์ต์
๊ท
(Woonggyu Choi)
1iD
๋น ๋น ์ผ ์์
( Pa Pa Win Aung)
2iD
์ฐ์กํ ์๋ผ๋น์นด
( Sanyukta Arvikar)
3iD
์ฐจ๊ธฐ์ถ
(Gichun Cha)
4iD
๋ฐ์นํฌ
(Seunghee Park)
5โ iD
-
์ ํ์ โค ์ฑ๊ท ๊ด๋ํ๊ต ๊ธ๋ก๋ฒ์ค๋งํธ์ํฐ์ตํฉ์ ๊ณต ์๋ฐํตํฉ๊ณผ์
(Sungkyunkwan University โค toco717@skku.edu)
-
์ ํ์ โค ์ฑ๊ท ๊ด๋ํ๊ต ๊ธ๋ก๋ฒ์ค๋งํธ์ํฐ์ตํฉ๊ณตํ๋ถ ์๋ฐํตํฉ๊ณผ์
(Sungkyunkwan University โค ppwinaung06@skku.edu)
-
์ ํ์ โค ์ฑ๊ท ๊ด๋ํ๊ต ๊ธ๋ก๋ฒ์ค๋งํธ์ํฐ์ตํฉ๊ณตํ๋ถ ์์ฌ๊ณผ์
(Sungkyunkwan University โค sanyukta.28@g.skku.edu)
-
์ ํ์ โค ์ฑ๊ท ๊ด๋ํ๊ต ๊ธ๋ก๋ฒ์ค๋งํธ์ํฐ์ตํฉ๊ณตํ๋ถ ์ฐ๊ตฌ๊ต์, ๊ณตํ๋ฐ์ฌ
(Sungkyunkwan University โค ckckicun@skku.edu)
-
์ข
์ ํ์ โค ๊ต์ ์ ์ โค ์ฑ๊ท ๊ด๋ํ๊ต ๊ฑด์คํ๊ฒฝ๊ณตํ๋ถ ๊ต์, ๊ณตํ๋ฐ์ฌ
(Corresponding Author โค Sungkyunkwan University โค shparkpc@skku.edu)
Copyright ยฉ 2021 by the Korean Society of Civil Engineers
ํค์๋
๋
ธํํ ๊ต๋, ๊ท ์ด, ์์, ์ ์ง๊ด๋ฆฌ, BIM, ์ฆ๊ฐํ์ค
Key words
Aging bridges, Cracks, Damage, Maintenance, BIM, Augmented reality
1. ์ ๋ก
2030๋
์ด ๋๋ฉด ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ์ ์ฒด ๊ต๋ ์ค 21,737๊ฐ์๊ฐ ๊ณต์ฉ์ฐ์ 30๋
์ด์์ด ๋๋ฉฐ, ๊ต๋ ๋
ธํํ์ ๋ฐ๋ผ ๋ถ๊ดด ์ํ๋๋ ๋์์ง๋ค(Park et al., 2020). ํ์ง๋ง ์ด๋ฅผ ๊ด๋ฆฌํ ์ ์๋ ์ ๋ฌธ์ธ๋ ฅ์ด ๋ถ์กฑํ๊ณ , ๋
ธํํ ๊ต๋์ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ๋ ์ ๋ฌธ ์์ ๊ด๋ฆฌ๊ฐ๋
๊ด์ ์ก์ ๊ฒ์นจ์ผ๋ก ์งํํ๋ ๋ฑ ์ฃผ๊ด์ ์ธ ์๊ฒฌ์ด ํฌํจ๋์ด
์ ๋ขฐ์ฑ ์ ํ์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ์กด์ฌํ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ๊ตญ๋ด์ธ์ ์ผ๋ก ๋
ธํํ ๊ต๋์ ๊ด๋ฆฌํ ์ ์๋ ๋ค์ํ ์ ๋๋ฅผ ๋ง๋ จ๋์์ง๋ง, ๊ธฐ์กด 2D ๋๋ฉด๊ณผ ๋ฌธ์๋ก
๊ด๋ฆฌ๋๊ณ ์๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํ ์๋ฃ๋ ์ฌ์ฉ์์ ์ ์ํ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ด๋, ํ์
์
๋ฌด๋ก ์งํํ๊ธฐ์๋ ๋ฌธ์ ์ ๋ค์ด ๋จ์ ์๋ค.
์ด๋ฌํ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ณ ์ BIM์ ํ์ฉํ์ฌ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ค์ ์ํ๋๊ณ ์๋ค. ์ ์ง๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํ ์ฃผ์ BIM ์ฐธ์กฐ ํ์ค์ธ IFC(Industry
Foundation Classes)๋ฅผ ํ์ฅํ์ฌ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ์ธํ๋ผ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ์ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, BIM์ ์ฌ์ฉ์ SDC(Spatial Development
lifeCycle)์ ํ๊ฒฝ ๊ฐ๋ฐ์ ์ ๋ต์ ์ธ ์ญํ ์ ๋ด๋นํ๊ณ ์๋ค(Kalogianni et al., 2020). ํ๊ตญ์์ค์์ ๊ณต๋จ์ 2018๋
BIM์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์ ์ง๊ด๋ฆฌ ๋ฐ ์ ๊ฒ์
๋ฌด์ ํ์ํ ์ ๋ณด๋ฅผ ๊ด๋ฆฌํ๊ณ ์ ๊ฒ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ์ ๊ฒ ์ด๋ ฅ์ ์กฐํํ ์ ์๋ BIM๊ธฐ๋ฐ
์ ์ง๊ด๋ฆฌ์ ๋ณด ๊ด๋ฆฌ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค.
์ต๊ทผ์๋ BIM๋ง์ ์ฌ์ฉํ์ง ์๊ณ , BIM๊ณผ ์ฐ๊ณํ์ฌ ICT/IoT๋ฅผ ํ์ฉํ๊ฑฐ๋, AR/VR๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฐ์ ํ์ค ์ตํฉํ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๋ฐํ
์ํ๋๊ณ ์๋ค. ํ์ฅ์์ ๊ด๋ฆฌ์๊ฐ ์ก์์ผ๋ก ์ ๊ฒ ํ ์ข
์ด ์ธ๊ด์กฐ์ฌ๋ง๋์ ์๊ธฐ๋ก ๊ธฐ๋กํ๊ณ CAD ์ ์ฐ๋ง์ ๊ธฐ๋กํ์ฌ์ผ ํ์ง๋ง, ์ด๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ณ ์ ICT(Information
& Communication Technology)๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ํด๋์ฉ PC์ ๋๋ฉดํ ๋ 2D CAD ์ธ๊ด์กฐ์ฌ๋ง๋์ ๊ธฐ๋กํ๋ฉด, ํด๋ผ์ฐ๋๋ฅผ ํตํด BIM
๋ชจ๋ธ์ ์๋ ๊ธฐ๋ก์ ํตํด ์๊ธฐ๋ก ์์ฑ๋๋ ์ธ๊ด์กฐ์ฌ๋ง๋์ ์ ์ฐํ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํ๊ณ ์๋ค(Lee et al., 2022). ๋๋ถ์ด Unity 3D Engine์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ ์ฐ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ BIM ๋ชจ๋ธ๊ณผ ์ฐ๊ฒฐํ๊ณ , DB์ ํต์ ์ ํตํด ๋ชจ๋ฐ์ผ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ UI(User
Interface)๋ก ์ฌ์ฉ์๊ฐ ํ์ธํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ ์ ์๋์๋ค. ๋ํ, ์ค๊ณ๋ BIM ๋ชจ๋ธ์ ํ์ฅ์ AR์ ํตํด ํ์ค๋ก ๊ตฌํํ์ฌ BIM์ ๊ธฐ๋ก๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ
AR(Augmented Realty)๋ฅผ ์์
์์ ์
๋ฌด ํจ์จ ํฅ์๊ณผ ๊ฐ๊ด์ ์ธ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ์ํ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์์คํ
๊ฐ๋ฐํ์๊ณ (Choi, 2009), ๊ฑด์ค ํ์ฅ์ ํ๋์ ์ธ ๊ฒ์ฌ๋ฅผ ์ํ ๋ชฐ์
ํ AR ๋์คํ๋ ์ด๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ํ์ฅ ๊ฒ์ฌ ๋ฐฉ์์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํ์๋ค(Portalรฉs et al., 2018).
์ด์ฒ๋ผ ์ ๋ขฐ์ฑ ์๋ ๊ต๋ ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์งํ๋์์ง๋ง, ์์ง๊น์ง ํ์ฅ์์ BIM ๋ชจ๋ธ๊ณผ ํ์ค ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋น๊ตใ๋์กฐ๊ฐ ์ด๋ ต๋ค(Yoon and Lee, 2023). ์ด๋ฌํ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ๊ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฑด์คํ์ฅ์์ ์ฌ์ฉํ ์ ์๋ AR ๊ฒ์ธก์ง์ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ๊ฐ๋ฐํ๋ค. AR ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ํ๊ตญ๋๋ก๊ณต์ฌ
๊ฒ์ธก ๋งค๋ด์ผ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํญ๋ชฉ์ ๋ถ๋ฅํ๊ณ , BIM ํ์ ๋ชจ๋ธ๊ณผ ๊ฒ์ธก ๋ฉํ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ชจ๋ฐ์ผ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ํตํด ์๊ฐํ ํ ์ ์๋๋ก BIM to AR๋ก ๊ตฌํํ์๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก BIM ๋ชจ๋ธ ๋ฐ ๊ฒ์ธก๋ฐ์ดํฐ, BIM to AR์ ํตํฉํ โ๊ฑด์คํ์ฅ ๊ฐ๋
์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ๋ฐฉ์โ์ ์ ์ํ๋ค.
2. ๋ฐฉ๋ฒ๋ก
2.1 BIM to AR ์๊ฐํ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ BIM ๋ชจ๋ธ์ AR ํ๊ฒฝ์ ๊ตฌํํจ์ ํตํด ๊ฒ์ธก ๊ฐ๋
์์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ์ง์ํ๊ธฐ ์ํจ์ด๋ค. ์์ค๋ฌผ์ ์์ ๋ฐ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ ๋ฉ๋ด์ผ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ฅ์์
์ ๊ฒ ๊ฐ๋
์์ ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด์ง์์ด ๊ฐ๋ฅํ ๋ฐ์ดํฐ๋ก ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ด ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ๊ท ์ด, ๊ท ์ด์ด ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ๊ณผ๊ฑฐ ์์ ์ด๋ ฅ ๋ฐ ๋ณด์ ์ด๋ ฅ ๋ฑ์ ๋์์ผ๋ก ์งํํ๋ค.
๋งค๋ด์ผ ๋ถ์์ผ๋ก ๋ถ๋ฅ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ C# ์ฝ๋ฉ์ ํตํด XLSX ๋ฐ์ดํฐ ์ ์ฒ๋ฆฌ ๋ฐ ์๊ฐํ ๊ตฌํ ํ
์คํธ๋ฅผ ์งํํ๊ณ , AR๊ธฐ๊ธฐ BIM ๋ ๋๋ง ํ
์คํธ, ์ฌ์ฉ์
์ธํฐํ์ด์ค ๋ชจ๋์ ๋ฐ์ดํฐ ์๊ฐํ ํ
์คํธ๋ Unity 3D Engine์ ํ์ฉํ์ฌ Fig. 1๊ณผ ๊ฐ์ด ์งํํ๋ค.
2.2 ๊ฑด์ค ํ์ฅ ๊ฐ๋
์์ ์์ ๊ฒ๊ฒ ๊ฒ์ธก์์ ์ ์
์์ ์ ๊ฒ๋ฑ์ ๋ชฉ์ ์ ํ์ฅ์กฐ์ฌ ๋ฐ ๊ฐ์ข
์ํ์ ์ํด ์์ค๋ฌผ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ , ๊ธฐ๋ฅ์ ๊ฒฐํจ๊ณผ ๋ด์ฌ๋์ด ์๋ ์ํ์์ธ์ ๋ฐ๊ฒฌํ๊ณ , ์ด์ ๋ํ ์ ์ํ๊ณ ์ ์ ํ ๋ณด์,
๋ณด๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ์กฐ์น๋ฐฉ์ ๋ฑ์ ์ ์ํจ์ผ๋ก์จ ์์ค๋ฌผ์ ์์ ์ ํ๋ณดํ๊ณ ์ ํจ์ ์๋ค. ๊ตญํ ๊ตํต๋ถ์ ๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์์ ์์ค๋ฌผ์ ์์ ๋ฐ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ์ ๊ดํ ํน๋ณ๋ฒ
์ 21์กฐ ๋ฐ ๊ฐ์ ๋ฒ ์ํ๋ น ์ 17์กฐ์ ๋ฐ๋ผ โ์์ค๋ฌผ์ ์์ ๋ฐ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ ์ค์ ์ธ๋ถ์ง์นจ(์์ ์ ๊ฒใ์ง๋จ ํธ)โ์ ์ ๊ณตํ์ฌ ๋ฒ ์ 7์กฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ 1์ข
์์ค๋ฌผ,
์ 2์ข
์์ค๋ฌผ ๋ฐ ์ 3์ข
์์ค๋ฌผ์ ์ ๊ธฐ์์ ์ ๊ฒ, ์ ๋ฐ์์ ์ ๊ฒ, ๊ธด๊ธ์์ ์ ๊ฒ, ์ ๋ฐ์์ ์ง๋จ์ ์ ์ฉํ์๋ค. ๊ด๋ฆฌ์ฃผ์ฒด๋ ์๊ด ์์ค๋ฌผ๋ก ์์ ๋ฐ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ๊ณํ์
์๋ฆฝํ์ฌ ์ฒด๊ณ์ ์ด๊ณ ์ผ๊ด์ฑ ์๋ ์์ ์ ๊ฒ ์ค์๋ฅผ ๋ช
์ํ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์, ๊ฒ์ธก ๊ฐ๋
์์ ์์ ์ ๊ฒ ์
๋ฌด์ง์์ ์ํด ๊ณต์์ ์ธ ์ธ๋ถ์ง์นจ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ฅ ์ ๊ฒ
์ ๊ฒํ ํด์ผ ํ ๋ถ๋ถ์ ๋ํ ์ฒดํฌ๋ฆฌ์คํธ๋ฅผ ์์ฑํด์ผ ํ๋ค. ์์ ์ ๊ฒ ์
๋ฌด์ ๊ฒฝ์ฐ Fig. 2์ ๊ฐ์ด ์ ๊ธฐ์์ ์ ๊ฒ, ์ ๋ฐ์์ ์ ๊ฒ, ์ ๋ฐ์์ ์ง๋จ, ์ ๋ฐ์์ ์ ๊ฒใ๊ธด๊ธ์์ ์ ๊ฒ ๋ฐ ์ ๋ฐ์์ ์ง๋จ ์ค์๊ฒฐ๊ณผ ๊ฒํ , ๋ณด์ใ๋ณด๊ฐ ์ค์, ๋ณด์ใ๋ณด๊ฐ ํ์ธ์ 6๋จ๊ณ๋ก
์ด๋ฃจ์ด์ ธ ์์ผ๋ฉฐ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์์ ์ ๋๋ ํ์ฅ ํ๊ฒฝ์ ๋ฐ๋ผ ๊ธด๊ธ์์ ์ ๊ฒ, ์์ ์กฐ์น ์ดํ์ ๊ณผ์ ์ด ์งํ๋๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ์ฅ์์ ๊ฐ๋
์์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์์ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก, ๊ธฐ์กด ์ ๊ฒ ๋ฐ ์ง๋จ๊ณผ์ ์์ BIM ํ์ฉ์ด ๊ฐ๋ฅํ ๋ถ๋ถ์ ์ ํํด์ผ ํ๋ค. ์ ๊ธฐ์์ ์ ๊ฒ์
๊ฒฝ์ฐ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ๋ฐ ๊ฐ์ฌ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ํ์ฅ์กฐ์ฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ํ๋ณํ, ์ธ๊ด์กฐ์ฌ(๊ฒฐํจ ๋ฐ ์ํ์์ธ ๋ฐ๊ฒฌ ์ ์ฌ์ง ์ดฌ์)๋ฅผ ์ค์ํ๋ฉฐ ํ์ฌ์ ์ด์ ์ ์ํ ๋น๊ต๊ฒํ ๋ฅผ
์งํํ๊ณ , ์ด๋ฌํ ๊ฒฝ์ฐ, AR์ ํ์ฉํ์ฌ ๊ณผ๊ฑฐ ์ ๊ฒ ์ฌ๋ก์ ํ์ฅ๊ฒ์ธก ์ ํ์ํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์๊ฐํ ํ๋ค๋ฉด, ๊ฐ๋
์์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์์ ํฐ ์ ์ผ๋ก ์์ฉํ
์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ ๊ธฐ ์์ ์ ๊ฒ์ ๋ถ๋ถ์ ๋ํด AR์ ์ ์ฉํ๊ณ , ์ ๋ณ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ก๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ด ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ๊ท ์ด, ๊ท ์ด์ด ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ๊ณผ๊ฑฐ
์ด๋ ฅ(์์ ์ด๋ ฅ, ์์ ์์ธ, ์ ์ฌํ ์์ ๋ณด์ใ๋ณด๊ฐ ์ฌ๋ก ๋ฑ)์ด๋ฉฐ, ์ด ๋ฐ์ดํฐ๋ค์ ์ฆ๊ฐํ์ค์ ํ์ฉํด ํ์ฅ์์ ์๊ฐํ๋ฅผ ์งํํ์๋ค.
Fig. 2. Work Flow Chart of Safety Management
2.3 3D ์์ง ๊ธฐ๋ฐ AR ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
AR ํ๊ฒฝ ๊ตฌ์ฑ์ ์ํด ๋์ค์ ์ผ๋ก ๋ง์ด ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ Unity 3D Engine์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. Unity๋ 3D ํ๊ฒฝ๊ณผ ์ํธ์์ฉ ์ปจํ
์ธ ๋ฅผ ์ ์ํ๊ธฐ
์ํ ๋๊ตฌ๋ก, ๊ฐ๋ฐ์์ ํธ๋ฆฌํ ์์
ํ๊ฒฝ์ ์ง์ํ๋ฉฐ, ์คํฌ๋ฆฝํธ ๋น๋ฉ์ ํตํด ๊ฒฐ๊ณผ๋ฌผ์ ํ
์คํธ๊น์ง ๊ฐ๋ฅํ ํตํฉ๊ฐ๋ฐํ๊ฒฝ(Integrated Development
Enviroment, IDE)๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ค(Kim et al., 2017). ๋ํ, BIM ๋ชจ๋ธ์ ์ถ๋ ฅ ํ์ฅ์์ธ FBX๋ฅผ Unity ๊ฐ๋ฐ ํ๊ฒฝ ์
๋ก๋ ์ง์๊ณผ, AR ํ๊ฒฝ ๊ตฌ์ฑ์ ํ์ํ UI(User Interface)์
๋์์ธ Tool์ ์ง์ํ๋ค. ์์ฑ๋ ๊ฐ๋
์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ์ฌ์ฉ์์ ๋ชจ๋ฐ์ผ ๋๋ฐ์ด์ค ๊ธฐ์ข
์ ๋ฐ๋ผ ์๋๋ก์ด๋, IOS ๋ฑ์ผ๋ก ์ถ๋ ฅํ ์ ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ BIM ๋ชจ๋ธ์ AR ํ๊ฒฝ์ผ๋ก ๊ตฌํํ๊ณ , BIM ๋ชจ๋ธ์ด ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ ์ ๋ณด๋ ๊ฒ์ธกํ๊ฒฝ์์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ์ํด ์ธ๋ถ ์ง์นจ์ ๋ฐ๋ผ ์๊ฐํ ํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ
์ ๋ณํ์๊ณ , ๊ฐ๋ฐ ํ๋ก์ธ์ค๋ Fig. 3์ ๊ฐ์ ์งํ๋๋ฉฐ, ์ธ๋ถ ์ง์นจ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ฅ์์ ์ฌ์ฉํ ์๊ฐํ ๋ด์ฉ์ด ๊ตฌ์ฑ๋๋ฉด, ์ ํฉํ ์๊ฐํ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ ํํ๋ค. ๊ฐ๋
์๊ฐ ํ์ฅ์์ ์งํํ๋ ์ ๊ฒ์
๋ฌด,
์ฃผ์์ ๊ฒ๋ถ์ ํ์ธ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ์
๋ฌด๋ ์ฒดํฌ๋ฆฌ์คํธ๋ก ํ์ถํด ์งํ๋ ์
๋ฌด์ ๋ํ ํ์
๋ฐ ์งํ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ์๋ฉด๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ๊ฒํ ๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ ํญ๋ชฉ์ ๋ฌธ์
์์ฒด๋ฅผ ์๊ฐํ ํ์ฌ ํ์ถํ๊ฑฐ๋, ํ์ฅ ์ ๊ฒ ๊ณผ๊ฑฐ ์ด๋ ฅ, ๋ณด์ใ๋ณด๊ฐ ์ด๋ ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ฐ์ฒด ์ ํ ์ ํ์ถ๋๋ ์ด๋ฒคํธ ํ์์ ์ ํํ๋ค. AR๋ก ์๊ฐํํ BIM
๋ชจ๋ธ์ ์ธ๊ด์กฐ์ฌ๋ง๋์ ์ํด ๊ท ์ด์ด ๋ชจ๋ธ์ ์
๋ ฅ๋ ํํ์ด๋ฉฐ, ๊ธฐ๋ก๋ ๊ท ์ด์ ๊ฒฝ์ฐ Unity ์์์ ๊ฐ์ฒด๋ก ๋ณํํ์ฌ ํด๋ฆญ์ ๋ฐ์๋๋ ์ด๋ฒคํธ ํ์๊ณผ ์ฐ๋ํ์ฌ
๊ฒํ ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ณผ์ ์ดํ Unity 3D Engine์ ํ์ฉํ์ฌ AR ์ฌ์ฉ์ ์ธํฐํ์ด์ค ์ ์ฉ ๋ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์๊ฐํ๋ฅผ ์งํํ๊ฒ ๋๋ค.
Fig. 3. AR Environment Development Process
2.4 AR ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
๊ณผ ๋ฐ์ดํฐ ๋ ์ดํฌ ์ฐ๋
Unity๋ก ๊ตฌํ๋ AR ํ๊ฒฝ UI ๊ฐ์ฒด๊ณผ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ฐ๋์ํค๋ ์์
์ด ์๊ตฌ๋๋ฉฐ, ๋ฐ์ดํฐ ์ฐ๋์ Fig. 4์ ๊ฐ์ด ์งํ๋๋ค. ์ ๊ฒ ๋์ ๊ต๋์ ๋ํ ์ ์ฒด ๋ฐ์ดํฐ๋ ๋ฐ์ดํฐ ๋ ์ดํฌ์ ์ ์ฅ๋์ด ์๊ณ , ๋คํธ์ํฌ ํ๊ฒฝ ์ํ ์ฌ๋ถ์ ๋ฐ๋ผ 2๊ฐ์ง ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๋๋๋ค.
๋คํธ์ํฌ ํ๊ฒฝ์ด ์ํํ ๊ฒฝ์ฐ ๋ฐ์ดํฐ ๋ ์ดํฌ์์ ๊ฐ๋
์๊ฐ ์ํ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ์ ๋ณํ์ฌ AR ํ๊ฒฝ์ ์๊ฐํํ ๊ฐ์ฒด์ ์ฐ๋ํด ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์์งํ๊ณ ์๋
๋ชจ๋ฐ์ผ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ํตํ์ฌ ์ถ๋ ฅํ๊ฒ ๋๋ค. ๋คํธ์ํฌ ํ๊ฒฝ์ด ์ํํ์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ, ๊ฐ๋
์๊ฐ ์ํ๋ ๋ฐ์ดํฐ์ ์ค์๊ฐ ์ฐ๋์ด ๋ถ๊ฐ๋ฅํ๋ฏ๋ก Unity์ ๋ก์ปฌ
์์
๋ฒ๋ค์ ํ์ฉํ๋ค. ๋ก์ปฌ ์์
๋ฒ๋ค์ด๋, ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๋คํธ์ํฌ ํ๊ฒฝ์ด ์ํํ์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ, ๋ก์ปฌ ๋๋ฐ์ด์ค์ ์ ์ฅ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ถ๋ ฅํ ์ ์๋ ๊ธฐ๋ฅ์ด๋ค.
๋ก์ปฌ ์์
๋ฒ๋ค์๋ ๋ถ์ฌ์ ๋ณด, ๋จธํฐ๋ฆฌ์ผ, ์์์ด๋ ฅ ๋ฑ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๋น์ผ ์งํํ์ผ ํ ๊ฒ์ธก์
๋ฌด ์ง์ ๋ฐ์ดํฐ ์ค ์ ๋ณ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ค์ด ์ ์ฅ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ๋ค๋ฅธ
๊ต๋์ ๋ํ ๊ฒ์ธก์
๋ฌด ์งํ์ ๋คํธ์ํฌ๊ฐ ์ฐ๊ฒฐ๋ ํ๊ฒฝ์์ ๋ฐ์ดํฐ ์
๋ฐ์ดํธ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ํ ๊ต๋์ ๋ํ ์ํํ ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด ์งํ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค.
์ต์ข
์ ์ผ๋ก ๊ฐ๋
์๊ฐ ๋ชจ๋ฐ์ผ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ํตํ AR ํ๊ฒฝ ๊ตฌ๋์ ์ํด์ ๋ฐ์ดํฐ ๋งค์นญ ๊ณผ์ ์ด ํ์ํ๋ค. ๋ฐ์ดํฐ ๋งค์นญ์ ๊ตฌํ๋ AR ํ๊ฒฝ์ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์์ด์ฝ
ํฐ์น ์ ๋ํ๋ ๊ฐ์ฒด์ ํ์ถํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋งค์นญํ๋ ๊ณผ์ ์ด๋ค. ๋ฐ์ดํฐ ๋ ์ดํฌ์ ์ ์ฅ๋ ๊ต๋ ์ ๋ณด ๋ฐ์ดํฐ๋ Data.xlsx์ ๊ฐ์ ์์
ํ์์ผ๋ก ์ ์ฅ๋์ด
์์ง๋ง, Unity Engine์์๋ ์์ฒด์ ์ผ๋ก ์์
๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ถ๋ฌ์ค๋ ํ์์ ์ง์ํ๊ณ ์์ง ์์ผ๋ฉฐ, ์์
๋ฐ์ดํฐ ๋ํ ๊ธฐ๊ณ๊ฐ ์ฒ๋ฆฌํ ์ ์๋ ์ธก๋ฉด์์
xlsx ํ์์ ํน์ ์ํํธ์จ์ด์ ์์กด์ ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ csv ํ์์ ๊ถ์ฅํ๋ค(Kim, 2013). ๋ฐ์ดํฐ ๋งค์นญ ๊ณผ์ ์ AR ํ๊ฒฝ ๋ฐ์ดํฐ ์ฐ๊ณ๋ฅผ ์ํ ๋ฐ์ดํฐ ์ ์ฒ๋ฆฌ, Unity ํ๊ฒฝ์ ๋ฐ์ดํฐ ์ ์ฉ์ ์ํ ์ค๋ธ์ ํธ ๋งค์นญ, ์ ์ฉ๋ ๋ฐ์ดํฐ์ ์๊ฐํ
๊ตฌํ ํ
์คํธ๋ก ์ด 3๋จ๊ณ๋ก ์งํ๋๋ฉฐ Table 1์ ์ ์ ๋์ง ์์ Raw Data์ด๋ค.
Fig. 4. Data Integration Flow Using Unity
Table 1. Raw Data
Systems
|
Logical
Data Name
|
Physical
Data Name
|
Data classification
|
Tag
|
Field Name
(Logic)
|
Field type
|
Field Value Range
|
Terms (standard)
|
Terms English abbreviations
|
โฆ
|
Detection
|
Detection
Plan Information
|
prcss_ plan_ info
|
Detection Management
|
Detection_ Planning_ Information
|
Detection Process Activity Name
|
string
|
50
|
Work Contents
|
job_cd
|
โฆ
|
Activity measures
|
number
|
ใ
|
the amount of measurement
|
enwk_amnt
|
Activity Measurement Units
|
string
|
50
|
a unit of measurement
|
enwk_unt
|
Detection History
|
prcss_ his_ info
|
Detection Management
|
Detection_ Planning_ Information
|
Prior Activity
|
string
|
50
|
Prior work
|
prec_job
|
Prior Activity Progress Chart
|
number
|
ใ
|
Prior work
Progress rate
|
prec_job_ prgs_rt
|
Follow-up Activity
|
string
|
50
|
Follow-up Work
|
aft_job
|
Activity Distribution
|
string
|
50
|
Work Distribution
|
job_spsm
|
Activity Distribution Parameters
|
string
|
50
|
Work Distribution Value
|
job_spsm_val
|
Activity Performance Crew Type
|
string
|
50
|
Working group type
|
wkgr_kind
|
โฆ
|
โฆ
|
๊ต๋ ์ ๊ฒ์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํด XLSX ํ์์ผ๋ก ์ ์ฅ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ํ์์ ํ์ฅ์๋ Unity ์์์๋ ๋ถ๋ฌ์ฌ ์ ์๊ณ , ๋ชจ๋ฐ์ผ ๋๋ฐ์ด์ค๋ฅผ ํตํด
๋ง์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์๊ฐํํ๋ ๋ฐ ์ด๋ ค์์ด ์๋ค. 1๋จ๊ณ์์ ์ด๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ธฐ ์ํด Raw Data์ธ .xlsx ํ์ฅ์๋ฅผ Unity ์์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ฝ์ด์ฌ
์ ์๊ฒ ํ๋ค. 2๋จ๊ณ๋ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ํ๋ ์ค๋ธ์ ํธ์ ์ํ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ์ถํ ์ ์๊ฒ ์ค๋ธ์ ํธ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ฐ๊ฒฐ์ํค๋ ๊ณผ์ ์ด๋ฉฐ, ์์ 2๋จ๊ณ์ ๊ณผ์ ์
ํฌํจํด ์ฌ์ฉ์๊ฐ ๋ณด๋ AR ํ๋ฉด์ ํด๋ํฐ์ด๋ ํ๋ธ๋ฆฟ PC๋ก ํ์ธํ๋ ๊ณผ์ ๊น์ง C# Scrips๋ฅผ ํตํด ํ ๋จ๊ณ๋ก Fig. 5์ ๊ฐ์ด ๊ตฌํํ๋ค.
Fig. 5. AR Environment Data Linkage Flow
3. ๊ฒ์ธก ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์์ ์ํ AR ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
๊ฐ๋ฐ
3.1 BIM to AR ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
๊ตฌํ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ BIM ๋ชจ๋ธ๊ณผ ํ์ค ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋น๊ตใ๋์กฐ๋ฅผ ํตํด ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ์ง์ํ๊ธฐ ์ํด AR ํ๊ฒฝ์ ํ์ฉํ ๊ฒ์ธก ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ๊ฐ๋ฐํ์๊ณ ,
๋ค์์ ์ฑ๊ณผ๋ฅผ ํ์ธํ ์ ์์๋ค.
๊ฐ๋ฐ๋ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ์๋ ํ์ธ์ Unity์๋ฎฌ๋ ์ด์
๊ณผ ํด๋ํฐ์ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ค์น๋ฅผ ํตํด ํ์ธํ์๋ค. ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ Unity ํ๊ฒฝ์์ ์ฌ์ฉ์ UI
์ปจํธ๋กค, ๋ฐ์ดํฐ ๋ฒ ์ด์ค, C# ์์ค ์ฝ๋ฉ์ ํ์ธํ ์ ์๊ฒ ํ์๊ณ , ์ด๋ ์ฌ์ฉ๋๋ BIM ๋ชจ๋ธ ํน์ฑ์ ๋ง์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํฌํจํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ BIM ๋ชจ๋ธ ๊ฒฝ๋ํ๊ฐ
ํ์ํ๋ค. ๊ฒฝ๋ํ ๋์ง ์์ BIM ๋ชจ๋ธ์ AR ํ๊ฒฝ์ ๊ตฌํํ๋ค๋ฉด, ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ก๋ฉํ๋ ๊ณผ์ ์ ๋ง์ ์๊ฐ์ด ์์๋๋ฉฐ, ์ด ๊ณผ์ ์์ BIM์ด ์ฌ์ง ํ์
๋ถ๋ถ์ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ชจ๋ธ์ด ๊ฐ์ง ์ ๋ณด๋ค์ ๋ถ๋ฆฌํ๊ณ , BIM ๋ชจ๋ธ์ Mesh ๊ฐ์ ๋ฐ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ํ์ํ ๋ฐ์ดํฐ๋ง ๋ก๋ํ๋ ํ์์ ํตํด AR ํ๊ฒฝ์ ๊ตฌํํ์๋ค.
๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ Fig. 6์ ๊ฐ์ด BIM ๋ชจ๋ธ์ ๊ฒฝ๋ํํ์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ, ํ๊ท FPS๋ ์ฝ 61, ๊ฒฝ๋ํ๋ฅผ ์งํํ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ 285๋ก ๋ํ๋ฌ๊ณ , ๊ฒฝ๋ํ๋ฅผ ์งํํ์ฌ ๋น ๋ฅธ ์๋๋ก
BIM ๋ชจ๋ธ์ AR ํ๊ฒฝ์์ ํ์ธ ๊ฐ๋ฅํ์๋ค. ๋ฐ์ดํฐ ํ์ถ์ ์ํ ์๊ฐํ ์ค๋ธ์ ํธ๋ ์ด๋ฏธ์ง, ํ, ๋ฌธ์, ์คํฌ๋กค ๋ฑ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ํ์ธํ๋๋ฐ ์์ด ์ ํํ๊ฒ
์๊ฐํ๋ฅผ ๋ํ๋ผ ์ ์์๊ณ , ์ต์ข
์ ์ธ ์๋ฎฌ๋ ์ด์
๊ฒฐ๊ณผ, Fig. 7๊ณผ ๊ฐ์ด BIM ๋ชจ๋ธ์ ๋น ๋ฅธ ์๋๋ก AR ํ๊ฒฝ์ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ํ๋ ์๊ฐํ ์ค๋ธ์ ํธ๋ ๋ช
๋ น์ ์๋ง์ ์ค๋ธ์ ํธ ํ๊ธฐ๋ ์ค๋ฅ ์์ด ์ ์์ ์ผ๋ก
์๋ํ์๋ค.
Fig. 6. BIM Model FPS Comparison: (a) Before Optimization, (b) After Optimization
Fig. 7. UI and Database Linkage Testing Through C# Source Coding
3.2 ๋ฐ์ดํฐ ์ฐ๋ ๊ฒฐ๊ณผ
AR ํ๊ฒฝ์์ BIM ๋ชจ๋ธ ๊ตฌํ ๋ฐ ์๊ฐ์ ์ค๋ธ์ ํธ์ ๊ตฌ์ฑ ์ดํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์ ์กด์ฌํ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ฐ ์ค๋ธ์ ํธ์ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ํ๋ ํ์์ ๋ฐ์ดํฐ ํ์ธ
์ฌ๋ถ์, ๋ฐ์ดํฐ ๋ณ๋์ด ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ AR ํ๊ฒฝ์์ ์
๋ฐ์ดํธ๋ฅผ Unity ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ ํตํด ํ์ธํ์๋ค.
๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์ ์ ์ฅ๋ ๋ฐ์ดํฐ์ ๊ฒฝ์ฐ Raw Data์ธ XlSX ํ์์ผ๋ก ์ ์ฅ๋์ด ์๋ค. ๊ธฐ์กด์ Unity์์ ๋ฐ์ดํฐ ๋ก๋๋ฅผ ์ํด csv ํ์์ผ๋ก ๋ณํํ๊ณ ,
์ด๋ฅผ ํ ํ์์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ฐ ์
์ ์ด๋ค ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ์ด๋ค ํ์์ผ๋ก ๋ค์ด๊ฐ์ง ์ ํ๊ณ , ๊ฐ ์ค๋ธ์ ํธ๋ ๊ทธ ํ์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ง ํํํ ์ ์๋ ์์ฑ์ ๊ฐ์ง๊ฒ ๋ง๋ค์๋ค.
์ฆ, 1ํ 1์ด์ ์
์๋ ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ ํํ ๋ ์ง์ ๊ท ์ด ์ ๋ณด๋ง ํ์ถ ๊ฐ๋ฅํ ์์ฑ์ ๋ถ์ฌํ๋ค๋ฉด, ๋ ์ง๋ฅผ ์ ํํ ๊ฒฝ์ฐ ๊ทธ์ ๋ถํฉํ ๊ท ์ด ์ ๋ณด๋ฅผ ํ ํํ์
์ ๋ณด๋ก ํ์ธ์ด ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ด๋ค. ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ ํตํด ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ XLSX ํ์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ก ์ ์ฅ๋์ด ์๊ณ , AR ํ๊ฒฝ๊น์ง ๋ฌธ์ ๋ฐ ํ ํ์, ์ด๋ฏธ์ง ํ์์ธ์ง
๊ตฌ๋ถํ์ฌ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ ๋ฒ์ ์๊ฐํ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ์๋ค. Fig. 8๊ณผ ๊ฐ์ด BIM ๋ชจ๋ธ์ ๊ท ์ด์ ํฐ์นํ์ ๋ ๊ท ์ด์ ๋ํ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ด๋ฏธ์ง์ ํ ํ์์ผ๋ก ๋๋์ด ์๊ฐํ ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ ์ฌ์์ ์ด๋ ฅ์ ๋ณด๊ธฐ์ํด ํ์ดํ๋ฅผ ํฐ์นํ์์
๋ ๊ทธ๋ฆผ๊ณผ ๊ฐ์ด ๊ฐ ๊ท ์ด์ ๋ํ ์ด๋ฏธ์ง, ๊ท ์ด ์ด๋ ฅ์ ์กฐํ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ค์์ ๋ฐ์ดํฐ์ ๊ฒฝ์ฐ ์คํฌ๋กค ํ์์ผ๋ก ๊ตฌ๋๋จ์ ํ์ธํ์๋ค. ๋ฐ์ดํฐ ๋ณ๋์ ๊ฒฝ์ฐ,
๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค์ ์ ์ฅ๋ XLSX ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ด๊ณ , ์ ์ฅ๋ string ์์ฑ์ ๊ฐ์ง ๋ฐ์ดํฐ์ ํญ๋ชฉ์ ๋ณ๊ฒฝํ์์ ๋ ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ AR ํ๊ฒฝ์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ ๋ณ๊ฒฝ๋์ด
์ง์ ๋ ์
์ ๋ณ๊ฒฝ์ด ๋ฐ์๋จ์ ํ์ธํ์๊ณ , Int ๋ฐ number ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ฐ์ดํฐ ํ์ ๋ชจ๋ ์ ์์ ์ผ๋ก ๋ณ๋์ด ๋ฐ์๋๋ ๊ฒ๋ ํ์ธ ๊ฐ๋ฅํ์๋ค. ์ด
๋ชจ๋ ๊ณผ์ ์ ํตํฉํ์ฌ C# ์คํฌ๋ฆฝํธ ํ์ ์ฝ๋ฉ์ ํตํด ์ ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ ์ฌ๋ฌ ๋จ๊ณ๋ฅผ ๊ฑฐ์น์ง ์๊ณ ํ ๋จ๊ณ๋ก ๊ตฌํ์ด ๊ฐ๋ฅํ์๋ค.
Fig. 8. Application Simulation In Unity: (a) BIM Data, (b) Data Linking
BIM-AR ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ์ค์ ํด๋ํฐ์ ์ค์น ํ Fig. 9๊ณผ ๊ฐ์ด BIM ๋ชจ๋ธ์ ์กด์ฌํ๋ ๊ท ์ด์ ํฐ์นํ์์ ๋ ํฐ์นํ ๋ถ๋ถ์ ํ์ด๋ผ์ดํธ๋ก ๋ณํ๊ณ , ๊ท ์ด์ ๋ํ ๋ฐ์ดํฐ(๊ฒ์ ์ผ์, ๊ฒฐํจ์์, ๊ท ์ด ๊น์ด ๋ฑ)์ด
์ ์์ ์ผ๋ก UI๋ฅผ ํตํด ์๊ฐํ ๋์๋ค. ๋ํ, ์ ์ฌ ์์ ์ด๋ ฅ ์กฐํ๋ฅผ ํตํด ์ ์ฌํ ์์์ ๊ฐ์ง ์ ๋ณด๋ฅผ ํ์ถํ์ฌ ๋ณด์ใ๋ณด๊ฐ ์
๋ฌด ์ง์์ ์ํ ์ ๋ณด๋
ํ์ถ๋จ์ ํ์ธํ์๋ค. XLSX ํ์์ ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด์ง์ ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ UI๋ฅผ ํตํด ์ ์์ ์ผ๋ก ๊ตฌ๋๋๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ์๊ณ , ์๊ฐํ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ ํ์ ์ด๋ฏธ์ง ๋ฑ์
์ ์์ ์ผ๋ก ํ์ถํ์๋ค. ๋ฐ์ดํฐ ๋ณ๋์ ๊ฒฝ์ฐ, ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค ์์์ XLSX ํํ์ ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด์ง์ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ณ๋์ด ๋ฐ์ํ์ฌ, ๋ฐ์ดํฐ ๋ณ๋์ด ๋ฐ์ํ๋ฉด AR
ํ๊ฒฝ์์ ๋ฐ์ดํฐ๋ ์ ์์ ์ผ๋ก ์ ์ฉ๋์๋ค. AR ๊ธฐ๊ธฐ ํธํ์ฑ ํ์ธ์ ์ํ์ฌ ์๋๋ก์ด๋ ์ด์ ์ฒด์ ๊ธฐ๋ฐ ๋ชจ๋ฐ์ผ ๋๋ฐ์ด์ค์ธ ํด๋ํฐ์ผ๋ก ์ค์น ๋ฐ ๊ตฌ๋ ํ
์คํธ๋ฅผ
์งํํ์๊ณ , BIM ๋ชจ๋ธ๊ณผ ์ฐ๋๋ ๋ฐ์ดํฐ ์๊ฐํ๋ AR ํ๊ฒฝ์์ ์ ์์ ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ํ์๋ค.
Fig. 9. BIM - AR Application: (a) App, (b) Mobile Phone Installation and Actual Test
์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํด XLSX ๋ฐ์ดํฐ์ C# ์คํฌ๋ฆฝํธ ์ฝ๋ฉ์ ํตํ ๋ฐ์ดํฐ์ฐ๋, AR ํ๊ฒฝ์์ UI๋ฅผ ํตํด ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ํ๋ ํ์์ ๋ฐ์ดํฐ ํ์ถ(ํ, ์ด๋ฏธ์ง,
๋ฌธ์ ๋ฑ), BIM ๋ชจ๋ธ์ AR ํ๊ฒฝ ๋ ๋๋ง, BIM ๋ชจ๋ธ์ ๊ท ์ด ์ ๋ณด ํ์ถ์ AR ๊ธฐ๊ธฐ์ ํธํ์ฑ ๊ฒ์ฆ์ ํตํด ์๋ํจ์ ํ์ธํ์๋ค.
3.3 ํ์ฅ ์์
์ ์ธํฐ๋ทฐ๋ฅผ ํตํ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ฌ์ฉ์ฑ ๊ฒ์ฆ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ๊ฐ๋ฐ๋ AR ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ํ์ฅ ๊ฐ๋
์ ์ฌ์ฉ์ฑ ๊ฒ์ฆ์ ์ํด ํ์ฌ ํ์ฅ์์ ๊ทผ๋ฌดํ๊ณ ์๋ ๊ฐ๋
์ 55๋ช
์ ๋์์ผ๋ก ์ค๋ฌธ ์กฐ์ฌ๋ฅผ ์ค์ํ์๋ค.
ํ์ฅ ๊ฐ๋
์๋ ์ต์ 6๋
์ด์์ ํ์ฅ ๊ทผ๋ฌด ๊ฒฝํ์ด ์๋ ๊ฐ๋
์๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ์ ์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ค๋ฌธ ์กฐ์ฌ ์งํ ์ ๊ฐ๋ฐ๋ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ฒดํ์ ํตํด ๊ฐ๋
์์
์
๋ฌด ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์์ ์ด์ ์ด ์์ฉํ๋์ง์ ๋ํ ์ง์ ์๋ต ๋ฐ ๊ฐ๊ด์ ๋ฑ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์๋ค. ๊ฐ๋
์์ ์ฒดํ ๋ฐ ์ค๋ฌธ ์กฐ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Table 2์ ๊ฐ์ด ๋ํ๋ฌ๋ค.
๋ฌธํญ์ ์ด 16๊ฐ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ๋ฌธํญ์ ๋ฐ๋ผ ๊ณตํต ํญ๋ชฉ์ 5๊ฐ์ง๋ก ๋ถ๋ฅํ์ฌ ๋ํ๋๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ๊ฐ๋ฐ๋ AR ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ํ์์ฑ์ 5์
์ค 4.5์ , ํ์์ฑ์ ์ํ ์ฌ์ฉ ์ํฅ์ 89.8%์๋ค. ์์
์๊ฐ ๋จ์ถ์ด๋ ์
๋ฌด ํจ์จ ํฅ์์ ๊ดํ ํญ๋ชฉ์์ 4.4์ ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ฌ์ฉ์ํฅ์ 88.7%์๋ค.
ํด๋ํ๊ฑฐ๋ ์ด๋ค ์ํฉ์์ ์ฌ์ฉ ๊ฐ๋ฅํ ๋ฌธํญ์ ํธ์์ฑ์ 4.3์ ๊ณผ ์ฌ์ฉ์ํฅ 86.2%. ์ฒ์ ์ฌ์ฉํ๋ ์ฌ์ฉ์์ ์ ๊ทผ์ฑ์ ๋ํ ํญ๋ชฉ์ 4.4์ , ์ฌ์ฉ์ํฅ
87.6%์ด๋ฉฐ, ๊ฐ๋
์๋ค์ด ์ง์ ์ฌ์ฉํด ๋ณด๊ณ ์ ์ฒด์ ์ธ ์ฌ์ฉ์ฑ์ ๋ํ ์ ์๋ 4.9์ ์ ์ฌ์ฉ์ํฅ 98.5%๋ก ๋์ ์ ์๋ฅผ ๋ฌ์ฑํ์๋ค. ํ๊ท ์ ์ผ๋ก ๊ฐ๋
์๋ค์
AR ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ๋ํ ์ฌ์ฉ์ํฅ์ 90.16%๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๋์
๋๋ค๋ฉด ์์
ํจ์จ ๋ํ ํฅ์ ๊ฐ๋ฅํ๋ค๋ ์๊ฒฌ์ ๋ํ๋๋ค.
Table 2. Validation of Usability for Field Supervisors
(Response: 55 people)
|
Category
|
Scores
(points)
|
Intent to use
(%)
|
1
|
BIM to AR
Application
|
Necessity
|
4.5/5
|
89.8
|
2
|
Efficiency
|
4.4/5
|
88.7
|
3
|
Convenience
|
4.3/5
|
86.2
|
4
|
Accessibility
|
4.4/5
|
87.6
|
5
|
Usability
|
4.9/5
|
98.5
|
|
Average intention to use
|
90.16%
|
์ฃผ๊ด์ ๋ฌธํญ์ ๋ํ ๋ต๋ณ์ผ๋ก๋ AR์ ํ์ฉํ ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด์ง์(BIM ๋ชจ๋ธ์ AR ๊ตฌํ์ ํตํ ๊ท ์ด ํ์ธ, ์์ ์ด๋ ฅ ์กฐํ, ์ ์ฌ ์์ ์ด๋ ฅ ๊ฒํ ๋ฑ)
์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ์ฌ์ฉํด ๋ดค์ ๋, โAR์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก 3D ๋ชจ๋ธ์ ํตํด ํ์ฅ์์ ๊ฒํ ํ๋ค๋ฉด ํจ์จ์ ์ผ ๊ฒโ, โ์ธ๊ด์กฐ์ฌ๋ง๋๋ฅผ ๋์ ํ 3D ๋ชจ๋ธ์ ํ์ฅ์์
๋น๊ตํ ์ ์๋ค๋ฉด, ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์กฐ์ฌ ๋ถํ์โ, โ๊ฒ์ธก ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ AR์ ํตํด ์๊ฐ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํตํด ๋ณด๋ฉด, ๊ฒ์ธก ํจ์จ ํฅ์์ ๋์โ, โ๋ฐ์ดํฐ ์๊ฐํ๊ฐ ๊ตฌํ๋์ด
์ก์์ผ๋ก ์ฝ๊ฒ ํ์ธ ๊ฐ๋ฅ, ํ์ฅ์ ๋์
ํ๋ค๋ฉด ํ์์ฑ์ด ๋์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จโ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฑด์คํ์ฅ ๊ฐ๋
์์ ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด์ง์์ ์ํด BIM to AR ์๊ฐํ ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค. AR ์ดํ๋ฆฌ์ผ์ด์
์ ๊ฑด์คํ์ฅ์์ ๊ฐ๋
์์
๋์งํธ ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด๊ฐ ๊ฐ๋ฅํจ์ ํ์ธํ์๋ค. ํ๊ตญ๋๋ก๊ณต์ฌ ๊ฒ์ธก ๋งค๋ด์ผ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํญ๋ชฉ์ ๋ถ๋ฅํ์๊ณ , AR ํ๊ฒฝ์์ ์ํํ ๋ฐ์ดํฐ ์ฐ๋์ ์ํด ๋ฐ์ดํฐ ์ ์ฒ๋ฆฌ
๋ฐ ์๊ฐํ๋ฅผ ์งํํ์๋ค. ๊ธฐ์กด์ BIM ๋ชจ๋ธ์ AR ํ๊ฒฝ์ ์ง์ ๊ตฌํํ๋ ๋ฐฉ์๊ณผ ๋ค๋ฅด๊ฒ, BIM ํ์ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ฉํ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ถ๋ฆฌํ์ฌ AR ํ๊ฒฝ์ ๊ฐ
์ ๋ณด๋ฅผ ๋งค์นญ ๋ฐ ์๊ฐํํ์๊ณ , ๋ฐ์ดํฐ ๋ ์ดํฌ์ ์ ์ฅ๋ XLSXํ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ฐ๋
์๊ฐ ๋ชจ๋ฐ์ผ ๋๋ฐ์ด์ค๋ก ํ์ํ ์ ๋ณด๋ง ๋ถ๋ฌ์ค๊ฒ ํ์ฌ ์์
์๊ฐ์ ๋จ์ถ์
ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ์ ์ํ AR ๊ธฐ๋ฐ์ ํ์ฅ ๊ฐ๋
์ ๊ฒ์ธก ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ฐ์ํ๋๋ ๊ต๋ ๋
ธํํ๋ฅผ ๋๋นํ์ฌ ์ ๋ฌธ ์ธ๋ ฅ์ ์ ์ํ ์
๋ฌด๋ฅผ ์ง์ํ๊ณ ,
์ก์์ผ๋ก ์ค์๋๋ ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด์ ์ ๋ขฐ์ฑ ํฅ์์ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ด ๊ต๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๊ฒ์ธกํ๋ ๋ฐ ์์ด, BIM ๋ชจ๋ธ์ AR ํ๊ฒฝ์ ์๊ฐํํจ๊ณผ
๋์์ ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด์ ๋ํ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์์ ํ๋๋ฐ ํฌ๊ฒ ๊ธฐ์ฌํ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ํ๋จ๋๋ฉฐ, ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์
๋ฌด๋ฅผ ์งํํ ํ์์์ด ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด์์ ์ฌ์ฉ๋๋ BIM ๋ชจ๋ธ์ด
ํ์ฅ์์ ํ์ฉ ๊ฐ๋ฅํ ์ ์๋๋ก ํ๋๋ฐ๋ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ค. ํฅํ ์ฐ๊ตฌ์์๋ GPS๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ฌ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ๊ณผ AR์ ๊ตฌํ๋ BIM ๋ชจ๋ธ์
๋งค์นญํ์ฌ ์ ํํ ๊ณ์ธก ์
๋ฌด๊น์ง ์ง์ํ๊ณ ์ ํ๋ฉฐ, ๊ฒ์ธก๊ณผ ๊ณ์ธก์ ์ฐ๊ณ์ฑ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ธ๋ถ์ ์ธ ๊ฒ์ธก ์
๋ฌด์ง์์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
Acknowledgements
This research was supported in part by โNational R&D Project for Smart Construction
Technology (22SMIP-A158708- 03)โ funded by the Korea Agency for Infrastructure Technology
Advancement under the Ministry of Land, Infrastructure and Transport, and managed
by the Korea Expressway Corporation. โthrough Korea Ministry of Land, Infrastructure
and Transport(MOLIT) as ใInnovative Talent Education Program for Smart Cityใโ and
in part by Research Program to Solve Regional Convergence Issues (RS-2023-00270205)
through NRF (National Research Foundation of Korea), both funded by Ministry of Science
and ICT.
References
"Choi, J. W. (2009). โA technological review to develop an AR-based design supporting
system.โ Mixed Reality in Architecture, Design and Construction, X. Wang and M. A.
Schnabel, Springer, Dordrecht, pp. 53-74, https://doi.org/10.1007/978-1-4020-9088-2_4."
"Kalogianni, E., van Oosterom, P., Dimopoulou, E. and Lemmen, C. (2020). โ3D land
administration: A review and a future vision in the context of the spatial development
lifecycle.โ ISPRS International Journal of Geo-Information, MDPI, Vol. 9, No. 2, 107.
https://doi.org/10.3390/ijgi9020107."
"Kim, H.-L. (2013). โEmerging considerations for accelerating open data.โ Review of
Architecture and Building Science, AIK, Vol. 57, No. 11, pp. 46-49 (in Korean)."
"Kim, S.-J., Hong, M. and Choi, Y.-J. (2017). โDesign of wind-cloth simulator supporting
AR-based real-time interaction.โ Proceedings of the Fall Korea Information Processing
Society Conference, KIPS, pp. 1015-1018, https://doi.org/10.3745/PKIPS.y2017m11a.1015
(in Korean)."
"Lee, J.-W., Kim, J.-H., Hamza, K., Jamshed, A. and Lee, M.-C. (2022). โUnity-based
haptic device implementation of a virtual robot manipulator operation system.โ Journal
of Institute of Control, Robotics and Systems, Institute of Control, Robotics and
Systems, ICROS, Vol. 28, No. 8, pp. 740-748, https://doi.org/10.5302/J.ICROS.2022.22.0095
(in Korean)."
"Park, J.-H., An, H., Han, M., Min, J. and Lee, J.-H. (2020). โExamination of correlation
between the condition evaluation results of superstructure and the safety and load-carrying
capacity of bridges.โ Journal of the Korea Institute for Structural Maintenance and
Inspection, KSMI, Vol. 24, No. 4, pp. 64-71, http://doi.org/10.11112/jksmi.2020.24.4.64
(in Korean)."
"Portalรฉs, C., Casas, S., Gimeno, J., Fernรกndez, M. and Poza, M. (2018). โFrom the
paper to the tablet: on the design of an AR-based tool for the inspection of pre-fab
buildings. preliminary results of the SIRAE project.โ Sensors, MDPI, Vo1. 8, No. 4,
1262. https://doi.org/10.3390/s18041262."
"Yoon, J.-W. and Lee, S.-H. (2023). โDevelopment of a construction-site work support
system using BIM-marker-based augmented reality.โ Sustainability, MDPI, Vol. 15, No.
4, 3222. https://doi.org/10.3390/su15043222."