ํ์ฉ์
(Yong-Soo Ha)
1iD
๊น์คํ
(Yun-Tae Kim)
2iD
์ค๋ช
ํ
(Myounghak Oh)
3โ iD
-
์ ํ์ ยท ํ๊ตญํด์๊ณผํ๊ธฐ์ ์ ํด์ICTยท๋ชจ๋น๋ฆฌํฐ์ฐ๊ตฌ๋ถ ์ฐ์์ฐ๊ตฌ์(์ ์๊ธ), ๊ณตํ๋ฐ์ฌ
(Korean Institute of Ocean Science and Technology ยท ysha@kiost.ac.kr)
-
์ข
์ ํ์ ยท ๋ถ๊ฒฝ๋ํ๊ต ํด์๊ณตํ๊ณผ ๊ต์, ๊ณตํ๋ฐ์ฌ
(Pukyong National University ยท Ocean engineering Department ยท yuntkim@pknu.ac.kr)
-
์ข
์ ํ์ ยท ๊ต์ ์ ์ ยท ํ๊ตญํด์๊ณผํ๊ธฐ์ ์ ํด์ICTยท๋ชจ๋น๋ฆฌํฐ์ฐ๊ตฌ๋ถ ์ฑ
์์ฐ๊ตฌ์, ๊ณตํ๋ฐ์ฌ
(Corresponding Auhor ยท Korean Institute of Ocean Science and Technology ยท omyhak@kiost.ac.kr)
Copyright ยฉ 2021 by the Korean Society of Civil Engineers
ํค์๋
์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ, FWD ์ํ, ์ฒ์ง, LiDAR ๊ณ์ธก, ์นจํ
Key words
Block pavement, FWD test, Deflection, LiDAR, Settlement
1. ์ ๋ก
๊ฐ๋๋ ์ฐ์ฝ์ง๋ฐ ์์ ๊ฑด์ค๋ ํญ๋ง ๊ตฌ์ญ์์๋ ์คํ์ค ์ฅ๋น์ ์ดํ์ผ๋ก ์ธํด ๋ถ๋ฑ ์นจํ ๋ฑ์ ํฌ์ฅ ํผํด ์ฌ๋ก๊ฐ ๋น๋ฒํ๊ฒ ๋ฐ์ํ๊ณ ์๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ๋๋ก์
ํฌ์ฅ ํ์์ ์์คํํธ ํฌ์ฅ๊ณผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋๋ฉฐ, ํญ๋ง์์๋ ์ด๊ธฐ ๊ฑด์ค๋น๊ฐ ์ ๋ ดํ ์์คํํธ ํฌ์ฅ์ด ๋๋ถ๋ถ ์ ์ฉ๋์ด ์๋ค(Ahn et al., 2001). ํ์ง๋ง ์์คํํธ ํฌ์ฅ์ ํฌ๋ ์ธ ๋ ์ผ, ์ค๋ฐฐ์ ์์ค, ์์ ํฌ์ฅ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ๊ธฐํ ํ ๋ชฉ์์ค๊ณผ ๋ฌ๋ฆฌ 10๋
์ด๋ผ๋ ์งง์ ๋ด๊ตฌ์ฐ์๋ก ์ธํด ์ง์์ ์ผ๋ก ์ฌํฌ์ฅ
๊ณต์ฌ๋ฅผ ์ํํด์ผ๋ง ํ๋ค(Lee et al., 2010). ๋ํ, ์ค์ฐจ๋์ด ๋ง์ ๋๋ก์์ ์์ฑ ๋ณํ์ ์ทจ์ฝํ๋ค๋ ๋จ์ ์ด ์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ, ์ฅ๊ธฐ๊ฐ ์์์ด ํ์ํ์ฌ ํญ๋ง ๊ตฌ์ญ์ ์ด์์ ์ฅ๊ธฐ๊ฐ ์ ์งํ์ฌ์ผ
ํ๋ ๋จ์ ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฅผ ๋ณด์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ํ์ฉ๋๋ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ๊ณต๋ฒ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฌ๋ฃ์ ๊ฐ๋, ๋ด๊ตฌ์ฑ, ์๋ช
๋ฑ์ ์ฅ์ ์ ์ง๋๋ฉด์, ๊ธฐ์กด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ
ํฌ์ฅ์ ์ ์ง ๋ณด์ ์ด๋ ค์์ ๊ทน๋ณตํ ์ ์๋ค. ํนํ ์ด๋ ๋ฐ ์ฌ๋ฐฐ์น๊ฐ ์ฉ์ดํ์ฌ ์ ์ ์ ์ง ๋ฐ ๋ณด์ ๋น์ฉ์ ํตํด ์ด์ํ ์ ์๋ค๋ ์ฅ์ ์ ํตํด ๋ค์ํ
์ง์ญ์์ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค(Lee et al., 2003). ๋ํ, ๊ธฐ์กด์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ๊ณผ๋ ๋ฌ๋ฆฌ ์กฐ๊ธฐ ๊ตํต ๊ฐ๋ฐฉ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ฉฐ, ๋ถ๋ถ์ ์นจํ๊ฐ ์ผ์ด๋ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ํด๋น ์ง์ญ๋ง ๋ณด์๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ํญ๋ง
๋ด ์ฐจ๋์ ์ดํ ๊ท์ ์ 20 km/h๋ก ๊ท์ ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ(Kim et al., 2020), ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ 70 km/h ์ด๋ด์ ๊ตํต ์๋์ ์ ๋นํ๋ค๊ณ ์๋ ค์ ธ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ํญ๋ง์ ์ ์ฉํ๋ ๊ฒฝ์ฐ, ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ๋ค์ํ ์ฅ์ ๊ณผ
๋์ ์ ์ฉ์ฑ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ค์ํ ์ง์ญ์ ํ์ฉ๋ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๊ตญ๋ด์ธ์์๋ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ์นจํ ํน์ฑ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํฌ์ฅ์ฒด์ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ธ๋ก์ ํฌ๊ธฐ, ํํ ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํ ํฌ์ฅ๊ฐ์์ํ์ด ๋ค์ํ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ํด
์ํ๋์๋ค(Han et al., 2017; Jung et al., 2008; Shackel, 1980b; Miura et al., 1984; Yaginuma et al., 1998). ๋นํ๊ดด ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก์จ FWD(falling weight deflectometer) ์ํ์ ์ ์ฉํ์ฌ ๊ธฐ์กด ํฌ์ฅ์ ์ฑ๋ฅ์ ๋ถ์ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ค์ํ๊ฒ
์ํ๋์ด ์์ผ๋(Lee and Le, 2023; Mehta and Roque, 2003; Diaz Flores et al., 2023), ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ์๊ณต๊ณผ ์๊ณต ์ดํ ์ฅ๊ธฐ์ ์ธ ์นจํ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ ๋ฌดํ ์ค์ ์ด๋ค. ํนํ ํญ๋ง์์๋ ํฌ์ฅ์ฒด ์๊ณต ์ดํ์ ๋ฐ์ํ๋ ๋ถ๋ฑ ์นจํ ๋ฑ์ด
ํฐ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ์ผ์ผํค๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํน์ ์๊ธฐ ๋ณ๋ก ์ํ๋๋ FWD ์ํ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ ํฌ์ฅ์ฒด์ ์ฑ๋ฅ ๋ถ์ ๋ฐ ์๊ฐ์ ํ๋ฆ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐ์ํ๋ ์นจํ ํน์ฑ์
์ฐ๊ณํ์ฌ ๋ถ์ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ์๋ ์นจํ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํด์ ์งํ ์นจํ๊ณ, ์ธต๋ณ ์นจํ๊ณ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ์ผ์๋ฅผ ๊ตญ๋ถ์ง์ญ์ ์ค์นํ์ฌ ์ค์น์ง์
์์ฃผ์ ์นจํ๋ฅผ ๋ชจ๋ํฐ๋งํ์๋ค. ํ์ง๋ง LiDAR(Light Detection and Ranging) ๋ฐ 3์ฐจ์ ์ค์บ๋(TLS; Terrestrial
Laser Scanner) ๋ฑ์ ์๊ฑฐ๋ฆฌ ๊ณ์ธก ์ฅ๋น๋ค์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ธํด ๋์ ๋ฌผ์ฒด์ ์ ์ฒด ๋ชจ์ต์ ์ค์บํ๊ณ ๋ถ์ํ๋ ๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ค์ํ๊ฒ ์ํ๋๊ณ
์๋ค. Hu et al.(2019)์ LiDAR๋ฅผ ํตํด ๊ณ์ธก๋ ํฌ์ธํธ ํด๋ผ์ฐ๋๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ฒ ๋ ์ฃผ๋ณ๋ถ์์ ๋ฐ์ํ๋ ๋ณํ์ ๋ชจ๋ํฐ๋งํ์๋ค. Lee et al.(2023)์ ๋๋ก ๋ฐ LiDAR ์กฐ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๋๊ท๋ชจ ๊ฐ์ฒ์ง์ ๋ํ ์๋ฐ ์นจํ๋ฅผ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, Tapete et al.(2013)์ ๊ณ ๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋ํ ์ฅ๊ธฐ ๋ชจ๋ํฐ๋ง์ ์ํํ์ฌ ์๊ณ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณ์๋ฅผ ๋ถ์ํจ์ผ๋ก์จ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ์์ ์ฑ์ ๋ถ์ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํํ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ ํ ์ฐ๊ตฌ์์๋
ํฌ์ฅ๊ฐ์์ํ๊ธฐ์ ๊ฐ์ ์ค์ฅ๋น์ ์ดํ ๋ฐ ํ์ค ์ฌํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ตญ์ง์ ์ธ ํ์ค ๋ฐ ์นจํ ์์์ ํตํด ํ๋ถ์ง๋ฐ์ ์ฑ๋ฅ ๋ฐ ์นจํ๋ฅผ ์ถ์ ํ์์ผ๋, ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ์๊ณต
์ดํ ์ฅ๊ธฐ๊ฐ ์ด์์ ๋ฐ๋ฅธ ์นจํ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ฐ๊ณ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ํ๋์ง ์์ ์ค์ ์ด๋ค. ๋ํ, ๊ตญ๋ด์ธ ๊ณต๊ฐ๋ฐ์ดํฐ ๊ตฌ์ถ์ ์ํ MMS(mobile mapping
system)๋ก ๋ํ๋๋ LiDAR ๊ณ์ธก ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ค์ํ๊ฒ ์ํ๋๊ณ ์์ง๋ง, ์๊ฐ์ ํ๋ฆ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐ์ํ๋ ํ์์ ์ธ ์์น๋ง ๋ํ๋ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ FWD ์ํ
๊ธฐ๋ฐ ํฌ์ฅ์ฒด ์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ์ ๊ฐ์ ์ง๋ฐ ํน์ฑ๊ณผ ์ฐ๊ณํด์ผ๋ง ์ง๋ฐ ๊ณตํ์ ์ธ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๋ ๊ทผ๊ฑฐ๋ก ํ์ฉ๋ ์ ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํญ๋ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก์ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ , OOํญ์ ์์นํ ์ปจํ
์ด๋ ์ฅ์น์ฅ์ ๋ํ์ฌ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ์๊ณตํ์๋ค. ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ์๊ณต ๋ฐ ์ด์์ ๋ฐ๋ฅธ
์นจํ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ์ ํ ๋ฐ ์๊ฐ ๊ฒฝ๊ณผ์ ๋ฐ๋ฅธ FWD(Falling weight deflectormeter) ์ํ ๋ฐ LiDAR
๊ณ์ธก์ ์ํํ์๋ค. ์์
ํ๊ฒฝ ๋ฐ ์ผ์ ์ ๋ฐ๋ผ FWD ์ํ์ ๋์ผํ ์ง์ ์ ๋ํด ์์คํํธ ํฌ์ฅ์ ๋ํด, ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ์๊ณต ์งํ ๋ฐ 7๊ฐ์ ๊ฒฝ๊ณผ ํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ
๊ณ์ธกํ์์ผ๋ฉฐ, LiDAR ๊ณ์ธก์ ์๊ณต ์งํ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ 5, 10๊ฐ์์ด ๊ฒฝ๊ณผํ ํ์ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ๋ํด ์ํ๋์๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ํญ๋ง ์์ค๋ฌผ๋ก์จ์
์ ์ฉ์ฑ์ ๊ฒํ ํ๊ณ , ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ํํ์ ๋ฐ๋ฅธ ํฌ์ฅ์ฒด ์ฑ๋ฅ ๋ฐ ์นจํ ํน์ฑ์ ์ฐ๊ณํ์ฌ ๋ถ์ํ์๋ค.
2. ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ
2.1 ํญ๋ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก
Fig. 1์ ํญ๋ง ํฌ์ฅ์ ์ํด ๊ฐ๋ฐ๋ ํญ๋ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก ๋ฐ ๋ฐฐ์น ํจํด์ ๋ํ๋ธ๋ค. ํญ๋ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก์ ์ค๊ณํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ธ๋ก ๋๊ป, ํฌ๊ธฐ, ๋ฐฐ์น ํจํด์ ๋ํ
์ ํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ๋ถ์ํ์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก ๋๊ป๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ํฌ์ฅ ์ฑ๋ฅ์ ๊ฐ์ ๊ณผ ๋๋ถ์ด ํ์ฑ๋ณํ์ด ํฌ๊ฒ ๊ฐ์ํ๋ฉฐ(Clack, 1978; Miura et al., 1984; Shackel, 1980a; Shackel et al., 1993; Panda and Ghosh, 2001), ๋ธ๋ก์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ํ์ค ๋ถ์ฐ๋ฅ๋ ฅ์ด ์ฆ๊ฐํ์ฌ ํฌ์ฅ ์ฑ๋ฅ์ด ํฅ์๋์๋ค(Panda and Ghosh, 2002). ๋ํ, 3์ฐจ์ ์ ํ์์ ํด์ ๋ชจ๋ธ์ ๋ฐ๋ผ ํค๋ง๋ณธ ํจํด(Fig. 1(b))์ด ์์งํ์ค์ ๋ํด ์์ ์ ์ด๋ฉฐ, ์ฐจ๋ ์ ๋ ์ ์์ง ๋ณ์๋ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค(Mampearachchi and Gunarathna, 2010). ์ด์ ๊ฐ์ ์ ํ ์ฐ๊ตฌ์ ๋๋ถ์ด ํญ๋ง ํต๊ณ ์๋ฃ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ํญ๋ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก์ ๊ธฐ๋ณธ ์ค๊ณ์กฐ๊ฑด์ ๊ตฌ์ฑํ์๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๋ธ๋ก๋ณด๋ค ๊ธธ์ด์ ํญ, ๋๊ป๊ฐ
๋ชจ๋ ์ฆ๊ฐ๋ ๊ธธ์ด 250 mm, ํญ 120 mm, ๋๊ป 160 mm์ ํญ๋ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก์ ์ ์ํ์๋ค. ๋ธ๋ก์ ํจํ๊ดด ํ์ค ์ํ, ํก์์จ ์ํ, ๋๊ฒฐ์ตํด
์ ํญ์ฑ ์ํ, ๋
ธ๋ฉด ๋ฏธ๋๋ผ ์ ํญ์ฑ ์ํ์ ํตํด ์ฑ๋ฅ์ ๊ฒ์ฆํ์์ผ๋ฉฐ, ์ ์๋ ๋ธ๋ก์ 70 MPa์ ์์ถ๊ฐ๋, 7 MPa์ ํจ๊ฐ๋๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ด
์ ์๋ ๋ธ๋ก๋ค๊ณผ ์ค๋์ ํ์ฉํ์ฌ Fig. 1(b)์ ๊ฐ์ด ํค๋ง๋ณธ ๋ฐฐ์น ํจํด์ผ๋ก ํญ๋ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก์ ์๊ณตํ์๋ค.
Fig. 1. Harbor Concrete Blocks and Laying Patterns of Block Pavement: (a) Harbor Concrete Block, (b) Herringbone Pattern
2.2 ์ง์ญ ๋ฐ ์๊ณต ํน์ฑ
Fig. 2๋ ์ปจํ
์ด๋ ์ฅ์น์ฅ์ ๋ธ๋ก ์๊ณต ์ด์ ์งํ ํํฉ๋ ๋ฐ ๋ธ๋ก ์๊ณต ๋จ๋ฉด ๊ณํ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ปจํ
์ด๋ ์ฅ์น์ฅ ๋ถ์ง๋ ์ํธ์ด ๋ฎ๊ณ ๋ํธ์ด ๋์ผ๋ฉฐ, ์ํธ์์
๊ฐ์ฅ ๋ฎ์ ์ง๋ฐ ํ๊ณ ๋ ๊ธฐ๋ณธ์์ค๋ฉด ๊ธฐ์ค 4.267 m, ๋ํธ์์ ๊ฐ์ฅ ๋์ ์ง๋ฐ ํ๊ณ ๋ 4.992 m์ด๋ค. ํด๋น ์ง์ญ์ ๊ธฐ์กด ์์คํํธ ํฌ์ฅ์ด ์๊ณต๋์ด
์๋ ๋ถ์ง๋ก์จ ํ๋ฉด ๋ฐฐ์๋ฅผ ์ํด ๊ตฌ๋ฐฐ๋ฅผ ์ ์ฉํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ปจํ
์ด๋ ์ฅ์น์ฅ์์๋ ์ปจํ
์ด๋์ ์ด๋ฐ์ ์ํด ๋ฆฌ์น์คํ์ปค, ์คํธ๋๋ค ์บ๋ฆฌ์ด ๋ฑ์ ์คํ์ค
์ฅ๋น๊ฐ ๋น๋ฒํ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ๋์ ์ง์ญ์ ๋ฆฌ์น์คํ์ปค๊ฐ ์ฃผ๋ก ํ์ฉ๋๋ ์ง์ญ์ผ๋ก์จ ์คํ์ค ์ฅ๋น ์ดํ ๊ตฌ๊ฐ์ ๊ตํต ์ฌ๊ฑด์ ๋ฐ์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ค์ฐจ๋ ์ค๊ณ๋ฒ์
์ ์ฉํ์๋ค. ํผํดํจ๊ณผ, ํ ๊ฐ๊ฒฉ์ ์ํ ํ์ค ๊ฐ์ญ, ๋์ ํ์ค๊ณ์๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์คํ์ค์ ์ฐ์คํ์๋ค. ๋ฆฌ์น์คํ์ปค(๋จ์ถ๋จ๋ฅ 1๊ฐ, ๋จ์ถ๋ณต๋ฅ 1๊ฐ)์ ์ ํจ ํ ํ์ค์
350 kN, 188 kN๋ก ์ฐ์ถ๋์์ผ๋ฉฐ, ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ฐ๋ผ ๋จ์ถ ํ์ฐ ํ ํ์ค(350 kN)์ ์ ์ฉํ์๋ค. ๋ํ, ๋์ ๊ตฌ์ญ์ ๊ตํต๋ ์ฐ์ ์ ์ํ์ฌ
์ฅ์น ์๋, ์ฅ์น์ผ์, ์ปจํ
์ด๋ ์ ํจ ๋จ์ ์, ์ฅ๋น ๋์ ๋ฑ์ ๋ฐ์ํ์ฌ ์ด ํตํ๋(523,000 van/10๋
)์ ์ฐ์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ธฐ์กด ํํ์ฌํ์ํ
๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํด CBR ๊ฐ(17 %)์ ์ ์ ํ์ฌ ํฌ์ฅ ๋๊ป๋ฅผ ์ฐ์ ํ์๋ค. ์ต์ข
์ ์ผ๋ก ํฌ์ฅ์ ๋จ๋ฉด์ ์ฌ๋ฃ๋ณํ๊ณ์๋ฅผ ์ ์ฉํ์ฌ Fig. 2์ ๋จ๋ฉด 1์ ๋ฐ 2์๊ณผ ๊ฐ์ด ํฌ์ฅ ๋จ๋ฉด์ ์ ์ ํ์๋ค. ๋จ๋ฉด 2์์์ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์ KSF 4009์ ๋ฐ๋ผ ๋ ๋๋ฏน์คํธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ,
๊ณจ์ฌ ์ต๋ ์น์ 25 mm, ์ฌ๋ น 28์ผ ์์ถ๊ฐ๋ 35 MPa, ์ฌ๋ผํ 15 cm์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ท๊ฒฉ์ผ๋ก ์๊ณต๋์๋ค. ๋์ ์ง์ญ์์๋ ํก ๋ฐฉํฅ 80 m
์ธ๊ทผ์์ ๋ถ๋ฑ์นจํ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๋ค์์ ์ง์ญ์ด ๊ด์ฐฐ๋์์ผ๋ฉฐ, ์์๊ธฐ์ธต๊ณผ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์ ๋จ๋ฉด ์ด์๋ถ์ ์ํ ๋ถ๋ฑ์นจํ ์ํฅ์ ์ต์ํํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์๋ฉํธ
์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์ด ์์๊ธฐ์ธต๋ณด๋ค ๋ ๊ธธ๊ฒ ์ค๊ณ๋์๋ค. ์์๊ธฐ์ธต๊ณผ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์ ๋ํด ํญ๋ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก ์๊ณต ์ ํ ๋ฐ ํน์ ๊ธฐ๊ฐ์ด ๊ฒฝ๊ณผํ ํ์ FWD ์ํ๊ณผ
LiDAR ๊ณ์ธก์ ์ํํ์๊ณ , ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฒ์ง ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ์นจํ ํน์ฑ์ ๋น๊ตํ์๋ค.
Fig. 2. Topography and Sectional Planning for Construction of Harbor Concrete Blocks in the Container Storage
2.3 FWD ์ํ ํน์ฑ ๋ฐ ๋ถ์ ๋ฐฉ์
FWD ์ํ์ ํฌ์ฅ์ฒด์ ์ฑ๋ฅ์ ์ ๋์ ์ผ๋ก ํ๊ฐํ ์ ์๋ ๋ํ์ ์ธ ๋นํ๊ดด ์ํ์ด๋ค. ๋ฏธ๊ตญ์์๋ ํฌ์ฅ๋๋ก ์ํ๋ฅผ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ ์ฒด ๋๋ก ์ค 90
% ์ด์์ ๋๋ก์ ๋ํ์ฌ FWD ์ํ์ ์ํ๋ ์ฌ๋ก๊ฐ ์์ ์ ๋๋ก ๋ํ์ ์ผ๋ก ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ ์ํ์ด๋ค(Zhang et al., 2022). ํฌ์ฅ์ฒด์ ์ฌํ ์ ํฌ์ฅ์ฒด์ ๊ตฌ์กฐ์ ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ผ ํ์ค ์ฌํ์ ๊ณผ ๋จ์ด์ง ๊ฑฐ๋ฆฌ์ ๋ฐ๋ผ ์ฒ์ง๋์ด ๋ค๋ฅด๊ฒ ๋ํ๋๋ค. ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ์๋ค์ ์ํด ํฌ์ฅ ํ๋ฉด์ ์ฌํ
์ ๋ฐ์ํ๋ ์ฒ์ง ๊ณก์ ์ ๋ฐํ์ผ๋ก SCI(surface curvature index), BDI(base damage index), BCI(base
curvature index)์ ๊ฐ์ ์ฒ์ง๊ณ์๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ํฌ์ฅ์ฒด ๊ฐ ์ธต์ ๊ฑด์ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ๋ถ์ํ์๋ค(Jiang et al., 2022a; Katicha et al., 2014; Jiang et al., 2022b). ํ์ง๋ง ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์์๋ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ์์ ๋ธ๋ก๋ค์ด ์๋ก ์ฐ๊ฒฐ๋์ด ์์ง ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋์ผํ ํ์ค์ ์ฌํํ ์์คํํธ ํฌ์ฅ์ FWD ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋น๊ตํ์ฌ
์ฌํ ์์น ์ธ๊ทผ์ ์ฒ์ง์ด ์ง์ค๋๋ค. ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ๊ฐ๋ณ ๋ธ๋ก์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์ข์ ๋ฉด์ ์ ์ฌํ ํ์ค์ ๋ํด ์ธํฐ๋กํน ํ์์ด ๋ฐ์ํ์ง ์๊ณ , ์ง์ ์ ์ผ๋ก ๋ณด์กฐ๊ธฐ์ธต์
ํ์ค์ด ์ ๋ฌ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์์ ์ถฉ๋ถํ ์ง์ง๋ ฅ์ ๋ฐํํ์ง ๋ชปํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ฐ์ํ๋ ํ์์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์์๋ ์ฒ์ง๊ณ์๋ฅผ ๋์ ํ์ฌ FWD
์ค์ฌ ํ๋ฉด ์ฒ์ง๋(D0)๊ณผ ๊ธฐ์กด ์์คํํธ ํฌ์ฅ์์์ ์ฒ์ง๋ ๋๋น ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์์์ ์ฒ์ง๋์ ๋ํ๋ด๋ ์๋ ์ฒ์ง๋น์ ํตํด ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ์ฑ๋ฅ์ ๋ถ์ํ์๋ค(Ryntathiang et al., 2006; Park et al., 2016; Nishizawa et al., 2018). ๋์ผ ์ง์ ์์ ๊ณ์ธก๋ ์ฒ์ง๋์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์๋ ์ฒ์ง๋น๋ฅผ ์ฐ์ถํ๋ ์์์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์ฌ๊ธฐ์, $D_{b}$ : ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์์ ์ธก์ ๋ ์ฒ์ง๋, $D_{a}$ : ์์คํํธ ํฌ์ฅ์์ ์ธก์ ๋ ์ฒ์ง๋์ด๋ค.
Kaakkurivaara et al.(2015), Pidwerbesky(1997a, 1997b)๋ ์ฒ์ง๋, ์ฌํํ ํฌ๊ธฐ, ์ฌํํ์ค์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ง์ง๋ ฅ์ ์ฐ์ ํ๋ ์์์ ์ ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ง์ง๋ ฅ์ ์๋์ ์ธ ํฌ๊ธฐ๋ ์ฒ์ง์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋น๋กํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ์์คํํธ ํฌ์ฅ ๋๋น ์์๊ธฐ์ธต ๋ฐ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์ ์ง์ง๋ ฅ์ด ํฅ์๋ ๋น์จ์ ์๋ ์ฒ์ง๋น์ ๋ฐ๋น๋กํ๋ฉฐ, ์ด๋ฅผ ํตํด ์ง๋ฐ์ ์ง์ง๋ ฅ์ ์๋์ ์ธ ๋ณํ๋์
์ ๋์ ์ผ๋ก ์ฐ์ถํ ์ ์๋ค. Fig. 3๋ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ํ์ฉํ FWD ์ฅ๋น๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ํ์ฉ๋ ์ฅ๋น๋ ํ์ค ์ฌํ ์ง์ ์ผ๋ก๋ถํฐ 0, 200, 300, 450, 600, 900,
1200, 1500, 1800 mm ๋งํผ ๋จ์ด์ง ์์น์์์ ์ฒ์ง๋์ ๊ณ์ธกํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ๋ณ ์ฒ์ง๋์ 40 kN์ ํ์คํ์ค์ผ๋ก ์ ๊ทํํ์ฌ ๋ณด์ ๋์๋ค.
์ปจํ
์ด๋ ์ฅ์น์ฅ ๋ด ์ค์ฅ๋น ์ดํ๊ตฌ์ญ์ ํน์ ์ฐจ๋ก๊ฐ ์กด์ฌํ์ง ์์ผ๋ฉฐ, ๋ค์ํ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ดํ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํด๋น ์ง์ญ์ ๋ํฏ๊ฐ์ ์ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์๊ณต ์ง์ญ์
์ค์ ์ง์ ๋ค์ ๋ํด ์ผ์ ํ ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋๊ณ FWD ์ํ์ด ์ํ๋์๋ค(Fig. 2). FWD ์ํ์ ๊ธฐ์กด ์์คํํธ ํฌ์ฅ, ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ์๊ณต ์งํ ๋ฐ 7๊ฐ์ ์ดํ์ ๋์ผํ 29๊ฐ์ ์์น์ ๋ํด ์ํ์ด ์ํ๋์๋ค.
Fig. 3. Equipment for FWD Test
ํฌ์ฅ์ฒด๋ ๋๊ธฐ์จ๋, ํ์์๋์ง์ ์ํฅ์ผ๋ก ์ธํด ์จ๋ ๋ณํ๊ฐ ํฌ๊ฒ ๋ฐ์ํ๊ฒ ๋๋ฉฐ(Yoo et al., 2002; Kim and Nam, 2005), ์จ๋์ ์ํด ํฌ์ฅ์ฒด์ ๊ฑฐ๋ ๋ํ ์ํฅ์ ๋ฐ๊ฒ ๋๋ค(Seok et al., 2014; Lee et al., 2017). ๋ฐ๋ผ์ ์ฒ์ง๋์ ๋์ผํ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํด์ ์ผ์ ์จ๋๋ก ํ์คํํ๋ ๋จ๊ณ๊ฐ ํ์ํ๋ฉฐ, ๋ฏธ๊ตญ NCDOT(North Carolina Department
of Transportation)์์ ์ ์ํ ๋ณด์ ์์ ํ์ฉํ์ฌ 20โ๋ฅผ ๊ธฐ์ค ์จ๋๋ก ์ฒ์ง๋์ ๋ณด์ ํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ํ์ฉ๋ ์จ๋ ๋ณด์ ์์ Eq.
(2)์ ๊ฐ๋ค(Kim et al., 1995).
์ฌ๊ธฐ์, $D_{68}$ : 20โ(68โ)๋ก ๋ณด์ ๋ ์ฒ์ง๋, $D_{T}$ : T(โ)์์ ์ธก์ ๋ ์ฒ์ง๋, $a$ : $3.67\times 10^{-4}\times
t^{1.4635}$, $t$ : ์์คํํธ ์ธต ๋๊ป(inch), $T$ : ์ธก์ ์ ์์คํํธ ์จ๋(โ)์ด๋ค.
2.4 LiDAR ๊ณ์ธก ํน์ฑ ๋ฐ ๋ถ์ ๋ฐฉ์
LiDAR ๊ณ์ธก์ ๊ธฐ์ ์ ๋ฐ์ ๊ณผ ๋๋ถ์ด ์์จ์ฃผํ์ ์ํ 3์ฐจ์ ํฌ์ธํธ ํด๋ผ์ฐ๋ ์ ๋ณด ๊ธฐ๋ฐ ์งํ์ ํน์ฑ ๋ถ์, ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์์ ์ฑ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์
๋ณํ์ ๊ณ์ธกํ๋ ๋ฑ ๋ค์ํ ๋ถ์ผ์์ ๋๋ฆฌ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ LiDAR ๊ณ์ธก์ ํตํด ํญ๋ง ์์ค ๋ด ์ง์์ ์ธ ์ฐจ๋ ๋ฐ ์ค์ฅ๋น์ ์ดํ์ ๋ฐ๋ผ
๋ฐ์ํ๋ ์ง๋ฐ ์นจํ๋์ ์ ๋์ ์ผ๋ก ๋ถ์ํ์๋ค. ํนํ 3์ฐจ์ ์งํ ์ ๋ณด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋์ ์ ํ๋๋ก ํ์ฅ ์กฐ๊ฑด์ ๋ชจ์ฌํ๊ณ ํน์ ์ฃผ๊ธฐ๋ณ๋ก ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ์ฌ
์๊ณ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณํ์ ๊ณ์ธกํ ์ ์๋ค๋ ์ฅ์ ์ ํตํด ํ ๋ชฉ ๋ถ์ผ์์๋ ๋๋ฆฌ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค(Jafari et al., 2016; Luo et al., 2022).
Fig. 4๋ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ํ์ฉ๋๋ LiDAR ์์คํ
์ ๋ํ๋ด๋ฉฐ, ๊ตญ๋ด 3์ฐจ์ ์ ๋ฐ์ง๋ ์ ์์ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ MMS ์ฅ๋น๋ฅผ ํ์ฉํ์๋ค. MMS ์ฅ๋น์ ํ์ฌ๋
LiDAR๋ Leica Pegasus : Two (Leica geosystems, 2020)๋ก ๋ค์ํ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ํด ์ฑ๋ฅ์ด ๊ฒ์ฆ ๋ฐ ํ์ฉ๋์๋ค(Altagi and Pimplika, 2022; Che et al., 2019; Barsi et al., 2020; Sofia et al., 2020). ํ๊ตญ๊ฑด์ค๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์์์๋ ๊ตญ๋ด MMS ์์คํ
๊ฒ์ฆ์ ์ํด SOC ์ค์ฆ์ฐ๊ตฌ์ผํฐ๋ฅผ ์ด์ํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ(Oh et al., 2020), ์ฐ๊ตฌ์์ ํ์ฉ๋ ์์คํ
์ ๊ฒ์ฌ์ ๊ด์ธก ์, ์์น ์ ํ๋, ์ ๊ตฐ ์ ๋ฐ๋, ๋ฐ์ฌ๊ฐ๋ ์๋ณ ์ ๋ฌด์ ๊ฐ์ ์ํ์ธก๋ ๊ฒํ ์์ โ์ ํฉโ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ป์๋ค.
Fig. 4. Equipment for LiDAR Measurement
Table 1. Specifications of LiDAR (Leica Pegasus II)
Content
|
Description
|
Laser scanner
|
ZF 9012
|
Scanner frequency
|
1,000,000 points per second
|
CCD size
|
2000ร2000
|
Pixel size
|
5.5ร5.5 microns
|
Lens
|
8.0 mm focal, front
2.7 mm focal, top
|
GPS/INS
|
Novatel, iMAR FSAS
|
Hortizontal accuracy
|
0.020 m
|
Vertical accuracy
|
0.015 m
|
Position accuracy
|
0.008 degrees for pitch/roll
0.013 degrees for heading.
|
Table 1์ LiDAR ์์คํ
์ ์ ์์ ๋ํ๋ธ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํด๋น ์ฅ๋น๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์์๊ธฐ์ธต๊ณผ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต๊ณผ ๊ฐ์ ๋ ๊ฐ์ง ๊ธฐ์ธต ๋จ๋ฉด์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ณต ํ
์ด์์ ๋ฐ๋ฅธ ์นจํ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ์๋ค. ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ํ๋ฉด์ ๋ํด ๊ณ์ธก๋ ํฌ์ธํธ ํด๋ผ์ฐ๋๋ฅผ ์๊ฐ์ ํ๋ฆ์ ๋ฐ๋ผ ๋ถ์ํ์ฌ ์ ๋์ ์ธ ์นจํ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํด์
point ๊ฐ ์ง์ ์ ์ธ ๋น๊ต๋ฅผ ์ํํ๋ M3C2(Multiscale model-to-model cloud comparison) ๊ธฐ๋ฒ์ด ํ์ฉ๋์๋ค(Barnhart and Crosby, 2013; Lague et al., 2013). Fig. 5๋ M3C2 ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ํตํ ๋ ํฌ์ธํธ ํด๋ผ์ฐ๋ ๋ด ํน์ ํฌ์ธํธ๋ค ์ฌ์ด์ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ฅผ ๊ณ์ฐํ๋ ๋ฉ์ปค๋์ฆ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ค์ฌ์ i ์ฃผ๋ณ์ ์ค์ผ์ผ D์ ๋ํ
์ ๊ท ๋ฒกํฐ N์ ์ฐ์ถํ์ฌ N ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก์ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ฅผ ์ฐ์ถํ์ง๋ง, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์นจํ๋์ ์ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ ์ฉํ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์์ง ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๊ฑฐ๋ฆฌ๊ฐ ์ฐ์ถ๋์๋ค.
M3C2 ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๋ ํฌ์ธํธ ํด๋ผ์ฐ๋๋ฅผ ์ค๋ฆฐ๋ ํํ๋ก ์ ์๋๋ ์ ๊ท ๋ฒกํฐ์ ์ค์ผ์ผ์ ๋ํ์ฌ ํ๋ฉด S1๊ณผ S2๋ฅผ ์ ์ํ๋ฉฐ, ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ฐ๋ณ ํฌ์ธํธ๋ค์
๊ตญ๋ถ์ ์ธ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ฅผ ๋์ ์ ํ๋๋ก ์ฐ์ถํ๋ค(Lauge et al., 2013; Qiao and Butt, 2023). ๋ํ, ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ๊ตฌ๊ฐ๋ณ ์นจํ๋์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๊ตฌ๊ฐ๋ณ ๋ถํผ ๋ณํ๋๋ ๋ถ์๋์๋ค.
Fig. 5. Mechanism of M3C2 (Lauge et al., 2013)
3. ๋ฐ์ดํฐ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ
3.1 ํญ๋ง ๋ด ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ํํ์ ๋ฐ๋ฅธ FWD ์ํ ๋ถ์
Fig. 6๋ FWD ์ํ์ ํตํด ๊ณ์ธก๋ ๊ฐ ๊ธฐ์ธต ๋ฐ ๊ฐ๋ณ ์ง์ ์ ๋ํ D0์ ๋ํ๋ธ๋ค. ๊ฐ๋ณ ์ฒ์ง๋์ ๊ฐ๋ณ ์ง์ ์ ๋ํด FWD ์ํ ์ํ ์ ์ ์ธ์ ์ผ์๋ฅผ
ํตํด ๊ณ์ธก๋ ํ๋ฉด ์จ๋๋ฅผ ํตํด ๋ณด์ ๋์์ผ๋ฉฐ, ๊ธฐ์กด ์์คํํธ ํฌ์ฅ, ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ์๊ณต ์งํ ๋ฐ 7๊ฐ์ ์ดํ์ ๊ณ์ธก๋ ํ๊ท ์จ๋๋ ์ญ์จ ์ฝ 35, 20,
29๋๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. Fig. 6์ ์ต์ข
์ ์ผ๋ก ๋ณด์ ๋ ์ฒ์ง๋์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์์๊ธฐ์ธต๊ณผ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์ ์ฌํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฒ์ง๋์ด ๋ค๋ฅด๊ฒ ๋ํ๋๋ค. ์๊ณต ์งํ ์ฌํ์ ๋ฐ๋ผ ์์๊ธฐ์ธต์์๋ 785~1263
ยตm, ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์๋ 406~619 ยตm์ ์ฒ์ง๋์ด ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ดํ ๋ชจ๋์์ ์ธต ๋ฐ ๋ณด์กฐ๊ธฐ์ธต์ด ์์ ํ๋๋ ์๊ณต 7๊ฐ์ ์ดํ์๋ ์์๊ธฐ์ธต์์ 563~763
ยตm, 238~484 ยตm์ ์ฒ์ง๋์ ๋ํ๋ด๋ฉฐ, ๊ธฐ์ธต ์ฒ๋ฆฌ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ ์ฒ์ง๋์ ์ฐจ์ด๊ฐ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. Han et al.(2017)์ ์ํ๋ฉด ์์๊ธฐ์ธต์ ๋ฐ๋ณต์ ์ผ๋ก ์ฃผ์ด์ง๋ ์ถํ์ค์ ์ํด ์ง์์ ์ผ๋ก ์์ง ์นจํ๊ฐ ๋ฐ์ํ๊ฒ ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์์๊ธฐ์ธต์์๋ FWD ์ํ์์์ ํ์ค ์ฌํ์
์ํด ์์ง ์ฒ์ง์ด ํฌ๊ฒ ๋ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ํ, ๋ ํฌ์ฅ ๋จ๋ฉด์์๋ ์๊ณต ์งํ ํ์ค ์ฌํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฒ์ง๋๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ์๊ณต 7๊ฐ์ ํ ํ์ค ์ฌํ์
๋ฐ๋ฅธ ์ฒ์ง๋์ด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ํฌ์ฅ ๋จ๋ฉด ์๋์ ์์นํ ๋ชจ๋์์ ์ธต, ๋ณด์กฐ๊ธฐ์ธต ๋ฐ ์์๊ธฐ์ธต์ ์์ ํ๋ก ์ธํด ์ง๋ฐ์ ๋ค์ง์ด ์งํ๋์ด
์ง์ง๋ ฅ์ด ํฅ์๋์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ผ๊ณ ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 7์ ํญ๋ง ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ๋จ๋ฉด๋ณ ํก ๋ฐฉํฅ์ ๋ํ ์๋ ์ฒ์ง๋น๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ฉฐ, ์๋ ์ฒ์ง๋น๋ Eq. (2)์ ๊ฐ์ด ๋์ผํ ์์น์์ ๊ณ์ธก๋ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ์ฒ์ง๋์ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ์๊ณต ์ ์ ์์คํํธ ํฌ์ฅ์์์ ์ฒ์ง๋์ผ๋ก ๋๋์ด ๊ณ์ฐํ์๋ค. ์์๊ธฐ์ธต์์๋ ์๊ณต ์งํ
์์คํํธ ํฌ์ฅ๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ํฐ ์ฒ์ง์ด ๋ฐ์ํ์์ผ๋, ์๊ณต 7๊ฐ์ ์ดํ ํ๋ถ ์ง๋ฐ์ ์์ ํ๋ฅผ ํตํด ์์คํํธ ํฌ์ฅ๊ณผ ์ ์ฌํ ์ฒ์ง๊ฐ์ผ๋ก ์๋ ดํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค.
ํนํ ์๋ ์ฒ์ง๋น๋ ์๊ณต ์งํ 1.67๋ก ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด์์ผ๋, ์๊ณต 7๊ฐ์ ์ดํ 1.21๋ก ํ์ฐํ๊ฒ ๊ฐ์ํ์ฌ ์์ ํ๋๋ ๊ฒ์ ์ ์
์๋ค. ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์๋ ์๊ณต ์งํ์๋ ์์คํํธ ํฌ์ฅ ๋๋น ๋ ํฐ ์ฒ์ง์ด ๋ฐ์ํ์์ผ๋, ์๊ณต 7๊ฐ์ ์ดํ์๋ ๋ชจ๋์์ ์ธต์ ์์ ํ๋ก ์ธํด ์ง์ง๋ ฅ์ด
ํฅ์๋์ด ์๋ ์ฒ์ง๋น๊ฐ ํ๊ท 0.698๋ก ๊ธฐ์กด ์์คํํธ ํฌ์ฅ๋ณด๋ค ์ฝ 1.43๋ฐฐ ํฅ์๋ ์ง์ง๋ ฅ์ ๋ํ๋๋ค. ํนํ ์๊ณต 7๊ฐ์ ์ดํ ๊ณ์ธก๋ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์์
์๋ ์ฒ์ง๋น๋ ์์๊ธฐ์ธต๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ์ฝ 0.58๋ฐฐ ์ ๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ง์ง๋ ฅ์ด ์ฝ 1.73๋ฐฐ ๋์ ์ํ์์ ๋ํ๋ธ๋ค.
Fig. 6. D0 Distributions according to Sectional Planning for Construction of Harbor Concrete Blocks: (a) Crushed-stone Base (Section 1), (b) Cement Treated Base (Section 2)
Fig. 7. Relative Deflection Ratio in the Longitudinal Direction according to Sectional Planning for Construction of Harbor Concrete Blocks
3.2 ํญ๋ง ๋ด ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ํํ์ ๋ฐ๋ฅธ LiDAR ๋ฐ์ดํฐ ๋ถ์
Fig. 8์ ํญ๋ง ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ์๊ณต ํ LiDAR ๊ณ์ธก ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ถ์๋ ์๊ธฐ๋ณ ๊ณ ๋ ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์๊ณต ์งํ๋ถํฐ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์ด ์ํ ๋์ชฝ์ ๊ณ ๋๊ฐ
๋์ผ๋ฉฐ, ์๊ฐ์ด ์ง๋จ์๋ ํ
์คํธ๋ฒ ๋ ๋ด ๊ณ ๋์ ์ ๋ฐ์ ์ธ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณํํ์ง ์์๋ค. Fig. 9๋ ๊ฐ๋ณ ์๊ธฐ์ ๊ณ ๋๋ถํฌ๋ฅผ M3C2 ๊ธฐ๋ฒ์ ํตํด ๋น๊ตํ์ฌ ๊ณ์ฐ๋ ์นจํ๋์ ๋ํ๋ธ๋ค. Fig. 9(a)๋ ์๊ณต ์ด๊ธฐ 5๊ฐ์๊ฐ ๋ฐ์ํ ์นจํ๋์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์์๊ธฐ์ธต์ด ํฌํจ๋ ์์ชฝ ๋ฐฉํฅ์์ ์นจํ๋๋ ์ง์ญ์ด ๋ค์ ๋ฐ์ํ์ฌ ํ๊ท โ0.3 cm์ ์นจํ๊ฐ
๋ฐ์ํ์๋ค. ์ด์ ๋์กฐ์ ์ผ๋ก ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์๋ ํ๊ท 0.506 cm๋งํผ ์ง๋ฐ์ด ์์นํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ํ์ง๋ง ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์ ์ธ์ ์ง๋ฐ์
์นจํ ๋ฑ์ผ๋ก ์ธํ ์ต๊ธฐ ๋ฐ ์ง๋ฐ ์์น ํ์์ด ํ์ธ๋์ง ์์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ง๋ฐ์ด ์ค์ ๋ก ์์นํ๋ค๊ณ ๋ณด๊ธฐ๋ ์ด๋ ต๋ค. ๋ฐ๋ผ์ LiDAR ๊ณ์ธก๊ธฐ๊ธฐ๊ฐ ๋ณด์ ํ๊ณ
์๋ ์์ง ๋ฐฉํฅ์ ์ ํ๋ 1.5 cm ๋ด์ ๋ถํฌํ๊ณ ์๊ธฐ์ ์๊ธฐ๋ณ ๋ถํผ ๋ณํ๋์ ํ์ฉํ์ฌ ์๋์ ์ธ ๋ณํ๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ๋ถ์ํ์๋ค. ํด๋น ์๊ธฐ์ ์ข
ํฉ์ ์ธ
๋ถํผ ๋ณํ๋์ ์์๊ธฐ์ธต์์ โ4.0483 m3, ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์ 6.2378 m3๋ก ๊ฐ ์๊ณต ๋จ๋ฉด์ ๋ฐ๋ผ ์๋ฐ๋๋ ์นจํ ๊ฑฐ๋์ด ๊ณ์ธก๋์๋ค. Fig. 9(b)๋ ์๊ณต 5๊ฐ์๋ถํฐ 10๊ฐ์๊น์ง ๋ฐ์ํ ์นจํ๋์ ๋ํ๋ธ๋ค. ์๊ณต ์ด๊ธฐ์ ์นจํ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๊ตฌ๊ฐ์์ ์ง์์ ์ผ๋ก ์นจํ๊ฐ ๋ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ง๋ฐ ์นจํ์ ์ํ
์ฃผ๋ณ๋ถ๋ก์ ํ ์ฌ ๋ฐ๋ฆผ ๋ฑ์ผ๋ก ์ธํด ์ธ์ ๊ตฌ๊ฐ์์ ์ง๋ฐ์ด ์์นํ์๋ค. ํด๋น ์๊ธฐ์๋ ์์๊ธฐ์ธต์์ 1.6912 m3, ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์ โ0.7196 m3์ ์ ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ถํผ ๋ณํ๊ฐ ๊ณ์ธก๋์๋ค. Fig. 9(c)๋ ์๊ณต ํ ์ ์ฒด ์๊ธฐ์ ๋ํ ์นจํ๋์ ๋น๊ตํ ๊ฒ์ผ๋ก์จ ์๊ณต ์ด๊ธฐ ์นจํ๋๊ณผ ์ ์ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์์ ๋ถ์๋ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ ์ฌํ๊ฒ ์์๊ธฐ์ธต์์๋ โ2.3570
m3, ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์๋ 5.5184 m3์ ๋ถํผ ๋ณํ๋์ด ๋ถ์๋์๋ค. ์ต๋ ์นจํ๋์ด ๋ฐ์ํ ์์๊ธฐ์ธต ๋ด ์์ชฝ ์ถ์
๊ตฌ์์๋ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ๊ณผ ๋จ๋ถ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๋๋ํ ์์นํ ์์คํํธ ํฌ์ฅ์๋ ๋์ผํ
์นจํ ํ์์ด ๊ณ์ธก๋์์ผ๋ฉฐ(Fig. 10(a)), ์ด๋ ์ธ๊ทผ ํ๋ถ ์ง๋ฐ์ ์ง์ง๋ ฅ์ด ๋ฎ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ฐ์ํ ํ์์ด๋ผ๊ณ ํ๋จ๋๋ค. ๋ํ, ์์๊ธฐ์ธต ๋ด ์์ชฝ๋ถํฐ ์ฝ 48 m ์ง์ ์ ์ต๋ โ4.4 cm์
์นจํ๊ฐ ๊ณ์ธก๋์์ผ๋ฉฐ, ํด๋น ๊ตฌ๊ฐ์ ์ต์ด ์์๊ธฐ์ธต์ ์นํ ์ํ๋ฅผ ํ์ธํ๊ธฐ ์ํด ์ง๋ฐ ์กฐ์ฌ๋ฅผ ์ํํ ํ ๊ตญ๋ถ์ ์ผ๋ก ๋ค์ง์ ์ํํ์์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ง์ง๋ ฅ์ด
์ถฉ๋ถํ ๋ฐํ๋์ง ์์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ํ๋ ํ์์ด๋ค(Fig. 10(b)). ๊ทธ ์ธ์๋ ์์๊ธฐ์ธต์์๋ ์ฐจ๋ ๋ฐ ์ฅ๋น์ ์ดํ์ผ๋ก ์ธํ ์์ฌํ์ค์ผ๋ก ์ธํด ๋ค์ํ ์ง์ ์์ ์นจํ๊ฐ ๋ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์๋์ ์ผ๋ก ์ง์ง๋ ฅ์ด ๋์๋ ์๋ฉํธ
์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์๋ ์ง๋ฐ์ด ์นจํ๋์ง ์๋ ์์ ์ ์ธ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค.
Fig. 11์ FWD ์ํ์ ํตํด ๋์ถ๋ ์๋ ์ฒ์ง๋น์ ์ ์ฒด ๋จ๋ฉด์ ์ค์ 30 cm ๊ฒฝ๋ก์ ๋ํ M3C2 ๊ธฐ๋ฐ ์นจํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํจ๊ป ๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ, ์๋ ์ฒ์ง๋น๋
๋ฎ์์๋ก ์ง์ง๋ ฅ์ด ๋ ํฐ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ญ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๋ํ๋ด์๋ค. ์์๊ธฐ์ธต์์๋ ์๋ ์ฒ์ง๋น๊ฐ ๋๊ณ ์ง์ง๋ ฅ์ด ๋ฎ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์นจํ๊ฐ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋๋ฉฐ,
์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์๋ ์๋ ์ฒ์ง๋น๊ฐ ๋ฎ๊ณ ์ง์ง๋ ฅ์ด ํฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์นจํ๊ฐ ์ ๊ฒ ๋ํ๋๋ค. ํนํ ์๋ ์ฒ์ง๋น ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์๊ณต ํ 7๊ฐ์, ์นจํ๋์ ์๊ณต ํ
5๊ฐ์๊ณผ 10๊ฐ์์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์์ฑ๋์ด ์ธก์ ์๊ธฐ์ ์ฐจ์ด๋ ์์ผ๋, ์ ๋ฐ์ ์ธ ๊ฒฝํฅ์ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ํ๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค. ํ์ง๋ง ์๊ณต ํ 5๊ฐ์์ด ์ง๋
ํ์ ์นจํ๋(Fig. 11(a))๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ์๊ณต ํ 10๊ฐ์์ด ์ง๋ ํ์ ์นจํ๋(Fig. 11(b))์ด ์๋ ์ฒ์ง๋น์ ๋ ์ผ์นํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์๊ณต ํ 10๊ฐ์๊น์ง ํญ๋ง ์ด์์ ๋ฐ๋ผ ์ง์์ ์ธ ์นจํ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ฉฐ ์์ ํ๊ฐ ์ง์์ ์ผ๋ก ์งํ๋์์์
์๋ฏธํ๋ค.
Fig. 8. LiDAR Measurements Depend on the Period after Construction of Harbor Block Pavements: (a) Immediately after Construction, (b) 5 Months after Construction, (c) 10 Months after Construction
Fig. 9. M3C2 Results according to the Period after Construction of Harbor Block Pavements: (a) from Immediately after Construction to 5 Months after Construction, (b) from 5 Months to 10 Months after Construction, (c) from Immediately after Construction to 10 Months after Construction
Fig. 10. M3C2 Results according to the Period After Construction of Harbor Block Pavements: (a) Point A - Settlements in Both Asphalt and Block Pavement, (b) Point B - Settlements around Geotechnical Investigation
Fig. 11. Settlement and Relative Deflection Ratio after Construction of Harbor Concrete Blocks: (a) FWD Test for 7 Months after Construction and LiDAR Measurement from Immediately after Construction to 5 Months after Construction, (b) FWD Test for 7 Months after Construction and LiDAR Measurement from Immediately after Construction to 10 Months after Construction
4. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์คํํธ ํฌ์ฅ์์ ๋ฐ์ํ๋ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ณ ๋ณด์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ํญ๋ง ํฌ์ฅ์ฉ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก์ ๊ฐ๋ฐํ์๊ณ , ๊ตญ๋ด OOํญ์ ์์นํ ์ปจํ
์ด๋ ์ฅ์น์ฅ์
์์๊ธฐ์ธต ๋ฐ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ์ ์๊ณตํ์๋ค. ์๊ณต ํ ์ฅ์น์ฅ ์ด์์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐ์ํ๋ ์ง๋ฐ์ FWD ์ํ ๊ธฐ๋ฐ ํฌ์ฅ์ฒด ์ฑ๋ฅ๊ณผ LiDAR
๊ณ์ธก ๊ธฐ๋ฐ ์นจํ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ์๊ณ , ๊ฐ๋ณ ๋ถ์์ ํตํ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
(1) ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ์งํ D0๋ฅผ ๊ณ์ธกํ ๊ฒฐ๊ณผ, ์์๊ธฐ์ธต์์ ์๋์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ฅ ํฐ ์ฒ์ง๋์ด ๋ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์๋ ์๋ฉํธ์ธต์ ์ง์ง๋ ฅ์ผ๋ก ์ธํด
์๋์ ์ผ๋ก ์ ์ ์ฒ์ง์ด ๋ฐ์ํ์๋ค. ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ์๊ณต 7๊ฐ์ ์ดํ์๋ ์์๊ธฐ์ธต๊ณผ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์ ๋ชจ๋ ์๊ณต ์งํ์ ๋น๊ตํ์ฌ ๋ชจ๋์์ ์ธต์ ์์ ํ๋ก
์ธํด ์ง์ง๋ ฅ์ด ๋ฐํ๋์ด ์ฒ์ง๋์ด ๊ฐ์ํ์๋ค. ํนํ ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์ ์์ ํ ์ดํ ์์คํํธ ํฌ์ฅ๋ณด๋ค๋ ๋ ๋ฎ์ ์ฒ์ง๋์ด ๋ํ๋ ํญ๋ง ์ด์์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐ์ํ
ํฌ์ฅ ์ฑ๋ฅ ๋ฐ ๋์ ์ง์ง๋ ฅ ํน์ฑ์ ๋ณด์๋ค.
(2) ์์๊ธฐ์ธต์์๋ ์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก 1์ด์์ ์๋ ์ฒ์ง๋น๋ฅผ ๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ, ์์คํํธ ํฌ์ฅ ๋๋น ๋ฎ์ ์ง์ง๋ ฅ์ผ๋ก ์ธํด ์ฌํ ์ ๋ ๋ง์ ์ฒ์ง์ด ๋ฐ์ํ์๋ค.
์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์ ์๊ณต ์งํ์๋ ์๋ ์ฒ์ง๋น๊ฐ 1๋ณด๋ค ๋ฏธ์ํ๊ฒ ํฐ ๊ฐ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ์ด ๋ ํฐ ์ฒ์ง์ด ๋ฐ์ํ์์ผ๋, ์๊ณต 7๊ฐ์ ์ดํ ๊ณ์ธก๋ ์๋ ์ฒ์ง๋น๋
ํ๊ท 0.698๋ก ๋ํ๋ ์์คํํธ ํฌ์ฅ ๋๋น ๋ ๋์ ์ง์ง๋ ฅ์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค.
(3) ์๊ณต ์ด๊ธฐ 5๊ฐ์๊ฐ ์์๊ธฐ์ธต์์ ๋ค์ํ ๊ตฌ๊ฐ์์ ์นจํ๊ฐ ๋ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ๋ฐ์ํ ๋ถํผ ๋ณํ๋์ โ4.0483 m3์ผ๋ก ๋ค์์ ์นจํ๊ฐ ์ฐ๋ฐ์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ์๋ค. ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์์๋ ์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ง๋ฐ์ด ์์นํ์ฌ ๋ถํผ ๋ณํ๋์ด 6.2378 m3๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์๊ณต 5๊ฐ์ ์ดํ๋ถํฐ 10๊ฐ์ ์ดํ๊น์ง๋ ๋ชจ๋์์ ์ธต์ ์์ ํ๋ก ์ธํด ์ถฉ๋ถํ ์ง์ง๋ ฅ์ด ๋ฐํ๋์ด ์์๊ธฐ์ธต์ ์ผ๋ถ ๊ตฌ๊ฐ์ ์นจํ๋ฅผ ์ ์ธํ๊ณ ๋
์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์นจํ๊ฐ ๋ฐ์ํ์ง ์์๋ค.
(4) ์์ ํ ๊ธฐ๊ฐ ์ดํ ์๋ ์ฒ์ง๋น์ ๋จ๋ฉด์ ์ค์ 30 cm ๊ฒฝ๋ก์ ๋ํ M3C2 ๊ฒฐ๊ณผ์์๋ ์๋ ์ฒ์ง๋น๊ฐ ๋ฎ์์๋ก ์ง์ง๋ ฅ์ด ๋ ํฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์นจํ๋์ด
์ ๊ฒ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ๋ค. FWD ์ํ๊ณผ LiDAR ๊ณ์ธก ์๊ธฐ๊ฐ ์๋ฒฝํ ์ผ์นํ์ง๋ ์์์ผ๋, ์ ๋ฐ์ ์ธ ๊ฒฝํฅ์ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ํนํ ์๊ณต ํ
10๊ฐ์๊น์ง ์ง์์ ์ผ๋ก ์นจํ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ฉฐ, ๋ชจ๋์์ ์ธต, ๋ณด์กฐ๊ธฐ์ธต ๋ฐ ์์๊ธฐ์ธต์ ์์ ํ๊ฐ ์งํ๋์์์ ์ ์ ์๋ค.
ํ์ฅ์์ ์ํ๋ ๊ณ ์ค๋์ ํธ๋ญ ๋ฐ ์ฅ๋น๊ฐ ์ดํํ๋ ํญ๋ง์์๋ ์์๊ธฐ์ธต๋ณด๋ค ์๋ฉํธ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ์ธต์ ํตํด ํ๋ถ ์ง๋ฐ์ ์ง์ง๋ ฅ์ ์ถฉ๋ถํ ํ๋ณดํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก
ํ๋จ๋๋ฉฐ, ๋ธ๋ก ํฌ์ฅ ๊ธฐ๋ฒ์ ๋ค์ํ ์ฅ์ ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํญ๋ง ๊ตฌ์ญ์์ ๋๋ฆฌ ํ์ฉ๋ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Acknowledgements
This research was supported by Research service โICT-based smart block development
and applicationโ funded by the Ministry of Oceans and Fisheries, Korea and Korea Institute
of Marine Science & Technology Promotion (KIMST) funded by the Ministry of Oceans
and Fisheries, Korea (20210659).
References
"Ahn, J. W., Kim, Y. S., Kwon, S. H. and Lee, C. K. (2001). โA study on the life cycle
cost analysis and comparison by the type of road pavement - case study on the asphalt
concrete and cement concrete pavement -.โ Journal of the Korean Society of Civil Engineers,
KSCE, Vol. 21, No. 5D, pp. 683-694 (in Korean). "
"Alatgi, P. S. and Pimplikar, S. S. (2022). โPavement analysis and measurement of
distress on concrete and bituminous roads using mobile LiDAR technology.โ Proceedings
of Recent Trends in Construction Technology and Managemen, Springer, Singapore, pp.
1287-1294, https://doi.org/10.1007/978-981-19-2145-2_94."
"Barnhart, T. B. and Crosby, B. T. (2013). โComparing two methods of surface change
detection on an evolving thermokarst using high-temporal-frequency terrestrial laser
scanning, Selawik River, Alaskaโ, Remote Sensing, MDPI, Vol. 5, No. 6, pp. 2813-2837,
https://doi.org/10.3390/rs5062813."
"Barsi, ร., Potรณ, V., Lรณgรณ, J. M. and Krausz, N. (2020). โCreating an OpenDRIVE model
of the campus of the Budapest university of technology and economics for automotive
simulations.โ Periodica Polytechnica Civil Engineering, Budapest University of Technology
and Economics, Vol. 64, No. 4, pp. 1269-1274, https://doi.org/10.3311/PPci.16768."
"Che, E., Olsen, M. J., Parrish, C. E. and Jung, J. (2019). โPavement marking retroreflectivity
estimation and evaluation using mobile LiDAR data.โ Photogrammetric Engineering and
Remote Sensing, American Society for Photogrammetry and Remote Sensing, Vol. 85, No.
8, pp. 573-583, https://doi.org/10.14358/PERS.85.8.573."
"Clark, A. J. (1978). โBlock paving-research and development.โ Concrete, Concrete
Society, Vol. 12, No. 7, pp. 24-25. "
"Dรญaz Flores, R., Aminbaghai, M., Eberhardsteiner, L., Blab, R., Buchta, M. and Pichler,
B. L. (2023). โMulti-directional Falling Weight Deflectometer (FWD) testing and quantification
of the effective modulus of subgrade reaction for concrete roads.โ International Journal
of Pavement Engineering, ISCP, Vol. 24, No. 1, 2006651, https://doi.org/10.1080/10298436.2021.2006651."
"Han, U. S., Park, T. W., Park, D. G., Baek, J. E. and Son, D. S. (2017). โUsability
evaluation analysis on concrete block pavement for driveway.โ Journal of Korean Society
of Road Engineers, KSRE, Vol. 19, No. 3, pp. 14-23 (in Korean). "
"Hu, F., Leijen, F. J. V., Chang, L., Wu, J. and Hanssen, R. F. (2019). โMonitoring
deformation along railway systems combining multi-temporal InSAR and LiDAR data.โ
Remote Sensing, MDPI, Vol. 11, No. 19, 2298, https://doi.org/10.3390/rs11192298."
"Jafari, B., Khaloo, A. and Lattanzi, D. (2016). โLong-term monitoring of structures
through point cloud analysis.โ Proceedings of Health Monitoring of Structural and
Biological Systems, SPIE, Nevada, US, pp. 637-644, https://doi.org/10.1117/12.2217586."
"Jiang, X., Gabrielson, J., Huang, B., Bai, Y., Polaczyk, P., Zhang, M., Hu, W. and
Xiao, R. (2022a). โEvaluation of inverted pavement by structural condition indicators
from falling weight deflectometer.โ Construction and Building Materials, Elsevier,
Vol. 319, 125991, https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2021.125991."
"Jiang, X., Gabrielson, J., Titi, H., Huang, B., Bai, Y., Polaczyk, P., Hu, W., Zhang,
M. and Xiao, R. (2022b). โField investigation and numerical analysis of an inverted
pavement system in Tennessee.โ Transportation Geotechnics, Elsevier, Vol. 35, 100759,
https://doi.org/10.1016/j.trgeo.2022.100759."
"Jung, J. S., Park, Y. B., Lee, K. H. and Hwang, C. K. (2008). โA study on the performance
evaluation and the improvement of the quality standard of block pavements.โ International
Journal of Highway Engineering, Vol. 10, No. 2, pp. 115-124 (in Korean). "
"Kaakkurivaara, T., Vuorimies, N., Kolisoja, P. and Uusitalo, J. (2015). โApplicability
of portable tools in assessing the bearing capacity of forest roads.โ Silva Fennica,
the Finnish Society of Forest Science, Vol. 49, No. 2, 1239, https://doi.org/10.14214/sf.1239."
"Katicha, S. W., Flintsch, G. W., Ferne, B. and Bryce, J. (2014). โLimits of agreement
method for comparing TSD and FWD measurements.โ International Journal of Pavement
Engineering, ISCP, Vol. 15, No. 6, pp. 532-541, https://doi.org/10.1080/10298436.2013.782403."
"Kim, Y. R., Hibbs, B. O. and Lee, Y. C. (1995). โTemperature correction of deflections
and backcalculated asphalt concrete moduli.โ Transportation Research Record, Transportation
Research Board, Vol. 1473, pp. 55-62. "
"Kim, D. H., Jokhio, S. and Kim, J. T. (2020). โStudy on operational efficiency of
intersection with safety warning information overcoming disqualified driverโs sight
distance in port area.โ Journal of Korean Society of Transportation, KST, Vol. 38,
No. 5, pp. 404-413, https://doi.org/10.7470/jkst.2020.38.5.404."
"Kim, S. M. and Nam, J. H. (2005). โTemperature patterns in concrete pavements at
very early ages.โ International Journal of Highway Engineering, KSRE, Vol. 7, No.
3, pp. 79-91. "
"Lague, D., Brodu, N. and Leroux, J. (2013). โAccurate 3D comparison of complex topography
with terrestrial laser scanner: Application to the Rangitikei canyon (N-Z).โ ISPRS
Journal of Photogrammetry and Remote Sensing, Elsevier, Vol. 82, pp. 10-26, https://doi.org/10.1016/j.isprsjprs.2013.04.009."
"Lee, U. J., Im, Y. H. and Jo, Y. H. (2003). โDesign and construction method of concrete
block pavement.โJournal of Korean Society of Road Engineers, KSRE, Vol. 5, No. 2,
pp. 23-32 (in Korean). "
"Lee, S. Y. and Le, T. H. M. (2023). โEvaluating pavement performance in bus rapid
transit systems: Lessons from Seoul, South Korea.โ Case Studies in Construction Materials,
Elsevier, Vol. 18, e02065, https://doi.org/10.1016/j.cscm.2023.e02065."
"Lee, J., Jo, H. and Oh, J. (2023). โApplication of drone LiDAR survey for evaluation
of a long-term consolidation settlement of large land reclamation.โ Applied Sciences,
MDPI, Vol. 13, No. 14, 8277, https://doi.org/10.3390/app13148277."
"Lee, J. H., Park, H. W., Cho, N. H., Gwak, P. J., Lee, J. I. and Jung, J. H. (2017).
โAnalysis of airport concrete pavement behavior through on-site HWD experiments.โ
Proceedings of 17th Conference on Korean Society of Road Engineers, KSRE, Yeosu, Korea,
pp.111. "
"Lee, J. P. Kang, D. J. and Rho, C. H. (2010). โFormulation of the estimation model
of maintenance repair costs in Korean port private participation projects.โ The Korea
Spatial Planning Review, KRIHS, Vol. 65, pp. 19-39, https://doi.org/10.15793/kspr.2010.65..002
(in Korean)."
"Leica Geosystems (2020). Leica Pegasus : Two mobile sensor platform, Available at:
https://leica-geosystems.com/hu-hu/products/mobile-sensor-platforms/capture-platforms/leica-pegasus_two
(Accessed: July 21, 2020)."
"Luo, R., Zhou, Z., Chu, X., Ma, W. and Meng, J. (2022). โ3D deformation monitoring
method for temporary structures based on multi-thread LiDAR point cloud.โ Measurement,
Elsevier, Vol. 200, 111545, https://doi.org/10.1016/j.measurement.2022.111545."
"Mampearachchi, W. K. and Gunarathna, W. P. H. (2010). โFinite-element model approach
to determine support conditions and effective layout for concrete block paving.โ Journal
of Materials in Civil Engineering, ASCE, Vol. 22, No. 11, pp. 1139-1147, https://doi.org/10.1061/(ASCE)MT.1943-5533.0000118."
"Mehta, Y. and Roque, R. (2003). โEvaluation of FWD data for determination of layer
moduli of pavements.โ Journal of Materials in Civil Engineering, ASCE, Vol. 15, No.
1, pp. 25-31, https://doi.org/10.1061/(ASCE)0899-1561(2003)15:1(25)."
"Miura, Y., Takaura, M. and Tsuda, T. (1984). โStructural design of concrete block
pavements by CBR method and its evaluation.โ Proceedings of Second International Conference
on Concrete Block Paving, SEPT, Delft, the Netherlands, pp. 152-157. "
"Nishizawa, T., Furukawa, M., Hyodo, H. and Ueda, N. (2018). โA model for predicting
permanent deformation of interlocking concrete block pavements on heavy duty roads.โ
Proceedings of 12th International Conference on Concrete Block Pavement, SEPT, Seoul,
Korea. "
"Oh, Y. S., Kwon, Y. S., Park, I. S., Hong, S. H., Lee, H. J., Lee, T. K. and Chang,
S. Y. (2020). โEstablishment of point cloud location accuracy evaluation facility
for car-mounted mobile mapping system for mapping of high definition road maps.โ Journal
of the Korean Society of Surveying, Geodesy, Photogrammetry and Cartography, KSGPC,
Vol. 38, No. 4, pp. 383-390, https://doi.org/10.7848/ksgpc.2020.38.4.383 (in Korean)."
"Panda, B. C. and Ghosh, A. K. (2001). โSource of jointing sand for concrete block
pavement.โ Journal of Materials in Civil Engineering, ASCE, Vol. 13, No. 3, pp. 235-237,
https://doi.org/10.1061/(ASCE) 0899-1561(2001)13:3(235)."
"Panda, B. C. and Ghosh, A. K. (2002). โStructural behavior of concrete block paving.
II: Concrete blocks.โ Journal of Transportation Engineering, ASCE, Vol. 128, No. 2,
pp. 130-135, https://doi.org/10.1061/(ASCE)0733-947X(2002)128:2(130)."
"Park, H. M., Kim, Y. T. and Lee, S. H. (2016). โAn analysis on the nonlinear behavior
of block pavements using multi-load level falling weight deflectometer testing.โ International
Journal of Highway Engineering, KRSE, Vol. 18, No. 6, pp. 35-40, https://doi.org/10.7855/IJHE.2016.18.6.035
(in Korean)."
"Pidwerbesky, B. (1997a). โEvaluation of non-destructive in-situ tests for unbound
granular pavements.โ IPENZ Transactions, IPENZ, Vol. 24, No. 1, pp. 12-17. "
"Pidwerbesky, B. (1997b). โPredicting rutting in unbound granular basecourses from
Loadman and other in-situ non-destructive tests.โ Road & Transport Research, ARRB
Group Ltd, Vol. 6, No. 3, pp. 16-25. "
"Qiao, J. and Butt, J. A. (2023). โSelf-calibration of terrestrial laser scanner using
a M3C2-based planar patch algorithm.โ ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing,
Vol. 197, pp. 335-345, https://doi.org/10.1016/j.isprsjprs.2023.02.008."
"Ryntathiang, T., Mazumdar, M. and Pandey, B. (2006). โConcrete block pavement for
low volume roads.โ Proceedings of 8th International Conference on Concrete Block Paving,
SEPT, San Francisco, CA, pp. 359-373. "
"Seok, J. H., Oh, H. J., Cho, Y. K., Kim, J. C., Choi, L. and Kim, S. M. (2014). โMeasurement
and analysis of crack width variation at continuously reinforced concrete pavement
section in test road.โ Proceedings of Conference on Korean Society of Civil Engineers,
KSCE, pp. 407-408 (in Korean). "
"Shackel, B. (1980a). โThe design of interlocking concrete block pavements for road
traffic.โ Proceedings of 1st International Conferences on Concrete Block Paving, SEPT,
Newcastle, England, pp. 23-32. "
"Shackel, B. (1980b). โThe performance of interlocking block pavements under accelerated
trafficking.โ Proceedings of 1st International Conferences on Concrete Block Paving,
SEPT, Newcastle, England, pp. 113-120. "
"Shackel, B., O'Keeffe, W. and O'Keeffe, L. (1993). โConcrete block paving tested
as articulated slabs.โ Proceedings of 5th International Conferences on Concrete Pavement
Design and Rehabilitation, West Lafayette, Indiana. "
"Sofia, H., Anas, E. and Faรฏz, O. (2020). โMobile mapping, machine learning and digital
twin for road infrastructure monitoring and maintenance: case study of mohammed VI
bridge in Morocco.โ Proceedings of 2020 IEEE International Conference of Moroccan
Geomatics, IEEE, Casablanca, Morocco, pp. 1-6, https://doi.org/10.1109/Morgeo49228.2020.9121882."
"Tapete, D., Casagli, N., Luzi, G., Fanti, R., Gigli, G. and Leva, D. (2013). โIntegrating
radar and laser-based remote sensing techniques for monitoring structural deformation
of archaeological monuments.โ Journal of Archaeological Science, Elsevier, Vol. 40,
No. 1, pp. 176-189, https://doi.org/10.1016/j.jas.2012.07.024."
"Yaginuma, H., Iikima, T. and Ikeda, T. (1998). โEvaluation on durability of interlocking
block pavement under repeated loading by heavy vehicles.โ Proceedings of International
Workshop on Concrete Block Paving, Colombia Institute of Cement Producers, Cartagena
de Indias, Colombia. "
"Yoo, T. S., Han, S. H. and Lee, M. K. (2002). โA study on temperature distribution
characteristics of concrete pavement using thermal analysis program (CP3D).โ Proceedings
of Conference on Korean Society of Road Engineers, KSRE, pp. 157- 160 (in Korean).
"
"Zhang, M., Zhang, J., Gong, H., Jia, X., Xiao, R., Huang, H. and Huang, B. (2022).
โNumerical investigation of pavement responses under TSD and FWD loading.โ Construction
and Building Materials, Elsevier, Vol. 318, 126014, https://doi.org/10.1016/j.conbuildmat.2021.126014."