๋ฐ ์ ์ค
(Jung-Jun Park)
1)*
๋ฌธ ์ฌํ
(Jae-Heum Moon)
2)
๋ฐ ์คํ
(Jun-Hyoung Park)
3)
์ด ์ฅํ
(Jang-Hwa Lee)
4)
๊น ์ฑ์ฑ
(Sung-Wook Kim)
5)
ยฉ The Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection
ํค์๋
๊ฑด์กฐ์์ถ๊ท ์ด์ํ, ํฝ์ฐฝ์ฌ, ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด, ๋ง-ํ
์คํธ, ์์ถ, ์์ถ์ ๊ฐ์
Key words
Drying shrinkage cracking test, Expansive Admixture (EA), High Performance Fiber reinforced Cementitious Composites (HPFRCC), Ring-Test, Shrinkage, Shrinkage Reducing Agent (SRA)
1. ์ ๋ก
์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ์ค๋ซ๋์ ํ๋์ฌํ์ ์ธํ๋ผ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ ์ฃผ์ ๊ฑด์ค์ฌ๋ฃ๋ก์ ๊ฒฝ์ ์ฑ ๋ฐ ์ญํ์ ์ฑ๋ฅ, ๋ด๊ตฌ์ฑ์ด ์ฐ์ํ์ฌ ์ฌ ํ๊ธฐ๋ฐ์์ค๋ฌผ์ ๊ฐ์ฅ ๋ณดํธ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋์ด์จ
๊ฑด์ค์ฌ๋ฃ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ค๋๋๋น ๋ฎ์ ๊ฐ๋ํน์ฑ์ ๋ํ๋ด๊ณ , ์ทจ์ฑ์ ์ผ๋ก ํ ๊ดดํ๋ ๋ฑ ์ฌ๋ฌ ๋ฌธ์ ์ ๋ํ ๋ดํฌํ๊ณ ์๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ ์ต๊ทผ์๋ ์ด๋ฌํ ํ๊ณ์ ์ ๊ทน๋ณตํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ฌผ-๊ฒฐ ํฉ์ฌ๋น (W/B)๋ฅผ ๋ฎ์ถ๊ณ , ํผํ์ฌ๋ฃ์ ๊ฐ์ฌ์ ๋ฅผ ํผ์
ํ์ฌ ๊ฐ ๋์ ์ธ์ฑ์ ๋ณตํฉ์ ์ผ๋ก ํฅ์์ํจ
๊ณ ์ฑ๋ฅ ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด (High Performance Fiber Reinforced Cement Composites, ์ดํ HPFRCC)๊ฐ ๊ฐ๋ฐ๋์์ผ๋ฉฐ,
์ค์ฉํ๋ฅผ ์ํ ๊ด๋ จ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ๋ฐ ํ ์งํ๋๊ณ ์๋ค (Kim et al., 2008; Kamen et al., 2008; Graybeal et al., 2008).
HPFRCC๋ ๋ฌผ-๊ฒฐํฉ์ฌ๋น (W/B)๊ฐ 20%๋ก ์๋นํ ๋ฎ๊ณ ๊ตต ์ ๊ณจ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ง ์์ผ๋ฉฐ, ๊ณ ๋ถ๋ง ํผํ์ฌ๋ฃ๋ฅผ ํผ์
ํ๊ธฐ ๋ ๋ฌธ์ ์๊ธฐ์์ถ์ด ์๋นํ
ํฌ๊ฒ ๋ฐ์ํ๋ค. ํนํ, HPFRCC์ ๊ฐ์ด W/B๊ฐ 20% ์ดํ์ธ ์ด๊ณ ๊ฐ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ฌ ๋ น 60์ผ์์ ์ฝ 800ฮผฮต ์ด์์ ์๊ธฐ์์ถ์ด ๋ฐ์ํ๊ณ ,
๋ง์ฝ ์ธ๋ถ ๊ฑฐํธ์ง ๋ฐ ๋ด๋ถ ๋ณด๊ฐ๊ทผ์ ์ํด ๊ตฌ์๋ ๊ฒฝ์ฐ ์์ถ๊ท ์ด์ ์ํ์ฑ์ด ์๋นํ ํฌ๋ค (Yoo et al., 2011). ์ด๋ฌํ ์์ถ๊ท ์ด ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋ด๊ตฌ์๋ช
๋ฐ ๊ตฌ์กฐ์ ์ฑ๋ฅ์ ์ ํ์ํค๊ธฐ ๋๋ฌธ์ HPFRCC๋ฅผ ์ค์ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์ ์ฉํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์์ถ๊ฑฐ๋์ ๋ํ ์ ํํ
์ดํด ๋ฐ ๊ท ์ด์ ๊ฐ ๋์ฑ
์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ฐ๋์ ์ํ๋์ด์ผ ํ๋ค.
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์์ถ์ ์ ๊ฐ์ํค๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก๋ ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ CSA๊ณ ํฝ์ฐฝ์ฌ๋ฅผ ์กฐํฉํ์ฌ ํผ์
ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์งํ๋๊ณ ์๋ค (Maltese et al., 2005). C4A3S ํด๋ง์ปค๋ฅผ ํฌํจํ๊ณ ์๋ ํฝ์ฐฝ ์ฌ๋ ์ด๊ธฐ์ ๋ค๋์ ์ํธ๋ง๊ฐ์ดํธ (ettringite)๋ฅผ ์์ฑํ์ฌ ์ ํ๋ฐ์์ ์ด์ง์ํค๊ณ ๋ถํผ๋ฅผ ํฝ์ฐฝ์ํค๋ฉฐ, ์์ถ์ ๊ฐ์ ๋
์๋ฉ ํธํ์ด์คํธ์ ๋ด๋ถ๊ณต๊ทน์์ ํ๋ฉด์ฅ๋ ฅ์ ๊ฐ์์์ผ ์์ถ์ ์ ๊ฐ์ํจ๋ค (Bentz, 2006).
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์์ถ์ ์ธก์ ํ๊ณ ํ๊ฐํ๋ ์ฃผ์๋ชฉ์ ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ์ ์์ถ๊ท ์ด์ ์ต์ ํ์ฌ ๋ด๊ตฌ์๋ช
์ ์ฆ๊ฐ์ํค๊ธฐ ์ํจ์ด๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์์ถ๊ท ์ด์ ์์ถ ๋ฐํ์๋ ๋ฐ
ํฌ๊ธฐ, ๊ตฌ์๋, ๊ฐ ๋๋ฐํ, ์๋ ฅ์ ์ด์ ๋ฑ์ ์ํด ์ํฅ์ ๋ฐ์ผ๋ฉฐ ๋งค์ฐ ๋ณต์กํ ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฐ๋๋ฐํ๊ณผ ํฌ๋ฆฌํ ํน์ฑ ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํ ์ ์๋ ์์ ์์ถ
์คํ๋ง์ ํตํด์๋ ๊ท ์ด๊ฑฐ๋์ ํ๊ฐ์ ํ ๊ณ๊ฐ ์๋ค (See et al., 2003; Weiss, 1999).
ํนํ, W/B๊ฐ ๋ฎ์ ๊ณ ๊ฐ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ผ์๋ก ์ถฉ๋ถํ ๊ฐ๋๋ฐ ํ์ด ๋๊ธฐ ์ด์ , ์ฆ ํ์ค ์ด๊ธฐ์ ์๊ธฐ์์ถ์ด ํฌ๊ฒ ๋ํ๋๊ณ ์ทจ์ฑ์ ์ธ ํ๊ดด๊ฑฐ๋์ ๋ณด์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์
๋ง-ํ
์คํธ (Ring-test)์ ๊ฑด์กฐ์์ถ ๊ท ์ด์คํ (KS F 2959) ๊ณผ ๊ฐ์ ๊ตฌ์์์ถ์ ๋ํ ์คํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ฐ๋์ ์ํ๋์ด์ผ ํ๋ค (Hossain and Weiss, 2004; See et al., 2003; Li et al., 1999).
๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ HPFRCC์ ์์ถ์ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ์ ๊ฐ์ํฌ ์ ์๋ ๋ฐฐํฉ์ ์ฐพ๊ณ ์ด๋ฅผ ๊ฒ์ฆํ๊ธฐ ์ํด ์์ถ์ ๊ฐ ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ญํ์
ํน์ฑ์ ํ๊ฐํ์๊ณ ๊ตฌ ์์์ถ ์คํ์ ํตํด ์์ถํน์ฑ์ ํ๊ฐํ์๋ค. ๊ตฌ์์์ถ ์คํ ์ค์์ ์์ถ์ ์ ๊ฐ์ํค๋ ์ต์ ๋ฐฐํฉ์ ๋์ถํ๊ธฐ ์ํด ๋ง-ํ
์คํธ (Ring-test)๋ฅผ
์ํํ์๊ณ ์์ ๋ ๊ฑด์กฐ์์ถ ๊ท ์ด์คํ์ ์ํํ์ฌ ์ด๋ฅผ ๊ฒ์ฆํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ํํธ, HPFRCC์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฐ์ํ ์ธ์ฅ๊ฐ๋ ๋ฐํ ํน์ฑ์ผ๋ก ์ธํด ๊ธฐ์กด์ ๊ตฌ์์์ถ
์คํ ๋ฒ๋ค๋ก๋ ์์ถ๊ท ์ด์ ์ ๋ํ ์ ์๋ค (Park et al., 2011; Yoo et al., 2011). ์ด์ KS F 2959๋ฅผ ํ ๋๋ก HPFRCC์ ์ ํฉํ ๊ฒ ์์ ๋ ๊ฑด์กฐ์์ถ ๊ท ์ด์คํ์ ์ํํ์๋ค.
2. ์คํ๊ณํ
2.1. ์ฌ๋ฃ ๋ฐ ๋ฐฐํฉ๋น
๋ณธ ์คํ์๋ 1์ข
๋ณดํต ํฌํ๋๋ ์๋ฉํธ ๋ฐ ์
๊ฒฝ 0.5mm ์ด ํ์ ์๊ณจ์ฌ, 96%์ SiO2๋ฅผ ํฌํจํ๊ณ ํ๊ท ์
๊ฒฝ์ด 2ฮผm์ธ ์ถฉ ์ ์ฌ, ๋
ธ๋ฅด์จ์ด์ฐ ์ค๋ฆฌ์นดํธ (SF), ์ผ๋ณธ์ฐ CSA๊ณ ํฝ์ฐฝ์ฌ, ๋
์ผ์ฐ ๋ฐฑ์ ๋ถ๋ง์ ๊ธ๋ฆฌ์ฝ๊ณ์ ์์ถ์ ๊ฐ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
๋ฐฐ ํฉ์ ์ฌ์ฉ๋ ์ฌ๋ฃ๋ค์ ํํ์ ๊ตฌ์ฑ์ฑ๋ถ์ Table 1๊ณผ ๊ฐ๋ค.
Table 1.
Chemical properties of materials
Composition % (mass)
|
Cement1) |
Silica fume (SF)
|
Expansive admixture (EA)
|
CaO
|
61.33
|
0.38
|
13.55
|
Al2O3 |
6.40
|
0.25
|
18.66
|
SiO2 |
21.01
|
96.00
|
3.80
|
Fe2O3 |
3.12
|
0.12
|
-
|
MgO
|
3.02
|
0.10
|
-
|
SO3 |
2.30
|
-
|
51.35
|
K2O
|
-
|
-
|
0.56
|
F-CaO
|
-
|
-
|
16.02
|
Specific surface(cm2/g)
|
3,413
|
200,000
|
3,117
|
Density(g/cm3)
|
3.15
|
2.10
|
2.98
|
๊ฐ์ฌ์ ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํน์ฑ์น๋ Table 2์ ์ ๋ฆฌํ์๋ค. Table 3 ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํผ์
์ฌ๋ถ์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ถ์คํ์ ์ฌ ์ฉ๋ ๋ฐฐํฉํ์ด๋ค.
Table 2.
Properties of steel fiber
Type of fiber
|
Density (kg/cm3)
|
Tensile strength (MPa)
|
lf
1) (mm)
|
lf/df2) (mm/mm)
|
Straight fiber
|
7.8
|
2,500
|
13
|
65
|
Table 3.
Mix proportions of HPFRCC (ratio in weight)
Nomenclature
|
W/B
|
Cement
|
SF
|
Filler
|
Sand
|
Superplasticizer (SP)
|
Steel fiber
|
SRA1) |
EA2) |
HPF
|
0.2
|
1
|
0.25
|
0.30
|
1.10
|
0.012
|
Vf=2%
|
-
|
-
|
HPF-S1
|
0.01
|
|
HPF-S2
|
0.02
|
|
HPF-E5
|
-
|
0.05
|
HPF-E7.5
|
-
|
0.075
|
HPF-S1E7.5
|
0.01
|
0.075
|
2.2. ์ํธ์ ์ ๋ฐ ์คํ๋ฐฉ๋ฒ
2.2.1. ์ญํ์ ํน์ฑ ํ๊ฐ
์์ถ๊ฐ๋ (KS F 2405)๋ ฯ100โ
น200mm์ธ ์์ฃผํ ๊ณต์์ฒด๋ฅผ ๋ณ์๋ณ๋ก 3๊ฐ์ฉ ์ ์ํ๊ณ ์ต๋์ฉ๋ 3,000kN์ UTM (Universal
Testing Machine)์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ธก์ ํ์๋ค. ์ง์ ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ Fig. 1์ Dog-bone ํ์์ ๊ฐ๋ ์ํ์ฒด๋ก ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ ์ถ๊ฐ๋ ์คํ๊ณผ ๋์ผํ๊ฒ ์ฌ๋ น๋ณ๋ก 3๊ฐ์ฉ ์ ์ํ์ฌ ์คํ์ ์ํํ์ฌ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
Fig. 1
Test Methods for Direct Tensile Strength Test
2.2.2. ํ
์คํธ (Ring-test)
๊ตฌ์์์ถ ์คํ์ AASHTO PP34-98์์ ์ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ๋์ผํ๊ฒ ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ ๋ชฐ๋ ๋ฐ ์ํธ์ ์์ธ๋ Fig. 2์ ๊ฐ ๋ค. ํ๋ถ ๋ชฉ์ฌํ์ ํ
ํ๋ก ์ํธ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๋ง์ฐฐ์ ์ํ ์ฝ ํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์์ ๋ฐฉ์งํ๊ณ , ๋ดโ
์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ง์ ์ค์นํ ํ์ HPFRCC๋ฅผ ํ์คํ์๋ค.
ํ์ค ํ 24์๊ฐ ์ดํ์๋ ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ง์ ์ ๊ฑฐํ๊ณ ์๋ฃจ๋ฏธ ๋ ๋ถ์ฐฉ ํ
์ดํ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ํธ์ ์โ
ํ๋ถ์ ์๋ถ์ด๋์ ์ฐจ๋จํ์๋ค. ๊ตฌ์ ๋ณํ๋ฅ ์ธก์ ์
์ํด ์ด 4๊ฐ์ ํ๋ฉด๊ฒ์ด์ง ๋ฅผ ๋ด๋ถ ๊ฐ์ฌ์ ์ค์๋ถ์ ์ค์นํ๊ณ ๋ฐ์ดํฐ๋ก๊ฑฐ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๋ณํ๋ฅ ์ ์ธก์ ํ์๋ค. ์ด ๋ชจ๋ ์ ์ฐจ๋, ์จ๋ 23ยฑ1โ, ์ต๋ 60ยฑ5%์ธ
ํญ์จํญ์ต์ค์์ ์ํํ์๋ค.
2.2.3. ๊ฑด์กฐ์์ถ๊ท ์ด์คํ
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ ๋ ๊ฑด์กฐ์์ถ๊ท ์ด์คํ์ ์ํํ์๋ค. ๊ธฐ ์กด ๊ฑด์กฐ์์ถ๊ท ์ด์คํ์ ๊ดํ KS ๊ท์ ์ ์ํ๋ฉด ๊ตฌ์๋๋ ์ฝ ํฌ๋ฆฌํธ ์ํธ ์ค์์ ๋จ๋ฉด์ด 100ร100mm์ผ๋ก
๊ท์ ๋์ด ์์ผ ๋, ์์ ๋ ๊ฑด์กฐ์์ถ๊ท ์ด์คํ์ Fig. 3๊ณผ ๊ฐ์ด ์๋๋จ๋ถ์ ๋๊ธฐ๋ฅผ ์ฃผ์ด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ๊ตฌ์ํ๋๋ก ์ค๊ณํ์๊ณ ์ค์๋ถ ์ฝ ํฌ๋ฆฌํธ์ ๋๊ป๋ฅผ ๊ธฐ์กด์ 100mm์์ 20, 30, 40mm๋ก ๊ฐ์ ์์ผ
๊ตฌ์๋๋ฅผ ํฅ์์์ผ ์คํ์ ์ํํ์๋ค.
Fig. 3
Test Procedure of Drying Shrinkage Cracking Test
๊ทธ ์ธ์ ์คํ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ๋จ๋ฉด์ ์์ธ๋ KS F 2959์ ๊ท์ ๊ณผ ๋์ผํ๊ฒ ์ ์ฉํ์๋ค. ์คํ ์ํ๊ณผ์ ์ ์ฐ์ , ์คํ ๋ชฐ๋์ HPFRCC๋ฅผ ํ์คํ๊ณ ํ๋ฉด์ด
๊ธ๊ฒฉํ ๋ง๋ฅด์ง ์๋๋ก ๋น๋์ ๋ฎ์ด ํ๋ฉด์ฒ๋ฆฌ๋ฅผ ํ์๋ค. HPFRCC ํ์ค ํ 1์ผ ์ดํ์๋ ์ค ์๋ถ์๋ฅผ ๊ฐ์ธ๊ณ ์๋ ๊ฑฐํธ์ง์ ํํํ๊ณ ๋จ๋ฉด์ ๋ชจ๋ ๋
ธ์ถ
์ํจ ํํ๋ก ์คํ์ ์ํํ์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์์ถ์ ์ํ ๊ท ์ด ๋ฐ์ ์์ ์ ๊ตฌ์ ๋ชฐ๋์ ์คํธ๊ฒ์ด์ง ๋ถ์ฐฉํ์ฌ ๋ณํ๋ฅ ์ ์ธก ์ ํ๊ณ ๊ทธ ๋ณํ๋ฅ ์ด ๊ธ๋ณํ๋ ์์ ์ผ๋ก
๊ท์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์๊ธฐ ์ ์คํ์ ์จ๋ 23ยฑ1โ, ์ต๋ 60ยฑ5%์ธ ํญ์จํญ์ต์ค์์ ์ ํํ์๋ค.
3. ์คํ๊ฒฐ๊ณผ
3.1. ์ญํ์ ํน์ฑ
Fig. 4๋ ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ ๋ฐ๋ฅธ HPFRCC ์ ์์ถ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํฝ์ฐฝ์ฌ๋ฅผ ํผ์
ํ ๊ฒฝ์ฐ ์ ์ถ๊ฐ๋๋ ๋ค์ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ,
์์ถ์ ๊ฐ์ ๋ ์ ์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ๊ฐ์์ํค๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ์์ถ์ ๊ฐ์ ๋ฅผ ๋ชจ๋ ํผ์
ํ HPF-S1E7.5์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ฝ 200 MPa์ผ๋ก
๋ํ๋ฌ๋ค. ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ๋ฅผ ํผ์
ํ์ง ์์ HPF ์ํธ๋ณด๋ค๋ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ง๋ง, ํฝ์ฐฝ์ฌ๋ง ํผ์
ํ HPF-E5 ๋ฐ HPF-E7.5์ ๋นํด์๋ ์ฝ๊ฐ
๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ๋ชจ ๋ ์ํธ์์ ์ค๊ณ๊ธฐ์ค๊ฐ๋ 180 MPa๋ณด๋ค ํฐ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Fig. 4.
Effect of SRA and EA on the Compressive Strength of HPFRCC
Fig. 5๋ ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ ๋ฐ๋ฅธ HPFRCC ์ ์ธ์ฅ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ํผ์
ํจ์ ๋ฐ ๋ผ์ ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
๊ทธ ์ด์ ๋ ์์ถ ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ํผ์
์ผ๋ก ์ธํด ์ฌ์ ์ HPFRCC ๋งคํธ๋ฆญ ์ค (matrix)๊ฐ์ ๊ตฌ์์๋ ฅ (radial confinement pressure)์ด
๊ฐ์ํ์ฌ ์ฌ์ ์ ๋ถ์ฐฉ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค (Park et al., 2012). ์ด๊ธฐ ๊ท ์ด ๊ฐ๋ (first crack strength)๋ ์ฌ์ ๊ฐ๊ต ํจ๊ณผ (fiber bridging effect) ๋ณด๋ค๋ ๋งคํธ๋ฆญ์ค (matrix)
์ ๊ฐ๋์ ์ํฅ์ ํฌ๊ฒ ๋ฐ๋๋ค (Kang et al., 2010). ์คํ๊ฒฐ ๊ณผ HPF-E5 ์ํธ์์ ์ด๊ธฐ ๊ท ์ด ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ฅ ์๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ ๋ฉฐ, ์ธ์ฅ๊ฐ๋์
์ ์ฌํ๊ฒ ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ํผ์
์ ๋ฐ ๋ผ์ ์ด๊ธฐ ๊ท ์ด ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ๋ชจ๋ ์ํ ์ฒด์ ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ ์ค๊ณ๊ธฐ์ค ์ธ์ฅ๊ฐ๋ 8.8 MPa
(KICT, 2012) ์ด์์ ํ๋ณดํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
Fig. 5.
Effect of SRA and EA on the First Crack and Tensile Strengths of HPFRCC
3.2. ๋ง-ํ
์คํธ (Ring-test)
Fig. 6์ ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ ๋ฐ๋ฅธ HPFRCC ์ ๋ง-ํ
์คํธ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ชจ๋ ์ํ์ฒด์ ๊ฒฝ ์ฐ ์จ๋๋ณํ์ ๋ด๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ง์ ๋ณํ์ด
๋ฌ๋ผ์ง๋ ์์ ์ ์ธก์ ์์ ์ผ๋ก ํ์๋ค (Park et al., 2014). Fig. 6์์ ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ๋ฅผ ํผ์
ํ์ง ์์ HPF ์ํธ์์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ๋ด๋ถ ๊ฐ ์ฌ ๋ง์ ๋ณํ๋ฅ ์ด ์ธก์ ๋์๋ค. ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํผ์
๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐ ํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋ด๋ถ
๊ฐ์ฌ ๋ง์ ๋ณํ๋ฅ ์ ๊ฐ์ํ์๊ณ , ์์ถ์ ๊ฐ์ ๋ฅผ ๊ฐ๊ฐ 1% ๋ฐ 2% ํผ์
ํ ๊ฒฝ์ฐ (HPF-S1, HPF-S2), 28์ผ ์ฌ๋ น์์ ๋ด๋ถ ๊ฐ์ฌ์ ๋ณํ๋ฅ ์ด
์ฝ 15%, 18% ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ํฝ์ฐฝ์ฌ๋ฅผ ๊ฐ๊ฐ 5% ๋ฐ 7.5% ํผ์
ํ ๊ฒฝ์ฐ (HPF-E5, HPF-E7.5)์ ๊ฒฝ์ฐ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ๊ธ๊ฒฉํ
์๊ฒฐํ๋ ์ฑ ์ง์ ์ํด ์ต๋ ํฝ์ฐฝ๋ฅ ์ดํ์ ๋ด๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ง์ ๋ณํ๋ฅ ์ด ๊ธ ๊ฒฉํ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ํ์ค ํ ์ฝ 10์ผ ์ฌ๋ น ์ดํ๋ถ ํฐ๋ ์คํ๋ ค
๋ด๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ง์ ๋ณํ๋ฅ ์ด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค.
Fig. 6.
Average Steel Ring Strains of HPFRCC
์ด๋ 10์ผ ์ฌ๋ น ์ดํ๋ถํฐ ์์ ์์ถ ๋ณํ๋ฅ ์ด ๋ฏธ๋ฏธํ์๊ณ , ๋ํ ๋ด๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ง์ ๊ตฌ์์๋ ฅ์ ์ํด ์ธ์ฅ ํฌ๋ฆฌํ ํ์์ด ๋ฐ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค (Yoo et al., 2013). ๋ฐ๋ผ์, HPF ์ํธ์ ๋นํด 28์ผ ์ฌ๋ น์์ ์ฝ 40%, 52%์ ๋ด๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ง์ ๋ณํ๋ฅ ์ด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ํนํ, ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ
์ฐฝ์ฌ๋ฅผ ์๋ฉํธ ์ค๋์ ๋ํด ๊ฐ๊ฐ 1%, 7.5% ์กฐํฉํ์ฌ ํผ์
ํ HPF-S1E7.5 ์ํธ์ ๊ฒฝ์ฐ, ๋ด๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ง์ ๋ณํ๋ฅ ์ ๊ฐ์ฅ ์ ์ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด
HPFRCC์ ์์ถ์ ๊ฐ์ฅ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ์ ๊ฐ์ ํค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํผ์
์ผ๋ก ํฝ์ฐฝ์ฌ ์ ๊ธ๊ฒฉํ ์๊ฒฐํ๋ ์ฑ์ง์ ์์ํ๊ณ , ์์ถ ๋ฐํ์์ ์
์ง์ฐ ์์ผฐ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค (Park et al., 2014).
3.3. ๊ฑด์กฐ์์ถ ๊ท ์ด์คํ
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ HPFRCC์ ์์ถ์ ๊ฐ์ฅ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ์ ๊ฐ ์ํฌ ์ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ๋ฅผ ์กฐํฉํ ์ฌ ํผ์
ํ HPF-S1E7.5์
๋ํ์ฌ ๊ฑด์กฐ์์ถ์ํ์ ํตํด ๊ฒ์ฆ ์ ํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ๋น๊ต๋ฅผ ์ํ์ฌ ์์ถ์ ๊ฐ์ฌ๋ฃ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ง ์์ HPF์ ๋น๊ต๋ฅผ ํ์๋ค.
Fig. 7์ ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ ํ๋ ์์ ๋ณํ๋ฅ ๊ทธ๋ํ์ด๋ค. ์ธ๋ถ ๊ฐ ์ฌ์ ๋ณํ๋ฅ ์ ์คํธ๋ ์ธ ๊ฒ์ด์ง๋ฅผ ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ ํ๋ ์์ ์์ชฝ์ ๋ ๊ฐ๋ฅผ ์ค์นํ์ฌ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
HPF ์ HPF-S1E7.5 ๋ชจ๋ ํ์ค ํ ์ฝ 7์ผ ์ฌ๋ น๊น์ง๋ ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ์ ๋ณํ๋ฅ ์ด ๊ธ๊ฒฉ ํ ์ฆ๊ฐํ๋ค๊ฐ ๊ทธ ์ดํ์๋ ๊ฐ์ฌ์ ๋ณํ๋ฅ ์ ์ฆ๊ฐ๋์ด ๊ธ๊ฒฉ
ํ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๊ทธ ์ด์ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฐ๋๊ฐ ํ์ค ์ดํ ์ฝ 7์ผ ์ฌ๋ น๊น์ง๋ ๊ธ๊ฒฉํ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ์ฌ, ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ฅผ ์์ถ์ํค๋ ๊ตฌ์์๋ ฅ์ ์ฆ๊ฐํ๊ธฐ
๋๋ฌธ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค (Yoo et al., 2013).
Fig. 7.
Average Strains of outer steel frame
Fig. 7์ ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ ํ๋ ์์ ๋ณํ๋ฅ ๊ทธ๋ํ์ด๋ค. ์ธ๋ถ ๊ฐ ์ฌ์ ๋ณํ๋ฅ ์ ์คํธ๋ ์ธ ๊ฒ์ด์ง๋ฅผ ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ ํ๋ ์์ ์์ชฝ์ ๋ ๊ฐ๋ฅผ ์ค์นํ์ฌ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
HPF ์ HPF-S1E7.5 ๋ชจ๋ ํ์ค ํ ์ฝ 7์ผ ์ฌ๋ น๊น์ง๋ ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ์ ๋ณํ๋ฅ ์ด ๊ธ๊ฒฉ ํ ์ฆ๊ฐํ๋ค๊ฐ ๊ทธ ์ดํ์๋ ๊ฐ์ฌ์ ๋ณํ๋ฅ ์ ์ฆ๊ฐ๋์ด ๊ธ๊ฒฉ
ํ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๊ทธ ์ด์ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฐ๋๊ฐ ํ์ค ์ดํ ์ฝ 7์ผ ์ฌ๋ น๊น์ง๋ ๊ธ๊ฒฉํ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ์ฌ, ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ฅผ ์์ถ์ํค๋ ๊ตฌ์์๋ ฅ์ ์ฆ๊ฐํ๊ธฐ
๋๋ฌธ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค (Yoo et al., 2013).
ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ์์ถ์ ๊ฐ์ ๋ฅผ ํผ์
ํ DS-HPF-S1E7.5 (DS: Drying shrinkage) ๊ณ์ด์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ํ์ค ์ด๊ธฐ์ ๋ถํผ๊ฐ ํฝ์ฐฝํจ์ ์ํด์
๋ณํ๋ฅ ์ด+๋ฐฉํฅ (ํฝ์ฐฝ)์ผ๋ก ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์์ผ ๋ฉฐ, ์ฝ 2์ผ ์ฌ๋ น์ดํ๋ถํฐ๋ ์์ถํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ DS-HPF ๊ณ์ด์ ๋นํด ์ต๋ ๋ณํ๋ฅ ์ด ์ฝ 26.5%์์
29.3% ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. DS-HPF ๊ณ์ด์ ๊ฒฝ์ฐ, ์ฝ 7์ผ ์ฌ๋ น์ดํ๋ถํฐ ๋ ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ ํ๋ ์์ ๋ณํ๋ฅ ์ด ์ฝ๊ฐ ๊ฐ์ํ๊ฑฐ๋ ์ผ์ ํ ๊ฐ ์
์๋ ดํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์์ถ๊ท ์ด์ ์ํฅ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค (Park et al., 2014).
๊ท ์ด๊ด์ธก๊ฒฐ๊ณผ DS-HPF ๊ณ์ด์ ๋ชจ๋ ์ํธ์์ ํ์ค ํ 10 ์ผ ์ฌ๋ น ์ด์ ์์ ์์ถ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ์ธ๋์๋ค. ๊ทธ ๋ฌ๋ HPFRCC๋ ๋ณํ๋ฅ
๊ฒฝํ (strain-hardening) ๊ฑฐ๋์ ๋ณด ์ด๋ ์๋ฉํธ๋ณตํฉ์ฒด์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ธ๋ถ ๊ฐ์ฌ์ ๋ณํ๋ฅ ์ธก์ ์ผ ๋ก๋ ์์ถ๊ท ์ด ์๊ธฐ๋ฅผ ์ ํํ๊ฒ ํ์
ํ ์๋
์์๋ค.
Fig. 8์ ๊ฑด์กฐ์์ถ ๊ท ์ด์ฌ์ง์ด๋ค. ๋ณด๋๋ฐ์ ๊ฐ์ด HPF์ ๊ฒฝ์ฐ, ๋ชจ๋ ์ํธ์์ ์์ถ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ๋ง-ํ
์คํธ๋ฅผ ํตํด ์์ถ์ ๊ฐ์
๊ฐ์ฅ ํจ์จ ์ ์ธ HPFRCC์ ๋ฐฐํฉ์กฐ๊ฑด์ผ๋ก ์ ์๋ ์ํธ์ธ HPF-S1E7.5 ์๋ ์์ถ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ์ง ์์๋ค.
Fig. 8.
Crack patterns of drying shrinkage cracking test specimens
์์ถ์ ๊ฐ์ฌ๋ฃ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ง ์์ DS-HPF20์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ท ์ด๊ฒ ์ด์ง๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ธก์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ ์ต๋ ๊ท ์ดํญ์ 28์ผ ์ฌ๋ น์์ ์ฝ 0.2mm๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ,
DS-HPF30 ๋ฐ DS-HPF40์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋ 0.2mm, 0.04mm๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
์์ ์ค๋ช
ํ ๊ฒ๊ณผ ๊ฐ์ด HPFRCC์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฒซ ๊ท ์ด ์ดํ์ ๋ณํ ๊ฒฝํ ๊ฑฐ๋์ ๋ณด์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ท ์ด ์์ ์ ๋ํ ์ ํํ ์ธก์ ์ด ๋ถ๊ฐ๋ฅ ํ์๋ค. ๋ํ,
์ ์ฒด ๋ถํผ์ 2%์ ํด๋นํ๋ ๊ฐ ์ฌ์ ๋ฅผ ํผ์
ํ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ค์์ ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ํธ์ ๋๊ป๊ฐ ๊ฐ์ฅ ํฐ DS-HPF40์ ๊ฒฝ์ฐ ์ต๋
๊ท ์ดํญ์ด 0.04mm๋ก ๊ฐ์ฅ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ๋จ๋ฉด ์ ๋๊ป๊ฐ ๋๊บผ์์ ธ ๊ท ์ด ์ ํญ์ฑ์ด DS-HPF20์ DS-HPF30 ์ ์ํธ์ ๋นํด์
ํฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค (Park et al., 2013).
4. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ HPFRCC์ ์์ถ์ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ์ ๊ฐ์ํฌ ์ ์๋ ๋ฐฐํฉ์ ์ฐพ๊ธฐ ์ํด ์์ถ์ ๊ฐ์ ๋ฐ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ํผ์
๋ฅ ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ญํ์ ํน์ฑ ํ๊ฐ, ๊ตฌ์ ์์ถ
์คํ์ ์ํํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ์ป์ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
-
HPFRCC์ ํฝ์ฐฝ์ฌ๋ฅผ ํผ์
ํ ๊ฒฝ์ฐ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์์ผ๋ ์์ถ์ ๊ฐ์ ๋ฐ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ธ์ฅ๊ฐ๋ ๋ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๊ทธ ์ด์ ๋
์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ํผ์
์ผ๋ก ์ธํด ์ฌ์ ์ HPFRCC์ ๋งคํธ ๋ฆญ์ค (matrix) ๊ฐ์ ๊ตฌ์์๋ ฅ์ด ๊ฐ์ํ์ฌ ์ฌ์ ์ ๋ถ์ฐฉ ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก
ํ๋จ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ฐ๋๊ฐ์ ๊ฐ์๋์ด ํฌ์ง ์๊ณ , ๋ชจ๋ ์ํ์ฒด์ ์ธ์ฅ๊ฐ๋๊ฐ ์ค๊ณ ๊ธฐ์ค ์ธ์ฅ๊ฐ๋ 8.8 MPa ๋ณด๋ค ํฐ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๊ธฐ ๋ ๋ฌธ์ HPFRCC์
์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ๋ ๊ตฌ์กฐ์ค๊ณ ๋ฐ ์ญํ์ ํน์ฑ์ ๋ํ ๋ถ๋ถ์๋ ๋ฌธ์ ๊ฐ ์ ์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
-
๋ง-ํ
์คํธ (Ring-test) ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ ์์ถ์ ๊ฐ์ ์ ํฝ์ฐฝ์ฌ ๋ฅผ ๊ฐ๊ฐ 1%, 7.5% ์กฐํฉํ์ฌ ํผ์
ํ ๊ฒฝ์ฐ ์์ถ์ ๊ฐ์ ๊ฐ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ๊ธ๊ฒฉํ ์๊ฒฐํ๋
์ฑ์ง์ ์์ํ๊ณ , ์์ถ ๋ฐํ์์ ์ ์ง์ฐ์์ผ ๋ด๋ถ ๊ฐ์ฌ ๋ง์ ๋ณํ๋ฅ ์ด ๊ฐ์ฅ ์์ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ด ์กฐ๊ฑด์ด HPFRCC์ ์์ถ์ ๊ฐ์ฅ ํจ์จ์ ์ผ๋ก
์ ๊ฐ์ํฌ ์ ์๋ ์ต์ ๋ฐฐํฉ์ผ ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
-
์์ ๋ ๊ฑด์กฐ์์ถ ๊ท ์ด์คํ์ ํตํด ์์ถ์ ๊ฐ์ ํจ์จ์ ์ธ HPFRCC์ ์ต์ ๋ฐฐํฉ์ ๊ฒ์ฆํ ๊ฒฐ๊ณผ, ์์ถ์ ๊ฐ์ฌ๋ฃ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ง ์์ HPFRCC ๊ฒฝ์ฐ ๋ชจ๋
์ํธ์์ ์์ถ ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ ํฝ์ฐฝ์ฌ์ ์ ์ถ์ ๊ฐ์ ๊ฐ๊ฐ 1%, 7.5% ํผ์
ํ HPFRCC์๋ ์์ถ ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ์ง ์์
์ด ๋ฐฐํฉ์ด HPFRCC์ ์์ถ์ ๊ฐ์์์ผ ๊ท ์ด์ ๊ฐ์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์์์ ํ์ธํ์๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ตญํ ๊ตํต๋ถ ๊ฑด์ค๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์ฌ์
๋ฐฉํธโ
๋ฐฉํญ ์ฐ๊ตฌ ๋จ (๊ณผ์ ๋ฒํธ : 13๊ฑด์ค์ฐ๊ตฌSO2 ๋ฐฉํธโ
๋ฐฉํญ์ฉ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฌ์ ๋ณด ๊ฐ ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฌ๋ฃ ๋ฐ ์ฑ๋ฅํ๊ฐ
๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ)์ ์ฐ๊ตฌ๋น ์ง์
References
(2006), Influence of shrinkage-reducing admixtures on early-age properties of cement
pastes, Journal of Advanced Concrete Technology, 4(3), 423-429.
(2008), Flexural behavior of an ultra high performance concrete I-girder, Journal
of Bridge Engineering ASCE, 13, 602-610.
(2004), Assessing Residual Stress Development and Stress Relaxation in Restrained
Concrete Ring Specimens, Cement and Concrete Composites, 26, 531-540.
(2009), UHPFRC Tensile Creep at Early Age, Materials and Structures, 42(1), 113-122.
(2011), The relation between fiber orientation and tensile behavior in an Ultra High
Performance Fiber Reinforced Cementitious Composites (UHPFRCC), Cement and Concrete
Research, 41, 1001-1014.
(2012), Development of Ultra High Performance Concrete for Hybrid Stayed Cable Bridge,
Report No. KICT 2012-083, Korea Institute of Construction Technology, Korea, (in Korean,
with English abstract)
(2008), Development of ultra high performance cementitious composites (UHPCC) in
Korea, 110
(1999), Crack width of highperformance concrete due to restrained shrinkage, Journal
of Materials in Civil Engineering, ASCE, 11, 214-223.
(2005), Combined effect of expansive and shrinkage reducing admixtures to obtain
stable and durable mortars, Cement and Concrete Research, 35(12), 2244-2251.
(2011), The influence of chemical admixtures on the autogenous shrinkage ultra-high
performance concrete, Key Engineering Materials, 425-453, 725-728.
(2013), Drying Shrinkage Cracking Characteristics of Ultra-High Performance Fiber
Reinforced Concrete with Expansive and Shrinkage Reducing Agents, Magazine of Concrete
Research, 65, 248-256.
(2014), Benefits of using expansive and shrinkage-reducing agents in UHPC for volume
stability, Magazine of Concrete Research, 66, 745-750.
(2012), Influence of adding shrinkage reducing agent on the interfacial bond strength
of steel fibers embedded in UHPC, Proceeding of the Korea Concrete Institute, (in
Korean, with English abstract), 24(2), 535-536 .
(2003), Shrinkage Cracking Characteristics of Concrete Using Ring Specimens, ACI
Materials Journal, 100(3), 239-245.
(1999), Prediction of Early-Age Shrinkage Cracking in Concrete
(2011), Characteristics of Early-Age Restrained Shrinkage and Tensile Creep of Ultra-High
Performance Cementitious Composites (UHPCC), Journal of Korea Concrete Institute,
(in Korean, with English abstract), 23(5), 581-590.
(2011), Characteristics of Early-Age Restrained Shrinkage and Tensile Creep of Ultra-High
Performance Cementitious Composites (UHPCC), Journal of Korea Concrete Institute,
(in Korean), 23(5), 581-590 .
(2013), Early age setting, shrinkage and tensile characteristics of ultra high performance
fiber reinforced concrete, Construction and Building Materials, 41, 427-438.