1. ์ ๋ก
ํ์์ฐ๋ฃ๋ฅผ ์ด์ฉํ ์๋์ง ์์ฐ ๋ฐ ๊ณต๊ธ์ ์ฌํ ์ ๋ฐ์ ๊ฑธ์ณ ๋ฐ์ ํ๊ฒ ์ํฅ๋ ฅ์ ํ์ฌํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ธ๋ฅ์ ํ์์ ์ธ ์์๋ก ์์ฉํ๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ์ฌ์ฉ๋์
์ฆ๋๋ก ์ธํด ๋ฐ์ํ๋ ํ๊ฒฝ์ค์ผ, ํธํก๊ธฐ์งํ ๋ฐ ์ง๊ตฌ์จ๋ํ์ ๊ฐ์ ์ฌ๋ฌ ๋ฌธ์ ์ ์ ์ผ๊ธฐ์ํค๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ๋ ๋์๊ฐ ํ์์ฐ๋ฃ๋ ํ์ฑ๋๋ ๋ฐ ์๋ฐฑ๋ง ๋
์ด ๊ฑธ๋ฆฌ๋
๋น์ฌ์ ์๋์ง๋ก ์ ์ฐจ ๊ณ ๊ฐ๋์ด ๊ฐ๊ณ ์๋ ์ถ์ธ์ด๋ค(Keleล 2011; Martins et al. 2018). ์ด๋ฌํ ๋ฌธ์ ์ ์ ๊ทน๋ณตํ๊ณ ๋ฏธ๋์งํฅ์ ์ธ ํจ์จ์ ์๋์ง์์ ๊ตฌ์ถํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋์ฒด์๋์ง ๋๋ ์ ์ฌ์์๋์ง์ ๊ฐ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ ์ธ๊ณ์ ๋ค์ํ ๋ถ์ผ์ ๊ฑธ์ณ
๊พธ์คํ ์งํ๋๊ณ ์๋ค(Skinner et al. 2014; Xu et al. 2019).
์ ์ฌ์์๋์ง๋ ํ์์ด์๋์ง, ๋ฐ์ด์ค๋งค์ค, ํ๋ ฅ, ์์๋ ฅ ๋ฐ ํด์์๋์ง ๋ฑ ์ฌ๋ฌ ํํ์ ๋ถ์ผ๋ก ๊ฐ๋ฐ๋๊ณ ์๋ค(Arutyunov and Lisichkin 2017). ํ์์ด ์๋์ง์ ๊ฒฝ์ฐ, ํ์์ด 1์๊ฐ ๋์ ์งํ๋ฉด์ ๊ณต๊ธํ๋ ์๋์ง์์ ์ ์ธ๋ฅ๊ฐ 1๋
๋์ ์๋นํ๋ ์๋์ง์์ ์ถฉ๋นํ ์ ์์ ์ ๋์ ์ ์ฌ๋ ฅ์
๊ฐ๋๋ค(Tian and Zhao 2013). ๋ํ, ํ์์ด ์ด์ ๋ฐฉ์ฌํ๋ ์๋ช
๋์ ๋ฌดํํ ๊ณต๊ธ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ฉฐ, ์ ํด๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถ์ด ์๋ ๋ฌด๊ณตํด ์์์ผ๋ก ์ฐจ์ธ๋ ์ฃผ๋ ฅ ์๋์ง์์ผ๋ก์จ ์ฐ์ํ ํ์ฉ ๊ฐ์น๋ฅผ
์ง๋๊ณ ์๋ค(Laing et al. 2006; Palacios et al. 2020). ๊ทธ๋ฌ๋, ํ์์ด์๋์ง๋ฅผ ํ์ฉํ๊ธฐ ์ํ ์ค๋น ๊ตฌ์ถ์ ๋น์ฉ, ๋์ ๋ฐ์ ๋จ๊ฐ, ๋ฎ์ ์๋์ง ํจ์จ, ๋ฎ๊ณผ ๋ฐค์ ์ํ์ผ๋ก ์ธํด ์ง์์ ์ธ ์๋์ง ๊ณต๊ธ ๋ถ๊ฐ
๋ฑ์ ๋ฌธ์ ์ ์ด ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ์๋์ง ํจ์จ์ ๋์ด๊ณ ์ง์์ ์ธ ์๋์ง ๊ณต๊ธ์ ์ํ ์ ์ฅ ๋งค์ฒด ๊ฐ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ ํ๋์ด์ผ ํ๋ค(Tamme et al. 2004; Steinmann and Buschle 2005).
ํ์์ด ์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด๋ ์ด์๋์ง๋ฅผ ์์ฉํจ๊ณผ ๋์์ ์ถฉ๋ถํ ์ ์ฅ์ฉ๋์ ๋ํ๋ด์ผ ํ๋ฉฐ, ๊ฒฝ์ ์ฑ๊ณผ ๋ด๊ตฌ์ฑ์ด ํ๋ณด๋์ด์ผ ์ ์ฅ ๋งค์ฒด๋ก์ ๊ฐ์น๋ฅผ ๊ฐ๋๋ค(Laing et al. 2009; Basecq et al. 2013). ๋ค์ํ ์ ์ฅ ๋งค์ฒด๊ฐ ๊ฐ๋ฐ ์ค์ด๋, ์ด์ ๋ํ ๋ด๊ตฌ์ฑ์ด ์ฐ์ํ๊ณ ๊ฐ์ผ ์ฌ๋ฃ๋น๋ก ์ธํด ๊ฒฝ์ ์ฑ์ด ์ข๊ณ , ์๋์ง ์ ์ฅ์ฉ๋์ ์ค์ํ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๋จ์์ค๋์ด
์ฐ์ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ์ ์ฅ ๋งค์ฒด๋ก ์ ํฉํ ์ฌ๋ฃ์ด๋ค(Fernรกndez et al. 2010; John et al. 2013; Ling and Poon 2013).
Jian et al. (2015)์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ชจ๋์ ํ์ฉํ์ฌ ์ด์๋์ง ๊ณ ์ฒด ๋งค์ฒด์ ํ์ด ์ ์ฅ์์คํ
์ ์ฑ๋ฅ ๋ถ์์ ์ํํ์ฌ ๊ฒฝ์ ์ ์ธ ์๋์ง ์ด์ฉ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค๋ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋์ถํ์์ผ๋ฉฐ,
Salomoni et al. (2014)์ ํ์๊ด ๋ฐ์ ์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ ์ฅ ๋งค์ฒด ํ์ฉ ์ถ์ด ์์คํ
๊ตฌ์ถ์ ์ํด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํํ์ , ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๋ฐ ๋ด๊ตฌ์ฑ์ ๋ํ ๊ธฐ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํ์๋ค. ํํธ,
John et al. (2013)์ ์ต๋ 600 ยฐC์ ์จ๋๋ฅผ ๊ฒฌ๋๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ฐ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํํ์ฌ ์ถ์ด ์ฑ๋ฅ์ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, Aydฤฑn et al. (2008)์ ๊ณ ์จ ๋
ธ์ถ๋ ๋ณดํต๊ฐ๋ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ๊ฐ์ฌ์ ๊ฐ ํผ์
๋ ๊ณ ๊ฐ๋ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ญํ์ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ์๋ค. ๋ํ, Wang et al. (2018)์ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ๊ณจ์ฌ๋ฅผ ๋ณ์๋ก ๋์ด ์ ์๋ 50 MPa ์ดํ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ํด ์จ๋๋ณํ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ์๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ๋ณดํต๊ฐ๋ ๋๋ ๊ณ ๊ฐ๋ ์์ค์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ
์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด๋ก ํ์ฉํ๊ธฐ ์ํ ๋ค๊ฐ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ๋ฐํ ์งํ ์ค์ด๋, 120 MPa ์ด์ ์์ค์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ค์ ๋ฏธ๋นํ๋ค.
๋ฐ๋ผ์, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ค๊ณ๊ธฐ์ค ์์ถ๊ฐ๋ 120 MPa ๋ฐ 180 MPa ์์ค์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ(ultra-high performance concrete,
UHPC)๋ฅผ ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด๋ก ํ์ฉํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ฑ๋ฅ ๋ถ์ ์คํ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํํ์๋ค. ์ค์ฆ ์ฌ๋ก์์ ํ์์ด์๋์ง๋ฅผ ํ์ฉํ๊ธฐ ์ํด ์ง์ดํ๋ ๊ฒฝ์ฐ, ์ฝ
400 ยฐC๋ก ๋์ ์์ค์ ๊ณ ์จ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ๋ํ, ํจ์จ๊ณผ ์์ฐ์ฑ์ ๋์ด๊ธฐ ์ํด์ ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด๋ ๊ณ ์จ ์ ์ฉ๊ณผ ๋ฐ๋ณต์ ์ธ ์ฌ์ฉ์ ๋ํ ๋ด๊ตฌ์ฑ ํ๋ณด
๋ฐ ์ฑ๋ฅ ๋ณํ๊ฐ ๋ฎ์์ผ ํ๋ค. ์ด์ 400 ยฐC์ ๊ณ ์จ์ ๋
ธ์ถ๋๊ธฐ ์ ๊ณผ 400 ยฐC์ ๊ณ ์จ์ ๋ฐ๋ณต์ ์ผ๋ก ๋
ธ์ถ๋ ํ์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฌ๋ฃํน์ฑ์ ํ์
ํ์ฌ
๋ด๊ตฌ์ฑ ๋ฐ ์ฑ๋ฅ ๋ณํ๋ฅผ ํ์
ํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ๋จ์์ค๋ ์ธก์ ์ ํตํด ๋ฐ๋ณต์ ์ธ ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด์์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์์ ์ฑ์ ๊ดํ์ฌ ํ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ณ ์จ์์์ ์ด์ฌ์ดํด
์ ์ฉ ์ ๊ณผ ํ์ ์์ถ๊ฐ๋, ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋, ์ด์ ๋๋ ๋ฐ ๋น์ด ํน์ฑ์ ๋น๊ต ๋ถ์ํ์๋ค. ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๊ณผ ํ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ๋ฏธ์ธ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ์ฃผ์ฌ์ ์ํ๋ฏธ๊ฒฝ์
ํตํด ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์ค๋ ๋ถ์์ ํตํด ์ด์ฌ์ดํด์ ์ํฅ์ ๋ํด ๊ณ ์ฐฐํ์๋ค.
2. ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด์ฉ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ ์กฐ
2.1 ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐฐํฉ ๋ฐ ์ ์
Table 1์ ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด์ฉ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋จ์๋ฐฐํฉํ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ์ค๊ณ๊ธฐ์ค๊ฐ๋ 120 MPa ๋ฐ 180 MPa๋ฅผ ์ค์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ๊ฐ์ ๋ฌผ-๋ฐ์ธ๋
๋น๋ 0.22 ๋ฐ 0.18์ด๋ค. ๋ฎ์ ๋ฌผ-๋ฐ์ธ๋๋น๋ฅผ ํตํด ์๋์ ๊ฐ์์์ผ ๊ณต๊ทน์ ๊ฐ์ ๋ฐ ๋ด๊ตฌ์ฑ ํฅ์์ ๋๋ชจํ์๋ค. ๋ํ, ๋ฎ์ ๋ฌผ-๋ฐ์ธ๋ ๋น๋ก ์ธํ
์ฌ๋ฃ ๊ฐ์ ๊ต๋ฐ ๋ฐ ์์
์ฑ ํ๋ณด๋ฅผ ์ํ์ฌ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ ์ฉํ์๋ค. ๊ธฐ๋ณธ ๋ฐ์ธ๋๋ก์จ ๋ณดํต ํฌํ๋๋ ์๋ฉํธ๋ฅผ ์ค์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฐ๋ ์ฆ์ง์
์ํ ์น๋ฐํ ์กฐ์ง์ด ๋ ์ ์๋๋ก ์ง๋ฅด์ฝ๋๊ณผ ํ๋ฌ๋ฅผ ํผ์
ํ์ฌ ๋ฐฐํฉ์ ์ํํ์๋ค.
๋ณดํต ๋ฐ ๊ณ ๊ฐ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ฌ๋ฆฌ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ๋์ ์ญํ์ ํน์ฑ ํ๋ณด๋ฅผ ์ํด ๊ฐ์ฌ์ ๋ฅผ ํฌํจํ๋ค. ๊ฐ์ฌ์ ๋ ๋์ ์ด์ ๋๋๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ฉฐ, ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์
๋ฐ๋ผ์ ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด์ฉ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ด์ ์ฑ๋ฅ์ ์ข์ฐํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จํ์๋ค. ์ด์ 120 MPa ๋ฐ 180 MPa ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์
๊ฐ์ฌ์ ๋ฅผ ๋ถํผ๋น 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์ ํผ์
๋ฅ ๋ก ์ค์ ํ์ฌ ์ ์์ ์ํํ์๋ค. ์ฌ์ฉ๋ ๊ฐ์ฌ์ ๋ ๋ฐ๋ 7,500 kg/m3, ์ธ์ฅ๊ฐ๋ 2,500
MPa์ด๋ฉฐ, ์ง๊ฒฝ 0.2 mm, ๊ธธ์ด 19.5 mm์ ์ง์ ํ์์ ์ ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ํ์์ Fig. 1(a)์ ๋ํ๋ด์๋ค.
ํํธ, ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ๋ณดํต ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ณด๋ค ์กฐ์ง์ด ์น๋ฐํ์ฌ 400 ยฐC ์ด์์ ๊ณ ์จ์ ๋
ธ์ถ๋์์ ์, ํญ๋ ฌ ํ์(spalling failure)์
์ด๋ํ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ํญ๋ ฌ์ ์ต์ํํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ํด๋ฆฌํ๋กํ๋ ์ฌ์ (polypropylene fiber, PP fiber)๋ฅผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํผ์
ํ์๋ค.
์ด๋, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ฑ๋ฅ ๋ณํ๋ฅผ ์ต์ํํ๋ ๋ฒ์์์ ํญ๋ ฌ์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋ฐฉ์งํ ์ ์๋๋ก ๋จ์๋ฐฐํฉ๋น 2.0 kg/m3๋ฅผ ํผ์
ํ์๋ค(John et al. 2011). PP ์ฌ์ ๋ ์ง๊ฒฝ 21 ยตm, ๊ธธ์ด 12.7 mm, ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ 400 MPa์ ํน์ฑ์ ๋ํ๋ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ํ์์ Fig. 1(b)์ ๋ํ๋ด์๋ค.
์ฌ๋ฃ์คํ์ ์ํด ์ํธ์ ฮฆ100ร200 mm์ ์์ฃผํ ๊ณต์์ฒด๋ฅผ ๊ฐ ๋ฐฐํฉ๋ณ๋ก ์ ์ํ์๋ค. ํ์ค ์์ ๊ณต์์ฒด ์ค์ฌ๋ถ๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก 100 mm์ ์จ๋์ผ์(thermocouple)์
์ธก์ ์ด ์์นํ๋๋ก ๋งค๋ฆฝํ์ฌ ๊ณ ์จ ๋
ธ์ถ๋ก ์ธํ์ฌ ๋ณํ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ์จ๋๋ฅผ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ์ธก์ ํ์๋ค. ์ฌ๋ฃ ๋ฐฐํฉ ํ, ํ์ค๋ ๊ณต์์ฒด๋ 24์๊ฐ ์์
์ดํ ํํ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ดํ, ๊ฑด์กฐ์์ถ ๋ฐฉ์ง์ ์ด๊ธฐ๊ฐ๋ ๋ฐํ์ ์ํ์ฌ 72์๊ฐ์ ๊ฑธ์ณ 90ยฑ5 ยฐC์์ ์ฆ๊ธฐ์์์ ์ค์ํ์๋ค. ์ฆ๊ธฐ์์์ด ์๋ฃ๋ ์ํธ์
์ฌ๋ น 28์ผ๊น์ง ๊ธฐ๊ฑด์์์ ์ํํ์๋ค. ์์์ด ์๋ฃ๋ ์ํธ์ ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๊ณผ ํ๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ์ฌ๋ฃ์คํ์ ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด๋ก์จ
์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํํ์๋ค.
Table 1 Mixing proportion
Mixture no.
|
fck
|
W/B
(%)
|
Unit weight (kg/m3)
|
Steel fiber content
(%)
|
PP fiber content
(kg/m3)
|
W
|
OPC
|
Zr
|
BFS
|
F.A
|
F
|
U120-S10
|
120
|
0.22
|
209
|
770
|
58
|
135
|
847
|
231
|
1.0
|
2.0
|
U120-S15
|
0.22
|
209
|
770
|
58
|
135
|
847
|
231
|
1.5
|
2.0
|
U120-S20
|
0.22
|
209
|
770
|
58
|
135
|
847
|
231
|
2.0
|
2.0
|
U180-S10
|
180
|
0.18
|
178
|
783
|
196
|
-
|
862
|
235
|
1.0
|
2.0
|
U180-S15
|
0.18
|
178
|
783
|
196
|
-
|
862
|
235
|
1.5
|
2.0
|
U180-S20
|
0.18
|
178
|
783
|
196
|
-
|
862
|
235
|
2.0
|
2.0
|
Notes: W: water; B: binder; OPC: ordinary portland cement; Zr: zirconium; BFS: blast
furnace slag; F.A: fine aggregate; F: filler; PP: polypropylene
2.2 ์ด์ฌ์ดํด ๋ฐ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์จ๋๋ณํ
ํ์์ด ์๋์ง๋ฅผ ํ์ฉํ ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๊ธฐ์ ๋ฉ์ปค๋์ฆ์ ๋ฎ ์๊ฐ๋์๋ ํ์์ผ๋ก๋ถํฐ ์ด์ ์ง์ดํ์ฌ ์ด์ ์ฅ ๋งค์ฒด์ ์ ์ฅํ๊ณ , ๋ฐค ์๊ฐ๋์๋ ์ ์ฅ๋ ์ด์ด
๋ฐฉ์ด ๋์ด ์๋์ง๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ ๊ตฌ์กฐ์ด๋ค. ์ด์ ์ด์๋์ง์ ์ ๋ฌ๋ก ๋ํ๋๋ ์จ๋ ์์น ๋ฐ ๋๊ฐ์ ๋ฐ๋ณต์ ์ธ ๊ณผ์ ์ ์ฌํํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ด์ฃผ๊ธฐ, ์ฆ, ์ด์ฌ์ดํด์
๊ณํํ์๋ค. ์ด์ฌ์ดํด ์ต๋๋ชฉํ ์จ๋๋ 400 ยฐC๋ก ์ค์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ํ์์ด ์๋์ง๋ฅผ ์ง์ดํ์ฌ ์ฌ์ฉ๋๋ 300~ 390 ยฐC์ ์จ๋ ๋ฒ์๋ฅผ ๋ง์กฑํ ์
์๋๋ก ํ์๋ค(Laing et al. 2009). ์ด์ฌ์ดํด์ ์จ๋๊ฐ ์์น๋๋ ๊ฐ์ด๋จ๊ณ, ์จ๋๊ฐ ์ผ์ ํ๊ฒ ์ ์ง๋๋ ์ ์ง๋จ๊ณ, ์จ๋๊ฐ ํ๊ฐํ๋ ๋๊ฐ๋จ๊ณ ๋ฑ 3๋จ๊ณ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ๊ฐ์ด๋จ๊ณ์์๋ ์ต๋๋ชฉํ
์จ๋์ธ 400 ยฐC๊น์ง ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ํธ์ 2์๊ฐ ๋์ ๊ฐ์ดํ๊ณ , ์ ์ง๋จ๊ณ์์๋ ์ต๋๋ชฉํ ์จ๋์ธ 400 ยฐC์์ 2์๊ฐ ๋์ ์จ๋๋ฅผ ์ผ์ ํ๊ฒ ์ ์งํ๊ณ ,
๋๊ฐ๋จ๊ณ์์ 400 ยฐC์์ ์์จ๊น์ง ์์ํ ๋๊ฐ๋๋๋ก ์ค์ ํ์ฌ ์คํ์ ์ํํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ด์ฌ์ดํด์ ์์ฑ๋ก(furnace)์ ํ๋ก๊ทธ๋จํ์ฌ ์ด 6ํ
์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ์จ๋๋ณํ๋ฅผ ์ธก์ ํ์๋ค.
Fig. 2์๋ ์ค์ ํ ์ด์ฌ์ดํด์ ๋์ํํ ๊ทธ๋ํ(Fig. 2(a))์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ U120-S10 ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ์๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ์จ๋๋ณํ๋ฅผ ์ธก์ ํ ๊ทธ๋ํ(Fig. 2(b))๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ์์ฑ๋ก์์ ๊ณํ๋ ์ด์ฌ์ดํด์ ๋ฐ๋ผ ์์ฃผํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ํธ์ ๊ฐ์ดํ์๋ค.
1ํ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์จ๋๋ ์ต๋๋ชฉํ ์จ๋๊น์ง ๋๋ฌํ์ง ๋ชปํ๋ฉฐ, ์ต๋ 369.7 ยฐC๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ด๋ ์์ฑ๋ก์์ ๊ณต๊ธํ๋ ์ด์๋์ง๊ฐ
์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ ์๋ถ ์ฆ๋ฐ์ ํ์ํ ์๋์ง๋ก ์ฌ์ฉ๋์ด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์จ๋ ์์น์ ์ต์ ํ๋ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ 2ํ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ดํ๋ถํฐ๋
์จ๋ ์ ์ง ๊ตฌ๊ฐ์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์จ๋๊ฐ ์ฝ 220๋ถ์์ ์ต๋๋ชฉํ ์จ๋์ธ 400 ยฐC์ ๋๋ฌํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. 1ํ ์ด์ฌ์ดํด๋ก ์ธํด ๋๋ถ๋ถ์ ์๋ถ์ด
์ฆ๋ฐํ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์จ๋ ์์น์ ์ต์ ํ๋ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ฏธ๋ฏธํ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ถ์ ๋๋ฉฐ, ๋ชฉํํ๋ ์จ๋๊น์ง ๋๋ฌํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. 3ํ~6ํ ์ด์ฌ์ดํด์ ์ ์ฉํ
์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์จ๋๋ณํ๋ ์ ์ฌํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ธ๋ค.
์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๊ณผ ํ์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ๋ฉด์ ๋ํ ๊ท ์ด ๋ฐ ๋ณ์ ์ํ์ ๊ดํ์ฌ Fig. 3์ ๋ํ๋ด์๋ค. ๋ํ์ ์ผ๋ก U120-S10 ์ํธ์ ์ฌ์ง์ด๋ฉฐ, ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ . ์ด๋์ด ๊ณ์ด์ ํ์์ ๋ ๋ ํ๋ฉด์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์๋ ๋ฐ์ ๊ณ์ด์
๋นจ๊ฐ์์ผ๋ก ๋ณ์๋๋ ๊ฒ์ ์ ์ฑ์ ์ผ๋ก ํ์ธํ์๋ค. ํํธ, 400 ยฐC์ ์ด์ฌ์ดํด์ ๋
ธ์ถ๋์์์๋ ๋๋ ทํ ๊ท ์ด ํ์์ ์ก์์ผ๋ก ๊ด์ฐฐ๋์ง ์๊ณ ๋ค์์ ๊ณต๊ทน์ด
๊ด์ฐฐ๋์๋ค. ์ด ๊ณต๊ทน์ PP ์ฌ์ ์ ์ตํด๋ก ํ์ฑ๋์ด ๊ณ ์จ์ผ๋ก ์ธํด ์์น๋๋ ๋ด๋ถ์์ ์ธ๋ถ๋ก ๋ฐฐ์ถ์ํค๋ ํต๋ก ์ญํ ์ ํจ์ผ๋ก์จ ํญ๋ ฌ์ ์ต์ ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 2 Thermal cycling curve
Fig. 3 Visual inspection of surface
3. ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด์ฉ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ฌ๋ฃ ํน์ฑ
3.1 ๋จ์์ค๋
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋จ์์ค๋์ ์ด์ฉ๋์ ์ค์ํ ์ธ์์ด๋ฉฐ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋จ์์ค๋์ด ํด์๋ก ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ์ฑ๋ฅ์ ํจ๊ณผ์ ์ด๋ค(Sarbu and Sebarchievici 2018). ๋ฐ๋ผ์, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ์ฑ๋ฅ์ ํ์ ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋จ์์ค๋์ ๊ดํ ์ ๋ณด๊ฐ ํ์ํ๋ค. ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๊ณผ ๋งคํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ
ํ์ ๋จ์์ค๋์ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ ๋ขฐ๋ ํ๋ณด๋ฅผ ์ํด 3ํ ์ธก์ ์ ์ค์ํ์ฌ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฑํํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Fig. 4์ ๋ํ๋ด์๋ค.
1ํ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ดํ์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋จ์์ค๋์ ๊ธ๊ฒฉํ ๊ฐ์๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ๋จ์์ค๋ ๊ฐ์์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ์ํฅ์ ์ฃผ๋ ์์๋ ์์ ์์ ํก์ฐฉ์์
์ฆ๋ฐ์ด๋ฉฐ, 100~200 ยฐC์ ๋ฒ์์์ ์ฆ๋ฐํ๋ค(Wakili et al. 2015). ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์ฉํ ์ด์ฌ์ดํด์ 100~200 ยฐC๋ฅผ ํจ์ฌ ์ํํ๋ ์์ค์ผ๋ก ๋๋ถ๋ถ์ ์์ ์์ ํก์ฐฉ์๋ 1ํ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ์์ ์ฆ๋ฐํ๋ค. ์ด๋ก
์ธํด ์ด 6ํ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ๋จ๊ณ ์ค์์ 1ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ ๋จ์์ค๋ ๊ฐ์๊ฐ ๊ฐ์ฅ ํฐ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
2ํ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ ๋จ์์ค๋์ ๋ฏธ๋ฏธํ๊ฒ ๊ฐ์ํ๊ณ , 3ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ๋ถํฐ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ํธ์ ๋จ์์ค๋์ ๊ฑฐ์ ์ผ์ ํ๊ฒ ์ ์ง๋์๋ค. ์ด๋ฌํ ์คํ
๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ฐ๋ณต์ ์ธ ๊ณ ์จ ๋
ธ์ถ์ ๋ํ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์์ ์ฑ์ ๋๋ฌํ์์ ์๋ฏธํ๋ค.
Fig. 5๋ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ์ด๊ธฐ ์ํ์ 6ํ ์ ์ฉ ํ, ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋จ์์ค๋ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ ๋ฐ๋ผ ๋ํ๋ด์๋ค. ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด 1.0
%์์ 2.0 %๋ก ์ฆ๊ฐํ ์๋ก U120 ๋ฐ U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๋จ์์ค๋์ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋งคํธ๋ฆญ์ค์ ๋นํด ๋ ํฐ ๋จ์์ค๋์
๊ฐ๋ ๊ฐ์ฌ์ ์ ์ํฅ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
ํํธ, U120 ์๋ฆฌ์ฆ์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 % ์ผ ๋, ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ๋นํด 6ํ ์ ์ฉ ํ์ ๋จ์์ค๋์ ๊ฐ๊ฐ 7.7,
7.3 ๋ฐ 7.2 % ๊ฐ์ํ๊ณ , U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ๊ฒฝ์ฐ, ๋จ์์ค๋์ ๊ฐ๊ฐ 6.8, 6.7 ๋ฐ 6.5 % ๊ฐ์ํ๋ค. ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์ด์ฌ์ดํด
์ ์ฉ ์ ๋๋น ์ ์ฉ ํ์ ๋จ์์ค๋ ๊ฐ์์จ์ ๊ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ์ฌ์ ๋ ์ด์ฌ์ดํด์ ์ํฅ์ ๋ฐ์๋ ๋จ์์ค๋ ๋ณํ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ด ์ ์ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๋ค. ์ฆ,
์๋ฅ ํน์ฑ์ ๋์ฑ ๋ณด์กดํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์๋์ง๋ฅผ ์ ์ฅํ๋ ๋ฐ ์ ๋ฆฌํ๊ฒ ์์ฉํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ํ, ๋์ผํ ํ์์ ์ด์ฌ์ดํด์ ์ ์ฉํ ์ํ์์ U180
์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๋จ์์ค๋์ด U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๋จ์์ค๋๋ณด๋ค ๋ค์ ํฌ์ง๋ง, ๊ทธ ์ฐจ์ด๋ ๋งค์ฐ ๊ทผ์ํ๋ค.
Fig. 4 Unit weight results according to thermal cycles
Fig. 5 Unit weight result at various steel fiber contents
3.2 ์์ถ๊ฐ๋ ๋ฐ ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋
๋ด๊ตฌ์ฑ์ ์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฐ๋ ํน์ฑ์ ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด์ฉ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์ ํ์์ ์ผ๋ก ๊ฒ์ฆํด์ผ ํ ์ธ์์ด๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๊ฐ ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด์
๋ฐ๋ณต์ ์ผ๋ก ๋
ธ์ถ๋ ๊ฒฝ์ฐ, ํต์์ ์ผ๋ก ๊ฐ๋ ์ฑ๋ฅ์ด ์ ํ๋์ด ์ํํ ์ฑ๋ฅ ๋ฐํ์ ํ ์ ์๋ค(Husem 2006). ๊ทธ๋ฌ๋, ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด ์ญํ ์ ์ํํ๊ธฐ์ ์ถฉ๋ถํ ๊ฐ๋ ์์ค์ ๋ํ๋ด๊ณ ๋ฐ๋ณต์ ์ธ ๊ณ ์จ์ ๋ํด ๋ด๊ตฌ์ฑ์ด ํ๋ณด๋๋ค๋ฉด ํ์ฉํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ ์ํ ์
์๋ค.
์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๊ณผ 6ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ, ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, 3ํ ์ธก์ ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฑํํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Fig. 6(a)์ ๋ํ๋ด์๋ค. U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์์ ์์ถ๊ฐ๋๋ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ๊ฐ๊ฐ 122.8, 138.7
๋ฐ 145.3 MPa์ด๊ณ , 6ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์๋ ๊ฐ๊ฐ 111.0, 126.5 ๋ฐ 133.4 MPa๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ํ, U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์
๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์์ ์์ถ๊ฐ๋๋ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ๊ฐ๊ฐ 221.7, 231.1 ๋ฐ 235.4 MPa, 6ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ
ํ์๋ ๊ฐ๊ฐ 187.3, 188.6 ๋ฐ 193.3 MPa์ด๋ค. ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์์ถ๊ฐ๋๋ ์ฆ๊ฐํ๋ฉฐ, ์ด๋ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๊ฐ์ฌ์ ์
๋งคํธ๋ฆญ์ค ์ฌ์ด์ ์๋ ฅ์ ๋ถ์ฐ์ํค๋ ์ญํ ์ ํ์ฌ ๊ท ์ด ํ์ฑ ๋ฐ ์ ํ๊ฐ ์ง์ฐ๋๋ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ฃผ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค(Ren et al. 2018). ๋ฐ๋ผ์, ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ ์ฆ๊ฐ๋ ์์ถ๊ฐ๋ ์ฆ์ง์ ํจ๊ณผ์ ์ธ ๊ฒ์ ๋ํ๋ธ๋ค.
๋ํ, ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 % ์ผ ๋, U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๋ณด๋ค 6ํ ์ ์ฉ ํ์ ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฐ์์จ์ ๊ฐ๊ฐ
9.6, 8.8 ๋ฐ 8.2 %์ด๊ณ , U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฐ์์จ์ ๊ฐ๊ฐ 15.5, 18.4 ๋ฐ 17.9 %์ด๋ค. U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์
์์ถ๊ฐ๋ ๊ฐ์์จ์ด U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ๋ณด๋ค ์ฝ 2๋ฐฐ ์ ๋ ๋ง์ด ๊ฐ์ํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด ๋
ธ์ถ ํ์ U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ U120
์๋ฆฌ์ฆ์ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ์ํํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด ๊ด์ ์์ ์ด์ฌ์ดํด ๋
ธ์ถ ํ์ ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฐ์์จ์ด U180 ์๋ฆฌ์ฆ๊ฐ ํด์ง๋ผ๋ ์ค์ง์ ์ธ
์์ถ๊ฐ๋๋ U120 ์๋ฆฌ์ฆ๋ณด๋ค ํฌ๋ฏ๋ก ์ ์ฅ ๋งค์ฒด๋ก์จ ๋์ฑ ํจ๊ณผ์ ์ธ ์ฌ๋ฃ์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ๊ณ ์จ์ ์ด์ ๋ฐ๊ฒ ๋๋ฉด ๋ด๋ถ์ ์ด์๋ ฅ์ด ๋ฐ์ํ๋ค. ์ด์๋ ฅ์ ๋ด๋ถ์ ์ธ๋ถ์ ์จ๋ ์ฐจ์ด๋ก ์ธํ ๋ถ๋ฑ์ ์ฒด์ ๋ณํ๋ก ๋ฐ์๋๋ฉฐ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ธ์ฅ์๋ ฅ์
์ ๋ฐํ๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๊ฐ ์ง์ํด์ ์ด์๋ ฅ์ ์์ฉํ๊ฒ ๋์ด ํ์ฉ์ธ์ฅ์๋ ฅ์ ์ด๊ณผํ๋ฉด ๊ท ์ด, ๋ฐ๋ฆฌ ๋ฐ ํ๋ฝ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ์์์ ๋ฐ์ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ์ด์๋์ง
์ ์ฅ ๋งค์ฒด์ฉ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ์ด์ธ์ฅ์๋ ฅ์ ์ ํญํ ์ ์์ด์ผ ํ๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ผ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋ ์คํ์ ์ํํ์์ผ๋ฉฐ,
3ํ ์ธก์ ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ ํ๊ท ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Fig 6(b)์ ๋ํ๋ด์๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์ผ ๋, ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ๊ฐ๊ฐ 9.8, 11.7 ๋ฐ 12.4 MPa,
6ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์๋ ๊ฐ๊ฐ 8.9, 10.7 ๋ฐ 11.4 MPa์ด๋ค. U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์์๋ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ๊ฐ๊ฐ 11.2, 14.7
๋ฐ 17.4 MPa, 6ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์๋ ๊ฐ๊ฐ 10.3, 12.8 ๋ฐ 13.8 MPa์ด๋ค. ๋ํ, ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๋ณด๋ค 6ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ
ํ์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋ ๊ฐ์์จ์ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์์ U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๊ฐ๊ฐ 9.3, 8.1 ๋ฐ 8.1
%, U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ 8.0, 12.9 ๋ฐ 20.7 %์ด๋ค.
์์ถ๊ฐ๋ ๊ฒฝํฅ๊ณผ ์ ์ฌํ๊ฒ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๊ณผ ํ์ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ ์ฆ์ง๋๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋๋ค. ๊ฐ์ฌ์ ๋ ์ทจ์ฑ๊ฑฐ๋์ ํ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์
๋จ์ ์ ๋ณด์ํ๊ณ , ๋ฐ์ด๋ ์ธ์ฑ๊ณผ ์ฐ์ฑ, ์ฐ์ํ ๊ท ์ด์ ์ด ๋ฅ๋ ฅ์ ๋ณด์ ํ๋ค(Leutbecher and Fehling 2012). ์ด๋ฌํ ํน์ฑ์ ์ํฅ์ผ๋ก ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ ์ฆ๊ฐ๋ ๊ฐ๊ตํ๋ ๊ฐ์ฌ์ ๊ฐ์๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๋ฉฐ, ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋ ํฅ์์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
ํํธ, ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋ ๊ฐ์์จ์์ U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ด ์๋์ ์ผ๋ก U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ๋ณด๋ค ๋ฎ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋์ผ๋ฉฐ, ๋ฐ๋ณต์ ์ธ ๊ณ ์จ ๋
ธ์ถ์ ๋ํ ์ํฅ์ด
์๋์ ์ผ๋ก ์ ์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์์ 10.3~13.8 MPa์ด๋ฉฐ, U120 ์๋ฆฌ์ฆ
์ํธ์ 8.9~12.4 MPa์ ๋นํ์ฌ ๋์ ์์ค์ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ด๋ฌํ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๋น๋ก ๋ฐ๋ณต์ ์ธ ๊ณ ์จ ๋
ธ์ถ ์กฐ๊ฑด์์ U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋
๊ฐ์์จ์ด U120 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋ ๊ฐ์์จ๋ณด๋ค ํด์ง๋ผ๋, ๊ณ ์จ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์๋ฅ ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋๊ฐ ํฌ๋ฏ๋ก ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด๋ก์จ
์ด์๋ ฅ์ ์ํ ์ํฅ์์ ๋์ฑ ์ฐ์ํ ์ฑ๋ฅ์ ๋ํ๋ผ ์ ์๋ค.
Fig. 6 Strength test results
3.3 ์ด์ ๋๋ ๋ฐ ๋น์ด
์ด์ ๋๋๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ถ์ด ๋ฐ ๋ฐฉ์ด์ ์ด์ ๋ฌ ์ฑ๋ฅ์ ์ง์ ์ ์ธ ์ํฅ์ ์ฃผ๋ ๋งค์ฐ ์ค์ํ ์ญํ ์ ํ๋ค(Demirboฤa 2007). ๋ฐ๋ผ์, ์ด์ ๋๋๊ฐ ๋์์๋ก ์ด์ ๋ฌ ์ฑ๋ฅ์ ํฅ์๋ ๊ฒ์ด๋ฉฐ(Bentz et al. 2011), ์ต์ข
์ ์ผ๋ก ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํฅ์๋ ์ถ์ด ์ฑ๋ฅ์ ํ๋ณดํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋๋๋ค.
Fig. 7์ ๋ํ๋ธ ์ด์ ๋๋ ์ธก์ ์ฅ๋น(TPS 1500, Hot Disk Ltd., Sweden)๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๊ณผ ๋งคํ ์ด์ฌ์ดํด ์ดํ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ
์ด์ ๋๋๋ฅผ ์ธก์ ํ์๋ค(Gustafsson 1991; Log and Gustafsson 1995). ์ด์ ๋๋๋ ์ฌ๋ฃ ๋์ง์ฑ์ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํด ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ก ์ ์๋ ์์ฃผํ ๊ณต์์ฒด์ ์ค์๋ฉด์ ์ ๋จํ์ฌ ๋ ๊ฐ์ ์ํธ์ ์ค์ ํ๊ณ ๋ ์ํธ์ ์ ์ดํ๋
๋ฉด์ ํํ์ฑ์ ํ๋ณดํ ํ, ์ํธ ์ฌ์ด์ ์ด์ธก์ ์ผ์๋ฅผ ์ฝ์
ํ์ฌ ์ธก์ ํ์๋ค. ์ด์ธก์ ์ผ์๋ ๋์ผ ์ฑ๋ถ์ ์ด์ค ๋์ ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ฉฐ, ์ด๋ฅผ ํตํด ์ํธ์ ์ดํ(heating
pulse)๋ฅผ ๊ณต๊ธํ๋ค. ์ธก์ ์กฐ๊ฑด์ผ๋ก ์ํธ์ ์คํ์ค์ ์์จ ์กฐ๊ฑด์์ ์ฝ 90๋ถ ๋์ ์ดํํ์ ์ ์งํ ํ, 0.3 W ์ ์์ผ๋ก ์ดํ๋ฅผ ๊ณต๊ธํ์ฌ ์ด์ ๋๋๋ฅผ
์ธก์ ํ์๋ค. ๊ฐ ์ํธ์ ๋ํด 3ํ์ ์ธก์ ์ ์ํํ์ฌ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฐ์ ํจ์ผ๋ก์จ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ ๋ฐ๋๋ฅผ ํ๋ณดํ๊ณ ์ ํ์๋ค.
Fig. 8(a)์ ๋ํ๋ธ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด 1ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ด์ ๋๋๋ ๊ธ๊ฒฉํ ๊ฐ์๋ฅผ ๋ํ๋๋ค. ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ์กด์ฌํ๋ ์๋ถ์
์ฆ๋ฐ์ ์ด์ง์ํจ๋ค. ์ด๋ก ์ธํด ํ์ฑ๋ ๊ณต๊ทน์ ๊ณต๊ธฐ์ ํน์ฑ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ๊ณต๊ธฐ๋ ๊ณ ์ฒด ์ฌ๋ฃ๋ณด๋ค ๋ฎ์ ์ด์ ๋๋ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด๋ฉฐ, ์ด์ฌ์ดํด๋ก ์ธํด ๋ค๋ ํ์ฑ๋
๊ณต๊ทน์ ๊ฒฐ๊ตญ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ ์ฒด์ ์ธ ์ด์ ๋๋ ๊ฐ์๋ฅผ ์ ๋ฐํ๋ ์์๋ก ์์ฉ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ด ๊ฒฝํฅ์ U120 ๋ฐ U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ ๋ชจ๋ ๋์ผํ๊ฒ
๋ํ๋ฌ๋ค. ์ดํ, 3ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ๋ถํฐ ์ด์ฌ์ดํด ํ์๊ฐ ์ฆ๊ฐํ์ฌ๋ ๋๋ ทํ ์ฆ๊ฐ์์ด ์ผ์ ํ๊ฒ ์ ์ง๋์๋ค. ์ด๋ 1ํ ๋ฐ 2ํ ์ด์ฌ์ดํด์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ
๋ด์ ์กด์ฌํ๋ ๋๋ถ๋ถ์ ์๋ถ์ด ์ฆ๋ฐ๋์์ผ๋ฉฐ, 3ํ ์ดํ๋ถํฐ์ ์ด์ฌ์ดํด์ ์ด์ ๋๋ ๊ฐ์์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ด ๋ฏธ๋ฏธํด์ง๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด 1.0 %์์ 2.0 %๋ก ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ด์ ๋๋๋ ์ฆ๊ฐํ๋ค(Fig. 8(b)). ๊ฐ์ฌ์ ๊ฐ ๊ฐ๋ ๋์ ์ด์ ๋๋ ์ฑ๋ฅ์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ด์ ๋๋ ์ฑ๋ฅ ํฅ์์ ๋๋ชจํ๋ ์์๋ก ์์ฉํ๋ค. ๋ํ, ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ
2.0 %์ผ ๋, U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ์ด์ ๋๋๋ ๊ฐ๊ฐ 2.010, 2.044 ๋ฐ 2.087 W/m๏ฝฅK์ด๊ณ , U180 ์๋ฆฌ์ฆ
์ํธ์ ์ด์ ๋๋๋ ๊ฐ๊ฐ 2,544. 2.578 ๋ฐ 2.682 W/m๏ฝฅK์ด๋ค. U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ์ด์ ๋๋๋ U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๋นํด ๊ฐ์ฌ์
ํผ์
๋ฅ ์ด 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์ผ ๋ ๊ฐ๊ฐ 26.6, 26.1 ๋ฐ 28.5 % ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋๋ค. 6ํ ์ด์ฌ์ดํด์ ์ ์ฉํ ํ์ U120
์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ์ด์ ๋๋๋ ๊ฐ๊ฐ 1.435, 1.512 ๋ฐ 1.495 W/m๏ฝฅK์ด๊ณ , U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ์ด์ ๋๋๋ ๊ฐ๊ฐ 2.034, 2.108
๋ฐ 2.143 W/m๏ฝฅK๋ก ์ธก์ ๋์๋ค. ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์ผ ๋ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ์ด์ ๋๋๋ U120
์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ์ด์ ๋๋๋ณด๋ค ๊ฐ๊ฐ 41.7, 39.4 ๋ฐ 43.3 % ํ์ฐํ ์ฆ๊ฐํ์๋ค.
๋ฐ๋ผ์, ๋์ผํ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์์ U180 ์๋ฆฌ์ฆ๋ U120 ์๋ฆฌ์ฆ๋ณด๋ค ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๊ณผ ํ์ ๋์ ์ด์ ๋๋ ํน์ฑ์ ๋ณด์ ํ๋ฉฐ, ๋์ ์์ค์ ๊ฐ๋
๋ฐํ์ ์ํด ๋์ฑ ์น๋ฐํ ๋งคํธ๋ฆญ์ค ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ฐ๋ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํน์ฑ์ ๊ธฐ์ธํ๋ค. ํนํ, U180 ์๋ฆฌ์ฆ๋ U120 ์๋ฆฌ์ฆ๋ณด๋ค ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์
์ด์ ๋๋ ์ฑ๋ฅ ํ๋ณด์ ๋งค์ฐ ์ ๋ฆฌํ ์กฐ๊ฑด์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๋น์ด์ ๊ฐ์ด ํด์๋ก ์ด์ ํก์ํ๋ ๋ณธ์ง์ ์ธ ๋ฅ๋ ฅ, ์ฆ, ์ด์ฉ๋ ์ฑ๋ฅ ์ฆ์ง๊ณผ ์์ํ๋ค. 1ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ U120 ๋ฐ U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ
์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋น์ด์ ๊ธ๊ฒฉํ ๊ฐ์๋ฅผ ๋ํ๋๋ค(Fig. 9(a)). ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ์ผ๋ก ์ธํด ๊ฐ์๋๋ ๋น์ด์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด์ ์กด์ฌํ๋ ์๋ถ์ ์ฆ๋ฐ๊ณผ ์ฐ๊ด๋๋ค. ์ก์ฒด์ธ ๋ฌผ์ ๋น์ด ์ฝ 4,200 J/kg๏ฝฅK์ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด๋ฉฐ,
๊ธฐ์ฒด์ธ ๊ณต๊ธฐ์ ๋น์ด์ ์ฝ 1,000 J/kg๏ฝฅK์ด๋ค. ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด๋ก ์ธํด ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ์กด์ฌํ๋ ์๋ถ์ ๊ธฐํํ๋ฉฐ, ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋น์ด ๊ฐ์์
์ํฅ์ ์ฃผ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ดํ, ์ด์ฌ์ดํด 2ํ ์ ์ฉ๋ถํฐ๋ ์ด์ฌ์ดํด ํ์๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋๋ ทํ ์ฆ๊ฐ์์ด ๋์ฒด๋ก ์ผ์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ด๋
1ํ ์ด์ฌ์ดํด์์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด์ ์กด์ฌํ๋ ๋๋ถ๋ถ์ ์๋ถ์ด ์ฆ๋ฐ๋์์ผ๋ฉฐ, 2ํ ์ดํ๋ถํฐ์ ์ด์ฌ์ดํด์ ๋น์ด ๊ฐ์์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ด ๋ฏธ๋ฏธํด์ง๋ ๊ฒ์ผ๋ก
ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 9(b)์์ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์ผ ๋, ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ๋น์ด์ U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์์ ๊ฐ๊ฐ 926, 883 ๋ฐ 838 J/kg๏ฝฅK์ด๊ณ ,
U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์์ ๊ฐ๊ฐ 936, 940 ๋ฐ 865 J/kg๏ฝฅK์ด๋ค. ๋ํ, ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์ผ ๋, 6ํ ์ด์ฌ์ดํด
์ ์ฉ ํ์ U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๋น์ด์ ๊ฐ๊ฐ 751, 690 ๋ฐ 658 J/kg๏ฝฅK์ด๊ณ , U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๋น์ด์ ๊ฐ๊ฐ 699, 623 ๋ฐ
593 J/kg๏ฝฅK์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ U120 ๋ฐ U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ชจ๋ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๋น์ด์ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์
๋ํ๋๋ค.
Alva et al. (2017)์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋น์ด์ ์ฝ 850 J/kg๏ฝฅK, ๊ฐ์ฌ์ ์ ๋น์ด์ ์ฝ 500 J/kg๏ฝฅK์ผ๋ก ์ ์ํ๊ณ ์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋นํด ๊ฐ์ฌ์ ์
๋น์ด์ด ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฎ์ ๊ฒ์ ๋ฐ๋ผ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋น์ด์ ๊ฐ์์ํฌ ์ ์์์ ์๋ฏธํ๋ค.
๋ํ, ๋์ผํ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ๋น์ด์ U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๊ฐ U120 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ณด๋ค ๋์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ
๋ํ๋ธ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ ๋น์ด์ U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๊ฐ U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ณด๋ค ๋ฎ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ๋ฐ๋ผ์,
U180 ์๋ฆฌ์ฆ๋ ๊ณ ์จ ๋
ธ์ถ์์ ๋น์ด ์ฑ๋ฅ์ ํ๋ณดํ๊ธฐ์ ๋ค์ ์ด๋ ค์์ด ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 7 Thermal conductivity measurement system
Fig. 8 Comparison of thermal conductivity results
Fig. 9 Comparison of specific heat results
4. ๊ณ ์จ์์์ ๋ฏธ์ธ๊ตฌ์กฐ ๋ถ์
4.1 ์ฃผ์ฌ์ ์ํ๋ฏธ๊ฒฝ ๋ถ์(SEM)
์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ฌ๋ถ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ฏธ์ธ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ฃผ์ฌ์ ์ํ๋ฏธ๊ฒฝ(scanning electron microscope, SEM)
์ดฌ์์ ์ํํ์์ผ๋ฉฐ, U120 ์๋ฆฌ์ฆ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Fig. 10์ ๋ํ๋ด๊ณ , U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Fig. 11์ ๋ํ๋ด์๋ค.
๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ, U120 ๋ฐ U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ชจ๋ PP ์ฌ์ ๊ฐ ์ตํด๋ ๊ฒ์ด ๊ด์ฐฐ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ตํด๋ ์์น์๋ PP ์ฌ์ ์์ฌ๋ฌผ์ด
๋จ์์๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ์๋ค. PP ์ฌ์ ๊ฐ ์์นํ๋ ๊ณณ์ ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด ๋
ธ์ถ๋ก ์ธํด ๊ธฐ๊ณต์ผ๋ก ์ ํ๋๋ฉฐ, ๋ด๋ถ์ ์ธ๋ถ๋ฅผ ์๋ ํต๋ก ์ญํ ๋ก ์ง์ ๋๊ฒ ๋๋ค.
์ด ํต๋ก๋ ์ด๋ฆฐ ๊ธฐ๊ณต์ด ๋๋ฏ๋ก ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด์ ์กด์ฌํ๋ ์๋ถ์ด ์ฆ๋ฐํ์ฌ ์ด๋ํ ์ ์๋ ์กฐ๊ฑด์ ํ์ฑํ๋ฉฐ, ๊ณ ์จ์ผ๋ก ์ธํด ์๋ณํํ์ฌ ํฝ์ฐฝํ๋ ์์ฆ๊ธฐ์
๋ด๋ถ์์ ์ํ์ํจ๋ค. ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํญ๋ ฌ์ ์ต์ ํ๋ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ถ์ฌํ์ง๋ง ๋์์ ๊ณต๊ทน ๋ฐ ๊ท ์ด ๊ฐ์๋ฅผ ์ฆ๊ฐ์ํด์ผ๋ก์จ ์ฑ๋ฅ ์ ํ๋ฅผ ์ ๋ฐํ๋ ์์ธ์ผ๋ก๋
์์ฉํ๊ฒ ๋๋ค.
ํํธ, ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก SEM ์ด๋ฏธ์ง์์ ๊ด์ฐฐ๋๋ ๊ฐ์ฌ์ ์ ์๋ ๋๋ ทํ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ํ๋ด์ง ์์๋ค. SEM ์ด๋ฏธ์ง ์ดฌ์์ ์ํ ์ํธ์ ํฌ๊ธฐ
ํ๊ณ๋ก ์ธํด ๊ฐ์ฌ์ ์ ๋ถํฌ๋ฅผ ํ์
ํ๊ธฐ์๋ ๋ค์ ๋ฌด๋ฆฌ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ํ, ๋์ผํ ๋ฐฐํฉ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ๋ง์ด ๋ณ์๋ก ์ฌ์ฉ๋์๊ธฐ ๋๋ฌธ์
์ํ๋ฌผ ์ํ์๋ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 % ๊ฐ์ ๋๋ ทํ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋ํ๋์ง ์์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์ฉ๋ ์ด์ฌ์ดํด์ 400 ยฐC์ ๊ณ ์จ์ด๋ฉฐ, ์ด ์จ๋ ์์ญ์ ์ํ์์ฑ๋ฌผ์ ๋ถํด๋ฅผ ์ ๋ฐํ ์ ์๋ค(Zhai et al. 2014). ๋ํ์ ์ผ๋ก ์์ฐํ์นผ์์ ๋ถํด๋ก ์ธํ ํํ์ ๊ฒฐํฉ์์ ํ์์ด๋ฉฐ, ๊ณต๊ทน ๊ตฌ์กฐ์ ๋ณํ๋ฅผ ์ผ๊ธฐํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์๋ U120 ๋ฐ U180
์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์ ๊ณต๊ทน์ ์๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ด ์ ์ฑ์ ์ผ๋ก ๊ด์ฐฐ๋์๋ค.
Fig. 10 SEM image results of U120 series
Fig. 11 SEM image results of U180 series
4.2 ์ด์ค๋ ๋ถ์(TGA)
๊ณ ์จ์ ๋
ธ์ถ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ์ํ์์ฑ๋ฌผ์ ๋ณํ๋ฅผ ์ผ๊ธฐ์ํค๋ฉฐ, ์ญํ์ ๋ฐ ์ด์ ํน์ฑ์ ์ ํ์ํค๋ ์์ธ์ผ๋ก ์์ฉํ๋ค. ์ด์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ค์ ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ์
๋ฐ๋ฅธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ํ์์ฑ๋ฌผ ๋ณํ ํน์ฑ์ ํ์
ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ต๋์จ๋ 1,000 ยฐC, ์น์จ ์๋ 10 ยฐC/min์ ์กฐ๊ฑด์ผ๋ก ์ด์ค๋ ๋ถ์(thermal
gravity analysis, TGA) ๋ถ์์ ์ํํ์๋ค. ๋ํ์ ์ผ๋ก ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๊ณผ 6ํ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ, U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์
TGA ์ธก์ ๊ทธ๋ํ๋ฅผ Fig. 12 ๋ฐ Fig. 13์ ๋์ํํ์์ผ๋ฉฐ, U120 ๋ฐ U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ TGA ์จ๋ ๊ตฌ๊ฐ๋ณ ์ค๋ ๊ฐ์์ ์ด์ค๋๊ฐ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Table 2์ ๋ํ๋ด์๋ค.
U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ์คํ๊ตฐ์ 0~150 ยฐC ์จ๋ ๊ตฌ๊ฐ์์ ๊ฐ๊ฐ 7.60,
7.01 ๋ฐ 6.53 %์ ๊ธ๊ฒฉํ ์ค๋ ๊ฐ์๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ด๋ 0~150 ยฐC ์จ๋ ๊ตฌ๊ฐ์ ํ๋ฉด์ ๋ฐ ๋ชจ์ธ๊ด์ ์ฆ๋ฐ์ ์ํ ์ค๋ ๊ฐ์๊ฐ ์ฃผ๋ ์ด์ ์ด๋ค.
๋ฐ๋ฉด์ U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ ์คํ๊ตฐ์ 0~150 ยฐC ์จ๋ ๊ตฌ๊ฐ์์ ๊ฐ๊ฐ 1.13,
1.21 ๋ฐ 1.14 %๋ก ์ธก์ ๋์์ผ๋ฉฐ, ๋ค์ ๋ฎ์ ์ค๋ ๊ฐ์๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด๋ก ์ธํด ์๋ถ ์ฆ๋ฐ์ด ์ ํ๋์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ํ๋๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๋ค์์ ์จ๋ ๊ตฌ๊ฐ์ธ 350~450 ยฐC์์๋ ์ํ์์ฑ๋ฌผ์ธ ์์ฐํ์นผ์์ ํ์๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ฉฐ, U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ
2.0 %์์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ์คํ๊ตฐ์ ๊ฐ๊ฐ 1.21, 1.97 ๋ฐ 1.05 %, ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ ์คํ๊ตฐ์ ๊ฐ๊ฐ 0.49, 0.48 ๋ฐ 0.43
%์ ์ค๋ ๊ฐ์๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ์ค๋ ๊ฐ์์จ์ด ๋ฎ๋ค๋ ๊ฒ์ ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด๋ก ์ธํด ์ํ๋ฌผ์ด ๋ถํด๋์ด ์์ค๋ ์์ด ๋ง๋ค๋ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๋ฉฐ, 400 ยฐC์
์ด์ฌ์ดํด์ ์ ์ฉํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ์ด๋ฏธ ์ํ๋ฌผ์ ๋ถํด๊ฐ ์ผ๋ถ ์งํ๋์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ด๋ก ์ธํด ์ด์ฌ์ดํด์ ์ ์ฉํ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋จ์์ค๋, ์์ถ๊ฐ๋
๋ฐ ์ด์ ๋๋์ ๋ถ๋ฆฌํ ์ํฅ์ ์ค ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
600~750 ยฐC ์จ๋ ๊ตฌ๊ฐ์ ํ์ฐ์นผ์์ ํํ์ฐ์ด ๋ํ๋๋ ๊ตฌ๊ฐ์ด๋ฉฐ, U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์์ ์ด์ฌ์ดํด
์ ์ฉ ์ ์ ์คํ๊ตฐ์ ๊ฐ๊ฐ 7.11, 7.02 ๋ฐ 7.52 %, ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ ์คํ๊ตฐ์ ๊ฐ๊ฐ 8.19, 7.44 ๋ฐ 7.45 %์ ์ค๋ ๊ฐ์๋ฅผ
๋ํ๋ด์๋ค. 350~450 ยฐC ์จ๋ ๊ตฌ๊ฐ๋ณด๋ค ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ ์ค๋ ๊ฐ์์จ์ ๋ํ๋์ผ๋ฉฐ, ์ ์ฉ ์ด์ฌ์ดํด์ ์จ๋์ธ 400 ยฐC ์กฐ๊ฑด์ผ๋ก ์ธํด 600~750
ยฐC์์ ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ ์ํ๋ฌผ ๋ถํด์ ์ค ์ํฅ์ ๋ค์ ๋ฏธ๋นํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์ด ์ค๋ ๊ฐ์ ๋น๊ต์์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ, U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ๊ฒฝ์ฐ, ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์์ ๊ฐ๊ฐ 9.81, 9.13
๋ฐ 9.02 %, U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์์๋ ๊ฐ๊ฐ 2.27, 2.80 ๋ฐ 2.27 %๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๊ฐ U120 ์๋ฆฌ์ฆ
์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ณด๋ค ํ๊ท 73.7 % ๋ฎ์ ์ด ์ค๋ ๊ฐ์๊ฐ ๋์ถ๋์๋ค. ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด์ ์ ์ฉํ ํ์ ์ค๋์ ๋ณํ๊ฐ ๋ฎ๋ค๋ ๊ฒ์ ๊ณ ์จ์ ์ํ ์
์ํฅ์ด
์ ๋ค๋ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๋ฉฐ, ๊ณ ์จ ์์ ์ฑ ๋ฐ ๋ด๊ตฌ์ฑ ํ๋ณด์ ๋งค์ฐ ์ ๋ฆฌํ ์กฐ๊ฑด์์ ๋ํ๋ธ๋ค.
๋์ผ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์์๋ U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๊ฐ U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ณด๋ค ์ด์ค๋ ์ด๊ฐ์๋์ด ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๊ฐ๋๊ฐ
๋์์๋ก ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด์ ์ํํ๋๋ผ๋ ์ํธ์ ์กด์ฌํ๋ ์๋ถ์ ์ฆ๋ฐ ๋๋ ์ํ๋ฌผ์ ๋ถํด๋ก ์ธํด ๊ฐ์ํ๋ ์์ด ์ ์ด ๋ด๊ตฌ์ฑ ์ ํ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ด ์๋์ ์ผ๋ก
๋ฎ๋ค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 12 Thermogravimetric analysis results of U120 series (steel fiber content=1.0 %)
Fig. 13 Thermogravimetric analysis results of U120 series (steel fiber content=2.0 %)
Table 2 Thermogravimetric analysis test results
Specimen series
|
Steel fiber content
(%)
|
State
|
Temperature range (ยฐC)
|
Total loss
(%)
|
0~150
|
350~450
|
550~750
|
Weight loss rate (%)
|
U120
|
1.0
|
Initial state
|
7.60
|
1.21
|
7.11
|
15.92
|
1.5
|
7.01
|
1.97
|
7.02
|
16.00
|
2.0
|
6.53
|
1.05
|
7.52
|
15.10
|
1.0
|
After 6 thermal cycles
|
1.13
|
0.49
|
8.19
|
9.81
|
1.5
|
1.21
|
0.48
|
7.44
|
9.13
|
2.0
|
1.14
|
0.43
|
7.45
|
9.02
|
U180
|
1.0
|
Initial state
|
3.28
|
0.42
|
1.38
|
5.08
|
1.5
|
4.19
|
0.67
|
1.95
|
6.81
|
2.0
|
3.61
|
0.58
|
1.74
|
5.93
|
1.0
|
After 6 thermal cycles
|
0.79
|
0.17
|
1.31
|
2.27
|
1.5
|
0.89
|
0.16
|
1.75
|
2.80
|
2.0
|
0.72
|
0.20
|
1.35
|
2.27
|
5. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ๊ณ ์จ์ ์ด์๋์ง ์ ์ฅ๋งค์ฒด๋ก ํ์ฉํ๊ธฐ ์ํ ์ฌ๋ฃํน์ฑ์ ๊ดํ ์คํ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํํ์์ผ๋ฉฐ, ์ฃผ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
1) 3ํ ์ด์์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ๋ถํฐ๋ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋จ์์ค๋์ ๋ณํ๋ ๊ฑฐ์ ์ผ์ ํ๋ฉฐ, ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ๋ฐ๋ณต์ ์ธ ๊ณ ์จ ๋
ธ์ถ์ ๋ํ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์์ ์ฑ์
๋๋ฌํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ํ, U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ณด๋ค U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋จ์์ค๋์ด ๋ค์ ํฌ์ง๋ง, ๊ทธ ์ฐจ์ด๋ ๋งค์ฐ
๊ทผ์ํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ฐ์ ์ด์ฉ๋ ์ฑ๋ฅ์ ํฐ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
2) ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ๊ณผ ํ์ ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฐ์์จ์ U120 ์๋ฆฌ์ฆ๋ณด๋ค U180 ์๋ฆฌ์ฆ๊ฐ ์ฝ 2๋ฐฐ ์ ๋ ๋ง์ด ๊ฐ์ํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ U180
์๋ฆฌ์ฆ์ ์ค์ง์ ์ธ ์์ถ๊ฐ๋๋ U120 ์๋ฆฌ์ฆ๋ณด๋ค ๋์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์์ ๊ฐ๊ฐ 187.3, 188.6 ๋ฐ 193.3
MPa๋ก ์ฐ์ํ ์์ถ๊ฐ๋ ์ฑ๋ฅ์ ๋ํ๋ธ๋ค.
3) ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์ผ ๋, U120 ์๋ฆฌ์ฆ ์ํธ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ ๊ฐ๊ฐ 8.9, 10.7 ๋ฐ 11.4
MPa์ด๊ณ , U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ ๊ฐ๊ฐ 10.3, 12.8 ๋ฐ 13.8 MPa์ด๋ค. ๊ณ ์จ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์๋ฅ ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋
ํน์ฑ์ ๋งค์ฐ ์ฐ์ํ๋ฉฐ, ์ด์๋ ฅ์ ์ํ ์ํฅ์์ ๋์ฑ ์ฐ์ํ ์ฑ๋ฅ์ ๋ํ๋ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
4) ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด 1.0, 1.5 ๋ฐ 2.0 %์ผ ๋, U180 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์ด์ ๋๋๋ U120 ์๋ฆฌ์ฆ์ ์ด์ ๋๋๋ณด๋ค ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์ ์ ๊ฐ๊ฐ 26.6,
26.1 ๋ฐ 28.5 % ์ฆ๊ฐํ๊ณ , ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ ๊ฐ๊ฐ 41.7, 39.4 ๋ฐ 43.3 % ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์, U180 ์๋ฆฌ์ฆ ์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋
์น๋ฐํ ๋งคํธ๋ฆญ์ค ๊ตฌ์กฐ๋ก ์ธํด ์ด์ ๋๋ ์ฑ๋ฅ ํ๋ณด์ ๋งค์ฐ ์ ๋ฆฌํ๋ค.
5) ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์์ถ๊ฐ๋, ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋ ๋ฐ ์ด์ ๋๋ ํน์ฑ์ ํฅ์๋์ง๋ง, ๋น์ด์ ๊ฐ์ํ๋ค. ๋น์ด์ ๊ฐ์๋ ์ด์ฉ๋ ๊ฐ์๋ฅผ ์ ๋ฐํ์ง๋ง,
์ด๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ณ ์จ ๋
ธ์ถ์์ ๋์ ๋จ์์ค๋, ์ชผ๊ฐฌ์ธ์ฅ๊ฐ๋์ ์ด์ ๋๋ ํ๋ณด๋ฅผ ํตํด ์ด์๋์ง ์ ์ฅ ๋งค์ฒด ์ญํ ์ ๊ธฐ๋ํ ์ ์๋ค.
6) SEM ๋ถ์๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ํ์ UHPC ๊ณต๊ทน์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ๋ํ, TGA ๋ถ์์์ ๋์ผ ๊ฐ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ผ ๋, U180์ ์ด
์ด์ค๋ ๊ฐ์์จ์ด U120๋ณด๋ค ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ์ญํ์ ํน์ฑ์ด ๋์์๋ก ๊ณ ์จ์ ์ด์ฌ์ดํด ์ ์ฉ ์กฐ๊ฑด์์ ์๋ถ ์ฆ๋ฐ ๋ฐ ์ํ๋ฌผ ๋ถํด(dehydration)
์ํฅ์ด ์ ์ด์ ๋ด๊ตฌ์ฑ ์ ํ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ด ๋ฎ์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.