๊นํ ์
(Tae-Wan Kim)
1)
์ ์ ๋น
(Yubin Jun)
2)*
ยฉ Korea Institute for Structural Maintenance Inspection All rights reserved
ํค์๋
์์ฐํ์นผ๋ฅจ, ์ฐํ๋ง๊ทธ๋ค์, ์์นผ๋ฆฌ ํ์ฑํ ์ฌ๋๊ทธ ์๋ฉํธ, ๊ฐ๋, ๊ฑด์กฐ์์ถ
Key words
Potassium hydroxide, Magnesium oxide, Alkali-activated slag cement, Strength, Drying shrinkage
1. ์ ๋ก
์์นผ๋ฆฌ ํ์ฑํ ์๋ฉํธ (alkali-activated cement; AAC)๋ ๊ธฐ์กด์ ๋ณดํต ํฌํ๋๋ ์๋ฉํธ (Ordinary Portland Cement;
OPC)๋ฅผ ๋์ฒดํ ์ ์๋ ์ฐจ์ธ๋ ์๋ฉํธ ์ฌ๋ฃ๋ก ๊ตญ๋ด์ธ์ ์ผ ๋ก ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์๋ค (Pacheco-Torgal et al., 2012; Vladimir ลฝivica, 2007). ์ง๊ธ๊น์ง ๊ตญ๋ด์ธ AAC์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํด AAC๋ OPC์ ๋น๊ตํ์ฌ ์ฐ์ํ ๊ฐ๋ ํน์ฑ๊ณผ ๋ด๊ตฌ์ฑ์ ๊ฐ์ง๊ณ ์์์ด ๋ณด๊ณ ๋๊ณ ์๋ค (Douglas et al., 1992). ๋ํ ํฌ์กธ๋ ์ฌ๋ฃ์ ํน์ฑ์ด๋ ํ์ฑํ์ , ์์๋ฐฉ๋ฒ ๋ฑ ์ ๋ฐ๋ฅธ AAC์ ํน์ฑ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ค์ด ๋ง์ด ๋ณด๊ณ ๋๊ณ ์์ง๋ง, ์์ง๊น์ง AAC์ ๋ฐ์
๋ฉ์ปค๋์ฆ์ด ๋ช
ํํ ๋ฐํ์ง์ง ์๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ OPC์ ๋น๊ตํ์ฌ ์๋์ ์ผ๋ก ๊ธ๊ฒฉํ ๋น ๋ฅธ ์๊ฒฐ๊ณผ ๋์ ๊ฑด์กฐ์์ถ์ ๊ฐ์ ํด์ผ ํ AAC์ ํน์ฑ ์ค ํ๋
๋ก ์ธ๊ธ๋๊ณ ์๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ผ AAC์ ๊ฑด์กฐ์์ถ์ ๊ฐ์์ํค ๊ธฐ ์ํด์ ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ์๋ค์ด ๋ค์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํตํด ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํํ๊ณ ์๋ค. AAC์ ๊ฑด์กฐ์์ถ
์ ๊ฐ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ์๋ ๋ค ์ํ ๋ฌด๊ธฐํผํ์ฌ, ์์ถ์ ๊ฐ์ , ์์์จ๋ ๋ฑ์ ์์ธ์ ๊ณ ๋ คํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ค์ ์์๋ค (Palacios and Puertas, 2007; Collins and Sanjayan, 2000; Ismail et al., 2013). ํนํ ๊ทผ๋์ AAC ์ ๊ฑด์กฐ์์ถ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ ์ค MgO๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ณด๊ณ ๋์ ๋ค (Jang et al., 2015; Fang et al., 2011; Haha et al., 2011).
์ต๊ทผ ์ค๊ตญ์์๋ ์ ์จ์์ฑ๋ (light-burned) MgO๋ฅผ ์ฌ์ฉ ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ํน์ฑ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐํ (Jin et al., 2015; Li et al., 2014; Jin and Al-Tabbaa, 2014; Fang et al., 2011; Gao et al., 2007; Mo and Deng, 2010)์ ํจ๊ป ๊ตญ๋ด์์๋ ์ ์จ์์ฑ๋ MgO๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํน์ฑ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ช๋ช ์ฐ๊ตฌ์๋ค์ ์ํด ๋ฐํ๋๊ณ ์๋ค (Jang et al., 2011; Choi et al., 2011; Choi et al., 2014; Kim, 2014).
MgO๋ ์์ฑ์จ๋์ ๋ฐ๋ผ 700~1000โ์ ์ ์จ์์ฑํ ๊ฒฝ์ (็กฌ็, light-burned MgO), 1000~1500โ์ ๊ฐ์ด (ๅผบ็ฑ, hard-burned
MgO), 1500~2000โ ์ฌ์ด์ ์ฌ์ (ๆญป็, dead-burned MgO ๋๋ heavily burnt MgO) ๋ง๊ทธ๋ค์์๋ก ๊ตฌ๋ถ๋๋ค (Du, 2005; Kim, 2014). ์ด์ค์์ light-burned MgO๋ reactive MgO๋ก ๋ช
๋ช
๋๊ธฐ๋ ํ๋๋ฐ, ์ต๊ทผ ๊ตญ๋ด์ธ์ ์ผ๋ก ๋ณดํตํฌํ๋๋์๋ฉํธ (OPC)์ ํผํฉํ์ฌ
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฑด์กฐ์์ถ ๊ฐ์ ๋๋ ์ฅ๊ธฐํฝ์ฐฝ ์ฑ์ ํฅ์์ํค๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ธฐ๋ ํ์๋ค. MgO์ ์์ฑ ์จ๋๋ MgO์ ์ํ๋ฐ์์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋๋ฐ, Table
1์ ์ ์ฑ์จ๋์ ๋ฐ๋ฅธ MgO์ ์ํ๋ฐ์์จ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค (Du, 2005).
Table 1
Hydration ratio of MgO powder
Hydration Time (days)
|
Burning Temperature
|
|
800ยฐC
|
1200ยฐC
|
1400ยฐC
|
|
1
|
75.4%
|
6.5%
|
4.7%
|
3
|
100%
|
23.4%
|
9.3%
|
30
|
-
|
94.8%
|
32.8%
|
360
|
-
|
97.6%
|
|
๋ถ๋ง์ฑ์์ MgO๋ ๋ฌผ๊ณผ ๋ฐ์ํ์ฌ ์ต์ข
์ ์ผ๋ก ์์ฐํ๋ง๊ทธ ๋ค์ (Mg(OH)2)์ด ๋๋๋ฐ, ์ด ๊ณผ์ ์์ MgO๋ ๋ถํผํฝ์ฐฝ์ ํ๊ฒ ๋๋ค. ์ด๋ฌํ MgO์ ๋ถํผํฝ์ฐฝ ํน์ฑ์ MgO์ ๊ฒฐ์ ํฌ ๊ธฐ์ ๋นํ๋ฉด์ ๋ฑ์ด ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๊ณ MgO
์ ์กฐ์ ์์ฑ์จ๋๋ฅผ ์กฐ์ ํ์ฌ ์ํ๋ฐ์์ ์กฐ์ ํ ์ ์๋ค. ์ ํ์ฐ๊ตฌ์ ์ํ๋ฉด ์ ์จ์์ฑํ MgO๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ ํดํ ์ํฅ์์ด ์ฅ๊ธฐ์ ์ธ ํฝ ์ฐฝ์ฑ์ ๊ฐ์ง๋ค๊ณ
ํ๋๋ฐ, ์ด๋ ์ ์จ์์ฑํ MgO์ ์ํ์์ฉ ์ ๋งค์ฐ ๋๋ฆฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ค (Jang et al., 2011; Choi et al., 2011; Du, 2005; Jin et al., 2015).
ํ์ฌ๊น์ง๋ ๋๋ถ๋ถ light-burned MgO๋ฅผ OPC์ ์ ์ฉํ ์ฐ ๊ตฌ๋ค์ด ๋ค์ ๋ฐํ๋๊ณ ์๋ค. Choi et al. (2011)์ light-burned MgO์ fly ash๋ฅผ ํผํฉํ OPC์ ๋ํ ๋ด๊ตฌ์ฑ ์คํ์ ํตํด light-burned MgO์ ๋ด๊ตฌ์ฑ ํฅ์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํํ์๋ค.
Li et al. (2014)์ reactive MgO์ silica fume์ ํผํฉํ ํ์ด์ค ํธ ์คํ์ ํตํด ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ์ง๋ก M-S-H ์์ฑ๊ณผ ํน์ฑ์ ์ฐ ๊ตฌํ์๋ค. ๊ตญ๋ด์์๋
Jang et al. (2011)๊ณผ Choi et al. (2011; 2014)์ด light-burned MgO๋ฅผ ์ฌ์ฉํ OPC ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ธฐ์ด ๋ฌผ์ฑ๊ณผ ๋ด๊ตฌ ํน์ฑ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํํ์๋ค. Gao et al. (2007)์ 1150โ์์ ์์ฑํ MgO๋ฅผ OPC์ ํผํฉ ์ฌ์ฉํ์ฌ autoclave ์์์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ถ๊ณผ ํจ ๊ฐ๋ ํน์ฑ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํํ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ์จ
์์ฑํ MgO์ ํฝ์ฐฝ ํน์ฑ์ ์ด์ฉ ํ์ฌ OPC์ ํจ๊ป ์ฌ์ฉํ์ฌ ์์ถ๋ณด์ ๋๋ ํฝ์ฐฝ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ AAC์์ MgO๋ฅผ ์ ์ฉํ ์ฐ๊ตฌ๋ ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฏธํก ํ๋ฉฐ, ์ต๊ทผ์๋ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ๋ฅผ ๊ฒฐํฉ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํ AAC์์ ์ฌ ๋๊ทธ ์ค๋์ ๋ํด reactive
MgO๋ฅผ ์นํํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ณด๊ณ ๋์ ๋ค (Jin et al., 2015; Fang et al., 2011; Haha et al., 2011).
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ AASC (alkali-activated slag cement)์ ๊ฑด ์กฐ์์ถ ์ ๊ฐ์ ๊ดํ ๊ธฐ์ด์ฐ๊ตฌ๋ก์จ ๊ธฐ์กด์ light-burned
MgO ์ ๋ค๋ฅธ ์์ฑ์จ๋์ ์ํด ์ ์กฐ๋ hard-burned MgO์ ์นํ ์ ๋ฐ๋ฅธ AASC์ ๊ฐ๋์ ๊ฑด์กฐ์์ถ ํน์ฑ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํ ํ์๋ค.
2. ์ฌ๋ฃ ๋ฐ ์คํ
2.1. ์ฌ๋ฃ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฌ์ฉ๋ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ๋ฏธ๋ถ๋ง (ground granulated blast furnace slag; GGBFS)๋ ํฌํญ์ K์ฌ ์ ํ์ด๋ฉฐ, ํํ
์ฑ๋ถ์ XRF (X-ray fluorescence) ๋ถ์์ ํตํด Table 2์ ๋ ํ๋ด์๋ค. GGBFS์ Al/Mg ๋น๋ 4.97, Ca/Mg ๋น๋ 28.15์ธ ๊ฒ์ ์ ์ ์์ผ๋ฉฐ, GGBFS์ ์ผ๊ธฐ๋ (basicity)
Kb= (CaO+MgO) / (SiO2+Al2O3)๋ 1.47์ด๋ค (Table 2).
Table 2
Chemical and physical properties of GGBFS
Ground granulated blast furnace slag
|
|
Chemical components (%)
|
SiO2 |
29.67
|
Al2O3 |
9.90
|
Fe2O3 |
0.68
|
CaO
|
56.03
|
MgO
|
1.99
|
TiO2 |
0.78
|
MnO
|
0.37
|
|
Physical properties
|
Ig-loss
|
0.34
|
Blain (m2/kg)
|
420
|
Density (g/mm3)
|
0.0029
|
์๊ณจ์ฌ๋ ์กฐ๋ฆฝ๋ฅ (fineness modulus, FM) 2.61, ํ๋ฉด๊ฑด์กฐ ํฌํ์ํ ๋ฐ๋ 0.0026 g/mm3, ํก์์จ์ 1.25์ธ ๊ฐ๋ชจ๋๋ฅผ ์ฌ ์ฉํ์๋ค. ์์นผ๋ฆฌ ํ์ฑํ์ ๋ S์ฌ์ ์์ฐํ์นผ๋ฅจ (potassium hydroxide; KOH, purity >
95.0%)์ด๋ค. MgO (purity > 96.0%) ๋ S์ฌ ์ ํ์ด๋ค. MgO๋ ์์ฑ์จ๋๊ฐ 1000~1500โ์์ ์ ์ฑํ ๊ฐ์ด (ๅผบ็ฑ, hard-burned
MgO) ์ ํ์ด๋ค.
2.2. ๋ฐฐํฉ ๋ฐ ์คํ๋ฐฉ๋ฒ
MgO๋ฅผ ์นํํ AAC์ ํน์ฑ์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด MgO์ ์น ํ์จ์ ๊ฒฐํฉ์ฌ์ธ GGBFS ์ค๋์ ๋ํด 2~16%๊น์ง ์นํํ์ ๋ค. MgO๋ฅผ ์นํํ์ง ์์
์ํ์ฒด๋ฅผ ๋น๊ต๊ตฐ (control)๋ก ํ์ฌ MgO์ ์นํ์ ๋ฐ๋ฅธ ํน์ฑ์ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ํ์๋ค. ์นํ๋น์จ์ ๊ธฐ์กด์ ๊ตญ๋ด์ธ light-burned MgO์
์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ ์๋น์คํ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ธ ๊ฐ๋์ ๊ธธ์ด๋ณํ ํน์ฑ์ ๊ฒํ ํ ์ ์๋ ์นํ ๋ฒ์๋ฅผ ์ ์ ํ์๋ค. ํ์ฑํ์ ์ธ ์์ฐํ์นผ๋ฅจ (KOH)์
๋๋๋ ์ฌ๋ฌ ๊ตญ๋ด์ธ ๋ฌธํ์ ์ ๋์ฑ, ์๊ฒฐ ๋ฐ ํ๋ก ์ฐ ๋ฑ์ ํน์ฑ๋ณํ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ๊ณ , ์๋น ์คํ์ ํตํด ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฌ์ฉ๋ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ๋ฏธ๋ถ๋ง์ ์์นผ๋ฆฌ ํ์ฑํ์
๋ฐ๋ฅธ ํน์ฑ์ ์ฐธ๊ณ ํ์ฌ 2M๊ณผ 4M๋ก ์ ํ์๋ค. ์์ฐํ์นผ๋ฅจ (KOH)์ ์์ฉ ์ก์์ ๊ฐ์์นผ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ๋ฌผ์ง๋ก ๊ธฐ์กด์ ์ ํ AAC ์ฐ๊ตฌ ์์ NaOH์
ํจ๊ป ๊ฐ์์นผ๋ฆฌ ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉ๋์๋ ์ฌ๋ฃ์ด ๋ค. Haha et al. (2011)์ ์ ํ ์ฐ๊ตฌ์์ NaOH๋ ๋ฌผ์ ๋ฆฌ (waterglass) ๋ณด๋ค MgO์ ํ์ฑ์ ๋๋ฅผ ์ฆ๊ฐ์ํจ๋ค๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ ๊ณผ๋ ์ฐธ๊ณ ํ์ฌ ์ ์ฌํ ๊ฐ์์นผ๋ฆฌ์ฑ ํ์ฑํ์ ์ธ
KOH๋ฅผ ์ ์ ํ์๋ค. ์ด๋ ๊ธฐ์กด์ MgO๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ตญ๋ด์ธ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์์ KOH๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ถ์กฑํ์ฌ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ํ์์ฐ ๊ตฌ์์ ๊ณ ๋ ค๋ ํ์ฑํ์ ์
ํน์ฑ์ ๊ธฐ์ด์ฐ๊ตฌ์๋ฃ๋ก ์ฌ์ฉํ๊ณ ์ ์ ์ ํ์๋ค. KOH๋ ํด๋น ๋๋์ ๋ง์ถฐ ๊ณ๋ํ ๋ค ๋ฐฐํฉ์ ์ ํฌ์
ํ์ฌ ํผํฉํ ๋ค์ 6์๊ฐ ์ ๋ ์ค๋ด ์คํ์ค์ ์ ์นํ
๋ค ๋ฐฐํฉ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ๋ฐฐํฉ์ ์ค๋๋น๋ก ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ๋ฏธ๋ถ๋ง : ์๊ณจ์ฌ๋ฅผ 1.0 : 2.0๋ก ํ์๊ณ , ๋ฌผ/๊ฒฐํฉ์ฌ (W/B) ๋น๋ 0.5๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์๋ค. ๋ฐฐํฉ ์์๋ Table
3์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Table 3
Mixture properties of AAC mortar
|
Weight ratio (%)
|
|
KOH
|
MgO
|
GGBFS
|
|
2M or 4M
|
0
|
100
|
2
|
98
|
4
|
96
|
6
|
94
|
8
|
92
|
10
|
90
|
12
|
88
|
14
|
86
|
16
|
84
|
๊ฐ๊ฐ์ ๋ฐฐํฉ์ ๋ฐ๋ผ ์ฌ๋ฃ๋ฅผ ํผํฉํ ํ ์์ถ๊ฐ๋ ์ธก์ ์ฉ 50ร50ร50mm ๋ชฐ๋์ ํ์คํ์ฌ ์๋์ต๋ (relative humidity; RH) 75ยฑ5%,
23ยฑ2โํญ์จํญ์ต๊ธฐ์ ๋ฃ๊ณ 1์ผ (24h) ํ ๋ชฐ๋ ๋ฅผ ํํํ์๋ค. ๋ชฐ๋ ํํ ํ ์์ถ๊ฐ๋ ์ธก์ ์ผ๊น์ง ํญ์จํญ์ต ๊ธฐ (23ยฑ2โ, RH 75ยฑ5%)์
์์ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ธธ์ด๋ณํ ์ํ์ฒด ๋ ํํ ํ RH 50ยฑ5%, 20ยฑ2โ์ ํ๊ฒฝ์์ ์ธก์ ์ฌ๋ น์ผ๊น์ง ๋ณด๊ดํ์๋ค. ์์ถ๊ฐ๋๋ ๊ฐ ์ธก์ ์ฌ๋ น (1, 3,
7 ๋ฐ 28์ผ)์์ 3๊ฐ์ ์ํ์ฒด์ ๋ํด ์ธก์ ํ๊ณ ๊ทธ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ด ์ํ ์๋ (ultrasonic pulse velocity; UPV)๋
PROCEQ CCT-4 ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ฌ๋ น 1, 3, 7 ๋ฐ 28์ผ์์ ์ธก์ ํ์๋ค. ์ด์ํ ์ธก์ ์ ์ํ์ฒด์ ์ค๋ฅธ์ชฝ์ ๋ฐ์ง์๋ฅผ ์ผ์ชฝ์ ์์ ์๋ฅผ ์ ์ด ์์ผ
์๋๋ฅผ ์ธก์ ํ๊ณ , ๋์ผ ์ํ์ฒด์ ๋ํด ์ค๋ฅธ์ชฝ์ ์์ ์ ๋ฅผ ์ผ์ชฝ์ ๋ฐ์ง์๋ฅผ ๋๊ณ ์ธก์ ํ ๊ฐ๊ฐ์ ๊ฐ์ ํ๊ท ํ์ฌ ๋ํ ๋ด์๋ค. ๊ธธ์ด๋ณํ ์ธก์ ์ KS F
2424์ ๋ค์ด์ผ๊ฒ์ด์ง ๋ฐฉ๋ฒ์ผ ๋ก ์ธก์ ํ์๋ค. ๊ธธ์ด๋ณํ ์ธก์ ์ฉ ์ํ์ฒด๋ 40ร40ร160mm ๋ชฐ ๋๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๊ณ , ๊ธธ์ด๋ณํ๋ 91์ผ๊น์ง ์ธก์ ํ์๋ค.
SEM (scanning electron microscopy)์ Hitachi FE-SEM S-4700 ์ฅ๋น๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ์ํธ์ ๊ฐ๋ ์ธก์ ํ
ํ์๋ ์ํ์ฒด ์กฐ๊ฐ์ ์์ธํค์ ๋ฃ์ด ์ํ์ ์ง ์ํจ ๋ค์ ๊ฑด์กฐํ์ฌ ์ธก์ ํ์๋ค.
3. ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๊ณ ์ฐฐ
3.1. ์์ถ๊ฐ๋
Fig. 1์ KOH์ ๋๋์ MgO์ ์นํ๋น์จ์ ๋ฐ๋ฅธ AASC ์ ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค.
2M KOH ๋๋์์ 1์ผ ๊ฐ๋๋ MgO๋ฅผ ์นํํ์ง ์์ ์ ํ์ฒด๋ณด๋ค MgO๋ฅผ ์นํํ ์ํ์ฒด์ ๊ฐ๋๊ฐ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ง๋ง, 3์ผ ์ดํ๋ถํฐ๋ MgO๋ฅผ ์นํํ์ง
์์ ์ํ์ฒด ๋ณด๋ค ๋์ ๊ฐ ๋๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค (Fig. 1(a)). ์ ์ฒด์ ์ธ ๊ฐ๋ ํน์ฑ์ MgO ์น ํ์จ 4%๊น์ง๋ ๊ฐ๋ ์ฆ๊ฐํจ๊ณผ๊ฐ ๋ฏธ๋ฏธํ์์ผ๋ 4% ์ดํ๋ถํฐ 8%๊น์ง๋ ๋ค์ ๋์ ๊ฐ๋์ฆ๊ฐ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๊ณ ์ดํ๋ถํฐ
๊ฐ๋ ์ฆ ๊ฐ ๊ฒฝํฅ์ ์ ์ฐจ ๋ํ๋์๋ค.
Fig. 1.
Compressive strength of samples
4M KOH ๋๋์์ 1์ผ ๊ฐ๋๋ MgO๋ฅผ ์นํํ ์ํ์ฒด์ MgO๋ฅผ ์นํํ์ง ์์ ์ํ์ฒด์ ๊ฐ๋ ์ฐจ์ด๋ ๋ฏธ๋ฏธํ์์ผ๋, 3์ผ ์ดํ ๊ฐ๋๋ ๊ธ๊ฒฉํ ์ฆ๊ฐํ๊ณ
์์๋ค (Fig. 1(b)). 4M KOH ๋๋์ MgO ์นํ ์ํ์ฒด๋ MgO๊ฐ 12% ์นํ์จ์ด ๋ ๋๊น ์ง ๊ธ๊ฒฉํ ๊ฐ๋ ์ฆ๊ฐ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ค๊ฐ 12% ์นํ์จ ์ดํ ๊ฐ๋๋ ๋ค์ ๊ฐ์ํ๋
๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์๋ค. 2M์ 4M KOH ๋ ๋์ MgO์ ์นํ์จ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํ์ฒด์ ๊ฐ๋ ํน์ฑ์์ ๋ณผ ๋ MgO์ ์นํ์ AASC์ ๊ฐ๋ ํฅ์์
์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ฉฐ, KOH ์ ๋๋์ ๋ฐ๋ผ ์ต์ MgO์ ์นํ์จ์ ๋ฒ์๊ฐ ์กด์ฌํ ๊ฒ์ผ ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
2M KOH์์ 8% MgO ์ํ์ฒด์ 28์ผ ๊ฐ๋๊ฐ 34.1MPa ๋ก MgO๋ฅผ ์นํํ์ง ์์ ์ํ์ฒด๋ณด๋ค 33.2% ๊ฐ๋๊ฐ ํฅ์๋์ ๊ณ , 4M KOH์์๋
12% MgO ์ํ์ฒด๊ฐ 47.4MPa๋ก 43.6% ์ ๊ฐ๋ ํฅ์ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค. KOH์ ๋๋์ MgO ์นํ์จ ์ ์ฐจ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋ ํน์ฑ์ OH-์ด์จ์
์ํ ์์ฉ์ก์ ๊ฐ์ ์นผ๋ฆฌ ํ๊ฒฝ์์ Mg2+ ์ด์จ์ ๋ฐ์์ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
ํนํ 1์ผ ๊ฐ๋๋ฅผ ๋น๊ตํ๋ฉด ์๋์ ์ผ๋ก ๋๋๊ฐ ๋ฎ์ 2M KOH์์๋ MgO์ ์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ๋ ์ ํ๊ฐ ๋ํ๋ฌ์ง๋ง, 4M์์๋ ๊ฐ๋์ ๋ณํ๊ฐ
๊ฑฐ์ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด 2M KOH ๋๋๋ 4M KOH ๋๋์ ๋นํด ์ด๊ธฐ ์ํ๊ณผ์ ์์ MgO๋ฅผ ํ์ฑํ์์ผ ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ์ง์ ๋ง๋ ๋
ํจ๊ณผ๊ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฎ์ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ AASC ์์ MgO์ ๋ฐ์์ฑ์ ์ฆ๊ฐ์ํค๊ธฐ ์ํด์๋ ํจ๊ป ์ฌ์ฉํ๋ ํ์ฑํ์ ์ ๋๋๋ ํจ๊ป ๊ณ ๋ คํด์ผ
ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์์ถ๊ฐ๋ ๊ฒฐ๊ณผ์์ Haha et al. (2011)์ MgO ํจ์ ์จ์ด ์๋ก ๋ค๋ฅธ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ 3์ข
๋ฅ๋ฅผ NaOH์ ๋ฌผ์ ๋ฆฌ (waterglass) ๋ก ํ์ฑํ์ํค๋ ์คํ์์, ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ์์ฒด์ MgO ํจ์ ์จ
์ด 8%์์ 13%๋ก ์ฆ๊ฐํ๋ฉด NaOH์ ์ํ AASC์ ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ ํ์๋ค. ๋ํ Haha et al. (2011)์ OPC-slag ์์คํ
์์๋ MgO์ ์ถ๊ฐ๊ฐ ๊ฐ๋ ๊ฐ์ ๋ฅผ ๊ฐ์ ธ์ค์ง๋ง AASC์์๋ ๊ฐ๋๋ฅผ ์ฆ๊ฐ์ํจ๋ค๊ณ ํ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ ์ ์์ค์ ์์นผ๋ฆฌ ํ๊ฒฝ์ด
MgO์ ํ์ฑํ๋ฅผ ์ฆ๋์ ์ผ ๊ฒฐํฉ์ฌ์์ ๋ฐ์์ฑ์ ํฅ์์์ผ ๊ฐ๋์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 2๋ Al/Mg์ Ca/Mg ์ฑ๋ถ๋น์ ๋ฐ๋ฅธ 28์ผ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. Al/Mg์ Ca/Mg ์ฑ๋ถ๋น๋ Table 2์ GGBFS ์ฑ๋ถ๊ณผ MgO์ ์นํ์ ๋ฐ๋ผ ์ถ๊ฐ๋ MgO์ ์์ ๊ณ์ฐํ ๊ฒ์ด๋ค. Fig. 2(a)์์ Al/Mg ๋น๊ฐ 0.47~0.75๋ฒ์์ ์ KOH์ ๋๋์ ๊ด๊ณ์์ด ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ ๊ฐ๋ ๋ฐํ์ด ๋ํ๋๊ณ ์๋ค. Fig. 2(b)์์๋ Ca/Mg ๋น๊ฐ 2M KOH์ธ ์ ํ์ฒด๋ 2.66~4.27๋ฒ์์์ ๋์ ๊ฐ๋๊ฐ ๋ฐํ๋๊ณ ์๊ณ , 4M KOH๋ 2.66~3.58 ๋ฒ์์์ ๋์
๊ฐ๋๊ฐ ๋ฐํ๋๊ณ ์์๋ค. Fig. 2์ ๋ํ๋ Al/Mg ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ Ca/Mg ๋น์ ์์ถ๊ฐ๋์ ํน ์ฑ์ ํตํด MgO์ ์นํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋ ํฅ์ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ฐํ๋๋ GGBFS์ MgO ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ
์ฑ๋ถ๋ค์ ์ผ์ ๋ฒ์๊ฐ ์์ ๊ฒ ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 2.
Compressive strength and Al/Mg ratio and Ca/Mg ratio
3.2. UPV (ultrasonic pulse velocity)
์ด์ํ ์๋ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 3๊ณผ ๊ฐ๋ค.
Fig. 3.
Ultrasonic pulse velocity (UPV)
2M KOH ๋๋์ ์ํ์ฒด๋ MgO์ ์นํ์จ์ด 8%๊น์ง๋ ๋น์ทํ ์ด์ํ ์๋๊ฐ์ ๋ณด์ด๋ค๊ฐ MgO 8% ์นํ์จ์์ ์ด ์ํ ์๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ๋ค ๋ค์ 10%๋ถํฐ
๊ฐ์ํ๋ ๋ชจ์ต์ ๋ณด์ด ๊ณ ์๋ค (Fig. 3(a)). 4M KOH์์๋ MgO 10% ์นํ์จ๊น์ง ์ฆ๊ฐํ๋ ์ด์ํ ์๋๊ฐ 10% ์ดํ ๊ฐ์ ๋ณ๋์ด ๊ฑฐ์ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ด๊ณ ์์๋ค (Fig. 3(b)).
์ด๋ฌํ ์ด์ํ ์๋์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ด์ ์ ์ธ๊ธํ ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฒฐ๊ณผ ์ ์๋นํ ์ ์ฌํ ๋ณํํน์ฑ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค. ํนํ 4M KOH ์ ๊ฒฝ์ฐ 2M KOH ๋๋์์์
MgO ์ํ์ฒด๋ค๋ณด๋ค ์ด๊ธฐ์ฌ๋ น ์ธ 1์ผ์์์ UPV๊ฐ ์๋นํ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ 4M KOH ์ํ์ฒด์ 3์ผ๊ณผ 7์ผ์์์ UPV ์ฆ๊ฐ๋์ 2M KOH
์ ๋น๊ตํ์ฌ ์๋์ ์ผ๋ก ์ฆ๊ฐ์ ๋๊ฐ ๋ฎ์์ง๋ง 28์ผ์์์ UPV ์ฆ๊ฐ๋์ ์คํ๋ ค 4M KOH๊ฐ 2M KOH ๋๋์์ ๋ณด ๋ค ๋์ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์๋ค.
์ด๋ฌํ ์ด์ํ ์๋์ ์ฆ ๊ฐ์์์ ์ฐจ์ด๋ ์์ถ๊ฐ๋ ํน์ฑ๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ๋ณด๋ฉด, 7์ผ์์ 28์ผ ์์ถ๊ฐ๋์ ๊ฐ๋ ์ฆ๊ฐ์จ์ด 2M KOH ๋๋๋ณด๋ค 4M KOH
๋๋์์ ๋ ํฐ ๊ฒ์ ํตํด์๋ ๋ํ๋๋ค.
๋ฐ๋ผ์ 2M KOH ๋ณด๋ค ์๋์ ์ผ๋ก ๋ ๋์ ๋๋์ธ 4M KOH๋ ์ด๊ธฐ์ฌ๋ น (1์ผ ๋ฐ 3์ผ)์์ MgO์ ๋ฐ์์ฑ์ ํฅ์ ์ํค๊ณ , 28์ผ์์ ๋ฏธ๋ฐ์
MgO์ ์ํ๋ฐ์์๋ ์ ํจํ ์ํฅ ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
3.3. ๊ธธ์ด๋ณํ
Fig. 4์๋ KOH์ ๋๋์ MgO์ ์นํ์จ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํ์ฒด ์ ๊ธธ์ด๋ณํ๋ฅผ ์ธก์ ํ ๊ฒ์ด๋ค. 2M KOH์ 4M KOH ๋๋ ๋ชจ๋์์ MgO์ ์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์
๋ฐ๋ผ ๊ฑด์กฐ์์ถ์ด ๊ฐ์ ํ๋ ๊ฒ์ ๋ณผ ์ ์์๋ค.
ํนํ 4M KOH ๋๋์์ MgO์ ์นํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฑด์กฐ์์ถ ์ ๊ฐ์ 2M KOH ๋๋ ๋ณด๋ค ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ ์ ๊ฐํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ ํ๋ด๊ณ ์์๋ค. 4M KOH์
๋๋์์ MgO์ ์นํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฑด์กฐ์กฐ์ถ์ MgO์ ์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ด๊ธฐ ์ธก์ ์์ ์์๋ถํฐ ๊ฑด์กฐ์์ถ์ ๋ฐ์์ด ๊ฑฐ์ ์๊ฑฐ๋ ์๋นํ ์ ์ ์์ถ ํน์ฑ์
๋ํ๋ด๊ณ ์์๋ค. ์ด๋ 2M KOH ๋ณด๋ค ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ ๋๋์ธ 4M KOH์์ MgO๊ฐ Mg(OH)2๋ก์ ๋ณํ์ ์ด์ง์์ผ ์ด๊ธฐ์ฌ๋ น์์๋ถํฐ ํฝ์ฐฝ์ฑ์ด ๋ฐํ๋์ด ๊ฑด์กฐ์์ถ์ ์ ๊ฐ์ํค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
MgO์ ์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฑด์กฐ์์ถ์ด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝ ํฅ์ light-burn MgO๋ฅผ ์ฌ์ฉํ Jang et al. (2011) ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ ๊ณผ์ ์ ์ฌํจ์ ์ ์ ์๋ค. ์ด๋ ์์ฑ์จ๋๊ฐ ๋ค๋ฅธ light-burned ์ hard-burned MgO์ ๊ฑด์์์ถ ๊ฐ์ ๊ฒฝํฅ์ ์๋ก
์ ์ฌํ ๊ฒ ๋ํ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. Fang et al. (2011)์ 10%์ 20% NaOH ๋๋์ lightly-burn MgO์ ํ๋ผ์ด์ ์ (fly ash) ๋ฅผ ์นํํ AASC์ ๊ฑด์กฐ์์ถ ์คํ๊ฒฐ๊ณผ์์๋ MgO์
์นํ ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฑด์กฐ์์ถ์ด ๊ฐ์ํ๊ณ ์๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํํ์๋ค.
Table 4๋ KOH ๋๋์ MgO ์นํ์จ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๊ฐ์ ์ํ ์ฒด์ 91์ผ ์ต์ข
๊ฑด์กฐ์์ถ์จ์ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ด๋ค. ํนํ 4% MgO ์นํ์จ๋ถํฐ 4M KOH์ ๋๋์์
์นํ๋ MgO์ ๊ฑด์กฐ์์ถ ์ ๊ฐ์จ์ด 2M KOH ๋ณด๋ค ์ฝ 12.5~70% ์ ๋ ๋ ํฐ ๊ฐ์ํจ๊ณผ ๊ฐ ์์๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ ํ์ฑํ์ ๋๋์์
MgO์ ํ์ฑํ ๋ฐ์์ด ์ฆ๊ฐํ์ฌ Mg(OH)2๋ก์ ๋ณํ๊ฐ ์ด์ง ๋๊ณ , ๋ฐ๋ผ์ ํฝ์ฐฝ์ฑ๋ฅ์ ๋ฐํ์ด ํฅ์๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค.
Table 4
Ultimate length change ratio at 91 days
|
Length change (%)
|
|
MgO Content (%)
|
2M KOH
|
4M KOH
|
|
0
|
-0.2369
|
-0.2810
|
2
|
-0.2285
|
-0.2389
|
4
|
-0.2258
|
-0.1974
|
6
|
-0.2205
|
-0.1856
|
8
|
-0.2145
|
-0.1482
|
10
|
-0.1916
|
-0.1268
|
12
|
-0.1959
|
-0.1148
|
14
|
-0.1884
|
-0.0692
|
16
|
-0.1862
|
-0.0541
|
3.4. SEM (scanning electron microscopy)
Fig. 5๋ 2M๊ณผ 4M KOH ๋๋์์ MgO๋ฅผ ์นํํ์ง ์ ์ ์ํ์ฒด์ ๊ฐ๋๋ฐํ์ด ๊ฐ์ฅ ๋์ ์ํ์ฒด์ SEM/EDS (Energy Dispersive Spectroscopy)
๋ถ์ ์ด๋ฏธ์ง์ด๋ค. MgO๋ฅผ ์นํํ ์ง ์์ ์ํ์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ด์ธก๋ถ๋ถ ์ ์ฒด์ ๊ฑธ์ณ ๋๊ป๊ฐ ์์ ํ์์ ๋ฐ์๋ฌผ์ง๋ค์ด ๋ค์ ์์ฑ๋ ๊ฒ์ ๊ด์ฐฐ ํ ์ ์์๋ค
(Fig. 5(a), 5(b)). ๊ทธ๋ฌ๋ MgO๋ฅผ ์นํํ ์ํ์ฒด ์ค ์ต๊ณ ๊ฐ๋ ๊ฐ ๋ฐ์ํ ์ํ์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ (2M KOH + 8% MgO, 4M KOH + 12% MgO) ํ์์
๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ง๋ค์ ๊ฑฐ์ ์ฌ๋ผ์ง๊ณ ์น๋ฐํ ์กฐ์ง์ ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ์ง๋ค์ด ๊ด์ฐฐ๋์๋ค (Fig. 5(c), 5(d)).
Fig. 5.
SEM micrograph and EDX analysis at 28 days
EDS๋ถ์์ ํตํด ๊ด์ฐฐ๋ MgO๋ฅผ ์นํํ AASC์ ์ํ ์ ์ฑ๋ฌผ์ง๋ค์ MgO๋ฅผ ์นํํ์ง ์์ ์ํ์ฒด์ ๋น๊ตํ์ฌ ์๋ ์ ์ผ๋ก ์น๋ฐํ ์กฐ์ง์ ๊ตฌ์ฑํ๊ณ
์๋ ๊ฒ์ ๋ณผ ์ ์๋ค. ์ด๋ฌ ํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Jang et al. (2011), Choi et al. (2011, 2014)์ด ์ค ํํ lightly-burn MgO ๋ถ๋ง์ ์นํํ OPC์ SEM/EDS์ ๋ํ๋ ๊ฒ๊ณผ ์ ์ฌํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์์ ์ ์ ์๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
Hard-burned MgO๋ฅผ ์นํํ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ๋ฏธ๋ถ๋ง์ KOH ๋ก ํ์ฑํ์ํจ AASC์ ๊ฐ๋์ ๊ฑด์กฐ์์ถ ํน์ฑ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๋ก ์
์ป์๋ค.
-
MgO์ ์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๊ฐ๋๋ ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ๋ ํ MgO์ ๊ฐ๋ ํฅ์ ํจ๊ณผ๋ ํ์ฑํ์ ์ธ KOH์ ๋ ๋๊ฐ 2M์์ 4M๋ก ๋์์ง์ ๋ฐ๋ผ ๋์ฑ
์ฆ๊ฐํ์๋ค. ์ด๋ ์์นผ๋ฆฌ ํ์ฑํ์ ์ ๋๋๊ฐ MgO์ ๋ฐ์์ฑ์ ์ฆ ๊ฐ์ํค๋๋ฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ MgO๋ฅผ AASC์ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ
ํ์ฑํ์ ์ ์ข
๋ฅ์ ๋ ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋ํฅ์ ํจ๊ณผ๋ ํจ๊ป ๊ณ ๋ คํ์ฌ์ผ ํ ๊ฒ์ผ ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
-
MgO์ ์นํ์ AASC์ ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ์ง๋ค์ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ์น๋ฐํ๊ฒ ๋ง๋ค์ด ์ด์ํ ์๋์ ๊ฐ๋ ํฅ์์ ์ํฅ์ ์ฃผ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ์ฌ๋ น์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ AASC์
์ฌ์ฉ๋ชฉ์ ๊ณผ ์ฉ๋์ ์ ํฉํ ์ ์ ์์ค์ MgO์ ์นํ ์จ์ ๊ณ ๋ คํ ํ์๊ฐ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
-
MgO๋ฅผ ์นํํ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ๋ฏธ๋ถ๋ง์ AASC ๋ฐฐํฉ์์ ๊ฑด์กฐ์์ถ์ ๊ฐ์์ํค๋ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค. ํนํ 4M KOH ์ AASC๊ฐ 2M KOH ๋ณด๋ค ๊ฑด์กฐ์์ถ
์ ๊ฐํจ๊ณผ๊ฐ ํฌ ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด AASC์์ MgO๋ ์ด๊ธฐ์ ์ฅ ๊ธฐ ์ฌ๋ น์์ ๊ฑด์กฐ์์ถ ์ ๊ฐ์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์์์ ์ ์ ์ ์๋ค. ๋ํ ๊ฑด์กฐ์์ถ
์ ๊ฐ์จ์ ๋์ด๊ธฐ ์ํด์๋ ์ผ์ ์์ค ์ด์์ ๋์ ํ์ฑํ์ ๋๋์ MgO์ ์นํ์จ์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
-
๊ธฐ์กด์ OPC๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ํ light-burned MgO์ ํน์ฑ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋น๊ตํด ๋ณผ ๋ KOH๋ก ํ์ฑํ๋ AASC์ ์๋ hard-burned
MgO๋ ๊ฐ๋ํฅ์๊ณผ ๊ฑด์กฐ์์ถ ์ ๊ฐ ํจ๊ณผ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ OPC์ ๋ฌ๋ฆฌ ํ์ฑํ์ ์ ์ข
๋ฅ์ ๋๋์ ๋ฐ๋ฅธ MgO์ ํ์ฑํ์ ๋ฐ ์ ์์ฑ๋ฌผ์ง์
์ฐจ์ด ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํ ํ์๊ฐ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ 2014๋
๋ ์ ๋ถ (๋ฏธ๋์ฐฝ์กฐ๊ณผํ๋ถ)์ ์ฌ์์ผ๋ก ํ๊ตญ์ฐ๊ตฌ์ฌ ๋จ์ ์ง์์ ๋ฐ์ ์ํ๋ ๊ธฐ์ด์ฐ๊ตฌ์ฌ์
(NRF-2014R1A1A3052424)
์ด๋ฉฐ, ์ด์ ๊ฐ์ฌ๋๋ฆฝ๋๋ค.
REFERENCES
(2002), Study on steel furnace slags with high MgO as additive in Portland cement,
Cement and Concrete Research, 32(8), 1247-1249.
(1995), Mechanism of expansion of concrete due to the presence of dead-burnt CaO
and MgO, Cement and Concrete research, 25, 51-56.
(2014), Durability characteristics of fly ash concrete containing lightly-burnt MgO,
Construction and Building Materials, 58, 77-84.
(2011), Durability Characteristics of Concrete Containing Light Burnt MgO Powder,
Journal of the Korea Concrete Institute, 23(2), 609-615.
(2000), Effect of pore size distribution on drying shrinkage of alkali-activated
slag concrete, Cement and Concrete Research, 30(9), 1404-1406.
(2005), A review of magnesium oxide in concrete, Concrete International, 45-50.
(1992), Properties and durability of alkali-activated slag concrete, ACI Mater. J,
89, 509-516.
(2011), Effect of Fly Ash, MgO and Curing Solution on the Chemical Shrinkage of Alkali-Activated
Slag Cement, Advanced Materials Research, 168-170, 2008-2012.
(2007), Soundness evaluation of concrete with MgO, Construction and Building Materials,
21, 132-138.
(2011), Influence of slag chemistry on the hydration of alkali-activated blast-furnace
slag - Part I: Effect of MgO, Cement and Concrete Research, 41(9), 955-963.
(2013), Drying-induced changes in the structure of alkali-activated pastes, Journal
of Material science, 48, 3566-3577.
(2011), Fundamental Properties of Cement Composites Containing Lightly Burnt MgO
Powders, Journal of the Korea Concrete Institute, 23, 225-233.
(2014), Strength and hydration products of reactive MgO-silica pastes, Cement and
Concrete Composite, 52, 27-33.
(2015), Strength and hydration properties of reactive MgO-activated ground granulated
blastfurnace slag paste, Cement & Concrete Composites, 57, 8-16.
(2014), Physical and chemical characteristics of MgO based Mortar for cultural heritage
conservation, Seoul National University Thesis of Master's degree
(2014), Characterization of reaction products and reaction process of MgO-SiO2-H2O
system at room temperature, Construction and Building Materials, 61, 252-259.
(2010), Effects of calcination condition on expansion property of MaO-type expansive
agent used in cement-based materials, Cement and Concrete Research, 40(3), 437-446.
(2012), Durability of alkali-activated binders: A clear advantage over Portland cement
of an unproven issue?, Construction and Building Materials, 30, 400-405.
(2007), Effect of shrinkage-reducing admixtures on the properties of alkali-activated
slag mortars and pastes, Cement and Concrete Research, 37(5), 691-702.
(2007), Effect of type and dosage of alkaline activator and temperature on the properties
of alkali-activated slag mixtures, Construction and Building Materials, 21, 1463-1469.