊ณ์ ๊ด์ฌ์ฌ๋ผ ํ ์ ์๋ค. ์ด๋ ๊ตํต์ ์ฑ
์ ์์ด์๋ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง์ด๋ฉฐ, ๊ทธ ์ค ์์ ๊ฑฐ๋
์นํ๊ฒฝ ๊ตํต๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ์ ์ฑ
์์ ํญ์ ๋น ์ง์ง ์๋ ๊ตํต์๋จ์ด๋ผ ํ ์ ์๋ค. ํนํ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ๋ ์ด์ฉ์๊ฐ ์ง์ ์์ ๊ฑฐ๋ฅผ ์์ ํ์ง ์์๋ ํธ๋ฆฌํ๊ฒ ์ด์ฉํ
์ ์๋ ๊ตํต์๋จ์ผ๋ก์ 2000๋
๋๋ถํฐ ๊ตญ๋ด ๋์์ ๋์
๋์ด ์๋ฏผ๋ค์ ๋ง์ ์ฌ๋์ ๋ฐ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ํฅํ MaaS (Mobility as a Service)์๋์
๋ฒ์ค๋ ๋์์ฒ ๋์ ๊ฐ์ ๋์ค๊ตํต ์๋จ๊ณผ ์ฐ๊ณํ ์ ์๋ First/Last mile mobility๋ก์ ์ค์ํ ์ญํ ์ ์ํํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๊ฒจ์ง๋
๊ตํต์๋จ์ด๋ค.
๊ตญ๋ด์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์ค ์ฐฝ์์์ ๋๋น์๋ ๊ตญ๋ด์์ ์ต์ด๋ก ๋์
๋ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์๋น์ค์ด๋ค. 2008๋
์๋น์ค ์์ ์ดํ, ์ฐฝ์์๋ฅผ ๋ํํ๋ ์นํ๊ฒฝ ๊ณต์ ๊ตํต์๋จ์ผ๋ก์
์๋ฏผ๋ค์๊ฒ ๋ง์ ์ฌ๋์ ๋ฐ์์์ผ๋, ์ต๊ทผ ๋๋น์ ์ด์ฉ๋์ ๊ฐ์์ ์ด์๋น์ ์ฆ๊ฐ๋ก ์ธํด ์ฐฝ์์์ ์ฌ์ ๋ถ๋ด์ด ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์๋ค. ์ต๊ทผ 5๋
(2015๋
~2019๋
)๋์
๋๋น์์ ์ฐ๊ฐ์ด์ฉ๋์ 570๋ง๊ฑด์์ 2019๋
์ฝ 490๋ง๊ฑด์ผ๋ก ์ฝ 80๋ง๊ฑด์ด ๊ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์๋น์ฉ์ 43.7์ต์์์ 55.1์ต์์ผ๋ก 11.4์ต์์ด
์ฆ๊ฐํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ด์ ๋ก ์ธํด ๋ ์ด์ ๋๋น์ ์๋น์ค์ ์์ ํ์ฅ์ ์ด๋ ค์ด ์ํฉ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์๋น์ค๋ฅผ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ ์งํ๊ณ ํ์ฅํ๊ธฐ ์ํด์๋
ํ์ฌ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์ด์ ์์คํ
์ ๋์ฑ ํจ์จ์ ์ธ ๊ตฌ์กฐ๋ก ๋ณ๊ฒฝํด ๋๊ฐ ํ์๊ฐ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ์ค ํ๋์ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๊ฐ ์คํ
์ด์
์ ์์ ๊ฑฐ ๋ณด์ ๋์ ์์ ๊ฑฐ ์ด์ฉ์์์
๋งค์นญ์ํค๋ ๊ฒ์ ์๊ฐํ ์ ์๋ค. ์์ ๊ฑฐ ๋ณด์ ๋๊ณผ ์์ ๊ฑฐ ์ด์ฉ์์๋ฅผ ๋งค์นญ์ํค๊ธฐ ์ํด์๋ ์คํ
์ด์
์ ์์ ๊ฑฐ๋ฅผ ๊ตฌ๋นํ ์ ์๋ ์์ ๊ฑฐ ๊ฑฐ์น๋์ ๊ฐ์๋ฅผ
์์์ ๋ง๊ฒ ํ๋ณดํ ํ์๊ฐ ์๋ค.
๊ณต์์์ ๊ฑฐ๋ ์์ํน์ฑ๊ณผ ์งํ์ ํน์ฑ ๋ฑ ๋ค์ํ ์์ธ๋ค๋ก ์ธํด ํน์ ์คํ
์ด์
์ ์์ ๊ฑฐ๊ฐ ์ง์ค๋๋ ํ์์ด ๋ฐ์ํ๋ฉฐ, ์ด๋ ๊ฒ ์ง์ค๋ ์์ ๊ฑฐ๋ค์ ์์ ๊ฑฐ๊ฐ
๋ถ์กฑํ ์คํ
์ด์
์ ์ฌ๋ฐฐ์นํ๋๋ฐ ๋ง์ ์ธ๋ ฅ๊ณผ ๋น์ฉ์ด ์์๋๋ค. ์ฐฝ์์์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ๋๋น์ ์ญ์ ์ด์๋น์ 70 % ์ด์์ ์์ ๊ฑฐ ์ฌ๋ฐฐ์น๋ฅผ ์ํ ์ธ๊ฑด๋น์
์ฐจ๋์ ๊ตฌ์
์ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ์ฐฝ์์์์๋ ๋๋น์ ์ด์ ํจ์จ์ ๋์ด๊ธฐ ์ํด ์ํ๊ธฐ๊ด์ ์ด์ ๊ฒฝํ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋งค๋
์ด์ฉ๋์ด ์ ์ ์คํ
์ด์
์ ๊ฑฐ์น๋๋ฅผ
์ผ๋ถ ์ด์ ํ๊ณ ์์ผ๋, ๊ฑฐ์น๋ ์ด์ ์ ๋ํ ๋ช
ํํ ์ด๋ก ์ ๊ทผ๊ฑฐ๋ ์๋ ์ค์ ์ด๋ค.
๋ฐ๋ผ์, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ฐฝ์์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ๋๋น์ ์ด์ฉ๊ธฐ๋ก ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ, ์์ ๊ฑฐ ์ด์ฉ์์์ ์ ํฉํ ์คํ
์ด์
๋ณ ๊ฑฐ์น๋ ๊ฐ์๋ฅผ ์ฐ์ ํ๋ ๋ฐฉ์์ ์ ์ํ๊ณ ,
์คํ
์ด์
๋ณ ํ์ ๊ฑฐ์น๋ ๊ฐ์ ๋๋น ์ค์ ๊ฑฐ์น๋ ๊ฐ์๊ฐ ํ๋ณด๋์ด ์๋์ง๋ฅผ ํ๋จํ ์ ์๋ ํจ์จ์ฑ ์ง์๋ฅผ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์ฐฝ์์
๊ณต์์์ ๊ฑฐ ๋๋น์์ ์ ์ฉํด ๋ด์ผ๋ก์ ๋๋น์ ์คํ
์ด์
๋ณ ๊ฑฐ์น๋์ ์์๋๋น ๊ณผยท๋ถ์กฑ๋์ ์ฐ์ ํ๊ณ ๋์ฑ ํจ์จ์ ์ธ ์ด์๋ฐฉํฅ์ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
1.3 ์ ํ์ฐ๊ตฌ ๊ณ ์ฐฐ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์งํ์ ์ํด ๋จผ์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ์ ๊ด๋ จํ ์ ํ์ฐ๊ตฌ๋ค์ ๊ฒํ ํ์๋ค.
Jeong et al.(2021)๋ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ์ ์์ ๊ฑฐ ์ ๋ฆผํ์์ ํด์ํ๊ธฐ ์ํด SARIMA์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ์ฉํ์ฌ ์ผ๋ณ ํฐ๋ฏธ๋๋ณ ์ ๋ฆผ ์ ๋, ์ฌ๋ฐฐ์น๋. ์ฌ๋ฐฐ์น ๋น๋๋ฅผ ์์ธกํ๊ณ , ๋ค์ต์คํธ๋ผ
์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๋ณํํ ์ต์ ์ฌ๋ฐฐ์น ๋ผ์ฐํ
๋ชจํ์ ์ ์ํ์ฌ ๋ฐฐ์ก ํธ๋ญ์ด ํฐ๋ฏธ๋์ ์ ๋ฆผํ์์ด ์์ด์ง ๋๊น์ง ๊ณผ์์ ๋ฆผ๊ณผ ๊ณผ์์ ๋ฆผ ํฐ๋ฏธ๋ ์ฌ์ด๋ฅผ ์ด๋ํ๋ ์ต๋จ
๊ฒฝ๋ก๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์ ์ํ๊ณ ์ฐฝ์์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ๋๋น์๋ฅผ ํตํด ์ ์ํ ๋ชจํ์ ์ ํจ์ฑ์ ํ์ธํ์๋ค.
Lee(2012)์ ์กฐ๊ฑด๋ถ๊ฐ์น์ธก์ ๋ฒ์ ํ์ฉํ์ฌ ์ฐฝ์์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์๋น์ค์ด ์ด์ฉ๊ฐ์น๋ฅผ ์ถ์ ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํ์๋ค. ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ๊ณต์์์ ๊ฑฐ์ ์ง๋ถ์์ฌ์ก(WTP)์ ์ํฅ์
๋ฏธ์น๋ ์ฌํ๊ฒฝ์ ์ ํน์ฑ๋ค์ ๊ท๋ช
ํ๊ณ , ์ฐฝ์์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ๋๋น์์ 1๋
๊ฐ ์ด์ฉ๊ฐ์น๋ฅผ ์ถ์ ํ์๋ค.
Kim et al.(2020)๋ ์กฐ๊ฑด๋ถ๊ฐ์น์ธก์ ๋ฒ์ ํ์ฉํ์ฌ ์์ธ์ ๊ณต์ ์ ๋์์ ๊ฑฐ์ธ E-๋ฐ๋ฆ์ด์ ๋ํ ์ ์ ์ด์ฉ์๊ธ ๋ฐ ์ด์ฉ๊ฐ์น๋ฅผ ํ๊ฐํ์๋ค.
Sa et al.(2020)๋ ์์ธ์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ๋ฐ๋ฆ์ด์ O/D ์๋ฃ๋ฅผ ๋ถ์ํ์ฌ ์ฃผ์ค ์ค์ ์ถ๊ทผ์๊ฐ๋์ ์์ ๊ฑฐ ์ด์ฉ์ ๋ฏธ์น๋ ์ถ๋ฐ์ง์ ๋์ฐฉ์ง์ ํน์ฑ๊ณผ ์ต๋จ๊ฑฐ๋ฆฌ ์ฃผํ๊ฒฝ๋ก ํน์ฑ์
๋ถ์ํ์๋ค. ๋ถ์์ ํตํด ์ฃผ๊ฑฐํ์ง๊ฐ ๋ฐ์ง๋์ด ์๋ ์ง์ญ์์ ํตํ์ด ๋น๋ฒํ๊ฒ ๋ฐ์ํ ๊ฒ์ ํ์ธํ๊ณ , ์งํ์ฒ ์ถ์
๊ตฌ๊น์ง ๊ฑฐ๋ฆฌ๊ฐ ๋จผ ๋์ฌ์์์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ์
์ถ๋ฐ๊ณผ ๋์ฐฉ์ด ๋ง์ด ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ์๋ค. ๋ํ ๊ฒฝ๋ก ๊ธธ์ด ๋๋น ์์ ๊ฑฐยท๋ณดํ์ ๊ฒธ์ฉ๋๋ก์ ๋น์จ์ด ๋์ ๊ณณ์์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์ฃผํ์ด ๋ง์ด ๋ํ๋ ํน์ฑ์
ํ์ธํ์๋ค.
Min and Jung(2021)๋ ์์ธ์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ๋์ฌ ์ด๋ ฅ ์๋ฃ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์๊ณ์ด ๋ฐ์ดํฐ ์์ธก๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋ฐฉ๋ฒ, ๋จธ์ ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฒ, ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฒ์ ๋ค์ํ๊ฒ ์ ์ฉํ์ฌ ์์ ๊ฑฐ ๋์ฌ
๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ชจ๋ธ๋ง ํ๊ณ ์์์์ธก์ ์ ํ๋๋ฅผ ๋น๊ตํ์๋ค.
Kim et al.(2021)๋ ์์ธ์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์ด์ฉ์๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ์ค๋ฌธ์กฐ์ฌ๋ฅผ ์ค์ํ์ฌ ์์ธ์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ๋ง์กฑ๋์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์์ธ์ ํ์
ํ๊ณ , IPA ๋ถ์์ ํตํด ์๊ธํ ๊ฐ์ ์ด
ํ์ํ ์ด์ฉํ๊ฒฝ ์์ธ๋ค์ ๋์ถํ์๋ค.
Kim and Lee(2020)์ ์์์์ ์คํ
์ด์
์๋ ๊ณต์ ์์ ๊ฑฐ์ ๋ํ ์๋ฏผ์์์กฐ์ฌ๋ฅผ ํตํด ๊ณต์ ์์ ๊ฑฐ๋ฅผ ์ด์ฉํ๋ ๋ง์กฑ๋ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ์์ธ์ ๋ถ์ํ์ฌ ์คํ
์ด์
์๋ ์์ ๊ฑฐ
ํ์ฑํ๋ฅผ ์ํ ์ ์ฑ
์ ๋ฐฉํฅ์ ์ ์ํ์๋ค.
Do and Noh(2014)์ ๋์ ์์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ํ์์ ์ด์ฉ์์์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๋ค์คํ๊ท ๋ถ์์ ํตํด ํ์
ํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ๋ฒ์ค์นํ์ฐจ ์ธ์, ์์ ๊ฑฐ๋๋ก ์ฐ์ฅ, ๊ณต์์ฌ๋ถ,
์๋ณ๊ณต๊ฐ๊น์ง์ ๊ฑฐ๋ฆฌ, ์ ์์ธต์ ๋น์จ ๋ฑ์ด ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์ด์ฉ์์์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์์ธ์ด๋ผ ์ฃผ์ฅํ์๋ค.
Borgnat et al.(2011)๋ ํ๋์ค ๋ฆฌ์ฉ์ ๊ณต๊ณต์์ ๊ฑฐ์ ์ยท๊ณต๊ฐ์ ์ด์ฉ ํจํด์ ๋ถ์ํ๊ณ , ์๊ฐ๋๋ณ ์ด์ฉ ์์๋ ์คํ
์ด์
์
์ง์ ์ ๋ฐ ๋ฐ๋ ๋ฑ๊ณผ ๊ด๋ จ์ด ์๋ค๊ณ ์ฃผ์ฅํ์๋ค.
Efthymiou et al.(2013)์ ์์ธ๋ถ์์ ํตํด ์ ๊ฑฐ์ฅ์ ์์น, ๋ฐ๋ฉ์ ์ฉ์ด์ฑ, ์ด์ฉ์๊ฐ๋, ์ฐ๋ น ๋ฑ์ด ๊ณต์ ์์ ๊ฑฐ์ ์ด์ฉํ์ฑํ๋ฅผ ์ํ ์ฃผ์ ๊ฒฐ์ ์์ธ์์ ์ฃผ์ฅํ์๋ค.
OโBrien et al.(2014)์ ์ฃผ์ ๋์๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ์์ ๊ฑฐ ์ด์ฉ์ ์๊ฐํน์ฑ ๋ฐ ๊ณต๊ฐํน์ฑ์ ๋ถ์ํ๊ณ , ํต๊ทผ ํน์ฑ๊ณผ ๋ ์ ํน์ฑ ๋ฑ ๋์๋ณ ํตํํน์ฑ์ ๋ถ๋ฅํ์๋ค.
๊ตญ๋ด์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ์ ๊ด๋ จํ ๋
ผ๋ฌธ๋ค์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ๋ฅผ ์ดํํ๊ณ ์๋ ์ฃผ์ ๋์์ธ ์์ธ์, ๋์ ์, ์ฐฝ์์, ์์์ ๋ฑ์ ๋์์ผ๋ก ์ฐ๊ตฌ๋ค์ด ์งํ๋๊ณ ์์์ผ๋ฉฐ,
๊ณต์์์ ๊ฑฐ์ ๊ฐ์น์ธก์ , ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์ด์ฉ์์, ์ด์ฉํน์ฑ, ๋ง์กฑ๋ ๋ฑ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ด ์ฃผ๋ก ์งํ๋์ด ์๋ค. ํด์ธ์ ๊ณต์ ์์ ๊ฑฐ์ ๊ด๋ จํ ์ ํ์ฐ๊ตฌ์์๋
๊ตญ๋ด์ ์ฐ๊ตฌ์ ์ ์ฌํ๊ฒ ๊ณต์ ์์ ๊ฑฐ์ ์ด์ฉ์์, ์ด์ฉํ์ฑํ ์์ธ, ํตํํจํด ๋ฑ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ด ์งํ๋์ด ์จ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์์
๊ฐ์ด ๊ณต์์์ ๊ฑฐ์ ํจ์จ์ฑ๊ณผ ๊ด๋ จํ ์ฐ๊ตฌ๋ก์๋ ์ต์ ์ฌ๋ฐฐ์น ๊ฒฝ๋ก๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ํ ๊ตญ๋ด์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ ์ผํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ฐฝ์์ ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์ด์ฉ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ
ํ์ฉํ์ฌ ํจ์จ์ ์ธ ์์ ๊ฑฐ ์ธํ๋ผ ๊ตฌ์ถ์ ์ํ ์คํ
์ด์
๋ณ ์ ์ ๊ฑฐ์น๋ ํ ๋น ๋ฐฉ์์ ์ ์ํ๊ณ , ๊ณต์์์ ๊ฑฐ ์ธํ๋ผ ๊ตฌ์ถ์ ํจ์จ์ฑ์ ํ๊ฐํ๋ ์ง์๋ฅผ ๊ฐ๋ฐํ๋ค๋
์ ์์ ์ ํ์ฐ๊ตฌ์์ ์ฐจ๋ณ์ฑ์ด ์๋ค.