์์ฑ์ฒ
(Sung Chul Seo)
1
๊น์ํ
(Ui Hwan Kim)
2
๋ฐํ๊ทผ
(Hyung Keun Park)
3โ
-
์ ํ์โค์ถฉ๋ถ๋ํ๊ต ํ ๋ชฉ๊ณตํ๊ณผ ๋ฐ์ฌ๊ณผ์
(Chungbuk National Universityโคsungchul92@nate.com)
-
ํ์ต๊ธฐ์ ๋จ ์ ๋ฌด
(HONG-IK Engineering & Consultantsโคmissionb@hanmail.net)
-
์ข
์ ํ์โค๊ต์ ์ ์โค์ถฉ๋ถ๋ํ๊ต ํ ๋ชฉ๊ณตํ๊ณผ ๊ต์, ๊ณตํ๋ฐ์ฌ
(Corresponding AuthorโคChungbuk National Universityโคparkhk@chungbuk.ac.kr)
Copyright ยฉ 2021 by the Korean Society of Civil Engineers
ํค์๋
XPSWMM, GATE2018, ์นจ์๋ถ์, ํ๋กํ ํ์
Key words
XPSWMM, GATE2018, Flooding analysis, Prototype
1. ์ ๋ก
1.1 ์ฐ๊ตฌ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ๋ชฉ์
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐฐ๊ฒฝ์ ๊ธ๋ก๋ฒ ๊ธฐํ๋ณํ๋ก ๋ฐ์ํ๋ ์ด์๊ธฐํ ์ฆ๊ฐ์ ๊ตญ์ง์ฑ ์ง์คํธ์ฐ ๋ฐ์๋น๋ ๋ฐ ํผํด๊ท๋ชจ ์ฆ๊ฐ์ด๋ค. ์ง๊ตฌ์ ํ๋ฉด ํ๊ท ์จ๋๋ ์ฐ์
ํ ์ด์ ๋๋น
1.1 โ ์์นํ์ผ๋ฉฐ(IPCC, 2021), ์ง๊ตฌํ๋ฉด ์จ๋ ์์น์ผ๋ก ๊ตญ๋ด ๊ฐ์ฐํ์์ด ๋ถ๊ท์น์ ์ผ๋ก ๋ณํํ๊ณ ์๋ค. 2020๋
์๋ ์๋๊ถ์ ๊ธฐ๋ก์ ์ธ ์ง์คํธ์ฐ๋ก ์นจ์ํผํด๋ฅผ ๋ฐ์์์ผฐ๋ค(KMA, 2016; KMA, 2017; KMA, 2020).
๊ตญ๋ด ๋ถ๊ท์น์ ๊ฐ์ฐํ์์ผ๋ก ์ถฉ์ฒญ๋ถ๋์์๋ 2000๋
๋ ์ดํ๋ถํฐ ์ง์คํธ์ฐ ๋ฐ ํํ์ ๋ฐ์๋น๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, 2020๋
์ญ๋ ์ต์ฅ ์ฅ๋ง ๊ธฐ๊ฐ์ธ 54์ผ์
๊ธฐ๋กํ๋ค. 2020๋
6์ 24์ผ๋ถํฐ 8์ 16์ผ๊น์ง ์ถฉ๋ถ ๋ด ์ฒญ์ฃผ๊ด์ธก์๋ 739.8 mm/day ๊ฐ์๋์ ๊ธฐ๋กํ๋ค. ๋ณธ ์ด์๊ธฐํ๋ก ์ฌ๋งยท์ค์ข
13๋ช
,
์ด์ฌ๋ฏผ 1,235๋ช
, ์ฐ์ฌํ ๋ฐ ์นจ์๋ก ๋๋กยท๊ต๋ 235๊ณณ ๋ฑ ์ด 2,770์ต์์ ์ฌ์ฐํผํด๊ฐ ๋ฐ์ํ์๋ค(Kim et al., 2020). ๊ตญ๋ด ์๋๊ถ๊ณผ ์ง๋ฐฉ์์์ ๊ตญ์ง์ฑ ์ง์คํธ์ฐ๋ก ๋ฐ์ํ๋ ํผํด๋น๋ ๋ฐ ๊ท๋ชจ๋ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ฆ๊ฐํ๋ ์ถ์ธ์ด๋ค. ๊ธฐ๋ฐ์์ค์ ๊ธฐํ๋ณํ ์ ์ ์คํจ๋ก ๋ฐ์ํ๋
๊ธฐ๋ฅ์ ์์ค์ ํด๋น ์ง์ญ์ ์ฐ์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐ์์ํค๋ฉฐ, ๊ด๋ฒ์ํ ํผํด๋ฅผ ์ด๋ํ๋ค. ์ด๋ฌํ ํผํด๋ ๊ธฐ๋ฐ์์ค์ ๊ตฌ์กฐ์ ํ๊ดด, ์ฌ๋ง์ ๋ฐ์ ๋ฐ ์ฌํ์ ๊ฒฝ์ ์
์์ค๋ก ์ด์ด์ง๋ค(Collins et al., 2011). ์ด๋ฌํ ์นจ์ํผํด๋ฅผ ์๋ฐฉํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์ ์ ์ ์ด๊ณ ์ฆ๊ฐ์ ์ธ ์นจ์๋ถ์์ ํตํ ์กฐ์น๊ฐ ์ค์ํ๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ ์ ์ถยท์นจ์๋ชจ๋ธ์ ์ด์ฉํ์ฌ ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ์๋ฎฌ๋ ์ดํฐ ์ค๊ณ ๋ฐ ํ๋กํ ํ์
์ ๊ฐ๋ฐํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ํ๋กํ ํ์
๊ฐ๋ฐ์ ํตํด์ ํ์ฌ๊น์ง ์ฆ๊ฐ์ ์ธ
๊ฒฐ๊ณผ๋์ถ์ด ์ด๋ ค์ ๋ ์ ์ถยท์นจ์๋ชจ๋ธ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ฆ๊ฐ์ ์ผ๋ก ๋์ถํ์ฌ ํ์๋์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ๊ฐ์ํํ๊ณ ๋ชจ๋ธ์ฌ์ฉ์ ์ ๋ฌธ์ง์ ์์ด ์ฌ์ฉ์ด ๊ฐ๋ฅํ๊ฒ ๊ฐ๋ฐํ์ฌ ์ค์ ์ ์ธ
๋ฒ์ฉ์ฑ๊ณผ ํจ์จ์ฑ์ ์ ๊ณ ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
1.2 ์ฐ๊ตฌ๋ฒ์ ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฒ์์์ ํ๋กํ ํ์
๊ตฌํ ๋ฐ์ดํฐ์ ์๊ฐ์ ๋ฒ์๋ 2017๋
7์ 16์ผ 00:00~20:00์ ์๊ฐ์ฐ ๋ฐ์ดํฐ์ด๋ฉฐ, ๊ณต๊ฐ์ ๋ฒ์๋ ์์ด์ฒ ํ์ฒ์ผ๋ก
๋ฌด์ฌ์ฒ์ ์ง๋ฅ๋ก์ ๋๊ฒฝ 127ห29ยด51โณ~127ห33ยด41โณ, ๋ถ์ 36ห35ยด36โณ~36ห38ยด45โณ์ด๋ค. ๋ณธ ํ์ฒ์ ์ฒญ์ฃผ์ ์๋น๊ตฌ ๋๊ฐ์ฐ๊ณผ ์ ๋์ฐ์์
๋ฐ์ํ์ฌ ๋จ์ชฝ์ผ๋ก ์ ํํ๋ค๊ฐ ์๋น๊ตฌ ์์ค๋ ์์๊ต ์ง์ ์์ ์ ํฅ์ ๋จ์์ชฝ์ผ๋ก ๋ฐ๊ฟ ์ ํํ๋ฉฐ ๋ฌด์ฌ์ฒ์ผ๋ก ์ ์
๋๋ค.
๋ณธ ํ๋กํ ํ์
๊ฐ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ์ CBD (Component Based Development) ์ํํธ์จ์ด ๊ณตํ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ด์ฉ, ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ํ๋ก๊ทธ๋จ์
๊ฐ๋ฐํ๊ณ ์๋ฌธํ์ ์ธ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ณด์ GIS ๊ธฐ๋ฐ์ ์นจ์์ํฉ์ ํตํด์ ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ ๊ฐ๋ฐํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์๋ฎฌ๋ ์ดํฐ๋ XPSWMM, GATE2018
๋ชจ๋ธ์ ์ถ๋ ฅ์ ๋ณด๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์ํ๋๋ฉฐ, ์ ์ ๋ ๋ชจ๋ธ์ ํ์ฉ์ฑ์ ์ํ์ฌ ์๋ฎฌ๋ ์ดํฐ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์
๋ ฅ์๋ฃ์ ์๋ํ ๋ฐ ๋ค์ํ ๊ธฐ๋ฅ์ ๊ฒํ ํ์ฌ ์๋ฎฌ๋ ์ดํฐ์
๋ฐ์ํ๋ค. ์นจ์๋ถ์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ณ ๋ํํ๊ธฐ ์ํด์ ์งํ์๋ฃ, ๊ฐ์ฐ์๋ฃ ๋ฐ ๊ธฐํ ์๋ฃ๋ฅผ ์
๋ ฅํ์ฌ ๋์ ์ง์ญ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๊ณต๊ฐ์ฑ๊ณผ ๊ฐ์ฐ์ ์๊ฐ์ ๋ณ๋์ฑ์ ์ ์ํ๋ค.
๋ํ, ๊ด๋ฆฌ์ ๋ฐ ์ฌ์ฉ์ ์ค์ฌ์ ๋ชจํ์
๋ ฅ ์๋ฃ๋ฅผ ๊ด๋ฆฌํ ์ ์๋๋ก ์ธํฐํ์ด์ค๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ค๊ณํ์๋ค.
ํ๋กํ ํ์
๊ฐ๋ฐ์ ์ํ ์ฐ๊ตฌํ๋ฆ์ ์๋์ ๊ฐ๋ค.
์ฒซ์งธ, ์ ํ์ฐ๊ตฌ ๋ฐ ๊ด๋ จ๋ฌธํ ๊ณ ์ฐฐ์ ํตํ XPSWMM ๋ฐ GATE2018 ๋ชจ๋ธ์ ์ ์ฉ์ฑ์ ํ์ธํ๋ค.
๋์งธ, XPSWMM ๋ฐ GATE2018์ ์ถ๋ ฅ๊ฒฐ๊ณผ์ ๊ฐ์ฐ๋ถ์๋ชจ๋ ์ถ๋ ฅ๊ฐ์ ์ฐ๊ณ ๊ฐ๋ฅํ ์ฐ๊ณ๋ชจ๋ ๋ฐ ๋ฐ์ดํฐ ๊ตฌ์กฐ ์ค๊ณ ๋ฐ ์ ์ฉํ๋ค.
์
์งธ, ๊ธฐ๋ฅ์๊ตฌ์ฌํญ(๋ถ์์ ๋ณด ๊ฐ์ํ ๊ธฐ๋ฅ, ๋ชจ์๊ฒฐ๊ณผ ๊ทธ๋ํ ๋ฐ ์ฐจํธ ๊ฒฐ๊ณผ)์ ๊ณ ๋ คํ ๋ฐ์ดํฐ, ํ๋ฉด์ค๊ณ๋ฅผ ํตํด์ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ์ ๊ฐ์ํ ๊ธฐ๋ฅ ์ค๊ณ ๋ฐ ๊ฐ๋ฐํ๋ค.
๋ท์งธ, ๋์ถ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ์ ํ ๋๋ก ์ค์ XPSWMM ๋ฐ GATE2018 ๋ชจ๋ธ์ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ์ ๋น๊ต๋ถ์ํ๋ ๊ฒ์ฆ ๋ฐ ํ
์คํธ ๋จ๊ณ๋ฅผ ํตํด์ ๋ณธ ํ๋กํ ํ์
์ ์ ๋ขฐ์ฑ์
ํ๋ณดํ๋ค.
Fig. 1์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์์ ํ๋กํ ํ์
๊ฐ๋ฐํ๋ฆ์ด๋ฉฐ, ํ๋กํ ํ์
๋ด XPSWMM, GATE2018, ๊ฐ์ฐ๋ถ์๋ชจ๋์ ํตํ ์ค๊ณ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด์๋ค.
Fig. 1. Prototype Development Flow
2. ์ฐ๊ตฌ๋ํฅ
2.1 XPSWMM
XPSWMM ๋ชจํ์ ๋ฏธ๊ตญ XP Software์์ EPA SWMM ๋ชจํ์ ์ฌ์ฉ์ ์ธก๋ฉด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ๋ฉ์ธ ์์ง ๊ตฌ์ฑ์ SWMM ๋ชจ๋ธ๊ณผ ๊ฐ์ผ๋ฉฐ, ๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก
๋์์ ์ญ ๋๋ ๋ฐฐ์๋ฅผ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ์ ์ญ ๋ฐ ํ์๋ ๊ด๋ง์ ํฌํจํ๋ ๋์์ ์ญ์ ๋ํ ์ ์ถ๋ชจ์๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ๋ชจ๋ธ์ด๋ค. ๋จ์ผ ๋ฐ ์ฐ์ ๊ฐ์ฐ์ ์ํ ๊ณ์ฐ์ด ๊ฐ๋ฅํ๊ณ
๊ฐ์ฐ๊ฐ๊ฒฉ ์ค์ ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ๋ณต์กํ ๊ด๋ก ์ค์ ๊ณผ ๋์ ์ ์ญ์ ๊ฐ์ฐ๋ก ๋ฐ์ํ๋ ์ ์ถ๋๊ณผ ๋ฐฐ์๊ด๋ง์์ ์ ์ถ๋ ์ถ์ ๋ฐ ์ ๋ฅ๋, ์๋ฅ๋ ๋ฑ์ ์ฐ์ ๊ฐ๋ฅํ๋ค.
๊ตญ๋ด ๋์์นจ์ ๋ชจ์๊ด๋ จ ์ฐ๊ตฌ์ 60 % ์ด์์ SWMM๋ชจํ์ ์ด์ฉํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ(Lee et al., 2022), Lee and Yeon(2008)์ XPSWMM๋ชจํ์ ์ด์ฉ ๋ฐฐ์์์ค ๋ถ์กฑ๊ณผ ์ธ์์ ์์น์ผ๋ก ์ธํ ์นจ์ํด์์ ์ํํ์ฌ, ๊ฑด๋ฌผ์ ์ํฅ์ด ๊ณ ๋ ค๋ ์๊ฐ๋๋ณ ์นจ์์ฌ, ์นจ์๋ฉด์ ์ ์ฐ์ ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ
์ํํ๋ค. Cho et al.(2011)์ 2009๋
๋ถ์ฐ ์ง์คํธ์ฐ๋ก ์นจ์๊ฐ ๋ฐ์ํ BEXCO ๋ฐ ์ผํ
์ํฐ ์ฃผ๋ณ ์นจ์์ฌ๋ก๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ๊ฑด๋ฌผ ๋ฐ ๋๋ก๊ฐ 2D ์นจ์ํด์์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ ๋์ ์ผ๋ก
๋ถ์ํ์ฌ ๋๋ก ๋ฐ ๊ฑด๋ฌผ์ ์ํฅ์ ๊ณ ๋ คํ ์นจ์ํด์์ด ๋น๊ณ ๋ คํ ๊ฒฝ์ฐ ๋๋น 19 % ์ด์์ ์นจ์์ ํฉ๋๊ฐ ๋๋ค๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋์ถํ์๋ค. Lee et al.(2008)์ SWMM์ ์ด์ฉํด ๋น๋๋ณ ํ์๋์ ์ฐ์ ํ์์ผ๋ฉฐ, UNET ๋ชจํ๊ณผ ์ฐ๊ณํ์ฌ ํ์์๋ฅผ ์ฐ์ ํ๊ณ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ์ 3D ์งํ๊ณต๊ฐ๊ณผ ์ ๋ชฉํ์ฌ ์นจ์์ง์ญ ๋ฒ์์ ์ ๋๋ฅผ
ํ๊ฐํ์๋ค.
2.2 GATE2018
GATE2018 ๋ชจํ์ ๋์
์งํฅ๊ณต์ฌ์์ ์ค์๊ท๋ชจ ๊ฐ์ฒ์ฌ์
์ง๊ตฌ ๋ฐฐ์๊ฐ๋ฌธ ์ ์ ๊ฒฐ์ ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ๊ฐ๋ฐ๋๋ค. ์์ค๋ฌผ์ ์ฒ๋ฆฌ๋ฅ๋ ฅ๊ณผ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ ์ ์์ผ๋ฉฐ,
๊ฐ์ฐ ๋๋ ์ ๋์ ์ํด ์ง๊ตฌ ๋ด์ ์นจ์๋๊ณผ ์นจ์ํํ๋ฅผ ๋ถ์ํ์ฌ ์ด์ ์ ํฉํ ์์ค๋ฌผ(๋ฐฐ์๋ฌธ, ๋ฐฐ์๊ฐ๋ฌธ, ๋ฐฐ์์ฅ ๋ฑ)์ ๊ณํํ๊ณ ๊ฒํ ํ๋๋ฐ ์ด์ฉํ ์
์๋ค. ๋ชจํ์ ์ ์ฉํ ์ ์๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ๋ฐ ์์ค๋ฌผ์ ์ข
๋ฅ๋ Sluice Gate, Flap Gate, Pump Gate, Box ์๊ฑฐ, ์ํ ์๊ฑฐ,
์ํ ์ ๊ด, ๋ฌผ๋์ด๋ก ์ด 7๊ฐ์ง๊ฐ ์๋ค.
Hwang et al.(2012)๋ GATE2018์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ณ ์ ๋ฐ ์์์๊ฐ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋๊ฒฝ์ง ๋ฐฐ์ ์ํฅ์ ๋ถ์ํ์๋ค. Lee(2019)๋ GATE2018์ ์ด์ฉํ์ฌ ์๋ณด๊ฐ์ฐ์ ์๊ฐ๋ถํฌ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์๊ฐ๋๋ณ ๋์์ง์ญ์ ๋ํ ์นจ์ ํ๋ฅ ์ ์ฐ์ ํ์๋ค.
๊ธฐ์กด XPSWMM, GATE2018 ๋ชจ๋ธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ ์ ์ฉ ๋ฐ ์ฌ์ฉ์ค์ฌ์ ์ฐ๊ตฌ์์ผ๋ฉฐ, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ค์ ํ์ฅ์์ ์ฌ์ฉ๊ฐ๋ฅํ ํ๋กํ ํ์
์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ด
์๋ค.
3. ์นจ์๋ถ์ ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์์คํ
์ค๊ณ
3.1 CBD (Component Based Development) ๊ฐ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ
์ํํธ์จ์ด ๊ฐ๋ฐ์ฃผ๊ธฐ๋ฅผ ์ํํธ์จ์ด ๊ณตํ์ ์ ์ฉํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ํํธ์จ์ด ๊ฐ๋ฐ์ ์ํ ํ๋, ์ ์ฐจ, ๊ธฐ๋ฒ์ ์ฒด๊ณ์ ์ผ๋ก ์ ๋ฆฌํ ์ ์๋ CBD (Component
Based Development) ๋ฐฉ์์ ์ด์ฉํ์ฌ ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ํ๋ก๊ทธ๋จ ๊ฐ๋ฐ๊ณผ ์ํํธ์จ์ด ์์ฐ์ฑ๊ณผ ์์ ์ฑ ํ๋ณด๋ฅผ ์ํด ์ํํธ์จ์ด ๊ฐ๋ฐ์์ญ ๋ฑ
๋ค์ํ ๋ถ์ผ์์ ํ์ฉํ๋ CBD ๊ฐ๋ฐ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ด์ฉํ์๋ค. ์ปดํฌ๋ํธ ๋จ์์ ๋ชจ๋(Module)์ ์กฐ๋ฆฝํ์ฌ ์์คํ
์ ๊ตฌ์ถํ๋ ๋ชจ๋ ๋ฐ ์ปดํฌ๋ํธ ์กฐ๋ฆฝ ๋ฐฉ์์
์ด์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ๋ฐ๋ ์ปดํฌ๋ํธ์ ์ฌ์ฌ์ฉ์ฑ์ ๊ทน๋ํํ ์ ์๋ ๊ฐ์ฒด์งํฅ์ผ๋ก ๊ฐ๋ฐํ๋ฉฐ, ํ๋ก๊ทธ๋จ ๊ฐ๋ฐ์ ์ํด ๋ชจ๋ธ์ ์ ์ ํ๊ณ ๋ชจํ์ ์
๋ ฅ๊ณผ ์ถ๋ ฅ ๋ชจํ์
๋ฐฐ๊ฒฝ, ์ฌ์ฉ์ ์ธํฐํ์ด์ค ๋ฐ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ฅผ ์ ์ํ๊ณ ์ํํ ์ ์๋ ๊ฐ๋ฐ ์ํคํ
์ฒ๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค.
ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๋์์ง์ญ์ ์นจ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ์์ฐํ๊ธฐ ์ํด ๋์ฉ๋์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์์ ์ฐ๊ฒฐ์ด ์๋ ์
๋ ฅ ํ์ผ ๊ธฐ๋ฐ์ ์์ฉ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ผ๋ก ์ ์ํ๋ฉฐ,
์
๋ ฅ์๋ฃ์ ๊ฐ์ํ๋ฅผ ํตํด ์
์ถ๋ ฅ ์ ๋ณด ์์ฐ์ ์ํด Stand-alone ๋ฐฉ์์ผ๋ก ๊ฐ๋ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ํ๋ก๊ทธ๋จ ์ด์ฉ์์ ๊ฐ๋
์ฑ๊ณผ ํธ์์ฑ์ ์ํด ๋ชจํ์ ์
์ถ๋ ฅ
์ ๋ณด ๊ด๋ฆฌ ๊ธฐ๋ฅ์ ํ๋ฉด์์ ์ ์ดํ ์ ์๋๋ก ํ๋ฉด์ ์ ์ํ๊ณ , ์์คํ
๋ชจ๋์ ๋ชจ๋ ๊ฐ์ ์ฝํ ๊ฒฐํฉ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋๋ก ํ์ฌ ๋ชจ๋์ ์ฌ์ฌ์ฉ์ฑ์ ๋์ผ ์ ์๋๋ก
๊ตฌํํ์๋ค. ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ๋ชจ๋ํ๋ฅผ ํตํด ๊ธฐ๋ฅ์ ์ธ๋ถํํ์ฌ ๊ฐ๋ฐ ์์ฐ์ฑ๊ณผ ์ฌ์ฌ์ฉ์ฑ์ ๋์ฌ ์ ์ฐํ๊ฒ ๋ง๋ค ์ ์๋ ์ค๊ณ ๊ธฐ๋ฒ์ ์ ์ฉํ์๋ค. Fig. 2๋ ํ๋กํ ํ์
์ ๊ตฌ์ฑํ ์ ์ด ๋ฐ ์คํ๋ชจ๋์ ๋์ํํ ๊ทธ๋ฆผ์ด๋ค.
Fig. 2. Module Architecture
3.2 ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค ์ค๊ณ
ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ํ๋ก๊ทธ๋จ ๊ตฌํ์ ํ์ํ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ์ฅํ๊ณ ์ค๋ณต์ฑ์ ์ ๊ฑฐํ๊ธฐ ์ํด ๊ธฐ๋ฅ ๋ฐ ์ปดํฌ๋ํธ ๊ฐ์ ๋ฐ์ดํฐ ๊ณต์ ๋ฅผ ์ํด ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ฅผ ํ์ฉํ์๋ค.
ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๊ฐ๋ฐํ๊ธฐ ์ํด ๋์ฉ๋ ๊ด๊ณํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ฅผ ํ์ฉํ์ง ์๊ณ ๋น๊ต์ ๊ฐ๋ฒผ์ด ํ์ผ ๊ธฐ๋ฐ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ฅผ ํ์ฉํ๋ฉฐ. ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค ๊ด๋ฆฌ์์คํ
์
๋นํด ๋๊ท๋ชจ ์์
์๋ ์ ํฉํ์ง ์์ง๋ง, ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ํ๋ก๊ทธ๋จ ๊ท๋ชจ์์์ ์ฒ๋ฆฌ์๋๋ ๊ฐ์ฉ ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ๊ฐ์ฐ์ ๋ณด, ์ง์ญ์ ๋ณด, GIS์ ๋ณด๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก
์ ์ถ์
๋ถ์์ ํตํด ์ต์ข
์ ์ผ๋ก ๋ถ์๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋์ถํ๋ค. Fig. 3์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์ ๋ํ ๊ฐ๋
์ ์ค๊ณ์์ ๋์ํํ ๊ทธ๋ฆผ์ด๋ค.
3.3 ๊ฐ์ฐ๋ ์ฐ์
๊ฐ์ฐํ์์ ๊ธฐ์ ๋ฐ ์งํ์ ์ธ ์์ฐ์์์ ๋ฐ๋ผ ๋ณํ์ ํญ์ด ๋์ด ์ด๋ฅผ ์ ํํ๊ฒ ์์ธกํ๊ฑฐ๋ ํ์
ํ๊ธฐ๋ ์ด๋ ต๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์๋ฌธํ์ ์ผ๋ก ์ด์ฉ๋๋ ๊ฐ์ฐ์ ๋ํ
ํด์์ ํด๋น ์ง์ ์ ๊ณผ๊ฑฐ ๊ด์ธก์๋ฃ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ํต๊ณํ์ ์ธ ๊ธฐ๋ฒ์ ์ด์ฉํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋ ๋๋ ๊ฐ์ฐ๋น๋ ํด์์ ์ค์ํ๊ณ , ์ ํฉ๋ ๊ฒ์ ๊ธฐ๋ฒ์ ๋ฐํ์ผ๋ก
์ ์ ๋ ์ต์ ๋ถํฌํ์ ์ง์๊ธฐ๊ฐ๋ณ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ์ฐ์ ํ์๋ค.
Fig. 3. Database Architecture
3.3.1 ์์์๊ฐ ์ง์๊ธฐ๊ฐ๋ณ ์ฐ์ต๋๊ฐ์ฐ๋ ์ฐ์
๊ณผ๊ฑฐ ์ค๊ณ๊ฐ์ฐ๋ ์ฐ์ ์ ์ง์๊ธฐ๊ฐ์ ๋ํ ์ง์๊ธฐ๊ฐ ํ๋๋ก ๊ฒฐ์ ํ์์ผ๋, ์ต๊ทผ์๋ ์ฒจ๋ํ์๋ ๋๋ ์ ๋ฅ์ฉ๋์ ์ต๋๋ก ํ๋ ๊ฐ์ฐ์ง์๊ธฐ๊ฐ์ธ ์๊ณ์ง์๊ธฐ๊ฐ(Critical
Duration) ๊ฐ๋
์ด ๋์
๋์ด ์ต๋ํ ๋ง์ ์ง์๊ธฐ๊ฐ์ ๊ฐ์ฐ๋ ์๋ฃ๋ฅผ ์์ง์ด ํ์ํ๋ฉฐ. ๋ณธ ํ๋กํ ํ์
๊ฐ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํด ์ฒญ์ฃผ๊ธฐ์์ง์ฒญ๊ณผ ์ฒ์๊ธฐ์๋์์
๊ฐ๊ฐ 1967๋
๊ณผ 1973๋
๋ถํฐ ๊ด์ธก๋ ๊ฐ์ฐ์๋ฃ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ง์๊ธฐ๊ฐ๋ณ ์ต๋๊ฐ์ฐ๋ ์๋ฃ๋ฅผ ์ด์ฉํ์๋ค.
3.3.2 ์์์๊ฐ ์ง์๊ธฐ๊ฐ๋ณ ์ฐ์ต๋๊ฐ์ฐ๋ ์ฐ์
๊ฐ์ฐ๊ฐ๋์ ์ฐ์ ์ ํ์ํ ์ง์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ์์์๊ฐ ์ง์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ผ๋ก์จ, ์ฐ์ ๋ ์ง์๊ธฐ๊ฐ๋ณ ๊ณ ์ ์๊ฐ ์ง์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ๋ถ๋จ์์ ์์์๊ฐ ์ง์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ผ๋ก
๋ณํํ์ฌ ์ฌ์ฉํ์ฌ์ผ ํ๋ค(MOLTMA, 2012). ์ด์ ๊ฐ์ด ๊ณ ์ ์๊ฐ ๊ฐ์ฐ๋ ์๋ฃ๋ฅผ ์์์๊ฐ ๊ฐ์ฐ๋ ์๋ฃ๋ก ๋ณํํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๊ณ ์ ์๊ฐ-์์์๊ฐ ํ์ฐ๊ณ์๋ฅผ ํ์ฉํ๋ ๋ฐฉ์์ด ํ์ฉ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ(MOCT, 1999), ํ์ฐ๊ณ์์ ์ด๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๋์ถ๋ ํ๊ท์์ Eq. (1)๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์ฌ๊ธฐ์, Y๋ ํ์ฐ๊ณ์, X๋ ๊ณ ์ ์๊ฐ(hr)์ด๋ค.
์์์๊ฐ์ ๋ํ ์ง์๊ธฐ๊ฐ๋ณ ์ต๋๊ฐ์ฐ๋์ ์๊ฐ ๋จ์ ๊ฐ์ฐ ์๋ฃ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ฐ์ ๋ ๊ฐ์ฐ๋์ ๊ณ ์ ์๊ฐ์ ๋ํ ์ง์๊ธฐ๊ฐ๋ณ ์ต๋๊ฐ์ฐ๋์ ๊ณ ์ ์๊ฐ-์์์๊ฐ ํ์ฐ๊ณ์๋ฅผ
์ ์ฉํ์ฌ ์ฐ์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ง์๊ธฐ๊ฐ 10๋ถ ๋ฐ 60๋ถ ์ฐ์ต๋๊ฐ์ฐ๋์ ์๋ฃ์ ์ ๋ขฐ๋ ๋ฐ ๋ถ์์ ์ ํ๋๋ฅผ ๋์ด๊ธฐ ์ํ์ฌ 10๋ถ ๋จ์ ๊ฐ์ฐ ์๋ฃ๋ก๋ถํฐ ์ง์
์ฐ์ ํ์๋ค.
3.3.3 ๊ฐ์ฐ๋น๋ ํด์์ ํตํ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋ ์ฐ์
ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ํ์ ์์ ๋ถ ์ฐํ ๊ตญ๋ฆฝ๋ฐฉ์ฌ์ฐ๊ตฌ์์์ ๊ฐ๋ฐํ FARD2006 ๋ชจํ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฐ์ ํ์๋ค. ์
๋ ฅ์๋ฃ๋ ๊ธฐ์์ฒญ ๊ดํ ์ฒญ์ฃผ, ์ฒ์ ๊ด์ธก์์ ์ง์๊ธฐ๊ฐ๋ณ
๊ฐ์ฐ๊ธฐ๋ก์ ๋ํ์ฌ ์์์๊ฐ ์ง์๊ธฐ๊ฐ๋ณ ์ต๋๊ฐ์ฐ๋์ ์ ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ ๊ด์ธก์์ ๊ด์ธก ๊ธฐ๋ก์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๊ณ ์ ์๊ฐ ์ง์์๊ฐ๋ณ ์ต๋๊ฐ์ฐ๋์ ์ฐ์ ํ๊ณ , ์ด์
๊ณ ์ ์๊ฐ-์์์๊ฐ ํ์ฐ๊ณ์๋ฅผ ์ ์ฉํ์ฌ ์ต์ข
์ ์ธ ์์์๊ฐ์ ๋ํ ์ต๋๊ฐ์ฐ๋ ์ฐ์ ํ์๋ค. ํ๋ฅ ๊ฐ์ค ๋ชจ๋ฉํธ๋ฒ์ ํ์ฉํ์ฌ ๋งค๊ฐ๋ณ์๋ฅผ ์ถ์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ ํฉ๋
๊ฒ์ ์ ํตํด Gumbel ๋ถํฌ์ ์ํ ๊ฐ์ฐ๋์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ผ๋ก ์ฐ์ ํ์๋ค.
3.3.4 ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๊ฐ๋์ ์ ๋
์๊ณ์ง์์๊ฐ์ ํ์์ ์ถ๋ถ์์ ์ํด์๋ ๋์์ ์ญ์ ๋ฐ๋ผ 10๋ถ ๋๋ 15๋ถ ๋จ์์ ์ง์์๊ฐ๋ณ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋ ์๋ฃ๊ฐ ์ด์ฉ๋๋ฉฐ. ํ์ ๋๋ฌ์๊ฐ์ด ์์ฃผ ์งง์
์์ ์ญ์์ ์ ์ถ๋ถ์์ ์ค์ํ ๊ฒฝ์ฐ ๋ ์งง์ ์ง์์๊ฐ์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ด ์ด์ฉ๋๋ค. ์ง์์๊ฐ๋ณ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ๊ฐ์ฐ๊ฐ๋๋ก ๋ณํํ ํ ๊ตญ๋ด์์ ๋ณดํธ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๊ณ
์๋ Talbot, Sherman, Japanese, General ํ์ 4๊ฐ์ง ์ ํ์ ๋ํด ์ต์์์น๋ฒ์ผ๋ก ์ฌํ๋น๋๋ณ ๊ฐ์ฐ๊ฐ๋-์ง์์๊ฐ์ ๊ด๊ณ์์
๊ตฌํ์์ผ๋ฉฐ, ์์ ๋ค์ Eqs. (2)~(5)๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์ฌ๊ธฐ์, I๋ ๊ฐ์ฐ๊ฐ๋(mm/hr), t๋ ๊ฐ์ฐ์ง์์๊ฐ(min), a, b, c, d, e, f, g, h, i, j๋ ์ง์ญ์์์ด๋ค.
3.3.5 ๋ฉด์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋
๊ฐ์ฐ๊ฐ ๋ฐ์ํ๊ณ , ํธ์ฐ์ ์ค์ฌ์ผ๋ก๋ถํฐ ๋ฉ์ด์ง์๋ก ๊ฐ์ฐ๋์ ๊ฐ์ํ๋ค. ๋ํ, ์ ์ญ์ ๋ด๋ฆฐ ์ด ๊ฐ์ฐ๋์ ์ ์ญ๋ฉด์ ์ผ๋ก ๋๋์ด์ค ๋ฉด์ ๊ฐ์ฐ๋์ ํตํ์ฌ ์ ์ญ
์ ์ฒด์ ๋ฑ๊ฐ ์ฐ๋๊น์ด ์ถ์ ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ์ด๋, ์ ์ญ์ ๋ฉด์ ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฉด์ ๊ฐ์ฐ๋์ ์ ์ ์์์ง๊ฒ ๋๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ๊ฐ์ฐ์ ๊ณต๊ฐ๋ถํฌ ๋ฐ ์ด๋ ๋ฑ์ผ๋ก
์ธํ์ฌ ์ ์ญ ์ ์ฒด์ ๋์ผํ ๊ฐ์ฐ๋์ ๊ธฐ๋กํ์ง๋ ๋ชปํ๋ฏ๋ก ๋ฉด์ ๊ฐ์ฐ๋์ ์ง์ ๊ฐ์ฐ๋๋ณด๋ค ์์์ง๊ฒ ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ์ง์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋๊ณผ
๋ฉด์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋๋ฉฐ, ์ ์ญ๋ฉด์ ์ด 25.9ใข ์ด์์์ ๋ฉด์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ์ ์ฉํ์ผ๋ฉฐ, ์ฐ์ ๋ ์ง์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ๋ฉด์ ์ฐ๋ํ์ฐ๊ณ์(Areal Reduction
Factor, ARF)๋ฅผ ๊ณฑํ์ฌ ๋ฉด์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ์ฐ์ ํ์๋ค.
3.3.6 ์ฅ๋จ๊ธฐ ๊ฐ์ฐ๋
์ฐ์ ๋ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์ ์๊ฐ๋ถํฌ๋ฅผ ํตํ์ฌ ์ค๊ณํ์๋ ์ฐ์ ์ ์ ์ฉ๋๋ค. ํ์ฌ ์ฃผ๋ก Huff 4๋ถ์๋ฒ์ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋ ์๊ฐ ๋ถํฌ์ ์ ์ฉํ๋ค. Huff 4๋ถ์๋ฒ์
๊ฐ์ฐ๋์ ์๊ฐ์ ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ๋ฌด์ฐจ์ ์๊ฐ๋ถํฌ๊ณก์ ์์ ์ฐ๋์ ์ต๋๋์ด ๊ฐ์ฐ ์ด๊ธฐ 1/4 ๊ตฌ๊ฐ์ ์์นํ๋ค๋ฉด 1๋ถ์, 2/4 ๊ตฌ๊ฐ์ ์์นํ๋ฉด 2๋ถ์,
3/4 ๊ตฌ๊ฐ์ ์์นํ๋ฉด 3๋ถ์, ๋ง์ง๋ง ๊ตฌ๊ฐ์ ์์นํ๋ฉด 4๋ถ์๋ก ๊ท์ ํ๋ค. Huff 4๋ถ์๋ฒ ์ค ๊ฐ์ฐ์ ์ด๊ธฐ์์ค์ด ๋ง์ 1, 2๋ถ์๋ ํ๋ฅ ๊ฐ์ฐ๋์
๋ฐ๋ฅธ ํ์๋์ด ๋ฎ๊ฒ ์ฐ์ ๋๋ค. ์ค๊ณํ์๋์ ๊ณผ์ ์ฐ์ ์ ํผํ๊ธฐ ์ํ์ฌ 3๋ถ์๋ฒ์ ์ฑํํ์ฌ ์ ์ฉํ๋ค(MOLTMA, 2012). ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์ฉ๋๋ Huff ๋ถ์๋ 3๋ถ์์ด๋ค.
์ฅ๊ธฐ ๋ชจ์๋ 1๋
์ด์์ ๊ฐ์ฐ ์ ๋ณด๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ผ๋จ์์ ์ ์ถ ๋ชจ์๋ฅผ ์ ์ฉํ ์ ์๋๋ก ํ๋ฉฐ ์ฅ๊ธฐ๊ฐ์ฐ๋ ๊ธฐ์์ฒญ์์ ๊ณ์ธกํ 32๋
์ ์ผ๊ฐ์ฐ ์ ๋ณด๋ฅผ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์
์ ์ฅํ๊ณ ์ฌ์ฉ์ ๋๋ ๋ชจ๋ธ๋ง ๋ชฉ์ ์ ๋ฐ๋ผ 1๋
๋จ์์ ๊ฐ์ฐ๋ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ด์ฉํ๋ค. ์ฅ๊ธฐ ๋ชจ์๋ฅผ ์ํ ๊ฐ์ฐ์๋ฃ๋ ๊ธฐ์์ฒญ ๊ธฐ์์๋ฃ ๊ฐ๋ฐฉํฌํธ(KMA, 2022)์ 69๊ฐ์ ๊ด์ธก์ง์ , 1988๋
๋ถํฐ 2019๋
๊น์ง 32๊ฐ๋
์ ์ผ ๋จ์ ๊ฐ์ฐ๋ ์๋ฃ๋ฅผ ์ด์ฉํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ธ๋ถ์ ์ธ ๊ฐ์ฐ ์ ๋ณด๋ก๋ ๋๋
๋์ ๋์ผ์
ํ๊ท ํ์, ์จ๋, ์๋์ต๋ ์๋ฃ๋ฅผ ์์งํ์ฌ ์ด์ฉํ์๋ค.
3.4 ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์
์ถ๋ ฅ ์ค๊ณ
ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์
๋ ฅ๋๋ ์
๋ ฅ์ ๋ณด์ ์ถ๋ ฅ์ ๋ณด, ์ค๊ฐ๊ณผ์ ์ ๋ฐ์๋๋ ๋ถ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ค๊ณํ๊ณ ์ฌ์ฉ์ ์ธก๋ฉด์์๋ ์นจ์ ๋ฐ ์ ์ถ๋ชจ์์ ํ์ํ ์งํ์ ๋ณด์ธ
ํ ์๋, ํ ์ง์ด์ฉ๋, ์ง์ ์ ๋ณด ๋ฑ์ ์
๋ ฅํ์ฌ GIS์์ ๋ณด์ฌ์ค ์ ์๋๋ก ํ๋ค. Fig. 4๋ ์๋ฎฌ๋ ์ดํฐ๋ก ์
๋ ฅ๋๋ ๋ฐ์ดํฐ์ ์ถ๋ ฅ๋๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋์ํํ ๊ทธ๋ฆผ์ด๋ค.
Fig. 4. I/O Design of Simulator
3.5 XPSWMM, GATE2018 ๋ชจ๋ธ ์ฐ๊ณ
๋์ ์ง์ญ์ ์ ์ถ๋ชจ์๋ฅผ ์ํด 1์ฐจ์ ๊ด๋งํด์์ ์ํํ๋ฉฐ, ๊ด๋ง ์๋ฃ์ ์งํ์๋ฃ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ฌ 2์ฐจ์ ์นจ์ํด์์ ์ํํ๋ค. ์งํ ์๋ฃ๋ฅผ ๊ฒฉ์๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ์ฌ
๋์์ง์ญ ๋ด์ ํ๋ฆ์ ๋ชจ์ํ ์ ์๋ TUFLOW ๋ชจ๋์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ฌ XPSWMM์ ๊ฒฐ๊ณผ์ธ .OUT ํ์ผ๊ณผ 2D ๋ถ์์ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ณด๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ GIS
๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์นจ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ฐ๊ณํ๋ค. Fig. 5๋ XPSWMM ๋ชจ๋ธ ์ฐ๊ณ ํ๋ก์ธ์ค๋ฅผ ๋์ํํ ๊ทธ๋ฆผ์ด๋ค.
๋์์ง์ญ์ ์นจ์ํด์์ GATE2018 ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ํตํด์ ์ํํ๋ฉฐ. ํ์ํ ์
๋ ฅ ์๋ฃ์ธ ๊ฐ์ฐ, ์ ์ถ๋, ์งํ ์๋ฃ ๋ฑ์ ์
๋ ฅ ๋ฐ์์ ์
๋ ฅ์๋ฃ๋ก ํ์ฉํ๋ค.
Fig. 6์ GATE2018 ๋ชจ๋ธ ์ฐ๊ณ ํ๋ก์ธ์ค๋ฅผ ๋์ํํ ๊ทธ๋ฆผ์ด๋ค.
๊ฐ์ฐ์๋ฃ ์
๋ ฅ์ ์ํด์ ๊ธฐ์์ฒญ์ ์๋ฃ๋ฅผ ํ์ฉํ ์ฅ๋จ๊ธฐ ๊ฐ์ฐ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๋น๋๋ณ-์ง์์๊ฐ๋ณ ๊ฐ์ฐ๊ฐ๋๋ฅผ ํ์ฉํ ๋จ๊ธฐ๊ฐ์ฐ, ์์ ์ค์๊ฐ ๊ฐ์ฐ๋
์ ๋ณด๋ฅผ ํ์ฉํ๋ค. ๋ฐฐ์์ ์ญ ์ ๋ณด๋ฅผ ์
๋ ฅํ์ฌ ๋ฌผ์ ํ๋ฆ๋ฐฉํฅ, ์งํ๋ฉด ๊ฒฝ์ฌ, ์ ์
ํํ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์์ ์ญ์ ๊ฒฐ์ ํ๋ค. ์ ์ญ ์ ์ถ๋ ์ฐ์ ์ ์ฌ์ฉ๋๋ ๊ฐ์ฐ-์ ์ถ๊ด๊ณ๊ณก์
์ํด ์์นํ ์งํผ๋ณต๋๋ฅผ ์ด์ฉํ๋ค.
์ ์ญ ์ ์ถ๋ ์ฐ์ ์ ์ฌ์ฉ๋๋ ์ ์ญ ํน์ฑ์ธ์ ์ฐ์ ์ ์ํ์ฌ ์์นํ๊ณ ๋ชจํ(DEM), ํ ์๋(Soil), ํ ์งํผ๋ณต๋(Land Use) ์๋ฃ๋ฅผ ์ฐ๊ณํ์์ผ๋ฉฐ,
ํ ์๋์ ํ ์งํผ๋ณต๋๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ ์ถ๊ณก์ ์ง์ ๊ฐ์ ์ฐ์ ํ์ฌ ์ ์ญํน์ฑ์ ๊ณ ๋ คํ๊ณ ๋์์ง์ญ์ ํ ์ด์ด์ฉ์ ๋ํ ๋ถ์์๋ฃ ์ฐ๊ณํ์ฌ ๋ฉด์ , ๊ธธ์ด, ๊ฒฝ์ฌ, ํ์ฒ,
์ ์ถ๊ณก์ ์ง์ ๋ฑ์ ์ ์ญ์ ํน์ฑ ์ฐ๊ณํ์๋ค. ๋์ ์ง๊ตฌ์ ์ค์น๋๋ ๋ฐฐ์์์ค๋ฌผ ๋๋ ๋ฐฉ์ฌ์์ค๋ฌผ์ ๋ํ ์ ์์ ์
๋ ฅ, ์ ์ฅ, ๊ด๋ฆฌํ์ฌ ๋ฐฐ์์ ํ์ํ ์ ๋๊ณ์๊ฐ์
๊ณ์ฐํ์ฌ ์ฐ๊ณํ์๋ค.
Fig. 5. XPSWMM Model Linkage Design
Fig. 6. GATE2018 Model Linkage Design
4. ํ๋กํ ํ์
๊ตฌํ
4.1 ๋์์ง์ญ ์ ์
ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ์๊ตฌ์ฌํญ์ ๋์์ง์ญ์ ์ ์ถ ๋ฐ ์นจ์๋ชจ์๋ฅผ ์ํ์ฌ DEM, ์นจ์ํ์ ๋, ํ ์ง์ด์ฉ๋ ๋ฑ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ๊ด๋ฆฌํ๊ณ ๊ฐ ๋ชจํ์
์
์ถ๋ ฅ ์ ๋ณด๋ฅผ ์์ฐํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. Fig. 7์ ๊ด๋ฆฌ์ ๋ฐ ์ฌ์ฉ์ ์ธก๋ฉด์์๋ ๊ฐ๋
์ฑ๊ณผ ๊ฐ์์ฑ์ ๋์ด๊ธฐ ์ํด์ ๋์์ ์ญ์ ๋ค์ํ ์งํ์ ๋ณด๋ฅผ ํตํด ๋ชจํ์ ์
๋ ฅ์๋ฃ๋ฅผ ์์ฐํ๊ณ ๋ชจํ์ ์ถ๋ ฅ์๋ฃ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค.
Fig. 7. Topographic Map of Target Area
4.2 XPSWMM ๋ฐ GATE2018 ๋ถ์
XPSWMM ๋ฐ GATE2018์์ ์ ์ํ๋ ๋ถ์๊ฒฐ๊ณผ ์ ๋ณด๋ฅผ ์
๋ ฅํ๊ณ ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ์๋ฎฌ๋ ์ดํฐ UI ํ๋ฉด์ผ๋ก ์ถ๋ ฅํ๋ค.
Fig. 8์ XPSWMM, GATE2018 ๋ชจ์๊ฒฐ๊ณผ ์ถ๋ ฅํ๋ฉด์ด๋ฉฐ, ๋์์ง์ญ์ ์ ์ถ๋ชจ์๊ฒฐ๊ณผ(์ ์ถ๋, ์์ฌ), ์นจ์๋ชจ์๊ฒฐ๊ณผ(์นจ์์ฌ, ์นจ์์ง์ญ), ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๋ณด๊ณ ์
์ถ๋ ฅ ๋ฐ GIS ๊ธฐ๋ฐ์ ๋ชจ์๊ฒฐ๊ณผ ํ์ถ๊ณผ ๋์์ง์ญ ๋ถ์ ๊ฐ๋ฅํ๋ค.
Fig. 8. XPSWMM (Up). GATE2018 (Down) Result
4.3 ์นจ์๊ตฌ์ญ ์๋ฎฌ๋ ์ด์
๊ฒฐ๊ณผ
์ฐ์ยท๊ด์ยท์นจ์๋ชจ๋ธ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฒญ์ฃผ์ ์์ด์ฒ ์ผ๋์ ์ ๋ฅ์กฐ ์ค์น ์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ด์์นจ์๋ฅผ ๋ถ์ํ์๋ค. ์นจ์๋ชจ์๋ ์ ๋ฅ์กฐ ์ค์น ์ ํ๋ก ๊ฐ์ฐ๋ฐ์ ํ 30๋ถ,
50๋ถ, 70๋ถ, 90๋ถ, 110๋ถ, 130๋ถ, 150๋ถ์ผ๋ก ๋ชจ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์นจ์๋ฉด์ , ์นจ์์ฌ ๋ฑ์ ๋น๊ต๋ถ์ํ์๋ค.
Fig. 9์ ๊ฐ์ด ์ ๋ฅ์กฐ ์ค์น ์ ๊ณผ ํ๋ฅผ ๋น๊ตํ์์ ์๊ฐ์ด ๊ฒฝ๊ณผํ๋ฉด์ ์ ๋ฅ์กฐ ์ค์น ์ ์ ์นจ์๋ฉด์ ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๋ฐ๋ฉด, ์ค์นํ๋ 60๋ถ๊น์ง ์ฆ๊ฐํ๋ค ๊ทธ ์ดํ๋ ๋ฉด์ ์
๋ณํ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ชจ์ ๋์๋ค. ์นจ์๋ฉด์ ์ ์ฐจ์ด๋ ์ต๋ 1,675ใก๋ก ๋ชจ์๋์์ผ๋ฉฐ, ์ ๋ฅ์กฐ ์ค์น์ ๋ํ ์นจ์์ ๊ฐ์ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ถ์๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋์ถ๋์๋ค.
Fig. 9. Simulation Results of Flooded Area
5. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ ์นจ์ํผํด ์๋ฐฉ์ ์ํ ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ์๋ฎฌ๋ ์ดํฐ ํ๋กํ ํ์
๊ฐ๋ฐ์ด๋ค. ์นจ์ํผํด๋ฅผ ์๋ฐฉํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๊ฐ์ฐ์๋ณด๋ฅผ ํตํ ์๊ฐ์ฐ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ
ํตํด์ ์ ์ ์ ์ธ ์นจ์๋ถ์ ๋ชจ์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋์ถํ๊ณ ์ฆ๊ฐ์ ์ธ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ํตํด ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค์ ํ์ฉ๊ณผ ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ํตํ ์๋ฐฉ์ด ํ์ํ๋ค. XPSWMM, GATE2018๊ณผ
๊ฐ์ ์ ์ถ ๋ฐ ์นจ์๋ชจ๋ธ์ ์ด์ฉํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ๋ฌธ์ ์ธ ์ฌ์ฉ๋ฅ๋ ฅ๊ณผ ๋ณต์กํ ๋ถ์์ ์ฐจ๋ก ์ฌ์ฉ์ ๋ํ ํ๊ณ์ฑ์ด ์กด์ฌํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํ์๋์ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ์๋ฎฌ๋ ์ดํฐ ํ๋กํ ํ์
๊ฐ๋ฐ์ ํตํด์ ๊ด๋ฆฌ์ ๋ฐ ์ฌ์ฉ์ ์ค์ฌ์ ์ธํฐํ์ด์ค๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๊ณ GIS๋ฐ์ดํฐ ๋ฐ ๊ฐ์์ ๋ฐ์ดํฐ(๊ทธ๋ํ, ์ฐจํธ ๋ฑ)๋ฅผ ์ ๊ณตํ์ฌ ์ฆ๊ฐ์ ์ด๊ณ ์ ์ ์ ์ธ ๊ตญ์ง์ฑ
์ง์คํธ์ฐ ์นจ์๋์์ ์ํ ์๋ฎฌ๋ ์ดํฐ ๊ฐ๋ฐ์ ์ํ ํ๋กํ ํ์
์ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค.
๊ฐ๋ฐ๋ ํ๋กํ ํ์
๊ตฌํ์ ํตํด์ ์
๋ ฅ์๋ฃ์ ์ถ๋ ฅ์๋ฃ์ DB๊ตฌ์กฐ ์ ํฉ์ฑ์ ํ์ธํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ณผ๊ฑฐ๊ฐ์ฐ ๋ฐ์ดํฐ ๋ฐ ๋ฐฉ์ฌ์์ค ์ ๋ณด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ํ๋กํ ํ์
๊ตฌํ์
ํตํด ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ์ ๋์ถํ์๋ค. ํ๋กํ ํ์
์ ํตํด ๋์ถ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ์ XPSWMM ๋ฐ GATE2018 ์นจ์๋ชจ์๊ฒฐ๊ณผ์ ๊ฐ์ผ๋ฉฐ, ๊ด๋ฆฌ์ ๋ฐ ์ฌ์ฉ์ ์ค์ฌ์ DB๊ตฌ์กฐ์
UI๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ง์์ ์ธ ์นจ์๋ชจ์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋์ถ์ ์ํ ํด๋ก ํ์ฉ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ ์ถฉ๋ถ๋ํ๊ต ๊ตญ๋ฆฝ๋ํ์ก์ฑ์ฌ์
(2022)์ง์์ ๋ฐ์ ์์ฑ๋์์.
References
Cho, W. H., Han, K. Y., Hwang, T. J. and Son, A. L. (2011). โ2-D Inundation analysis
in urban area considering building and road.โ Journal of The Korean Society of Hazard
Mitigation, Vol. 11, No. 5, pp. 159-168 (in Korean).
Collins, B., Balmforth, D., Rooke, D., Scott, J., Wilkinson, M., Davies, P. and Fox,
T. (2011). Infrastructure, engineering and climate change adaptation: Ensuring services
in an uncertain future, Royal Academy of Engineering, London, UK.
Hwang, D. J., Kim, B. G. and Shim, J. G. (2012). โAnalysis of the effects of cropland
drainage by selection of fixed and random rainfall.โ Korean Journal of Irrigation
and Drainage, Vol. 19, No. 1, pp. 64-76 (in Korean).
Intergovernmental Panel On Climate Change (IPCC) (2021). IPCC sixth assessment report:
Climate change.
Kim, G. Y., Byeon, S. S., Jang, S. Y. and Bae, M. G. (2020). Current status and trends
of heavy rain damage in chungbuk, Chungbuk FOCUS, pp. 1-28 (in Korean).
Korea Meteorological Administration (KMA) (2016). Annual climatological report (in
Korean).
Korea Meteorological Administration (KMA) (2017). Annual climatological report (in
Korean).
Korea Meteorological Administration (KMA) (2020). Annual climatological report (in
Korean).
Korea Meteorological Administration (KMA) (2022). Precipitation analysis zone. Available
at: https://data.kma.go.kr/stcs/grnd/grnd RnList.do?pgmNo=69 (Accessed: October 20,
2022).
Lee, H. J. (2019). Calculation of farmland flooding probability according to the
time distribution of forecast rainfall, Doctoral Dissertation, Graduate School of
Seoul National University (in Korean).
Lee, J. H. and Yeon, K. S. (2008). โFlood inundation analysis using XP-SWMM model
in urban area.โ Journal of The Korean Society of Hazard Mitigation, Vol. 8, No. 5,
pp. 155-161 (in Korean).
Lee, J. M., Lee, S. H. and Kang, T. U. (2008). โInundation analysis on the region
of lower elevation of a new port by using SWMM5 and UNET model - Yongwon-dong, Jinhae-si.โ
Journal of Korean Society on Water Environment, Vol. 24, No. 4, pp. 442-451 (in Korean).
Lee, S. S., Kim, B. M., Choi, H. J. and Noh, S. J. (2022). โA review on urban inundation
modeling research in South Korea: 2001-2022.โ Journal of Korea Water Resources Association,
KWRA, Vol. 55. No. 10, pp. 707-721. DOI: https://doi.org/ 10.3741/JKWRA.2022.55.10.707
(in Korean).
Ministry of Construction, & Transportation (MOCT) (1999). Year water resources management
technique development research report, Vol. 1, Korean Probable Rainfall Map (in Korean).
Ministry of Land, Transport and Maritime Affairs (MOLTMA) (2012). Design flood estimation
tips.