ํ์ฑ์ง
(Sung-Jin Ha)
1)
๊ฐ์ํ
(Su-Tae Kang)
2)*
์ด์ข
ํ
(Jong-Han Lee)
3)
ยฉ Korea Institute for Structural Maintenance Inspection All rights reserved
ํค์๋
ํ์๋๋
ธํ๋ธ, ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ , ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ , ๋ถ์ฐ, ๊ฐ๋
Key words
Carbon Nanotube surfactant, Superplasticizer, Dispersion, Strength
1. ์ ๋ก
๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฐ์ด ์๋ฉํธ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ ์ฌ๋ฃ ๋ ์ฐ์ํ ๊ฒฝ์ ์ฑ๊ณผ ์ฑ๋ฅ์ผ๋ก ๊ฑด์ค์ฐ์
์์ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ์ฌ์ฉ ๋๊ณ ์๋ ๊ฑด์ค์ฌ๋ฃ์ด๋ค. ํ์ง๋ง ์ทจ์ฑ์ ์ธ
๊ฑฐ๋์ ๋ณด์ด๋ ํน ์ฑ๊ณผ ์์ถ๊ฐ๋์ ๋นํด ์ธ์ฅ๊ฐ๋๊ฐ ๋งค์ฐ ์๋ค๋ ์ฝ์ ์ ๊ฐ์ง ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ฌธ์ ์ ์ ๊ทน๋ณตํ๋ ๊ฐ์ฅ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๋ ์ธ์ฅ์ ํญ๋ ฅ์
ํฅ์์ํฌ ์ ์๋๋ก ์ฌ์ ๋ฅผ ํผ์
ํ๋ ๊ฒ์ด ๋ฉฐ, ์ด์ ๊ฐ์ ๋ณด๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ๊ด๋ จํด ์ง๋ ์ ์ญ ๋
๊ฐ ๊ฐ, ํ์, ์ ๋ฆฌ ๋ฑ์ ํฌํจํ ๋ค์ํ ์ฌ๋ฃ๋ค์ ์์ฌ๋ก
์ ์กฐ๋ ์ฌ์ ๋ค์ด ๊ฐ๋ฐ๋์์ผ๋ฉฐ, ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ๋๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด ๋ณด๊ฐ์ฌ๋ก์ ์ฌ์ฉ ๋์ด ์๋ฉํธ์ฌ๋ฃ์ ์ญํ์ ํน์ฑ์ ํฅ์์ํค๋๋ฐ ํฐ ์ญํ ์ ํด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ธฐ์กด์
์ฌ์ ๋ค์ ๊ธธ์ด๊ฐ ์ ๋ด์ง ์์ญ mm๋ก ๋งคํธ๋ฆญ์ค์ ํ์ฑ๋ ๊ท ์ด์ ์ง์ ์ ์ต์ ํ๋ ์ญํ ์ ์ฃผ๋ก ์ด ์ ์ด ๋ง์ถฐ์ ธ ์์ผ๋ฉฐ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ ์ต์ ํ์ง๋ ๋ชปํ๋ค.
๋ฏธ์ธ ํ ๋ง์ดํฌ๋ก๋ฏธํฐ ์ค์ผ์ผ๋ก ์กด์ฌํ๋ ๋ด๋ถ ๊ฒฐํจ์ ๋ณด์๊ณผ ๊ท ์ด ๋ฐ์์ ํจ์จ์ ์ธ ์ต์ ๋ฅผ ์ํด์๋ ์ ์ฌํ ์ค์ผ์ผ์ ์ฌ์ ๊ฐ ์ ์ฒด ๋ถํผ์ ๊ฑธ์ณ ๊ณ ๋ฅด๊ฒ
๋ถํฌํด ์๋ ๊ฒ์ด ํจ๊ณผ์ ์ผ ๊ฒ ์ด๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๋งฅ๋ฝ์์ ์ต๊ทผ ๋๋
ธ ์ค์ผ์ผ์ ์
๊ฒฝ๊ณผ ๋ง์ด ํฌ๋ก ์ค์ผ์ผ์ ๊ธธ์ด๋ฅผ ๊ฐ์ง ํ์๋๋
ธํ๋ธ๋ฅผ ๋ณด๊ฐ์ฌ์ ๋ก ํ ์ฉํ๊ณ ์
ํ๋ ๊ด์ฌ๊ณผ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์์๋๊ณ ์๋ค (Li et al., 2005; Konsta-Gdoutos et al., 2010; Chan and Andrawes, 2010).
ํ์๋๋
ธํ๋ธ (Carbon Nanotube)๋ 1991๋
์ ์ผ๋ณธ์ Iijima (1991) ๊ต์์ ์ํด ๋ฐ๊ฒฌ๋ ์ด๋ ์ฐ์ํ ์ญํ์ ํน์ฑ, ์ ๊ธฐ ์ ๋์ฑ, ์ด์ ๋์ฑ, ๋ฎ์ ๋จ์์ค๋, ์ฐ์ํ ๋ถ์์ ๋ํ ์ ํญ ์ฑ ๋๋ฌธ์ ๋ง์ ๊ด์ฌ์ ๋ฐ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ
์ฌ๋ฃ๋ถ์ผ๋ฅผ ํฌํจํ ์ฌ๋ฌ ๋ถ์ผ์์ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ํ์๋๋
ธํ๋ธ๋ ํ์์์๊ฐ ์ก๊ฐ๋ฒ ์ง๊ตฌ์กฐํํ๋ก ๋ง๋ ค์ง ๊ทธ๋ํ (Graphene)์ด ํ ๊ฒน ๋๋ ์ฌ๋ฌ
๊ฒน์ผ๋ก ๋ง๋ ค์ ธ ์๋ ํํ์ด๊ณ , ํ ๊ฒน์ผ๋ก ๋ง๋ ค์ง ํ์๋๋
ธํ ๋ธ๋ฅผ SWCNT (Single-walled CNT), ์ฌ๋ฌ ๊ฒน์ผ๋ก ๋ง๋ ค์ง ํ ์๋๋
ธํ๋ธ๋ฅผ
MWCNT (Multi-walled CNT)๋ก ๊ตฌ๋ถํ ์ ์๋ค. ํ์๋๋
ธํ๋ธ์ ํํ๋ Fig. 1์ ๋ํ๋ด์๋ค. ํ์๋๋
ธ ํ๋ธ์ ํ์ฑ๊ณ์๋ ์ฝ 1TPa, ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ ์ฝ 60GPa์ ์ด๋ฅด ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์์ผ๋ฉฐ ๊ฐ์ฌ์ ๋น๊ตํ์์ ๋ ํ์ฑ๊ณ์๋
5๋ฐฐ ์ด์ ๋๊ณ ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ 100๋ฐฐ ์ด์ ๋ ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋จ์ ์ค๋์ ๊ฒฝ์ฐ, ๊ฐ์ฌ์ ์ฝ 1/6 ์์ค์ ์ง๋์ง ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด ๊ณ ๋๊ณ ์๋ค (Zhi and Gao, 2008; Rana et al., 2009; Li et al., 2007).
์ต๊ทผ ๊ฑด์ค์ฌ๋ฃ๋ถ์ผ์์๋ ์ด๋ฌํ ํ์๋๋
ธํ๋ธ์ ์ฐ์ํ ํน์ฑ์ ํ์ฉํ๊ณ ์ ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์งํ๋๊ณ ์์ผ๋ ํ์๋๋
ธ ํ๋ธ ์
์๊ฐ์ ๊ฐํ ๋ฐ๋ฐ๋ฅด๋ฐ์ค ํ์ผ๋ก ์ธํ
๋ฐฐํฉ์๋ก ์ฌ์ฉ ๋ ๋ถ์ฐ์ก์์ ํจ๊ณผ์ ์ธ ๋ถ์ฐ์ํ๋ฅผ ์ป๋ ๊ฒ์ด ๊ฐ์ฅ ํ์์ ์ธ ๊ธฐ์ ๋ก ์ธ์๋๊ณ ์๋ค (Yun and Lee, 2007). ํ์๋๋
ธํ ๋ธ์ ๋ถ์ฐ์ฑ์ ํฅ์์ํค๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก๋ ํฌ๊ฒ ์ธ ๊ฐ์ง ๋ฐฉ๋ฒ์ด ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ฉฐ, ์ฒซ ๋ฒ์งธ๋ ๊ธฐ๊ณ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ฉ๋งค์ ํ์๋๋
ธ ํ๋ธ ํผํฉ ์ฉ์ก์
์ด์ํ๋ฅผ ๊ฐํ์ฌ ๋ถ์ฐ์ํค๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ๋ ๋ฒ์งธ๋ ํ์๋๋
ธํ๋ธ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๊ฐ์ง ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ฅผ ์ฒจ๊ฐํ์ฌ ํ์๋๋
ธํ๋ธ์ ๋งคํธ๋ฆญ์ค ์ฌ์ด์ ์นํ๋ ฅ์ ๋ถ์ฌํ
๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ธ ๋ฒ์งธ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํ์๋๋
ธํ๋ธ์ ํํ์ ๊ฐ์ง ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ํ์๋๋
ธํ๋ธ ํ๋ฉด์ ๊ด๋ฅ๊ธฐ๋ฅผ ๋์
ํ์ฌ ํ ์๋๋
ธํ๋ธ์ ๋งคํธ๋ฆญ์ค ์ฌ์ด์ ๋ถ์ฐฉ๋ ฅ์
ํฅ์์ํค๊ณ ๋ถ์ฐ์ฑ ๋ ํจ๊ป ํฅ์์ํค๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ์ด ์ค ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ฅผ ์ด์ฉํ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ์๋ฉํธ๊ณ ์ฌ๋ฃ์ ์ทจ๊ธ๊ณผ ๊ด๋ จํ์ฌ ๊ฐ์ฅ ์ต์ํ ๋ฐฉ๋ฒ ์ด๋ฉฐ, ํน๋ณํ
์ฅ๋น๋ ๊ฐ๊ณต๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์น์ง ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ฐ์ฅ ๊ฒฝ์ ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ผ ํ ์ ์๋ค.
CNT๋ก ๋ณด๊ฐ๋ ์๋ฉํธ๊ณ ์ฌ๋ฃ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ์์ ๋ค์ํ ๊ณ ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ๋ํ ๊ฒํ ๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ ธ ์์ผ๋, ์์ง๊น์ง ๋ช
ํํ ๊ฒฐ๋ก ์ด ๋์ถ๋์ง๋ ์์ ์ํ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
Luo et al. (2009)์ ๋ ๊ฐ์ง ์์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ , ๋ ๊ฐ์ง ๋น์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ , ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํ ๊ฐ์ง ๋น์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ๋ํด ์ค๋ฆฌ์นดํธ๊ณผ ์ ๋ฉํธ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ํ์ด์คํธ๋ฅผ
๋์์ผ๋ก ๋๋
ธํ๋ธ์ ๋ถ์ฐ์ฑ ํ ๊ฐ์ ํจ๊ป ํจ๊ฐ๋ ๋ฐ ์์ถ๊ฐ๋ ํ๊ฐ๋ฅผ ํตํด ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ์ ํฅ์ ๋น๊ตํ์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ ์์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋๋ ์์ด์จ
๊ณ์ ๋น์ด์จ๊ณ๋ฅผ ํผํฉํ์ฌ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ๋ถ์ฐ์ ๊ฐ์ฅ ํจ๊ณผ ์ ์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ๋์คํ์์๋ ๋๋ค๋ฅธ ์์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ ๋ ๊ฐ๋ํฅ์
ํจ๊ณผ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ํฌ๊ฒ ๋ํ ๋ฌ๋ค. ๋ Makar et al. (2005)๋ ์ด์ํ ์ฒ๋ฆฌ๊ธฐ๋ฒ๊ณผ ํจ๊ป ์ ํ์ฌ์ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ CNT ๋ถ์ฐ์ ํจ๊ณผ์ ์ด๋ผ๊ณ ๋ฐํ ๋ฐ ์ ๋ค. ํํธ Ipperico et al. (2009)์ ๋ณํ ์ํฌ๋ฆด ๊ณ ๋ถ์ ํํ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ์์ฉ์ก ์ํ์์ CNT๋ฅผ ๋ถ์ฐ ์ํค๋ ๋ฐ ํจ๊ณผ์ ์ด๋ผ๊ณ ๋ฐํ ๋ฐ ์์ผ๋ฉฐ, Konsta-Gdoutos et al. (2010)์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋๋ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ ์กฐ ์ ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฌ ์ฉํ๋ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ์ ํจ๊ป ์ ์ฉํด ๋ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก CNT๋ฅผ ๋ถ์ฐ์ํฌ ์ ์์ผ๋ฉฐ
๋ฐ๋ผ์ ๊ฐ๋๋ ํฅ์์ํฌ ์ ์๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ ํ์๋ค.
์ด์์ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ค์ ์ดํด๋ณผ ๋, ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๊ฐ CNT ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ด ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ผ ๋ช
ํํ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ฐํ์ง์ง ์์์ผ๋ฉฐ,
๋ฐ๋ผ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ์ CNT ์ ๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด๋ฅผ ๊ฐ๋ฐํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์ด์ ๋ํ ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์ฐ๊ตฌ ๊ฐ ๋ฐ๋์ ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จํ์๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ CNT ํด๋ฆฌ๋จธ ๋ณตํฉ์ฒด์์ ๊ฐ์ฅ ์ผ๋ฐ ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ ์์ด์จ๊ณ, ์์ด์จ๊ณ ๋ฐ ๋น์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉด ํ์ฑ์ ๊ฐ 1์ข
์ฉ๊ณผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฐ์
์์
์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋์ด ์ง๋ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ธ ํด๋ฆฌ์นด๋ฅด๋ณธ์ฐ๊ณ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ๋์์ผ ๋ก CNT ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด์ ๊ฐ๋ ๋ฐ ๋ค๋ฅธ ์ฌ๋ฃํน์ฑ์ ๋ํ ์ ํฅ์ ๋น๊ตํ๊ฐ
ํ๊ณ ์ ํ์๋ค.
2. ์ค ํ (I) : ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ
2.1 ์ฌ๋ฃ๊ตฌ์ฑ ๋ฐ ๋ฐฐํฉ
์ฐ์ CNT ํด๋ฆฌ๋จธ ๋ณตํฉ์ฒด์ ๊ฐ์ฅ ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ์ ์ด์จ๊ณ, ์์ด์จ๊ณ ๋ฐ ๋น์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ฅผ ๋์์ผ๋ก CNT ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด์ ๋ํ ์ ์ฉ์ฑ ํ๊ฐ๋ฅผ
๋ชฉ์ ์ผ๋ก ์คํ์ ์ํ ํ์๋ค. ์คํ์์๋ 1์ข
๋ณดํต ํฌํ๋๋ ์๋ฉํธ์ S์ฌ์์ ์ ์ฐ๋๋ ํ๊ท ์
๊ฒฝ 0.5mm ์ดํ์ ๊ท์ฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํ์ ๋ค.
์๋ฉํธ์ ์๊ณจ์ฌ์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ , ํํ์ ํน์ฑ์ Table 1์ ๋ ํ๋ด์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ณด๊ฐ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉ๋ ํ์๋๋
ธํ๋ธ๋ ๋ค์ค๋ฒฝ ํ์๋๋
ธํ๋ธ (MWCNT, Multi-walled CNT)๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์์ผ ๋ฉฐ, ๊ทธ ํน์ฑ์
Table 2์ ๋ํ๋ด์๋ค. ์คํ์ ์ฌ์ฉ๋ ํ์๋ ๋
ธํ๋ธ์ ์ฌ์ฉ๋์ ์๋ฉํธ์ค๋์ 0.4%๋ก ์ ์ฉํ์๋ค. ์คํ ์ ์ฃผ๋ ๋ณ์๋ก ๊ณ ๋ คํ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ ์์ ์ธ๊ธํ ๋ฐ์
๊ฐ์ด CNT ํด๋ฆฌ๋จธ ๋ณตํฉ์ฒด์ ๊ฐ์ฅ ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ์์ด์จ๊ณ, ์์ด์จ๊ณ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋น์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ฅผ ๊ฐ๊ฐ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
Table 1.
Properties of cement and sand
Items
|
Chemical composition (%)
|
Specific gravity (g/cm3)
|
Types
|
SiO2 |
Al2O3 |
Fe2O3 |
CaO
|
OPC
|
21.91
|
5.25
|
3.51
|
63.38
|
3.15
|
Sand
|
99.93
|
0.04
|
0.01
|
0.01
|
2.65
|
Table 2.
Properties of Multi-walled CNT
Purity( wt%)
|
Avg. Diameter (nm)
|
Length (ฮผm)
|
Metal Oxide (wt%)
|
BulkDensity (g/cm3)
|
Specific surfacearea (m2/g)
|
>95
|
20
|
1 -25
|
<5
|
0.03 -0.05
|
150 -250
|
์์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ก๋ CTAB (C16H33(CH3)3NBr, Cetyl trimethyl ammonium bromide)๋ฅผ, ์์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ก๋ SDBS (C12H25C6H4SO3Na, Sodium dodecyl benzene sulfonate) ๋ฅผ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋น์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ก๋ TX10 (C8H17C6H4(OCHSCH2) 10OH, Triton X-100)์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ข
๋ฅ๋ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ CNT ๋๋ 1%๋ก ์ด์ํ ์ฒ๋ฆฌํ์ฌ ๋ฏธ๋ฆฌ ์ ์กฐ๋ ์์ฉ์ก ์ํ ๋ก ๊ตฌ๋งคํ์ฌ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ,
์ด ๋ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ ๋ฐฐํฉ์๋ ๋ ๋น ์ค๋๋น๋ก 2% ๋น์จ๋ก ํผํฉ๋์๋ค.
๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๊ฐ ์๋ฉํธ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ๋ฐ CNT ๋ถ์ฐ์ ๋ฏธ์น๋ ์ ํฅ์ ๋ถ๋ฆฌํ์ฌ ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ CNT ํผ์
์์ด ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ง์ ํฌ์
ํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋ํด์๋ ์คํ์ฒด๋ฅผ
์ ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ฐ๋ผ ์ ๋ฐฐํฉ์ Table 3์ ๋ํ๋ธ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์ ๋ฆฌํ ์ ์๋ค.
Table 3
Mix proportion(I) of CNT/cement mortar
Specimen
|
W/C(%)
|
C (g)
|
W (g)
|
Fine Agg.(g)
|
CNT (g)
|
Surfactant
|
Plain-1
|
40
|
2,400
|
960
|
3,600
|
0
|
-
|
Plain-2
|
9.6
|
C0CT
|
40
|
2,400
|
960
|
3,600
|
0
|
CTAB
|
C0SD
|
SDBS
|
C0TX
|
TX10
|
C1CT
|
40
|
2,400
|
960
|
3,600
|
9.6
|
CTAB
|
C1SD
|
SDBS
|
C1TX
|
TX10
|
2.2 ์ํ์ฒด ์ ์ ๋ฐ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ
์ํ์ฒด์ ์ ์์ KS L 5105 ๊ท์ ์ ๋ฐ๋ผ์ 50mmร50 mmร50mm ํฌ๊ธฐ์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์์ถ๊ฐ๋ ์ํ์ฒด๋ก ์ ์ํ์์ผ ๋ฉฐ, ์ฌ๋ฃ์ ํฌ์
์์๋ ์๋ฉํธ์
์๊ณจ์ฌ๋ฅผ ๊ฑด๋น๋นํ ํ ํ์ ๋๋
ธํ๋ธ์ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๊ฐ ํผํฉ ํ ์ด์ํ ์ฒ๋ฆฌ๋ ์์ฉ์ก์ ๊ฑด๋น๋น๋ ์ฌ๋ฃ์ ํผํฉํ์ฌ ํ์คํ์๋ค. ํ์ค์ด ์ข
๋ฃ๋ ์คํ ์ฒด๋ ํ๋ฃจ
๊ฒฝ๊ณผ ํ์ 20ยฑ3ยฐC์ ์์กฐ์์ ์์ค์์ ํ 14์ผ ์ฌ๋ น์์ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ํ๊ฐํ์๋ค.
2.3 ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณตํฉ์ฒด ํน์ฑ ๋น๊ต
๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ถ๊ฐ๋๋ Fig. 2๋ฅผ ํตํด ๋น๊ตํ ์ ์๋ค. Plain ์ํ์ฒด์ ๋นํ์ฌ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ํ์๋๋
ธํ๋ธ ๋ฅผ ํผํฉํ ์คํ์ฒด์ ๊ฐ๋๊ฐ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ข
๋ฅ์ ๊ด๊ณ์์ด ๋ชจ ๋ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ,
Plain ์ํ์ฒด๋ฅผ ์ ์ธํ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ํ์ฒด๋ค ์ค์์๋ ๋น์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ธ TX10์ ํผํฉํ ์ํ์ฒด์ ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ฅ ํฐ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
CNT๋ฅผ ํฌํจํ ๊ฒฝ์ฐ์ ํฌํจํ์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋ํด ๋ชจ๋ ๊ฐ๋์ ๋์ ๊ฒฝํฅ์ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, CNT์ ํผ์
์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋ ์ ๋ณํ๋ ๊ฑฐ์ ์๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. Plain ์ํ์ฒด์์ CNT ์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋๋ณํ๊ฐ ๊ฑฐ์ ์๋ ๊ฒ์ CNT์ ๋ถ์ฐ ์ด ์ ๋๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ์์์ ๋ณด๊ฐํจ๊ณผ๊ฐ ๊ฑฐ์ ๋ํ๋์ง
์ ์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จํ ์ ์๋ค. ํํธ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ํ ์ฒด๋ค์์ ๋ํ๋ ๊ฐ๋์ ํ ํ์์ ๋ด๋ถ์ ๋ฐ์ํ ๋ค๋์ ๊ณต ๊ทน๊ณผ ๋ฐ์ ํ ์ฐ๊ด์ด ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก
ํ๋จ๋๋ค. ์ํ์ฒด ์ ์กฐ ์ ๋ค๋ ๋ฐ์ํ ๊ธฐํฌ๋ค์ CNT์ ์ ๋ฌด์ ๊ด๊ณ์์ด ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๋ฐ๋ผ์ ๊ธฐํฌ์ ๋ฐ์์ด CNT ๋๋ฌธ์ด ์๋๋ผ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ์ ํฅ์์
ํ์ธํ ์ ์๋ค. Fig. 3์ ๊ฐ ์ํ์ฒด๋ก๋ถํฐ ์ธก์ ํ MIP (Mercury Intrusion Porosimetry) ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ์์ ์ฝ๊ฒ ์ ์ ์๋ฏ์ด,
Plain ์ํ์ฒด์ ๋นํด ๊ณ๋ฉดํ ์ฑ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ํ์ฒด๋ค์ด ํจ์ฌ ํฐ ๊ณต๊ทน๋ฅ ๋ฐ MVRP (Mean volume pore radius, ์ด ์์์ 50%๋ฅผ
์์
ํ์์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ฐ ์ฅ ์์ ๊ณต๊ทน์ ๋ฐ๊ฒฝ์ ๋ํ๋) ๊ฐ์ ๋ณด์ด๊ณ ์๋ค. ์ํ์ฒด ์ ์๊ณผ์ ์์ ์ถฉ๋ถํ ๋ค์ง์ ์ค์ํ์์์๋ ์ด์ฒ๋ผ ๋ค๋์ ๊ณต๊ทน์ด ์กด์ฌํ๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
Fig. 2.
The effect of type of surfactant
Fig. 3.
The results of MIP analysis
๊ทธ๋ฌ๋ฉด ๋ด๋ถ์ ๊ฐํ ๊ธฐํฌ๋ฅผ ์ํฌ์ ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ ๊ฑฐํ ๊ฒฝ ์ฐ, ๊ฐ๋์ ํฅ์์ ๊ธฐ๋ํ ์ ์์์ง ์คํ์ ํตํด ํ์ธํด ๋ณด ์๋ค. ์ด ์คํ์์๋ ์์ด์จ๊ณ,
์์ด์จ๊ณ ๋ฐ ๋น์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉด ํ์ฑ์ ์ค ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ฅ ํฐ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ ๋น์ด์จ๊ณ ๊ณ๋ฉด ํ์ฑ์ ์ธ TX10์ ๋์์ผ๋ก ์ํฌ์ (Defoaming Agent,
DA) ์ฌ์ฉ๋์ ๊ฐ๊ฐ ์๋ฉํธ ์ค๋์ 0, 0.5, 1.0% ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ (๊ฐ ๊ฐ TX00DA, TX05DA ๋ฐ TX10DA๋ก ๋ช
๋ช
ํจ)์ ๋ํด ์์ถ
๊ฐ๋๋ฅผ ๋น๊ตํด ๋ณด์๋ค. ์ด ๋ ์ํฌ์ ์ฌ์ฉ๋๊ณผ ๊ณต๊ทน, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์ถ๊ฐ๋์์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ํ์
ํ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก CNT๋ ํผํฉํ์ง ์์๋ค. ์ํ์ฒด ์ ์ ์ ์ํฌ์
์ฌ์ฉ๋ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐ์ ๊ธฐ ํฌ์ ๊ฐ์๋ ์ก์์ผ๋ก๋ ์ฝ๊ฒ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 4์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ๊ณผ ๊ฐ๋ค. Fig. 4์์ ์ํฌ์ ์ฌ์ฉ ๋์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ํ์ธํ ์ ์์ ์ผ๋ฉฐ, ๋ฐ๋ผ์ ์ํ์ฒด ๋ด๋ถ์ ํ์ฑ๋ ๊ณต๊ทน์ด ์์ถ๊ฐ๋์ ์ง๋ฐฐ ์ ์ํฅ์ธ์์ด์์์
ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ํ์ง๋ง ์ํฌ์ ๋ฅผ ์ฌ ์ฉํ์์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ Plain์ ๋นํด์ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ฌ์ ํ ์๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๊ฐ ์๋ฉํธ์ ์ํ๋ฐ์
๋๋ ์ํ์์ฑ๋ฌผ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ถ์ธกํ ์ ์๋ค. Fig. 2 ์ Fig. 4์ ๋ํ๋ธ Plain ์ํ์ฒด์ ์์ถ๊ฐ๋ ๋ฐ CNT ์ ๋ฌด ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋ ํฅ์ ์ ๋๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ๋ ์ํฌ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๊ธฐ ํฌ๋ฅผ ์๋น๋ถ๋ถ ์ ๊ฑฐํ๋ค๊ณ ํ์ฌ๋
CNT ๋ณด๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋ํฅ ์์ ํฌ๊ฒ ๊ธฐ๋ํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 4.
The effect of using antifoaming agent
์ด์ ์ธ ๊ฐ์ง ์ข
๋ฅ์ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ฌ์ฉ์ ๋ฐ๋ฅธ CNT ์๋ฉ ํธ ๋ณตํฉ์ฒด์ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ๋น๊ตํ๊ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ, ๋ค๋ฅธ ์ฐ์
์์ ํ ์ฉํ๊ณ ์๋ CNT ํด๋ฆฌ๋จธ ๋ณตํฉ์ฒด์
์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์ ๋ CTAB, SDBS, TX10๊ณผ ๊ฐ์ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ CNT ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด๋ฅผ ์ ์กฐํ๋๋ฐ ํ์ฉํ๊ธฐ์๋ ํ๊ณ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ
๋จ๋๋ค.
3. ์ค ํ (II) : ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ฌ์ฉ ํจ๊ณผ ํ๊ฐ
3.1 ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ๋ถ์ฐ์ฑ ํฅ์ ํจ๊ณผ ๋น๊ต
์๋ก ์์ ์ธ๊ธํ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด, ๋ค์์ ์ฐ๊ตฌ์๋ค์ด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ ์กฐ ์ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๊ฐ CNT ๋ถ์ฐ ์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์๋ค๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํ
๋ฐ ์๋ค (Ipperico et al., 2009; Konsta-Gdoutos et al., 2010). ๋ฐ๋ผ์ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ผ๋ฐ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ๋ํ ๊ฒํ ๋ฅผ ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ต๊ทผ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ ํด๋ฆฌ์นผ๋ณธ์ฐ๊ณ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ํ์๋ค.
์ฌ์ฉ๋ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ ์๊ฐ์์ผ๋ก ๋ฐ๋ 1.01g/cm3, ๊ณ ํ์ฑ๋ถ 30%์ ํน์ง์ ๊ฐ์ง๋ค.
์ฐ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ ๋ CNT ๋ถ์ฐ ๋ฐ ๊ฐ๋์ฆ์ง ํจ๊ณผ๋ฅผ ์คํ (I)์์ ๊ฒํ ํ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ถ๊ฐ ๋ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋น๊ตํ์ฌ ์ดํด๋ณด์๋ค.
์ด ๋ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ ์์ ๊ฒํ ํ ์ธ ์ข
๋ฅ์ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ๋์ผํ ์ฌ์ฉ๋ (๋ฐฐํฉ์๋์ 2% ๋๋ ์๋ฉํธ ์ค๋์ 0.8%)์ ์ ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ ๋ณ๋์ ์ด์
ํ์ฒ๋ฆฌ๋ฅผ ์ค์ํ์ง ์๊ณ , ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ ์กฐ ์์ ์ฌ ์ฉ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ ํฌ์
ํ์๋ค. ์ํ์ฒด๋ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ข
๋ฅ๋ง ๋ฌ ๋ฆฌํ๊ณ Table 3๊ณผ ๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก ๋์ผํ ๋ฐฐํฉ์ ์ ์ฉํ์๋ค. ์ ์ถ๊ฐ๋์ ๋ํ ๋น๊ต๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 5์ ๋ํ๋ด์๋ค.
์คํ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ฉด ํด๋ฆฌ์นผ๋ณธ์ฐ๊ณ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉ ํจ์ผ๋ก ์ธํด ๋ค๋ฅธ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ ์ถ๊ฐ๋ ์ ํ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ๋ณผ ์ ์๋ค.
์ด์จ๊ณ ๋ฐ ๋น์ด์จ ๊ณ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ๋น๊ตํ์ ๋ ๊ฐ๋์ ํ ํ์์ ์๋์ ์ผ๋ก ํฌ์ง ์์ผ๋ฉฐ ๋น์ด์จ๊ณ์ TX10๊ณผ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ํ์ง๋ง ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์
CNT๋ฅผ ๊ฐ์ด ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ฉด ํด๋ฆฌ์นผ ๋ณธ์ฐ๊ณ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ํจ๊ณผ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ์ข์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
Fig. 5.
The comparison for compressive strengths with different types of surfactants
๋ค๋ฅธ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ๊ฐ๋๊ฐ ์ ํ๋๊ฑฐ๋ ์ฆ๊ฐ๊ฐ ๋ฏธ๋ฏธํ๊ฒ ๋ํ๋ ๋ฐ๋ฉด ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ CNT ๋ฅผ ํฌํจํ์ง ์์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ๊ฐ๋์
๋น๊ตํ์ ๋ 25% ์ด์์ ๊ฐ๋ ์ฆ์ง ํจ๊ณผ๋ฅผ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ํด๋ฆฌ ์นผ๋ณธ์ฐ๊ณ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๊ฐ CNT๋ฅผ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋ถ์ฐ์์ผ์ ๊ฐ ๋์ฆ์ง์
๊ธฐ์ฌํ์๋ค๊ณ ํด์ํ ์ ์๋ค. ํ์ง๋ง ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์ ์ ์ฌ์ฉ์ผ๋ก ์ธํด ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ๊ฐ๋๊ฐ ์ ํ๋๊ณ , ๋ํ Plain ๋ชจ ๋ฅดํ๋ฅด์ ๋น๊ตํ์ ๋ ์ฌ์ ํ ๊ฐ๋๊ฐ
๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋๋ ๋ฌธ์ ์ ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค.
3.2 ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ฌ์ฉ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณตํฉ์ฒด์ ํน์ฑ๋ณํ
ํด๋ฆฌ์นผ๋ณธ์ฐ๊ณ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ๊ฐ๋์ ํ ํ์์ ์ฌ์ฉ๋๊ณผ ๊ด๋ จ์ด ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จํ์ฌ, ์ฌ์ฉ๋ ์กฐ์ ์ ํตํด ๊ฐ๋ํฅ์๊ณผ ๊ถ๊ทน์ ์ผ๋ก CNT
์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด์ ๊ฐ๋์ฆ์ง ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ป์ ์๋ ์์ ๊ฒ์ด๋ผ ์๊ฐํ ์ ์๋ค. ๋ฐ ๋ผ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ฌ์ฉ๋์ ๋ณ์๋ก ํ ์ถ๊ฐ์คํ์ ์ํํ ์์ผ๋ฉฐ, ์คํ์
์ฌ์ฉํ ๋ฐฐํฉ์ Table 4์ ๊ฐ๋ค.
Table 4
Mix proportion(II) of CNT/cement Mortar
Specimen
|
W/C(%)
|
C (g)
|
W (g)
|
FineAgg.(g)
|
CNT (g)
|
SP (wt.%ofcement)
|
C0SP0
|
40
|
2,400
|
960
|
3,600
|
0
|
0
|
C0SP08
|
0.2
|
C0SP16
|
0.4
|
C0SP32
|
0.8
|
C1SP0
|
9.6
|
0
|
C1SP08
|
0.2
|
C1SP16
|
0.4
|
C1SP32
|
0.8
|
๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ฌ์ฉ๋ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ๋์ฑ ๋ณํ๋ ํ๋ก์ฐ ์คํ์ ํตํด ํ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 6๊ณผ ๊ฐ๋ค. ๊ณ ์ฑ๋ฅ ๊ฐ์์ ์ ์ฌ์ฉ๋์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ํ๋ก์ฐ๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ณผ ์ ์ ์ผ๋ฉฐ, ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์์ด ๋์ผํ ๊ฒฝ์ฐ CNT๋ฅผ ํผ์
ํ๊ฒ ๋๋ฉด ์ ๋์ฑ์ด ์ ํ๋๋
๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค. ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ฌ์ฉ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ถ๊ฐ๋์ ๋ํ ์คํ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 7๋ก ๋ํ๋ด์๋ค. CNT ๋ฅผ ํผํฉํ์ง ์์ ์ํ์ฒด์์๋ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ์ฌ์ฉ๋์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ๋ฐ ๋ฉด CNT๋ฅผ
ํผํฉํ ์ํ์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ์ฌ์ฉ ๋์ด 0.4%๊น์ง๋ ๊ฐ๋๊ฐ ์ ํ๋๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ค๊ฐ 0.8%์ ์๋ ํฌ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค.
๊ฐ์์ค๋ฐ ๊ฐ๋์ฆ๊ฐ ์ ๋ํ ๋ช
ํํ ์ค๋ช
์ ํ ์๋ ์์ง๋ง, CNT์ ์ ์ ํ ๋ถ์ฐ ์ ์ํด์๋ ์ผ์ ๋ ์ด์์ ๋ง์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๊ฐ ํ์ํ ๊ฒ ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ฉฐ,
๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ค์ผ ๊ฒฝ์ฐ ์ผ์ ๋ถ๋ถ ๊ฐ๋์ ํ๋ณต์ ๊ธฐ๋ํ ์ ์์ผ๋ CNT ๋ณด๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋์ฆ์ง ํจ๊ณผ ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ ์ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 6.
The effect of SP dosage in flowability
Fig. 7.
The effect of SP dosage in compressive strength
3.3 ์ด์ํ ์ฒ๋ฆฌ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ๋ณตํฉ ์ ์ฉ
Plain ์๋ฉํธ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ๋น๊ตํ์ ๋ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ์ฌ ์ฉ์์๋ ํ์๋๋
ธํ๋ธ๋ก ์ธํ ๋ณด๊ฐํจ๊ณผ๋ ํฌ์ง ์์ ๊ฒ์ผ ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ค์ฉ์ ์ธ ์ธก๋ฉด์์
์ด์ํ ์ฒ๋ฆฌ ๊ณต์ ์ ์ฌ์ฉํ ์ง ์๊ณ ์ ์ฉํ ์ ์๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ฐ์ ๊ฒํ ํ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ด ์ํ ์ฒ๋ฆฌ ๊ณต์ ์์ด CNT ๋ณด๊ฐ์ ํตํ ๊ฐ๋์ฆ์ง ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ป
๊ธฐ๊ฐ ์ฝ์ง ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณด๋ค ๊ฐ์ ์ ์ธ CNT ๋ถ์ฐ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ ๊ณต์ ์ ํฌํจํ๋ฉด์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋ํด ์ถ๊ฐ์ ์ผ๋ก
์ดํด๋ณด์๋ค. ์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ ๋ฅผ ํ์ง ์๋ ๊ฒฝ์ฐ CNT์ ๊ณ ๋ฅธ ๋ถ์ฐ์ ๋ณด์ฅํ ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ ์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ๋ด ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก ๋ฐ์๊ฐ๋ฅํ CNT์ ๊ฒฐํ์ ๋ง๊ธฐ ์ํด
์๋ฉํธ ์ค๋ ๋๋น 0.4%์ ๋ง์ ์์ CNT๋ฅผ ํผํฉํ์ ๋ค. ํ์ง๋ง ์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ๋ฅผ ์ค์ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ๊ฐ CNT์ ๊ณ ๋ฅธ ๋ถ์ฐ์ ํฌ๊ฒ ์ญํ ์
ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ฐ๋ํฅ์์ ์ ํ CNT์ ์ฌ์ฉ๋์ ํฌ๊ฒ ์ค์ผ ์ ์๋ค. ์ต๊ทผ Konsta-Gdoutos et al. (2010)์ ์คํ์์ ์ด์ํ๋ก ๋ถ์ฐ์ฒ๋ฆฌํ CNT๋ฅผ ์ฌ์ฉ ํ๊ณ ์๋ฉํธ์ค๋์ 0.4% ๋ณด๋ค ํจ์ฌ ์ ์ ์์ธ ์ฝ 0.1%์ CNT ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๊ณ ๋ ํจ๊ณผ์ ์ธ ์๋ฉํธ์ฌ๋ฃ์
๋ณด๊ฐํจ๊ณผ๊ฐ ์์์ ํ ์ธํ์์ผ๋ฉฐ, Kang and Park (2014)๋ ์ด์ํ ์ฒ๋ฆฌ์ ๋ฐ๋ฅธ CNT ๋ถ์ฐํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ดํํ๋ฏธ๊ฒฝ์ ํตํด ํ์ธํ๊ณ ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ ๋ํฅ์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํ ๋ฐ ์๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ ์ ๋ฉํธ๊ณ
๋ถ์ฒด์ ํก์ฐฉํ์ฌ ์
์ฒด์ฅ์ ๋ฅผ ํตํด ์
์๋ค๊ฐ์ ๋ฐ๋ฐ ๋ ฅ์ ์ ๋ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๊ฐ์ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ป๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฌ์ฉ๋์ ์๋ฉํธ ์ค๋์ ๋น๋กํ์ฌ ์ฌ์ฉํ๋ค. ํ์ง๋ง ๋ณธ
์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ์ฃผ๋ ์ฌ์ฉ๋ชฉ์ ์ด CNT ๋ถ์ฐ์ฑ ํฅ์์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ ์ ์ฌ์ฉ๋์ CNT์ ํผ์
๋์ ๋น๋กํ์ฌ ๊ณ ๋ คํ๋ ๊ฒ์ด ๋
ผ๋ฆฌ ์ ์ด๋ค. ์์ ์ค์ํ
์คํ๊ณผ ๋์ผํ ๋น์จ์ ์ ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ์ฌ์ฉ๋์ CNT ์ค๋์ 2๋ฐฐ์ ํด๋นํ๊ณ , CNT ํผ์
๋์ 1/4๋ก ์ค์ผ ๊ฒฝ์ฐ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ์ฌ์ฉ๋๋
๊ทธ๋งํผ ์ค๊ฒ ๋์ด, ์์ ์คํ์์ ๋ํ๋ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ฌ์ฉ๋ ์ฆ๊ฐ ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋๊ฐ์ ํ์์ ๊ณ ๋ คํ ๋ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์์ถ๊ฐ๋ ์ ํ๋ฅผ ํฌ๊ฒ ์ค์ด๋ ํจ๊ณผ๋ฅผ
๊ธฐ๋ํ ์ ์๋ค. ํํธ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์ ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ์ค๋ฆฌ์นดํธ์ ์ ์ ํ ์ฌ์ฉ์ CNT์ ๋ถ์ฐ์ฑ ํฅ์์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ค (Sanchez and Ince, 2009).
์คํ์์๋ ์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ ๊ณต์ ์ ํฌํจํ๊ณ , CNT์ ์ฌ์ฉ๋ ์ ์๋ฉํธ ์ค๋์ 0.1%๋ก ๊ณ ๋ คํ์๋ค. ๋ํ CNT ๋ถ์ฐ์ฑ ํฅ ์์ ๋์์ด ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ง
์ค๋ฆฌ์นดํธ์ ์๋ฉํธ ์ค๋์ 10%๋งํผ ์นํํ์ฌ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ ์๋ฉํธ์ CNT ์ ๋ถ์ฐ์ ํจ๊ป ๊ณ ๋ คํ์ฌ CNT ์ฌ์ฉ๋์ 4๋ฐฐ๋ก ์ฌ์ฉํ์๋
๋ฐ, ์ด ์์ CNT ์ฌ์ฉ๋์ด 1/4๋ก ์ค์ด๋ค์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ค์ง์ ์ธ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ์ฌ์ฉ๋์ ์ด์ ์คํ๊ณผ ๋น๊ตํ์ ๋ 1/2๋ก ์ค์ธ ๊ฒ๊ณผ ๊ฐ๋ค.
์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ๋ ์ต๋์ ๋ ฅ 750W์ ์ด์ํํ์๊ธฐ (S์ฌ VCX 750)๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ 50% ์ถ๋ ฅ์งํญ์ผ๋ก 5์ด๊ฐ ์ด์ํ ์ฒ๋ฆฌํ ํ 15 ์ด๊ฐ ๋ฉ์ถ๋ ๊ณผ์ ์
๋ฐ๋ณตํ์ฌ 4์๊ฐ ๋์ ์ค์ํ์๋ค. ๊ฐ๋ํ๊ฐ ๋ ์์ถ๊ฐ๋ ๋ฐ ํจ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ฅผ ์ธก์ ํ์ฌ ๋น๊ตํ์ฌ ์ค์ํ์๋ค. CNT ํผํฉ์ผ๋ก ์ธํ ๋ณด๊ฐํจ๊ณผ๋ฅผ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ
๋น๊ต๊ธฐ์ค ๋ชจ๋ฅด ํ๋ฅด๋ ์ค๋ฆฌ์นดํธ์ ๋์ผํ 10% ์นํ์จ๋ก ํฌํจํ ๋ฐฐํฉ์ผ๋ก ํ์ฌ ์ํ์ฒด๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค. ํจ์ธ์ฅ๊ฐ๋๋ 40mmร40mmร160mm ์ ํ์ฒด๋ฅผ
์ ์ํ์ฌ ์ง๊ฐ 120mm๋ก 3๋ฑ๋ถ์ ์ฌํ์ํ์ผ๋ก ์ํ ํ์๋ค.
Fig. 8์ ๊ฐ๋๋น๊ต ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ผ๋ก, ์์ถ๊ฐ๋์ ํจ ๊ฐ๋ ๋ชจ๋ CNT ํผ์
์ ํตํ์ฌ ์ฝ 10~15% ์ ๋์ ๊ฐ๋ํฅ์ ์ด ๋ํ๋จ์ ์ ์ ์๋ค. ์ด๋
์ ์ ์์ CNT๋ฅผ ํผ์
ํ๋ฉด์ ์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ฌ์ฉ ๋ฐ ์ค๋ฆฌ์นดํธ์ ์นํ์ด CNT ์ ๊ณ ๋ฅธ ๋ถ์ฐ์ฑ ํ๋ณด์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์์์์ ์๋ฏธํ๋ค.
Fig. 8.
The effect of CNT addition in compressive and flexural tensile strength
4. ๊ฒฐ ๋ก
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ CNT๋ฅผ ํผ์
ํ ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด์ ์ญํ์ ์ฑ ๋ฅ์ ์์ด์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ CNT ๋ถ์ฐ์ฑ์ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ฌ๋ฌ
๊ฐ์ง ๋ฐฉ๋ฒ๋ค์ ๋ํด ๊ฒํ ํ์๋ค. ๋จผ์ CNT ํด๋ฆฌ๋จธ ๋ณตํฉ์ฒด ์ ์กฐ์ ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฌ ์ฉ๋๋ ๋ํ์ ์ธ ๋ช ๊ฐ์ง ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ํจ๊ป ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฐ์
์์ ์ฃผ๋ก
์ฌ์ฉ๋๋ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ์ฌ์ฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ ํ ๊ฐํ์๋ค. ๋ํ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ ์ฌ์ฉ๊ณผ ํจ๊ป ์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ๋ ํจ๊ป ๊ฒํ ํ์๋ค. ๋๋
ธํฌ๊ธฐ์ CNT์
๋ถ์ฐ์ ๋ ๋ฅผ ์ง์ ์ ์ผ๋ก ํ์ธํ๋๋ฐ ์ด๋ ค์์ด ์์ด์ ๊ฐ๋ํ๊ฐ๋ฅผ ํต ํด CNT ๋ถ์ฐ ๋ฐ ํผ์
ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ฐ์ ์ ์ผ๋ก ํ๊ฐํ๊ณ ์ ํ์ ๋ค. ๋ณธ ์คํ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋
๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์์ฝํ ์ ์๋ค.
-
CNT ํด๋ฆฌ๋จธ ๋ณตํฉ์ฒด ์ ์กฐ์ ์ฌ์ฉ๋๋ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๊ณ๋ฉด ํ์ฑ์ ์ธ ๊ฐ์ง ํ์
์ ๋ํด ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด์๋ ์ ์ฉ ์ด ๊ฐ๋ฅํ์ง ์ฐ์ ๊ฒํ ํ์๋ค. ์์ด์จ๊ณ์ CTAB,
์ ์ด์จ๊ณ์ SDBS, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋น์ด์จ๊ณ TX10์ ๋์์ผ๋ก ์คํ์ ์ํํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ ์ธ ํ์
์ค TX10์ด ๊ฐ ์ฅ ์ข์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ํ์ง๋ง
๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ํผ์
์ผ๋ก ์ธํด ๋ด๋ถ์ ๋ง์ ์์ ๊ณต๊ทน์ด ๋ฐ์ํ์ฌ Plain ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ๋นํด ๊ฐ๋๊ฐ ํฌ๊ฒ ์ ํ๋๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์ ๋ค. ์ํฌ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๋ด๋ถ์
๊ฐํ ๊ธฐํฌ๋ค์ ์ ๊ฑฐํ ๊ฒฝ์ฐ ๊ฐ๋ํ๋ณต์ ๋ณด์ด์ง๋ง ์ฌ์ ํ Plain ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด๋ณด๋ค ์์ ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ์ด๋ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๊ฐ ์๋ฉํธ ์ํ๋ฐ์ ๋๋ ์ํ์์ฑ๋ฌผ์
์ํฅ์ ๋ฏธ์น ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ ๋๋ฉฐ, ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ธ ํ์
์ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ , CTAB, SDBS, TX10๋ CNT ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด์์๋ ๊ฐ๋ํฅ์์ ํจ๊ณผ ๋ฅผ ๋ฐํํ์ง
์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
-
ํด๋ฆฌ์นผ๋ณธ์ฐ๊ณ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ์ฌ CNT ์๋ฉํธ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ๋ํด ๊ฐ๋ํ๊ฐ๋ฅผ ํตํด CNT ํผ์
ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ดํด๋ณธ ๊ฒฐ๊ณผ, CNT ์ค๋์ 1๋ฐฐ
์ด๋ด์ ์ ์ ์์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ์ฌ์ฉ์ผ๋ก๋ CNT ํผ์
์ผ๋ก ์ธ ํ ๊ฐ๋์ฆ๊ฐ๊ฐ ๋ํ๋์ง ์์์ผ๋ฉฐ, CNT ์ค๋์ 2๋ฐฐ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ ๊ฒฝ์ฐ์
๊ฐ๋์ฆ๊ฐ๊ฐ ํฌ๊ฒ ๋ ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ๋ง์ ์์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํด์ผ ๋น ๋ก์ CNT์ ๋ถ์ฐ์ ์ ์ ํ๊ฒ ์ป๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณผ ์ ์ ๋ค. ํํธ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์
์ฌ์ฉ๋์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋ชจ๋ฅด ํ๋ฅด์ ๊ฐ๋๊ฐ ์ ํ๋๋ ํ์์ด ๋ํ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฌ์ฉ ๋์ ์ฆ๊ฐ์ํค๋๋ฐ ํ๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค.
-
์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ ๊ณต์ ์์ด ๊ณ๋ฉดํ์ฑ์ ์ ์ฌ์ฉ๋ง์ผ๋ก๋ ํจ ๊ณผ์ ์ธ CNT ๋ถ์ฐ๊ณผ CNT ํผ์
์ ๋ฐ๋ฅธ ์๋ฉํธ ๋ชจ๋ฅดํ ๋ฅด์ ๊ฐ๋ํฅ์์ ํ๋ณดํ๋๋ฐ ์ด๋ ค์์ด ์๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, CNT ์ฌ์ฉ๋์ ์๋ฉํธ ์ค๋ ๋๋น 0.1%๋ก ์ค์ด๋ฉด์ ์ด์ํ์ฒ๋ฆฌ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์์ ๋ฅผ ํจ๊ป ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์์๋ ์์ถ๊ฐ๋์ ํจ์ธ์ฅ๊ฐ๋
๋ชจ๋ 10% ์ด์์ ๊ฐ๋์ฆ์งํจ๊ณผ๋ฅผ ์ป์ ์ ์์๋ค.
-
CNT๋ ์๋ฉํธ๊ณ ์ฌ๋ฃ์ ํผ์
๋๋ ์ฌ์ ์ฌ๋ฃ๋ก์ ๋งค์ฐ ๋ง์ ์ฅ์ ๋ค์ ๊ฐ์ง๊ณ ์์ง๋ง, ํจ๊ณผ์ ์ธ ๋ถ์ฐ์ฑ ํ๋ณด ๋ฌธ์ ๋ก ์ธํด ์ฌ์ฉ์ ํฐ ํ๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค.
์ค์ฉ์ ์ธ ๊ด์ ์์ ๋ณผ ๋ CNT์ ๋ถ์ฐ์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ป์ด๋ด ๋ฉด์ ๋์์ CNT ์๋ฉํธ ๋ณตํฉ์ฒด ์ ์กฐ ๊ณต์ ์ ๋จ์ํ ํ ํ์๊ฐ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์ ๋ํ ์ง์์ ์ธ
์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ 2014๋
๋ ์ ๋ถ (๊ต์ก๊ณผํ๊ธฐ์ ๋ถ)์ ์ฌ์์ผ๋ก ํ ๊ตญ์ฐ๊ตฌ์ฌ๋จ์ ์ง์์ ๋ฐ์ ์ํ๋ ๊ธฐ์ด์ฐ๊ตฌ์ฌ์
์ (NRF- 2012R1A1A1010626).
References
(2010), Finite element analysis of carbon nanotube/cement composite with degraded
bond strength, Computational Materials Science, 47(4), 994-1004.
(2011), Carbon Nanotubes Cement Composites, Proceedings of Cassino (FR): Italia,
13-15, 49-59.
(1991), Helical microtubules of graphitic carbon, Nature, 354, 56-58.
(2009), Calcestruzzo autocompattante nanorinforzato (CNTSCC): proprietร meccaniche
e potenzialitร , A, Atti del 20 Convegno Nazionale del Gruppo Italiano Frattura (IGF):
Torino Italy, 103-112.
(2014), Experimental Study on Improving Compressive Strength of MWCNT Reinforced
Cementitious Composites, Journal name, 26(1), 63-70.
(2010), Highly dispersed carbon nanotube reinforced cement based materials, Cement
and Concrete Research, 40, 1052-1059.
(2010), Multi-scale mechanical and fracture characteristics and early-age straing
capacity of high performance carbon nanotube/cement nanocomposites, Cement and Concrete
Composites, 32(2), 110-115.
(2005), Mechanical behavior and microstructures of cement composites incorporating
surface-treated multi-walled carbon nanotubes, Carbon, 43(6), 1239-1245.
(2007), Pressure-sensitive and microstructure of carbon nanotube reinforced cement
composites, Cement and Concrete Composites, 29(5), 377-382.
(2009), The influence of surfactant on the processing of multi-walled carbon nanotubes
in reinforced cement matrix composites, Physica Status Solidi A, 206(12), 2783-2790.
(2005), Carbon Nanotube/Cement Composites - Early Results and Potential Applications,
1-10.
(2009), Significance of nanotechnology in construction engineering, International
Journal of Recent Trends in Engineering, 4, 46-48.
(2009), Microstructure and macroscopic properties of hybrid carbon nanofiber/silica
fume cement composites, Composites Science and Technology, 69, 1310-1318.
(2007), Carbon Nanotube Composites, Polymer Science and Technology, 18(1), 4-7.
(2008), Applications of nanotechnology
and nanomaterials in construcion