์ค๋ํธ
(Dae-Ho Yun)
1
๊น์คํ
(Yun-Tae Kim)
2โ
-
์ข
์ ํ์โค๋ถ๊ฒฝ๋ํ๊ต ์ค๋งํธ์ธํ๋ผ๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์ ์ ์์ฐ๊ตฌ์
(Pukyong National Universityโคdhyun@pknu.ac.kr)
-
์ข
์ ํ์โค๊ต์ ์ ์โค๋ถ๊ฒฝ๋ํ๊ต ํด์๊ณตํ๊ณผ ๊ต์
(Corresponding AuthorโคPukyong National Universityโคyuntkim@pknu.ac.kr)
Copyright ยฉ 2021 by the Korean Society of Civil Engineers
ํค์๋
ํผ์, ์ฐ์ฝ์ง๋ฐ, ๋์๊ฒฝ์ฌ, ํ๋ํํ๋ ์ธ
Key words
Artesian pressure, Soft ground, Hydroulic gradient, Phenolphthalein
1. ์ ๋ก
ํผ์(artesian pressure)์ด๋ ์๋ฐ์ด๋ ์ ํ ์ธต๊ณผ ๊ฐ์ ๋ถํฌ์์ธต ๋๋ ํฌ์๊ณ์๊ฐ ๋งค์ฐ ์์ ์ง์ธต ์ฌ์ด์์ ์ ์์๋ณด๋ค ๋ ํฐ ์๋ ฅ์ ๋ฐ๊ณ
์๋ ์ํ๋ฅผ ๋งํ๋ค. ์ด๋, ์๋ ฅ ๋๋ ์๋์ฐจ์ ์ํด ๋ฐ์ํ ํผ์์ด ์กด์ฌํ๋ ๋์์ธต์ ํผ์๋์์ธต(confined aquifer)์ด๋ผ ํ๋ค. ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ์๋ค์ด
๋ถ์ฐ ๋๋๊ฐ ํ๊ตฌ ์ง์ญ์์ ํผ์์ ๋ํ ์ง๋ฐ์กฐ์ฌ์ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํํ ๊ฒฐ๊ณผ, ๋ถํฌ์์ธต์ธ ์ ํ ์ง๋ฐ๊ณผ ํ๋ถ ์๋ฐ์ธต ์ฌ์ด์ ์กด์ฌํ๋ ๋์์ธต์์ ํผ์์ด ์์ฉํ๋
๊ฒ์ผ๋ก ์กฐ์ฌ๋์๋ค(Han and Yu, 1999; Kim et al., 2002; Kim et al., 2006; Kim et al., 2011).
ํนํ, ๋ถ์ฐ ๋๋๊ฐ ํ๊ตฌ ์ง์ญ์ ์ฐ์ผ๋ก ๋๋ฌ ์์ฌ ์๋ ์งํ์ ํน์ฑ๊ณผ ๋๋ถ์ด ๋ถํฌ์์ธต์ธ ๋์ฌ๋ ์ฐ์ฝ์ ํ ์ธต์ด ๋๊ฒ ๋ถํฌํ๊ณ ์์ด ๋ณด๋ง(boring)
์์
๋ฐ ํ์ฅ์กฐ์ฌ๋ ์ง๋ฐ ๊ตด์ฐฉ ๊ณต์ฌ์์ ํฌ๊ณ ์์ ํฌ๊ธฐ์ ํผ์์ด ๊ด์ธก๋๊ณ ์๋ค. ๋ถ์ฐ ๋๋๊ฐ ํ๊ตฌ์ ์์นํ ๊ฐ์๊ตฌ, ๋ถ์ฐ์ ํญ, ๊ฐ๋๋, ์์ฝ๋ธํ์ํฐ
๋ฐ ์์ฐ ๋ฑ ๋ค์ํ ์ง์ญ์ ์กฐ์ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ, ์ฝ 1.2 m ~ 5.8 m ํฌ๊ธฐ์ ํผ์์ด ๊ด์ธก๋์๋ค(Baek, 2002; Chung et al., 2010; Heo, 2003; Kim et al., 2008a; Kim et al., 2011).
ํผ์์ด ์กด์ฌํ๋ ์ฐ์ฝ์ง๋ฐ์ ์ ํจ์๋ ฅ์ ํผ์์ ํฌ๊ธฐ๋งํผ ์์ ์ํ๋ก ์๋ฐ๋์ด ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฐ์ฝ์ง๋ฐ ์๋ฐ์นจํ๋ ๊ณ์ฐ์์ ํผ์์ ๊ณ ๋ คํ์ง ์์ผ๋ฉด ์ค๊ณ๋ณด๋ค
ํฐ ์นจํ๊ฐ ๋ฐ์๋ ์ฐ๋ ค๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ค(Kim and Do, 2010; Kim et al., 2018; Yun and Kim, 2016).
๋ํ, ํผ์์ด ์์ฉํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ์ ํ ํ๋ถ ์ง๋ฐ์๋ ์ผ๋ถ์ด ๋น ์ ธ๋๊ฐ๋ ์ฉํ(leaching) ํ์์ด ๋ฐ์ํ ์ ์๋ค. Yun et al.(2016)์ ์ค๋ด์คํ์ ํตํด ํผ์์ด ์์ฉํ๋ ์ง์ธต์ ์๋ฃ๋ฅผ ์ฑ์ทจํ์ฌ X-์ ํ๊ด๋ถ์๊ธฐ(X-ray flourescence spectrometry, XRF)๋ฅผ
์ด์ฉํ์ฌ ๋ถ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ, ํผ์์ด ์์ฉํ๋ ์ง๋ฐ์ ์ฉํ ํ์์ด ๋ฐ์ํ ๊ฒ์ ์คํ์ ์ผ๋ก ํ์ธํ์๋ค. ์ผ๋ถ์ด ๋น ์ ธ๋๊ฐ๋ฉด ์์ด์จ์ ์ ์ค๋ก ์ธํด ์ ํ ์
์๊ฐ์
ํํ์ ๊ตฌ์กฐ๊ฐ ์ทจ์ฝํด์ง๋ฏ๋ก ์์ถ์ฑ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๊ฒ ๋๋ค. Kim and Do(2010)๋ ๋ถ์ฐ ํ์ฅ์ ์ ํ ์๋ฃ๋ฅผ ์ฑ์ทจํ์ฌ ์ค๋ด์คํ์ ํตํด ์๋ฐ์ํ์ ์ํํ ๊ฒฐ๊ณผ ์ผ๋ถ ์ฉํ์ด ๋ฐ์ํ ๊ฒฝ์ฐ ์์ถ์ง์๊ฐ ์ปค์ง๊ณ ๊ฐ๊ทน๋น ๋ฐ ์ ํ์๋ฐํ์ค์ด ๊ฐ์ํ๋ค๋
๊ฒ์ ์คํ์ ํตํด ๋ฐํ ๋ฐ ์๋ค.
DCM (deep cement mixing) ๊ณต๋ฒ์ ์ฌ์ธตํผํฉ์ฒ๋ฆฌ ๊ณต๋ฒ์ด๋ผ๊ณ ๋ ํ๋ค. ์ ์ฑํ , ์ฌ์งํ , ์ ๊ธฐ์งํ ๋ฑ ์ฐ์ฝ์ง๋ฐ๋ด์ ์๋ฉํธ์ ๋ฌผ์ด ํผํฉ๋
์ฌ๋ฌ๋ฆฌ๋ฅผ ์ฃผ์
ํ์ฌ ์ง๋ฐ๊ณผ ๊ต๋ฐํจ์ผ๋ก์จ ๊ณ ํ๋ ๊ฐ๋์ฒด๋ฅผ ์กฐ์ฑํ๋ ์ง๋ฐ๊ฐ๋๊ณต๋ฒ์ด๋ค. ๊น์ด 30 m ์ด์ ์๊ณต์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ฉฐ, ์์ง๋ฐ์ ์ญํ์ ํน์ฑ ๋๋ ๋ฌผ๋ฆฌ์
ํน์ฑ์ ๊ฐ์ ํ์ฌ ์ง๋ฐ์ ์ง์ง๋ ฅ์ ์ฆ๋์ํค๋ ๊ณต๋ฒ์ผ๋ก ๊ตญ๋ด ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ํด์ธ์์๋ ๋ง์ด ์ ์ฉ๋๊ณ ์๋ ๋ํ์ ์ธ ์ฐ์ฝ์ง๋ฐ ๊ฐ๋๊ณต๋ฒ ์ค ํ๋์ด๋ค.
DCM์ ์๋ถ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์ฉ๋ ๋ฐ ์ค๊ณ ํ์ค ๋ฑ์ ๋ฐ๋ผ ํผ์์ด ์์ฉํ๋ ์ง์ธต๊น์ง ๊ฐ๋์ ํด์ผ ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ํผ์์ด ์์ฉํ๋ ์ง์ธต์
์ ํ ์ธต๊ณผ ๊ฐ์ด ํฌ์๊ณ์๊ฐ ์์ผ๋, ํ๋ถ ํผ์๋์์ธต์ ๋ชจ๋ ๋ฐ ์๊ฐ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ ธ ํฌ์๊ณ์๊ฐ ํฌ๋ค. ์ด๋ก ์ธํด ๊ฐ๋์ฒด์ ํฌ์ ๋ฐ ์ ์ค์ด ๋ฐ์ํ์ฌ ๊ฐ๋์ฒด์
๊ฐ๋ ๋ฐํ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ๊ธฐ ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ์ข
์ข
๋ฐ์ํ ์ ์๋ค(Song et al., 1991). Lee et al.(2016)์ ์์นํด์์ ํตํด ๋ถ์ฐ ๋๋๊ฐ ๋ธํ ์ง์ญ ํผ์๋์์ธต์ ์๋ฆฌ์ ๋๋๋ฅผ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, ์คํธ์ง ๋ชจ๋ ๋ฑ์ด ์กด์ฌํ ๊ฒฝ์ฐ ํฐ ์๋ฆฌ์ ๋๋๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ค๋
๊ฒ์ ๋ถ์ํ ๋ฐ ์๋ค. ํผ์๋์์ธต์ ๊ฐ๋์ฒด๋ฅผ ์ฃผ์
ํ ๊ฒฝ์ฐ ์งํ์์ ์ํ ํ๋ฆ์ผ๋ก ์ธํด ์๋ฉํธ ๊ณ ํ์ฌ์ ์ ์ค์ด ๋ฐ์ํ ์ ์๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ๋์ฒด์
๊ณ ํ๊ฐ ์ ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ์๊ณ ๋น๊ท ์งํ ๊ฐ๋์ด ๋ฐ์ํ ์ ์๋ค. ํนํ, ์ง๋ฐ ๊ฐ๋ ๋ฑ์ ์ํด ํผ์๋์์ธต๊น์ง ์ฒ๊ณตํ ๊ฒฝ์ฐ, ํผ์์ ํด์ ๋ก ์ํฅ ์นจํฌ๊ฐ ๋ฐ์ํ
์ ์๋ค(Kim, 2010). ์ด์ฒ๋ผ ํผ์์ด ์กด์ฌํ๋ ์ง๋ฐ์ ๊ฐ๋ํ๊ฒ ๋ ๊ฒฝ์ฐ, ๊ฐ๋ ์ ํ๊ฐ ๋ฐ์ํ ์ฐ๋ ค๊ฐ ์์ผ๋ฏ๋ก ํผ์์ด ๊ฐ๋์ฒด์ ๊ฐ๋ ๋ฐํ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ
์์ ์ด๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋๋๊ฐ ํ๊ตฌ์ ์๋ฃ๋ฅผ ์ฑ์ทจํ์ฌ ๋ค์ํ ํฌ๊ธฐ์ ํผ์์ด DCM ๊ฐ๋์ฒด์ ์ง๋ฐ๊ณตํ์ ํน์ฑ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ค๋ด์คํ์ ํตํด ์์๋ณด์๋ค.
๋์๊ฒฝ์ฌ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ํฅ ํ๋ฆ์ ํฌ๊ธฐ ์กฐ์ ์ด ๊ฐ๋ฅํ ๊ณต์์ฒด์ฉ ์์กฐ๋ฅผ ์ ์ํ์ฌ ํผ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋์ฒด์ ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋, ํจ์๋น ๋ฐ ๋จ์์ค๋ ๋ณํ ํน์ฑ์
์์๋ณด์๋ค. ๋ํ ํผ์์ ์ํด ๋ฐ์ํ ์ ์ถ์์ ๋ํ์ฌ ํ๋ํํ๋ ์ธ ๋ฐ์์ ํตํด ์ฉํ ํ์์ ์์๋ณด์์ผ๋ฉฐ, ์ฃผ์์ ์ํ๋ฏธ๊ฒฝ(scanning electron
microscope, SEM)์ ์ด์ฉํ์ฌ ํผ์์ ์์ฉ ์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋์ฒด์ ์
์๊ตฌ์กฐ ๋ฐ ๊ฒฐํฉ์ํ๋ฅผ ํ์ธํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํด ํผ์๋์์ธต์ด ์กด์ฌํ๋
๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ์ง๋ฐ์ ๊ฐ๋ํจ์ ์์ด, ํผ์์ ์์ฉ์ด ์ง๋ฐ ๊ฐ๋์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์์ธกํ๊ธฐ ์ํ ๊ธฐ์ด์๋ฃ๋ฅผ ์ ๊ณตํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
2. ์คํ ์กฐ๊ฑด ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ
2.1 ์คํ ์กฐ๊ฑด
๋๋๊ฐ ํ๊ตฌ ์ง์ธต ๊ตฌ์กฐ๋ Fig. 1์ ๋ํ๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ๋ถ์ง ์กฐ์ฑ์ ์ํ ๋งค๋ฆฝํ ์ธต, ์๋ถ ๋ชจ๋์ธต, ์ค๊ฐ ์ ํ ์ธต, ํ๋ถ ๋ชจ๋ยท์๊ฐ์ธต ๋ฐ ๊ธฐ๋ฐ์์ ์ง์ธต ๊ตฌ์กฐ๋ก ๋์ด์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์
์ค๊ฐ ์ ํ ์ธต์ ๋ถํฌ์์ธต์ผ๋ก ์์ฉํ๋ฉฐ, ํ๋ถ ๋ชจ๋ยท์๊ฐ์ธต์ ํฌ์๊ณ์๊ฐ ์ปค์ ๋์๊ฒฝ์ฌ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๋ฆ์ด ๋ฐ์ํ๋ ์ง์ธต์ด๋ค. ํ๋ถ ๋ชจ๋์ธต์ ๋ถํฌ์์ธต์ธ ์ ํ ์ธต
์๋์ ์์ด ์งํ์ ํน์ฑ ๋๋ ์งํ์์์ ์กฐ๊ฑด ๋ฑ์ ๋ฐ๋ผ ํผ์์ด ์์ฉํ ์ ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํผ์์ ์์ฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ง๋ฐ๊ฐ๋์ฒด์ ์ญํ์ ํน์ฑ์ ์์๋ณด๊ธฐ
์ํด ๋๋๊ฐ ํ๊ตฌ์ ์์นํ ํ๋ถ ๋ชจ๋์ธต๊ณผ ์ค๊ฐ ์ ํ ์ธต ์๋ฃ๋ฅผ ์ฑ์ทจํ์ฌ ์ค๋ด์คํ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
์๋ฃ์ ๊ท ์ง์ฑ์ ์ํด ์ฑ์ทจ๋ ์๋ฃ๋ ํ๋ฒ์ ๊ต๋ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ์๋ฃ๋ฅผ ๊ต๋ฐํ๊ธฐ ์ ์ 4๋ฒ์ฒด(4.75 mm)๋ก ์ฒด๊ฐ๋ฆ์ ํ์ฌ ์๊ฐ, ์กฐ๊ฐ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ถ์๋ฌผ์
์ ๊ฑฐํ์๋ค. Table 1์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ฌ์ฉ๋ ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ์ ๊ธฐ๋ณธ๋ฌผ์ฑ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ๋ชจ๋์ ์ด๊ธฐ ํจ์๋น๋ 25.8 %, ๋น์ค์ 2.67์ด๋ฉฐ, ํต์ผ๋ถ๋ฅ๋ฒ(USCS)์ ์ํ
๋ถ๋ฅ ๊ฒฐ๊ณผ ์คํธ์ง๋ชจ๋(SM)์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ ํ ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ด๊ธฐ ํจ์๋น 29.7 %, ์ก์ฑํ๊ณ 38.2 %์ด๋ฉฐ, USCS ๋ถ๋ฅ ๊ฒฐ๊ณผ ์์ถ์ฑ์ด ๋ฎ์ ์ ํ (CL)๋ก
๋ํ๋ฌ๋ค.
Table 1. Geotechnical Properties of Soils
Type
|
Initial water content (%)
|
Specific gravity
|
Atterberg limit (%)
|
USCS
|
LL
|
PI
|
Sand
|
25.8
|
2.67
|
NP
|
NP
|
SM
|
Clay
|
29.7
|
2.68
|
38.2
|
16.8
|
CL
|
Fig. 1. Soil Profile at Nakdong River Estuary
2.2 ์คํ ๋ฐฉ๋ฒ
ํผ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅธ DCM ๊ฐ๋์ฒด์ ์ญํ์ ํน์ฑ์ ์์๋ณด๊ธฐ ์ํด ํผ์ ์์ฉ๊ณผ ํฌ๊ธฐ ์ ์ด๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋ ๊ณต์์ฒด์ฉ ํผ์ ์์กฐ ์คํ ์ฅ๋น(Fig. 2(a))๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค. ๊ณต์์ฒด์ฉ ํผ์ ์์กฐ๋ ๋์ด 17 cm, ํญ 66 cm, ๋๋น 32 cm์ ์ง์ก๋ฉด์ฒด ํํ๋ก ์ํฌ๋ฆด์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ ์ํ์๋ค. ๊ณต์์ฒด์ฉ
ํผ์ ์์กฐ๋ ์๋ถ ์์กฐ์ ํ๋ธ๋ก ์ฐ๊ฒฐ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ์๋ถ ์์กฐ์ ๋์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ํผ์์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์กฐ์ ํ ์ ์๋ค.
์คํ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. ๋จผ์ ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ๊ฐ๋์ฒด๋ฅผ ๊ฐ ๋ฐฐํฉ๋น๋ณ๋ก ๊ต๋ฐํ์ฌ PVC ๋ชฐ๋์ ์ฑํํ ๋ค ํผ์ ์์กฐ์ ์ฐ๊ฒฐํ๋ค. ์ดํ ํผ์ ์ ์ด์ฉ ๋ฒจ๋ธ๋ฅผ
์ด์ด ํผ์์ด ๊ณต์์ฒด์ ์์ฉํ๋๋ก ํ์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์, ๊ณต์์ฒด์ฉ ํผ์ ์์กฐ๋ ๊ณต์์ฒด๊ฐ ์ค์น๋๋ ๋ฐ๋ฅ ๋ถ๋ถ์ ๊ณต์์ฒด์ ๋ฉด์ ๋งํผ ๋ซ๋ ค ์์ด ๋ฌผ์ ํ๋ฆ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ฉฐ,
๊ทธ๋ฌผ๋ง(mesh gird)๊ณผ ์ฌ๊ณผ์ง(filter paper)๋ฅผ ์ค์นํ์ฌ ์๋ฃ์ ํฌ์ค์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ฉด์ ํผ์์ด ์๋ฃ์ ๋ฐ๋ฅ ๋ถ๋ถ ์ ์ฒด์ ์์ฉํ ์ ์๋๋ก
ํ์๋ค(Fig. 2(a)).
์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋์ํ(KS F2314)์ ์ํ ๊ฐ๋๊ณต์์ฒด์ ํฌ๊ธฐ๋ ์ง๊ฒฝ 5 cm, ๋์ด 10 cm์ด๋ฉฐ, ํผ์์ ๋ฐ๋ ์ํ๋ก 7์ผ๊ฐ ์์ค์์ํ ํ ์ํ์
์ํํ์๋ค. ์ํ์ ๊ณต์์ฒด์ ํ๊ดด ํ(์ต๋๊ฐ๋ ์ดํ) ์ข
๋ฃํ์์ผ๋ฉฐ, ํ์ค์ ์ ์ด ์๋๋ 1 mm/min์ผ๋ก ํ์๋ค. ๊ณต์์ฒด๋ ์ด 3๊ฐ์ฉ ์ ์ํ์ฌ ์คํ์
์ค์ฐจ๋ฅผ ์ ๊ฐํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ๋ํ ํผ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๊ฐ ๊ฐ๋์ฒด์ ๋ฌด๊ฒ๋ฅผ ์ธก์ ํ์ฌ ๋จ์์ค๋์ ๊ณ์ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ํจ์๋น(KS F 2306)์ ๋ณํ๋ฅผ ์์๋ณด๊ธฐ
์ํด ์คํ ์ข
๋ฃ ํ ์๋ฃ๋ฅผ ์ฑ์ทจํ์ฌ ํจ์๋น์ ๋ณํ๋ฅผ ์ธก์ ํ์๋ค.
ํผ์์ ํฌ๊ธฐ๋ ๋์๊ฒฝ์ฌ(hydrauric gradient, i=โณH/L)๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ ์ง์ ๊ฐ์ ์์์ฐจ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์กฐ์ ํ์๋ค. ์คํ์ ์ ์ฉํ ํผ์์
ํฌ๊ธฐ๋ Table 2์ ๋ํ๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด 0.1, 0.3, 0.5 ๋ฐ 5.0์ผ๋ก ํ์๋ค. ๋ํ ๋น๊ต๊ตฐ์ธ ๋นํผ์ ์กฐ๊ฑด(i = 0.0)์ ๊ณต์์ฒด๋ฅผ ์ ์ํ์ฌ ์ญํ์ ํน์ฑ์
๋น๊ตํ์๋ค. ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ์ง๋ฐ์ ์ด๊ธฐ ๋จ์์ค๋์ ๊ฐ๊ฐ 18.0 kN/ใฅ๊ณผ 17.0 kN/ใฅ์ด๋ค. ์ํ์ฉ ์๋ฃ์ ๋ฐฐํฉ์ DCM ๊ฐ๋ ์กฐ๊ฑด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ
๋ฌผ/์๋ฉํธ ๋น์จ์ 1.57:1๋ก ํ์ฌ DCM ๊ณต์์ฒด๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค.
Fig. 2. DCM Specimen Under Various Artesian Pressures
Table 2. Experiment Conditions of Soil Mixtures
Soil type
|
Hydraulic gradient, i
|
Unit weight
(kN/ใฅ)
|
Water/
cement ratio
|
Mixing weight (kg/ใฅ)
|
Cement
|
Water
|
Sand
|
0.0, 0.1, 0.3, 0.5, 5.0
|
18.0
|
1.57 : 1
|
254
|
398.8
|
Clay
|
0.0, 0.1, 0.3, 0.5, 5.0
|
17.0
|
3. ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๋ถ์
3.1 ๊ฐ๋์ฒด์ ์ญํ์ ํน์ฑ
Fig. 3์ ํผ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณต์์ฒด์ ํ๊ดด ํ์์ ๋ํ๋ธ๋ค. Fig. 3(a)์ ๋ํ๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ํผ์์ด ์์ฉํ์ง ์์ ๊ณต์์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ ํ๊ดด ๊ท ์ด์ด ์ฃผ๋ก ๊ณต์์ฒด์ ์ค์์์ ๋ฐ์ํ๋ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ์ ๋จํ๊ดด ๊ฑฐ๋์ ๋ณด์ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
๋ฐ๋ฉด ํผ์(i = 0.5)์ด ์์ฉํ๋ ๊ณต์์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ(Fig. 3(b)) ๊ณต์์ฒด์ ํ๋จ๋ถ์์ ํ๊ดด๊ฐ ์ฃผ๋ก ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ํผ์ ์์ฉ์ผ๋ก ์ธํด ๊ณต์์ฒด ํ๋จ๋ถ์ ๋ฌผ์ด ์นจํฌํ์ฌ ์๋ฉํธ์ ๊ณ ํ์์ฉ์ ์ํฅ์
๋ฏธ์ณ ๋ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ฆ, ๋นํผ์ ์ํ์ ๊ณต์์ฒด๋ ๊ณ ํ๊ฐ ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก ๊ท ๋ฑํ๊ฒ ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ฏ๋ก ์์ฌํ์ค์ ๋ํ ์ ํญ์ด ์ ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ๋ฐ๋ฉด, ํผ์์ด
์์ฉํ๋ ๊ณต์์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ณต์์ฒด ํ๋จ๋ถ๊ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ์ทจ์ฝํด์ ธ ๊ฐ๋ ์ ํ๊ฐ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 3. Failure Behavior of Specimens
Figs. 4 and 5๋ ๊ฐ๊ฐ ํผ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ๊ฐ๋์ฒด์ ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋ ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ํ์ ๋์ผํ ๋ฐฐํฉ๋น๋ก ์ ์๋ ๊ณต์์ฒด์ ํผ์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์๋ก ๋ค๋ฅด๊ฒ
ํ์ฌ(i = 0.0, 0.1, 0.3, 0.5) 7์ผ๊ฐ ์์ํ์๋ค. ๊ฐ ํผ์ ์กฐ๊ฑด์์ ์์๋ ์๋ฃ๋ 3๊ฐ์ด๋ค. ์์๋ ๊ณต์์ฒด์ ๋ํ์ฌ ๋์ผํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก
์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋ ์ํ์ ํ์๋ค.
๊ฐ๊ฐ ์ง๋ฐ ๋ฐ ํผ์ ์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ฅธ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ ์ผ๋ถ ๊ณต์์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ํ๊ดด ์ดํ ๊ฑฐ๋ ์ฐจ์ด๊ฐ ์ฝ๊ฐ ์์ผ๋, ์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์๋ ฅ-๋ณํ ํน์ฑ์ด ์ ์ฌํ ๊ฑฐ๋์
๋ณด์๋ค. ๋ชจ๋ ๊ฐ๋์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ(Fig. 4) ํญ๋ณต์๋ ฅ์ ์ฝ 722 kPaโผ415 kPa์ ๋ฒ์๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ํ๊ดด์ ์ถ๋ณํ๋ฅ ์ ์ฝ 1.2~2.0 %์ ๋ฒ์๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ์ ํ ๊ฐ๋์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ(Fig. 5) ํผ์์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ผ ํญ๋ณต์๋ ฅ์ ์ฝ 294 kPaโผ172 kPa์ ๋ฒ์๋ก ์ ์ฐจ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
Fig. 6์ ๊ฐ ์ง๋ฐ ์กฐ๊ฑด์์ ํผ์์ ํฌ๊ธฐ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๋ ฅ-๋ณํ ๊ฑฐ๋์ ๋ํ๋ธ๋ค. ํผ์์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ต๋ ์ฒจ๋์๋ ฅ์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ฉฐ, ํ๊ดด์ ์ถ๋ณํ๋ฅ ์
์ ์ฐจ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ๋ํ ์๋ ฅ-๋ณํ ๊ฑฐ๋ ํํ๋ ํผ์์ด ์์ฉํ์ง ์๋ ๊ฐ๋์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ ๋๋ ทํ ์ทจ์ฑ์ ์ธ ๊ฑฐ๋(brittle behavior)
ํํ๋ฅผ ๋ณด์์ผ๋, ํผ์์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ํ๊ดด์ ์ถ๋ณํ๋ฅ ์ด ์ ์ฐจ ์ฆ๊ฐํ๋ ์ฐ์ฑ์ ์ธ ๊ฑฐ๋(ductile behavior) ํน์ฑ์ ๋ณด์๋ค.
Fig. 4. Unconfined Compressive Test Results of Sand Mixture
Fig. 5. Unconfined Compressive Test Results of Clay Mixtures
Fig. 6. Stress-Strain Behavior Under Different Hydraulic Gradients
Fig. 7์ ํผ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๊ฐ ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ๊ฐ๋์ฒด์ ํ ์ ํ์ฑ๊ณ์(E50)์ ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋(qu)์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ฌ๊ธฐ์, ํ ์ ํ์ฑ๊ณ์๋ ๊ฐ๋์ฒด ์์ถ๊ฐ๋์
0.5๋ฐฐ์ ํด๋นํ๋ ์์ถ์๋ ฅ์ ์ ์ ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๋ก ๊ณ์ฐํ์๋ค. ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ๊ฐ๋์ฒด์ ํ ์ ํ์ฑ๊ณ์๋ ๊ฐ๊ฐ ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋์ ์ฝ 100~146๋ฐฐ ๋ฐ ์ฝ 90~123๋ฐฐ
์ ๋์ ๋ฒ์๋ฅผ ๊ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ํ ํผ์์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ํ ์ ํ์ฑ๊ณ์์ ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋ ๊ด๊ณ ๊ทธ๋ํ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๊ฐ ์ ์ฐจ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค.
์ด๋ ํผ์์ด ์์ฉํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ๋์ฒด์ ๊ฐ๋์ ํ์ฑ๊ณ์๋ ํจ๊ป ์์์ง๋, ์ฐ์ฑ๊ฑฐ๋์ผ๋ก ํ์ฑ๊ณ์๊ฐ ๋ ํฌ๊ฒ ๊ฐ์ํ๋ค๋ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๋ค.
Fig. 8์ ํผ์์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ๊ฐ๋์ฒด์ ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋, ๋จ์์ค๋ ๋ฐ ํจ์๋น์ ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ๋นํผ์ ์กฐ๊ฑด์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๊ฐ ํผ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณํ๋์
์ดํด๋ณด๋ฉด ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋์ ๋จ์์ค๋์ ํผ์์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์ ํ์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ํจ์๋น์ ๊ฒฝ์ฐ ์ ์ฐจ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค.
Fig. 8(a)์ ๋ํ๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ชจ๋ ์ง๋ฐ์์ ํผ์์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ฝ 10.2โผ42.4 %, ์ ํ ์ง๋ฐ์์ ์ฝ 7.5โผ36.2 %์
๋ฒ์๋ก ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ, ๋จ์์ค๋์(Fig. 8(b)) ๊ฐ๊ฐ ์ฝ 9.1 %์ 11.6 % ๊ฐ๋ ๊ฐ์ํ์๋ค. ๋ํ Fig. 8(c)์์ ๋ณด๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ๊ฐ๋์ฒด์ ํจ์๋น๋ ํผ์์ด ์ปค์ง์๋ก ๊ฐ๊ฐ ์ฝ 15.9 % ๋ฐ 21.8 % ๊ฐ๋ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ํนํ ๋์๊ฒฝ์ฌ๊ฐ
0.1, 0.3๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ฎ์ ํผ์ ์กฐ๊ฑด์์๋ณด๋ค ๋์ ํผ์(i = 0.5)์์ ๊ฐ ๋ณํ๋์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๊ฐ ๋ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด์๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋
ํผ์์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ณต์์ฒด์ ํ๋จ์์๋ถํฐ ๋ฌผ์ ์ํฅ ์นจํฌ๊ฐ ํฌ๊ฒ ๋ฐ์ํ์ฌ ์๋ฉํธ์ ์ํ๋ฐ์์ด ์๋์ ์ผ๋ก ์ ํ๋๋ค. ์ด๋ก ์ธํด ํผ์์ด ์์ถ๊ฐ๋
๊ฐ์, ๋จ์์ค๋ ๊ฐ์ ๋ฐ ํจ์๋น ์ฆ๊ฐ ํ์์ผ๋ก ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
ํผ์์ ์ํ ๊ฐ๋์ฒด์ ์ฉํ ํ์์ ํ์ธํ๊ธฐ ์ํด Fig. 9์ ๊ฐ์ด ํ๋ํํ๋ ์ธ ์ฉ์ก์ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ฐ์์ ํ์ธํ์๋ค. ์ด๋ ์๋ฃ๋ ๋์๊ฒฝ์ฌ 0.5์ธ ๋ชจ๋ ๊ฐ๋์ฒด๋ฅผ ์ด์ฉํ์๋ค. ํ๋ํํ๋ ์ธ(C20H14O4) ์ฉ์ก์
์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์์นผ๋ฆฌ์ฑ์ธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ์ฐํ ํ์์ ์ธก์ ํ๊ธฐ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ค(Chun et al., 2008; Kim et al., 2008b). ์๋ฉํธ๊ฐ ํผํฉ๋ ๊ฐ๋์ฒด์ ์ผ๊ธฐ ๋๋๋ ์๋ฉํธ ์ํ๋ฌผ ์ค 20 % ์ด์์ ์ฐจ์งํ๋ Ca(OH)2์ ๊ธฐ์ธํ๋ค. ํ๋ํํ๋ ์ธ ์ฉ์ก์ ์ผ๊ธฐ์ฑ์์ ๋ถ์์์ผ๋ก
๋ฐ์ํ๋ฏ๋ก ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ณ ํ์ฌ์ ์ ์ค ์ ๋๋ฅผ ์ ์ ์๋ค.
์ ์
์(inflow water)์ ๊ฒฝ์ฐ ํ๋ํํ๋ ์ธ ์ฉ์ก์ ๋ํ ๋ฐ์์ด ๋ํ๋์ง ์์์ผ๋, ์ ์ํด ๊ฐ๋์ฒด๋ฅผ ํต๊ณผํ ํ ๋์จ ์ ์ถ์(outflow
water)์ ํ๋ํํ๋ ์ธ ์ฉ์ก์ ์ฃผ์
ํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ๋ถ์์์ผ๋ก ๋๋ ทํ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ํ๋ํํ๋ ์ธ ๋ฐ์ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก๋ถํฐ ์ํฅ ์นจํฌ๋ก ์ธํด ์ ์ถ์์
์ผ๋ถ๊ฐ ๊ฐ๋์ฒด๋ฅผ ํต๊ณผํ ํ ๋ฐฐ์ถ๋ ๋ ๊ณ ํ์ฌ ์ ์ค์ด ๋ฐ์ํ์์์ ์ ์ ์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ด ํผ์ ์์ฉ์ผ๋ก ์ธํด ๊ณ ํ์ฌ ์ฉํ ํ์์ด ๋ฐ์ํ ๊ฒฝ์ฐ ์๋ฉํธ์
๊ณ ํ ์์ฉ์ด ์ ํ๋ ์ ์์ผ๋ฉฐ ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๊ฐ๋์ฒด์ ๊ฐ๋ ๋ฐํ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์ณค์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 7. The Relationship Between Secant Modulus and Unconfined Compressive Strength
Fig. 8. Geotechnical Characteristics according to Artesian Pressure
Fig. 9. Phenolphtalein Reaction Result
3.2 SEM ํน์ฑ
์ํธ๋ฆฐ์์ดํธ(ettringite, 3CaOยทAl2O3ยทCaSO4ยท32H2O)๋ ์๋ฉํธ์ ์ด๊ธฐ ์ํ๋ฐ์(๊ฒฝํ๋ฐ์)์ ์์ฑ๋๋ ๋ฐ์ ์ฐ๋ฌผ๋ก์ ์ํธ๋ฆฐ์์ดํธ
์์ฑ์ ๊ฐ๋์ฒด์ ๊ฐ๋๋ฅผ ์ฆ๊ฐ์ํค๊ณ ์์ถ ์์ฉ์ ๋ฐฉ์งํ๋ ์์ฃผ ์ค์ํ ๊ด๋ฌผ์ด๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํผ์ฌ์ฒด์ ์ฌ๋๊ฐ ๊น๊ณ ๋ฐฐ์จ์ด ์ปค ์
์ฒด์ ์ธ ํ์์ ์ป์
์ ์๋ ์ฃผ์ฌ์ ์ํ๋ฏธ๊ฒฝ(scanning electron microscope, SEM)์ ํตํด Fig. 10๊ณผ ๊ฐ์ด ๋นํผ์ ์กฐ๊ฑด ๋ฐ ํผ์ ์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋์ฒด์ ์
์๊ตฌ์กฐ ๋ฐ ๊ฒฐํฉ์ํ๋ฅผ ํ์ธํ์๋ค.
SEM ์ดฌ์์ ํตํด ํผ์์ ์์ฉ ์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋์ฒด์ ์
์ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ํ์ธํ ๊ฒฐ๊ณผ ํผ์์ด ์์ฉํ์ง ์์ ๊ฐ๋์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ ์ํธ๋ฆฐ์์ดํธ์ ํ์ฑ์ด ์
์ ์ฌ์ด์
๊ณ ๋ฃจ ํ์ฑ๋์ด ์๋ ๋ฐ๋ฉด, ํผ์์ด ์์ฉํ ๊ฐ๋์ฒด(i = 0.5)์ ๊ฒฝ์ฐ ์ํธ๋ฆฐ์์ดํธ๊ฐ ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก ํ์ฑ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ ํนํ ์
์ ์ฌ์ด์ฌ์ด์ ๊ณต๊ทน์ด ํ์ฑ๋์ด
์๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ํผ์ ์์ฉ์ ๊ฐ๋์ฒด ์
์ ์ฌ์ด์ ๋ฌผ์ด ์นจํฌ๋์ด ๊ณ ํ์ฌ๊ฐ ๋ถ๋ถ ์ ์ค๋จ์ผ๋ก์จ ์ํธ๋ฆฐ์์ดํธ์ ํ์ฑ๊ณผ ์
์๊ฐ์
๊ฒฐ์์ ์ ํดํ์ฌ ๋ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ํ 3.1์ ์์ ์ค๋ช
ํ ํผ์์ด ์์ฉํ๋ ๊ฐ๋์ฒด์ ํจ์๋น ์ฆ๊ฐ์ ๊ฐ๋ ๋ฐ ๋จ์์ค๋ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๊ณผ์๋ ์ฐ๊ด๋๋ค.
3.3 ํผ์์ ์ํ ๋ณด์ผ๋ง(boiling) ํ์
ํผ์์ด ์์ฉํ๋ ์ง์ธต์ ์ง๋ฐ๊ฐ๋๊ณต์ฌ๋ฅผ ์ํด ๋๋ฆด๋ง(drilling) ๋ฑ์ ํตํ ๊ต๋ฐ์ ์ค์ํ ๊ฒฝ์ฐ ํผ์์ ์ํด ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก ํฐ ๋์๊ฒฝ์ฌ๊ฐ ๋ฐ์ํ ์
์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ก ์ธํด ์ง๋ฐ์ ๋ณด์ผ๋ง(boiling) ํ์์ด ๋ฐ์ํ ์ ์๋ค. ๋ณด์ผ๋ง์ ์ฌ์งํ ์ง๋ฐ์์ ์งํ์๊ฐ ๋ฐ๋ฅ๋ฉด์ผ๋ก ๋ชจ๋์ ํจ๊ป ์์์ค๋ฅด๋ ์ง๋ฐ
์ต๊ธฐ ํ์์ผ๋ก ์ฃผ๋ก ์งํ์์์ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋์ ์ฐ์ฝ ์ฌ์งํ ์ง๋ฐ์์ ๋ฐ์ํ๋ค. ์ง๋ฐ๊ตด์ฐฉ์ ์งํ์์ ๋ฑ์ ์ํด ๋ฌผ์ด ์ ์
๋์ด ๋ณด์ผ๋ง์ด ๋ฐ์ํ๊ฒ ๋ ๊ฒฝ์ฐ
์ง๋ฐ์ ํฌ๊ณ ์์ ๋ถ๊ดด ์ฌ๊ณ ๋ฑ์ด ์ ๋ฐ๋ ์ ์์ผ๋ฏ๋ก ์ด์ ๋ํ ์๋ฐฉ ๋ฐ ๊ฒํ ๋ฅผ ์ํํ์ฌ์ผ ํ๋ค(Ham, 2019; Kim et al., 2017; Seong et al., 2011).
Fig. 11์ ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ ํผ์(i = 5.0)์์ ๋ฐ์ํ ๋ณด์ผ๋ง ํ์์ผ๋ก ์ํฅ์ผ๋ก ์ ์ถ๋ ๊ณต์์ฒด์ ์ผ๋ถ๋ถ์ด๋ค. ๊ฐ๋์ฒด์ ํผ์์ด ํฌ๊ฒ ์์ฉํ ๊ฒฐ๊ณผ ์๋ฃ์
์ผ๋ถ๊ฐ ๋ณด์ผ๋ง๋์ด ์ ์ค๋์์ผ๋ฉฐ(Fig. 11(a)) ์ด๋ก ์ธํด ๊ฐ๋์ฒด์ ์์ถ๊ฐ๋ ์ํ์ด ๋ถ๊ฐ๋ฅํ ์ํ(Fig. 11(b))๊ฐ ๋์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ด ์๊ฐ์ ์ผ๋ก ์์ฃผ ํฐ ํผ์์ด ์์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ์๋ฃ์ ์ ์ค์ด ํฌ๊ฒ ๋ฐ์ํ๋ฉฐ, ์ง๋ฐ ๊ฐ๋์ด ์ํํ๊ฒ ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ์์ ์ ์์ผ๋ฏ๋ก ์ฃผ์ํด์ผ
ํ๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ค๋ด์คํ์ ํตํด ํผ์์ด ๊ฐ๋์ฒด์ ์ญํ์ ํน์ฑ์ ๋ฏธ์น๋ ์ ๋ฐ์ ์ธ ๊ฒฝํฅ์ ์ค๋ด์คํ์ ํตํด ์์๋ณธ ๊ฒ์ผ๋ก ์ง๋ฐ๊ณตํ์ ๊ฑฐ๋ ํน์ฑ์ ์์ธกํ๊ธฐ
์ํ ๊ธฐ์ด ์๋ฃ๋ก ํ์ฉํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ค. ํ์ง๋ง ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋์ ์ง์ญ์์ ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก ์ฑ์ทจ๋ ์๋ฃ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ค๋ด์คํ์ ์ํํ์์ผ๋ฏ๋ก
์ผ๋ฐํํ๊ธฐ์๋ ํ๊ณ๊ฐ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ํ์ฅ์ ์ง์ธต ์กฐ๊ฑด ๋ฐ ํผ์์ ์์ฉ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฑ ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์คํ ๋ฐ ๋ถ์์ ์ํํด์ผ ํ ํ์๊ฐ ์๋ค.
Fig. 11. Boiling Effect Under a High Hydraulic Gradient
4. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํผ์์ด DCM ๊ฐ๋์ฒด(๋ชจ๋, ์ ํ )์ ์ญํ์ ํน์ฑ(์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋, ํจ์๋น, ๋จ์์ค๋, ํ ์ ํ์ฑ๊ณ์)์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์์๋ณด๊ธฐ ์ํด ํผ์
ํฌ๊ธฐ์ ์ ์ด๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ๊ณต์์ฒด์ฉ ์์กฐ๋ฅผ ์ ์ํ์ฌ ๋ค์ํ ์ค๋ด์คํ์ ์ํํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
(1) ํผ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋์ฒด์ ์๋ ฅ-๋ณํ ๊ฑฐ๋์ ์ดํด๋ณด๋ฉด ํผ์์ด ์์ฉํ์ง ์๋ ๊ฐ๋์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ ์ทจ์ฑ์ ์ธ ๊ฑฐ๋(brittle behavior) ํํ๋ฅผ
๋ณด์ธ ๋ฐ๋ฉด, ํผ์์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ํ๊ดด์ ์ถ๋ณํ๋ฅ ์ด ์ ์ฐจ ์ฆ๊ฐํ๋ ์ฐ์ฑ์ ์ธ ๊ฑฐ๋(ductile behavior)์ ๋ณด์๋ค.
(2) ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ๊ฐ๋์ฒด์ ํ ์ ํ์ฑ๊ณ์๋ ๊ฐ๊ฐ ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋์ 100~146๋ฐฐ ๋ฐ 90~123๋ฐฐ ์ ๋์ ๋ฒ์๋ก ๊ฐ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ํ ํผ์์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ
์ปค์ง์๋ก ํ ์ ํ์ฑ๊ณ์์ ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋ ๊ด๊ณ ๊ทธ๋ํ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๋ ์ ์ฐจ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค.
(3) ํผ์์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๊ฐ๋์ฒด์ ์ผ์ถ์์ถ๊ฐ๋์ ๋จ์์ค๋์ ๊ฐ์ํ๋, ํจ์๋น๋ ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ํผ์์ด ๊ฐ๊ฐ ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ ํ ๊ฐ๋์ฒด์ ์์ฉํจ์
๋ฐ๋ผ ๊ณต์์ฒด์ ํ๋จ๋ถ๊ฐ ์ทจ์ฝํด์ ธ ํจ์๋น, ๋จ์์ค๋ ๋ฐ ์์ถ๊ฐ๋์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๊ฒ ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
(4) ๊ฐ๋์ฒด์ ํผ์์ ์ํ ์ฉํ ํ์์ ํ์ธํ๊ธฐ ์ํด ์ํํ ํ๋ํํ๋ ์ธ ๋ฐ์ ์คํ์์ ํผ์ ์์ฉ ํ ๋์จ ์ ์ถ์๋ ๋ถ์์์ผ๋ก ๋๋ ทํ๊ฒ ๋ฐ์ํ๋
๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ณ ํ์ฌ์ ์ผ๋ถ๊ฐ ์ ์ค๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค.
(5) ํผ์์ ์์ฉ ์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋์ฒด์ ํ๊ดด ๋จ๋ฉด์ ๋ํ์ฌ SEM ์ดฌ์์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ, ๋นํผ์ ์กฐ๊ฑด์ ๋นํด ํผ์(i = 0.5)์ด ์์ฉํ ๊ฐ๋์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ
์ํธ๋ฆฐ์์ดํธ์ ๋ฐํ์ด ํฌ๊ฒ ๊ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์
์ ์ฌ์ด ๊ณต๊ทน์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ ๋ถ๊ฒฝ๋ํ๊ต ์์จ์ฐฝ์ํ์ ์ฐ๊ตฌ๋น(2021๋
)์ ์ํ์ฌ ์ฐ๊ตฌ๋์์ต๋๋ค.
References
Baek S. H. (2002). "Characterisation and geotechnical properties of Pusan clays by
insitu tests", Doctor's Thesis, Dong-a University, pp. 1-249 (in korean)
Chun B. S., Kong J. Y., Jung H. S., Lee S. I. (2008). "A study on confirmation test
for soft ground improvement effect of chemical grouting.", Korean Geo-Environmental
Conference 2008, pp. 55-66 (In Korean)
Chung S. G., Lee N. K., Lee J. M., Min S. C., Hong Y. P. (2010). "Hydraulic characteristics
of Busan clay in the floodplain of the Nakdong river delta.", Journal of Korean Geotechnical
Society, Vol. 26, No. 11, pp. 47-61 (In Korean)
Ham Y. S. (2019). "A study on the causes and prevention of collapse through case analysis
of retaining accident", Master's Thesis Yonsei University, pp. 1-56 (In Korean)
Han Y. C., Yu G. Y. (1999). "A study of artesian characteristics in Yangsan/Mulgeum
site.", KGS Fall '99 National Conference, pp. 123-130 (In Korean)
Heo D. Y. (2003). "A study on the depositional environment and geotechnical properties
of clay deposited at the Busan new port site", PhDโs Thesis, Dong-A University, pp.
8-198 (In Korean)
Kim D. M., Kim W. S., Baek Y. (2017). "Extracting the risk factor of ground excavation
construction and confidence analysis using statistical test procedure.", Journal of
Korean Society of Disaster & Security, Vol. 10, No. 1, pp. 11-17 (In Korean)
Kim G. B., Choi D. H., Shin S. H. (2011). "Characteristics of groundwater levels fluctuation
and quality in Ddan-sum area.", Journal of the Korean Geo-Environmental Society, Vol.
12, No. 2, pp. 35-43 (In Korean)
Kim H. T., Cho J. H., Yoo J. Y., Ro J. K., Kim S. W. (2002). "Self-weight consolidation
settlement of soft-grounds on the artesian pressure after the penetration of vertical
drain.", KGS Fall '02 National Conference, pp. 597-604 (in Korean)
Kim T. Y., Kang D. H., Kim S. S., Kim B. W., Kwon B. H. (2008a). "The scale-dependent
of hydraulic conductivity in leaky confined aquifer with high permeability at the
ttaan isle, Gimhae city.", Journal of Engineering Geology, Vol. 18, No. 4, pp. 415-422
(In Korean)
Kim K. K., Moon H. J., Kim J. J., Park S. S., Jung S. J. (2008b). "A study on change
color and alkali density of concrete using phenolphthalein method.", 2008 Conference
of Architectural Institute of Korea, Vol. 28, No. 1, pp. 339-342 (In Korean)
Kim S. J. (2010). "A development of 3-D numeric model for the confined flow and discharge
under sea ground.", Journal of Korean Society of Coastal and Ocean Engineers, Vol.
22, No. 6, pp. 387-396 (In Korean)
Kim T. H., Yu J. M., Lee M. J., Bae K. H., Jung D. S. (2006). "A design case study
considering the artesian pressure in Hwa Jeon site of Nakdong delta area.", Korean
Association of Professional Engineers Soil Mechanics & Foundation Engineering, pp.
311-319 (in Korean)
Kim Y. T., Do T. H. (2010). "Effect of leaching on the compressibility of Busan clay.",
KSCE Journal of Civil Engineering, KSCE, Vol. 14, No. 3, pp. 291-297
Kim Y. T., Nguyen B. P., Yun D. H. (2018). "Effect of artesian pressure on consolidation
behavior of drainage-installed marine clay deposit.", Journal of Materials in Civil
Engineering, Vol. 30, No. 8, pp. 1-13
Lee S. H., Park D. H., Lee Y. D., Won K. S., Kihm J. H. (2016). "Heterogeneity characterization
in a coastal confined aquifer of the Nakdong river delta area using geological and
groundwater modeling.", Journal of the Geological Society of Korea, Vol. 52, No. 4,
pp. 511-523 (In Korean)
Seong J. H., Jung S. H., Shin J. Y. (2011). "A study for safety management on ground
excavation by analysis of accident events.", Journal of the Korea Institute for Structural
Maintenance and Inspection, Vol. 15, No. 6, pp. 175-183 (In Korean)
Song C. Y., Nam S. S., Chun B. S. (1991). "Cut-off effect and durability in aquifer
by chemical grouting.", Journal of Korean Society of Civil Engineers, Vol. 11, No.
4, pp. 189-200 (In Korean)
Yun D. H., Kim Y. T. (2016). "Leaching characteristics on clay ground induced by artesian
pressure.", Journal of Korean Geosynthetics Society, Vol. 15, No. 4, pp. 97-104 (In
Korean)
Yun D. H., Kim J. H., Kim Y. T. (2016). "Consolidation characteristics of soft ground
with artesian pressure.", Journal of the Korean Geo-Environmental Society, Vol. 17,
No. 2, pp. 31-39 (In Korean)