๊นํ์
(Tae-Wan Kim)
1
์ ์ ๋น
(Yubin Jun)
2*
์์ฅ์ญ
(Jang-Sub Eom)
3
ยฉ Korea Institute for Structural Maintenance Inspection All rights reserved
ํค์๋
ํฉ์ฐ์นผ์, ํฉ์ฐ๋ํธ๋ฅจ, ์์ฐํ๋ํธ๋ฅจ, ํผํฉ ํ์ฑํ์ , ์์นผ๋ฆฌ ํ์ฑํ ์ฌ๋๊ทธ ์๋ฉํธ
Key words
Calcium sulfate, Sodium sulfate, Sodium hydroxide, Blended activator, Alkali-activated slag cement
1. ์ ๋ก
์ต๊ทผ ๊ตญ๋ด์ธ ์๋ฉํธ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ ๋ถ์ผ์์ ์์นผ๋ฆฌ ํ์ฑํ ์ฌ๋๊ทธ ์๋ฉํธ(alkali-activated slag cement, AASC)๋ ๊ธฐ์กด ๋ณดํต
ํฌํ๋๋ ์๋ฉํธ(ordinary portland cement, OPC)๋ฅผ ๋ ์ฒดํ ์ ์๋ ์ฐจ์ธ๋ ์นํ๊ฒฝ ์๋ฉํธ๋ก ์ฃผ๋ชฉ๋ฐ๊ณ ์๋ค. ํ์ฌ๊น ์ง์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ค์
ํตํด AASC๋ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ๋ฏธ๋ถ๋ง(ground granulated blast furnace slag, GGBFS)์ ์ฑ๋ถ, ๋ถ๋ง๋, ํ์ฑํ ์ ์ ์ข
๋ฅ์
๋๋, ๋ฐฐํฉ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ์๊ฐ, ์์๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ํผํ์ ๋ฑ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค์ํ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋จ์ ์ ์ ์๋ค. ํ์ง๋ง ์์ง๊น์ง๋ AASC์ ๋ฐ์ ๋ฉ์ปค๋์ฆ ๊ท๋ช
์ ์ํด
๋ง์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ฐํ๋ ๊ณ ์๋ค(Pachco-Torgal et al., 2012; Kim et al., 2014; Escalante-Garcia et al., 2003; Altan et al., 2012; Ravikumar et al., 2012).
๋ํ, AASC์ ์ฌ์ฉ๋๋ ํ์ฑํ์ ์ ์ข
๋ฅ, ํน์ฑ ๋ฐ ๋๋๊ฐ ์ค์ํ ์์๋ก ์์ฉํ์ฌ ์ญํ์ ํน์ฑ์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ๋๊ณ ์๋ค(Ravikumar et al., 2012; ลฝivica Vladimir, 2007). ๊ธฐ์กด์ AASC์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ํ์ ์ผ๋ก ์์ฐํ ๋ํธ๋ฅจ(sodium hydroxide, NaOH), ์์ฐํ์นผ๋ฅจ(potassium hydroxide,
KOH) ๋ฐ ์์ฐํ์นผ์(calcium hydroxide, Ca(OH)2)์ ๊ฐ์ OH-๊ธฐ๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ ๊ฐ์ฑ์์นผ๋ฆฌ๊ณ์ด(caustic alkalis)๊ณผ ํ์ฐ๋ํธ ๋ฅจ(sodium carbonate, Na2CO3)๊ณผ ๊ฐ์ ๋น๊ท์ฐ๊ณ ์ฝ์ฐ์ผ(nonsilicate weak acid salts) ๋ฐ ๊ท์ฐ๋ํธ๋ฅจ(sodium silicate, Na2SiO3) ์ ๊ท์ฐ์ผ๊ณ์ด(silicate) ๋ฑ์ ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ์๋ค(Escalante- Garcia et al., 2003; Ravikumar et al., 2012; ลฝivica Vladimir, 2007, Kim et al., 2014). ์ด๋ค์ ๋จ๋
๋๋ ๋ ์ข
๋ฅ ์ด์์ ํผํฉ ํ์ฌ ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ต๊ทผ์๋ CaO๋ฅผ ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋ณด๊ณ ๋์๋ค(Kim et al., 2013). ์ต๊ทผ์ ๋ช๋ช ์ฐ ๊ตฌ์๋ค์ด Na2SO4 ๋๋ CaSO4๋ฅผ ๋จ๋
ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ์ฌ AASC์ ํน์ฑ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํํ์๋๋ฐ, ํฉ์ฐ์ผ๊ณ ๋ ํ AASC์์ ์ฌ์ฉ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ ์ ํ ๋ฌธํ๋ค์ ํตํด ๊ฐ๋ ํ
์ ์๋ค(Song et al., 2010; Choi et al., 2013; Yang and Sin, 2008; Rashad et al., 2013; Rashad et al., 2015, Song, 1980). ํ ์ง๋ง ์๋์ ์ผ๋ก ๋น๊ท์ฐ๊ณ ๊ฐ์ฐ์ผ(non-silicate strong acid salt)์ธ ํฉ์ฐ์ผ๊ณ์ด(M2SO4, M์ Na+, K+, Ca2+ ๋ฑ์ ์์ด์จ)์ ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ธฐ์กด ํ์ฑํ์ ์ ๋นํด ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ ์ง ๋ง์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ์๊ณ ์๋ค.
๋ฐ๋ผ์, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ธฐ์กด์ AASC์ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋์๋ ํ ์ฑํ์ ์ ๋น๊ตํ์ฌ ์์ง ํ์ฉ์ด ๋ฏธํกํ ๋น๊ท์ฐ๊ณ ๊ฐ์ฐ์ผ์ธ ํฉ ์ฐ๋ํธ๋ฅจ(Na2SO4)๊ณผ ํฉ์ฐ์นผ์(CaSO4)์ ๊ฐ์ฑ์์นผ๋ฆฌ๊ณ์ ์ ์ฐํ๋ํธ๋ฅจ(NaOH)์ ํผํฉํ์ฌ AASC์ ๊ฐ๋ ํน์ฑ์ ์์๋ณด ๊ณ ์ ํ๋ค. ๋ํ, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ Na2SO4๊ณผ CaSO4์ ๊ฐ๊ฐ ๋จ๋
์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ NaOH ์์ฉ์ก์ ํผํฉํ์ฌ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋ํ ๋น๊ต ๋ถ์์ ํตํ์ฌ AASC์ NaOH ์ฌ์ฉ์ ํจ๊ณผ์ ํผํฉ ํ์ฑํ์ ์
ํจ๊ณผ์ ๋ํ ๊ธฐ์ด์ฐ๊ตฌ์๋ฃ๋ฅผ ์ ๊ณตํ๊ณ ์ ํ๋ค.
2. ์ํ ๊ฐ์
2.1 ์ํ์ฌ๋ฃ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฌ์ฉ๋ GGBFS์ ํฌํญ์ K์ฌ ์ ํ์ ์ฌ์ฉํ์ ์ผ๋ฉฐ, X-ray fluorescence(XRF) ๋ถ์์ ํตํ ํํ์ ๊ตฌ์ฑ์ฑ๋ถ ๋ฐ ๋ฌผ๋ฆฌ์
ํน์ฑ์ Table 1์ ๋ํ๋ด์๋ค. Table 1์ GGBFS ๊ตฌ์ฑ์ฑ๋ถ์ ํตํด GGBFS์ ์ผ๊ธฐ๋(basicity) Kb= (CaO+MgO) / (SiO2+Al2O3)๊ฐ 0.93์์ ์ ์ ์๋ค. ํ์ฑํ์ ๋ ๊ตญ๋ด S์ฌ ์ ์ ํ์ Na2SO4, CaSO4 ๋ฐ NaOH(purity > 98 %)๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์๋ค.
Table 1
Chemical components (%)
|
|
SiO2 |
35.30
|
Al2O3 |
12.58
|
Fe2O3 |
0.79
|
CaO
|
41.30
|
MgO
|
3.19
|
TiO2 |
0.70
|
MnO
|
0.22
|
SO3 |
4.75
|
K2O
|
0.63
|
|
Physical properties
|
|
Ig-loss (%)
|
0.32
|
Blain (m2/kg)
|
420
|
Density (g/mm2)
|
0.0028
|
2.2 ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ๊ณํ
์ํ์ฒด๋ ๋ฌผ๏ผ๊ฒฐํฉ์ฌ ๋น(W/B)๋ฅผ 0.5๋ก ํ์ฌ ํ์ด์คํธ(paste) ๋ก ์ ์๋์๋ค. ๋จผ์ , Na2SO4 ๋ฐ CaSO4์ ๊ฐ๊ฐ์ ํ์ฑํ์ ๋ฅผ ๊ฒฐํฉ์ฌ(GGBFS) ์ค๋์ 2.5, 5.0, 7.5 ๋ฐ 10 %๋ก ์นํํ์ฌ ์ปจ ํธ๋กค(control) ๋ฐฐํฉ์ผ๋ก ํ์๋ค(Table
2). 4๊ฐ์ง์ ์ปจํธ๋กค ๋ฐฐํฉ ์์ 2M ๋ฐ 4M์ NaOH ์ฉ์ก์ ๋ฌผ ๋์ ์ ๋ฐฐํฉ์๋ก ์ฌ์ฉํ ์ฌ ๋ฐฐํฉ์ ํ์๋ค. ์ด 24๊ฐ์ง์ ๋ฐฐํฉ์กฐ๊ฑด์ ์ ์ฉํ์ฌ ์ํ์ฒด
๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค. ์ฌ์ฉ๋ NaOH์ ๋๋๋ ๊ธฐ์กด์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ ์๋น์คํ์ ํตํด ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ ์ ํฉํ๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ 2M ๊ณผ 4M๋ก ๊ฒฐ์ ํ์ฌ ์ ์ฉํ์๋ค.
NaOH ์์ฉ์ก์ ์คํ์ค๋ด ์ค ์จ์์ ์ฝ 6์๊ฐ ์ ์นํ ๋ค ๋ฐฐํฉ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ ์๋ ์ํ ์ฒด์ ์์ถ๊ฐ๋๋ 50ร50ร50 ใฃ์ ์ ์ก๋ฉด์ฒด ๋ชฐ๋๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์
๊ณ , ํจ๊ฐ๋๋ 40ร40ร160 ใฃ์ ๋ชฐ๋๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ํ์ฒด๋ KS L 5109 ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐฐํฉ ํ ๋ชฐ๋์ ํ์คํ๊ณ ์จ๋ 23ยฑ2ยฐC, ์๋์ต๋(RH)
75ยฑ5%์ ํญ์จํญ์ต๊ธฐ์ ๋ณด๊ดํ์๋ค. 24์๊ฐ ํ ๋ชฐ๋๋ฅผ ์ ๊ฑฐํ๊ณ ์จ๋ 23ยฑ2ยฐC, ์๋์ต๋(RH) 75ยฑ5%์ ํญ ์จํญ์ต๊ธฐ์์ ์ธก์ ์ฌ๋ น์ผ๊น์ง
๋ณด๊ดํ์๋ค. ๊ฒฝํ๋ ์ํ์ฒด์ ๋ํด ์์ถ๊ฐ๋, ํจ๊ฐ๋, ์ด์ํ์๋(ultrasonic pulse velosity, UPV), ํก์์จ ๋ฐ X์ ํ์ ๋ถ์(X-ray
diffraction, XRD)์ ์ค ์ํ์๋ค.
Table 2
Mix properties of samples
Label
|
Sulfate type
|
|
CS
|
calcium sulfate (CaSO4)
|
SS
|
sodium sulfate (Na2SO4)
|
|
Label (sulfate contents)
|
Replacement ratio by GGBFS (%)
|
|
GGBFS
|
Sulfate
|
|
2
|
97.5
|
2.5
|
5
|
95.0
|
5.0
|
7
|
92.5
|
7.5
|
10
|
90.0
|
10.0
|
3. ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๊ณ ์ฐฐ
3.1 ์์ถ๊ฐ๋ ๋ฐ ํจ๊ฐ๋
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ฌ๋ น 3, 7 ๋ฐ 28์ผ์ ๋ํด ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ์ธก์ ํ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ ์ธก์ ๊ฐ์ 3๊ฐ์ ์ํ์ฒด์ ๋ํ ํ๊ท ๊ฐ์ ๋ํ๋ด์ ๋ค. ๊ฐ ์ฌ๋ น์ ๋ํ
์์ถ๊ฐ๋๋ Figs. 1 ๋ฐ 2์ ๊ฐ๋ค. CaSO4 (calcium sulfate, ์ดํ CS)๋ก ์นํ๋ ์ํ์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ, CS๊ฐ ๋จ ๋
ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉ๋ ์ํ์ฒด๋ GGBFS ์ค๋์ ๋ํด 7.5%๋ก
์นํ๋ ์ํ์ฒด์ ๊ฐ๋๊ฐ 29.8 MPa๋ก ๊ฐ์ฅ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. 2M ๋ฐ 4M NaOH๋ฅผ CS์ ํผํฉํ ์ํ์ฒด์ ๋ํด์๋ ๋ ๊ฒฝ์ฐ(2M NaOH +
CS, 4M NaOH + CS) ๋ชจ๋ CS๊ฐ 5%๋ก ์นํ๋ ์ํ ์ฒด์์ ๊ฐ๊ฐ 33.8 MPa๊ณผ 48.9 MPa๋ก ์ต๊ณ ๊ฐ๋๊ฐ ๋ฐ์ํ์ ๋ค. ์ด๋ ์ฌ๋ น
28์ผ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๋ณผ ๋, CS๋ฅผ ๋จ๋
ํ ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ์ต๊ณ ๊ฐ๋๋ณด๋ค CS๋ฅผ 2M ๋ฐ 4M์ NaOH์ ๊ฐ๊ฐ ํผํฉํ์ฌ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ
13.4% ๋ฐ 64.1%์ ๊ฐ๋ ์ฆ์ง ํจ๊ณผ๊ฐ ์์๋ค.
Fig. 1
Compressive strength of CS series (a) CS, (b) 2M NaOH + CS, (c) 4M NaOH + CS
Fig. 2
Compressive strength of SS series (a) SS, (b) 2M NaOH + SS, (c) 4M NaOH + SS
Na2SO4(sodium sulfate, ์ดํ SS)๋ก ์นํ๋ ์ํ์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ, SS ์นํ์จ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ Rashad et al.(2013) ๋ฑ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ ์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ ํ๋ฌ๋ค. ํ์ง๋ง, Moon, G. D. ๋ฐ Choi, Y. C.(2015)๋ CS์ SS ๋ฅผ ํผํฉํ ํ์ด๋ณผ๋ฅจ(high-volume) ์ฌ๋๊ทธ ์๋ฉํธ์์ ๋ ์ข
๋ฅ ์ ํฉ์ฐ์ผ ๋ชจ๋ ์นํ๋์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ ์ผ๋ก
๋ณด๊ณ ํ๊ณ ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํฉ์ฐ์ผ๊ณ ํ์ฑํ์ ๋ฅผ NaOH ์์ฉ์ก๊ณผ ํผํฉํ๋ฉด CS๋ฅผ ๋จ๋
ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ์ ๋๋ณด๋ค ์ ์ ์์ CS๋ง์ผ๋ก ๊ฐ๋ ์ฆ์ง
ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๊ณ , ๊ฐ๋ ์ ์ต๊ณ ๊ฐ๋ ์ปค์ง๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค. ์ด๋ NaOH ์์ฉ์ก์ ํผํฉ์ ์ํด ๋ฐฐํฉ์๊ฐ ๊ฐ์์นผ๋ฆฌ ํ๊ฒฝ์ผ๋ก ๋ฐ๋๊ณ , ๊ฐ์์นผ๋ฆฌ
ํ๊ฒฝ์ ๋ฐฐํฉ์์์ ์ผ๋ถ CS์ Ca2+ ์ด์จ ํด๋ฆฌ๋ฅผ ๊ฐ์ํ์ํค ๊ณ , ํด๋ฆฌ๋ Ca2+ ์ด์จ์ CSH ๋๋ ettringite ๋ฑ์ ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ ์ง์ ํ์ฑํ์ฌ ๊ฐ๋ ํฅ์์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ผ์ ์์ค์ ์ด๊ณผํ๋
CS์ ์นํ์ ์คํ๋ ค SO4 2- ์ด์จ ์ ์์ ์ฆ๊ฐ์์ผ ๋ฏธ์ํ๋ GGBFS ์
์์ ํ๋ฉด์ ํก์ฐฉํ์ฌ ์ํ๋ฐ์์ ๋ฐฉํดํ์ฌ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ง์ ์์ฑ์ ์ง์ฐ ๋๋ ์ต์ ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์ด๋ Taylor et al.(2001) ๋ฑ์ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ธ๊ธํ ettringite ์์ฑ ์ง์ฐ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ฌ๋ฌ ์์ธ ์ค ํ ๋๋ก SO4- ์ด์จ์ ๋๋๋ฅผ ์ธ๊ธํ ๊ฒ์ฒ๋ผ, ์ผ์ ๋ฒ์์ ํฉ์ฐ์ผ ์ด์จ์ ๊ฒฐํฉ์ฌ์ ์ํ๋ฐ์์ ์ด์งํ๋ ์ญํ ์ ํ์ง๋ง ์ผ์ ๋ฒ์ ์ด์์ ๊ณผ๋ํ ํฉ์ฐ์ผ ์ด์จ์ ์คํ๋ ค
๋ถ์ ์ ์ธ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. Song, C. T.(1980) ๋ํ ํฉ์ฐ์ผ์ ์ฌ ์ฉํ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ์ํ์ฒด์ ๊ฐ๋์ ํ ํน์ฑ์ ๋ํด ์ธ๊ธํ๊ณ ์๋ค.
SS์ ๊ฒฝ์ฐ ๋จ๋
ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ, 10% ์นํ์จ์์ 37.5 MPa์ ์ต๊ณ ๊ฐ๋๊ฐ ๋ฐ์ํ์๋ค. 2M NaOH ์์ฉ์ก์ ํผ ํฉ๋ ๊ฒฝ์ฐ๋ 7.5%
์นํ์จ์์, 4M NaOH ์์ฉ์ก์ ํผํฉ๋ ๊ฒฝ ์ฐ๋ 2.5% ์นํ์จ์์ ๊ฐ๊ฐ 43.1 MPa๊ณผ 46.6 MPa๋ก ์ต๊ณ ๊ฐ ๋๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ์ต๊ณ ๊ฐ๋๊ฐ
๋ฐ์ํ SS์ ์นํ์จ์ 10.0% (SS)โ7.5%(2M NaOH + SS)โ2.5%(4M NaOH + SS)๋ก ๋ฎ ์์ง๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค. NaOH
์์ฉ์ก์ ๋๋๊ฐ ๋์์ง์ ๋ฐ ๋ผ ๋ฐฐํฉ์๋ ๊ฐ์์นผ๋ฆฌ ํ๊ฒฝ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์ด์ ๋ฐ๋ผ SS์ Na+ ์ SO4 2-์ ํด๋ฆฌ๊ฐ ํ๋ฐํด ์ง ์ ์๋ค. ์ด๋, ํด๋ฆฌ๋ Na+์ค ์ผ ๋ถ๋ NaOH๋ฅผ ์์ฑํ๊ณ , SO4 2- ์ค ์ผ๋ถ๋ CaSO4๋ก ๋ณํ๋์ด C-S-H ๋๋ ettringite์ ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ์ง์ ๋ง๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ ๋๋ค. ํ์ง๋ง SS๋ 4M NaOH ์์ฉ์ก์ ํผํฉ๋ ๊ฒฝ์ฐ 7.5%
์น ํ์จ๊ณผ 10.0% ์นํ์จ์์๋ 2M NaOH ์์ฉ์ก์ ํผํฉ๋ ๊ฒฝ ์ฐ๋ณด๋ค ๊ฐ๋๊ฐ ์ ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ผ์, SS๋ NaOH ๋ฅผ ํผํฉํ ์์ฉ์ก
ํ๊ฒฝ์์ CS๋ณด๋ค ๋์ ํด๋ฆฌ์ฑ์ ๋ํ๋ด์ด ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ง ํ์ฑ์ ์ด์งํ๊ณ ๊ฐ๋ํฅ์์๋ CS๋ณด๋ค ํจ๊ณผ์ ์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ฌ๋ น 28์ผ ๊ฐ๋๋ฅผ ๋น๊ตํ๋ฉด
SS๋ฅผ ๋จ๋
ํ ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ์ต๊ณ ๊ฐ๋๋ณด๋ค 2M ๋ฐ 4M์ NaOH์ ๊ฐ๊ฐ ํผํฉ๋ ๊ฒฝ์ฐ 14.9%์ 24.1%์ ๊ฐ๋ ์ฆ์ง ํจ๊ณผ๊ฐ ์์๋ค.
CS์ SS ๋ชจ๋ ๋จ๋
ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๊ฐ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ค๊ณผ ์ ์ฌํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ ์์ ๊ณ ๋ คํ ํฉ์ฐ์ผ๊ณ์ NaOH์
ํผํฉ ํ์ฑํ์ ์ํฅ์ CS ์ SS์ ๋จ๋
ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ๋ณด๋ค ๊ฐ๋ ํฅ์ํจ๊ณผ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฒฝํ๋ ์ํ์ฒด์ ๋ํด์ ์ฌ๋ น 28์ผ์ ๋ํ ํจ๊ฐ๋๋ฅผ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 3์ ๋ํ๋ด์๋ค. ํจ๊ฐ ๋๋ Figs. 1 ๋ฐ 2์ ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฒฝํฅ๊ณผ ์ ์ฌํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค. CS ํ์ฑํ์ ๊ฒฝ์ฐ๋ CS, 2M NaOH + CS,
4M NaOH + CS์ ๋ํด ์ต๊ณ ํจ๊ฐ๋๋ ๊ฐ๊ฐ 7.5, 5.0 ๋ฐ 5.0%์ ์นํ์จ์์ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, SS ํ์ฑํ์ ์ ๊ฒฝ์ฐ๋ SS, 2M NaOH
+ SS, 4M NaOH + SS์ ๋ํด ๊ฐ๊ฐ 10.0, 7.5 ๋ฐ 2.5%์์ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ต ๊ณ ํจ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ์นํ์จ๊ณผ ์ต๊ณ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ํ๋ด๋
์นํ์จ์ด ์ผ์นํจ์ ์ ์ ์์๋ค.
Fig. 3
Flexural strength of samples at 28 days
3.2 ์ด์ํ์๋(UPV) ๋ฐ ํก์์จ
์ด์ํ์๋(UPV)๋ ์ฌ๋ฌ ์ฐ๊ตฌ์๋ค์ ์ํด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ด ๋ถ ์ํ๋ฅผ ๊ฐ๋ต์ ์ด๊ณ ๊ฐํธํ๊ฒ ์ถ์ ํ๋๋ฐ ๋ง์ด ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ฌ๋ น 28์ผ
์ํ์ฒด์ ๋ํด UPV๋ฅผ ์ธก์ ํ ์์ผ๋ฉฐ, Fig. 4์ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. UPV๋ 2๊ฐ ์ํ์ฒด ์ธก ์ ๊ฐ์ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. UPV์ ์ธก์ ๊ฐ์ ํ ๊ฐ์ ์ํ ์ฒด์ ๋ํด ์ฒซ ์ธก์ ์ ๋ฐ์ง์๋ฅผ ์ํ์ฒด์
์ผ์ชฝ๋ฉด์ ์์ ์๋ฅผ ์ค๋ฅธ์ชฝ๋ฉด์ ์ ์ดํ์ฌ ์ธก์ ํ๊ณ , ๋ฐ์ง์์ ์์ ์์ ์์น๋ฅผ ์๋ก ๋ฐ๊พธ์ด์ ์ธก์ ํ์ฌ ๊ทธ ํ๊ท ๊ฐ์ ํด๋น ์ํ์ฒด์ UPV ๊ฐ ์ผ๋ก ํ์๋ค.
UPV๋ ํฉ์ฐ์ผ๊ณ ํ์ฑํ์ ๋ฅผ ๋จ๋
์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ๋ณด๋ค NaOH์ ํผํฉ๋์ด ์ฌ์ฉ๋ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ UPV๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์์๋ค.
Fig. 4
UPV of different sulfate type with NaOH
Fig. 4๋ก๋ถํฐ UPV์ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ์์๋ ์ ์ ํ ๊ฐ๋ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ ์ฌํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์๋ค. CS ํ์ฑํ์ ๊ฒฝ์ฐ๋ CS, 2M NaOH + CS, 4M NaOH
+ CS์ ๋ํด ๊ฐ๊ฐ 7.5, 5.0 ๋ฐ 5.0%์ ์นํ์จ์์ ๋์ UPV๊ฐ ์ธก์ ๋์๊ณ , SS ํ์ฑํ์ ์ ๊ฒฝ์ฐ๋ SS, 2M NaOH + SS, 4M
NaOH + SS์ ๋ํด ๊ฐ๊ฐ 10.0, 7.5 ๋ฐ 2.5%์์ ๋์ UPV๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค.
UPV์ ์๋ ์ฆ๊ฐ๋ AASC ํ์ด์คํธ์ ๋ด๋ถ ๊ตฌ์กฐ๊ฐ ์น๋ฐ ํด์ง์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐํ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ํฉ์ฐ์ผ์ ๋จ๋
ํ ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ์ํ์ฒด ๋ณด๋ค
ํฉ์ฐ์ผ์ NaOH ์์ฉ์ก์ ํผํฉ ํ์ฌ ์ฌ์ฉ๋ ์ํ์ฒด๊ฐ ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ์ง์ ์ํด ์๋์ ์ผ๋ก AASC ํ์ด์คํธ ๋ด๋ถ ์กฐ์ง์ ๋ ์น๋ฐํ๊ฒ ๋ง๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ
๋จ๋๋ค.
Fig. 5๋ ์ฌ๋ น 28์ผ์์์ ์์ถ๊ฐ๋์ UPV์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฌ๋ น 28์ผ ์์ถ๊ฐ๋์ UPV๋ ๋ ์ข
๋ฅ์ ํฉ์ฐ ์ผ(CS ๋ฐ SS)๊ณผ 2M ๋ฐ
4M NaOH ์์ฉ์ก์ ํผํฉ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ๋ํ๋ธ ๊ด๊ณ๋ ์ ํ๊ด๊ณ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์์ถ๊ฐ๋์ ์ฆ๊ฐ ๋ AASC ํ์ด์คํธ ๋ด๋ถ์กฐ์ง์ ์น๋ฐํ์ ์ํ UPV์
์ฆ๊ฐ ๋ก ๊ฐ๋ํฅ์์ ์ค๋ช
ํ ์ ์๋ ์์ธ ์ค ํ๋๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 5
Relationship of compressive strength and UPV
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ฌ๋ น 28์ผ ์ํ์ฒด์ ๋ํด ํก์์จ์ ์ธก์ ํ ์์ผ๋ฉฐ, ์ธก์ ๊ฐ์ 2๊ฐ ์ํ์ฒด์ ํ๊ท ๊ฐ์ผ๋ก ๋ํ๋ด์๋ค. Fig. 6๋ ์ฌ๋ น 28์ผ ์ํ์ฒด์ ๋ํด ํก์์จ ์ํ์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. CS ๋๋ SS๋ฅผ ๋จ๋
ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ํก์์จ์ด ๊ฐ์ํ๊ณ
์์๋ค. 2M NaOH ์์ฉ์ก์ CS๋ฅผ ํผํฉ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ(2M NaOH + CS)๋ 2.5% CS ์นํ์จ์์ 2.3% ์ ๋์ ํก์์จ์ ๋ํ๋์ผ๋ฉฐ,
5.0% CS ์นํ์จ์์๋ 1.4% ์ ๋์ ํก์์จ๋ก ๊ฐ์ํ ๋ค์ 7.5% CS ์นํ์จ๋ถํฐ๋ ๋ค ์ ์กฐ๊ธ์ฉ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค. ํ์ง๋ง 4M
NaOH ์ ์ฉ์ก์ CS๋ฅผ ํผํฉ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ(4M NaOH + CS)๋ CS ์นํ์จ ์ ๋ฐ๋ผ ๋น์ทํ ํก์์จ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์๋ค. 2M NaOH ์์ฉ์ก
์ SS๋ฅผ ํผํฉ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ(2M NaOH + SS)์ ํก์์จ์ SS์ ์นํ์จ์ ์๊ด์์ด ๋น์ทํ ํก์์จ ๊ฐ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์๊ณ , 4M NaOH ์์ฉ์ก์
SS๋ฅผ ํผํฉ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ(4M NaOH + SS)์ ๋ SS์ ์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ํก์์จ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค. ํนํ, 4M NaOH
+ 7.5% SS ์นํ์จ๊ณผ 4M NaOH + 10.0% SS ์นํ์จ์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ์คํ๋ ค SS๋ฅผ ๋จ๋
์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ ์ฐ๋ณด๋ค ํก์์จ์ด ๋์ ๊ฒ์ ์ ์ ์์๋ค.
SS ํ์ฑํ์ ์ ๊ฒฝ์ฐ ์นํ์จ์ด ๋์์ง์ ๋ฐ๋ผ ๊ณผ๋ํ SO4 2-์ ์ํด ์ํ๋์ง ๋ชปํ ๋ GGBFS ์
์๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๊ณ , ์ด๋ ์กฐ์ง์ ์ผ๋ถ๋ฅผ ์น๋ฐํ๊ฒ ๋ง ๋ค์ง ๋ชปํ๊ณ ๋ถ์์ ํ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ์์ฑํ์ฌ ์ธ๋ถ์์ ๊ณต๊ธ๋๋ ์๋ถ์
์ํด ์กฐ์ง์ ์ผ๋ถ๊ฐ ๋ถ๊ดด๋์ด ๊ณต๊ทน์ด ์ฆ๊ฐํ ๋๋ฌธ์ผ ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 6
Absorption of samples at 28 days
๋ํ Fig. 7์ ์์ถ๊ฐ๋์ ํก์์จ์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ทธ ๋ํ์์ ์์ถ๊ฐ๋์ ํก์์จ์ ๋ฐ๋น๋กํ๋ ์ ํ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ณด์ฌ ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ ํก์์จ์ด ์ํ์ฒด ๋ด๋ถ์ ํ์ฑ๋์ด
์๋ ๊ณต๊ทน ๊ณผ๋ ์ํฅ์ ๋ฐ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ์ด๋ฌํ ๊ณต๊ทน์ด ๊ฐ๋์ ํ์๋ ์ํฅ ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 7
Relationship of compressive strength and Absorption
UPV์ ํก์์จ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ฉด ํฉ์ฐ์ผ๊ณ๋ฅผ ๋จ๋
ํ์ฑํ ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋น๊ตํ์ฌ ํฉ์ฐ์ผ๊ณ์ NaOH ์์ฉ์ก์ ํผ ํฉ์ ํ์ฑํ ๋ฐ์ ์ฆ๋์ ๋ฐ์
์์ฑ๋ฌผ์ง๋ค์ ์์ฑ์ ์ด์งํจ ์ผ๋ก์จ ์น๋ฐํ AASC ํ์ด์คํธ ์กฐ์ง์ ๋ง๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋ ๋ค. ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฒฝํฅ๊ณผ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ํก์์จ๊ณผ UPV์ ํฅ์์ ์
ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ํฉ์ฐ์ผ๊ณ์ ์ต์ ์นํ๋ฒ์๊ฐ ์กด์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ ๋จ๋๋ค.
3.3 XRD ๋ถ์
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ฌ๋ น 28์ผ์ ๋ํ ๊ฐ๋ ์ํ๊ฒฐ๊ณผ์์ ์ต๊ณ ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ํ๋ธ ์ํ์ฒด์ ๋ํด์ X์ ํ์ ๋ถ์(XRD)์ ์ค์ ํ์๋๋ฐ, CS ํ์ฑํ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ
๊ฒฝ์ฐ๋ 7.5% CS, 2M NaOH + 5.0% CS, 4M NaOH + 5.0% CS์ ์ํ์ฒด(Fig. 1)์ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ SS ํ์ฑํ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ๋ 10% SS, 2M NaOH + 7.5% SS, 4M NaOH + 2.5% SS ์ํ์ฒด(Fig. 2)์ ์ ์ฉํ์๋ค. XRD ๋ถ ์์ ์์ถ๊ฐ๋ ์ํ ํ ํ์๋ ์ํธ ์กฐ๊ฐ์ ๋ฏธ๋ถ์ํ์ฌ ์ํ ์ ์ง๋ฅผ ์ํจ ๋ค์ ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 8์ ๋ํ๋ด์ ๋ค. XRD ํจํด์์ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ๋ค์ ๋ํ์ ํผํฌ์ ๋ํด์๋ง ํ๊ธฐํ์ฌ ๋ํ๋ด์๋ค.
XRD ๋ถ์๊ฒฐ๊ณผ, CS๋ฅผ ๋จ๋
๋๋ NaOH ์์ฉ์ก์ ํผํฉํ์ฌ ์ ์๋ ์ํ์ฒด ๋ด์์๋ ettringite, CSH, sodium sulfate hydrate,
calcium silicate, calcium sulfate ๋ฐ calcium aluminum silicate ๋ฑ์ ๋ฐ์๋ฌผ๋ค์ด ์์ฑ๋ ๊ฒ์ ์ ์
์์๋ค(Fig. 8(a)). 4M NaOH + 5.0% CS์ ์ํ์ฒด์์๋ 7.5% CS์ 2M NaOH + 5.0% CS ์ํ์ฒด์์๋ ๋ํ๋์ง ์์ silicate๊ณ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ
์ง์ธ calcium aluminum silicate hydroxide์ ํผํฌ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค.
SS๋ฅผ ๋จ๋
๋๋ NaOH ์์ฉ์ก์ ํผํฉํ์ฌ ์ ์๋ ์ํ์ฒด ๋ด ์์๋ ๋ชจ๋ ์ ์ฌํ ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ์ง์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์๋ค. Song, C. T.(1980)์ CaSO4์ NaOH๋ฅผ ํผํฉํ ์์ฉ์ก๊ณผ GGBFS์ ๋ฐ์์์ ์ฌ๋ น์ ๋ฐ๋ผ SiO2 ๋๋๊ฐ ์์ํ ์ฆ๊ฐํ๋ฉด์ ์นผ์ ์ค๋ฆฌ์ผ์ดํธ ์ํ๋ฌผ ์์ฑ์ ์์ธกํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ XRD ๋ถ์ ์์๋ ์ค๋ฆฌ์ผ์ดํธ๊ณ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ง๋ค์ด ๋ฐ๊ฒฌ๋์์ผ๋ฉฐ ์ด๋
์ ํ ์ฐ๊ตฌ์์ ์์ธก๊ณผ ์ ์ฌํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด์๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
ํฉ์ฐ์ผ๊ณ์ NaOH๋ฅผ ํผํฉํ ํ์ฑํ์ ์ ์ํ ์์นผ๋ฆฌ ํ์ฑ ํ ์ฌ๋๊ทธ์ ์ญํ์ ํน์ฑ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ์ป์ ์ ์์๋ค.
-
ํฉ์ฐ์นผ์(calcium sulfate; CS)๊ณผ ํฉ์ฐ๋ํธ๋ฅจ(sodium sulfate; SS)์ ๋จ๋
ํ์ฑํ์ ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ๋ณด๋ค NaOH์ ํผํฉ ์ฌ
์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๊ฐ๋ํฅ์ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋์ฑ ํฐ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ ๋ผ์ ๊ณ ์์นผ๋ฆฌ ์์ฉ์ก ํ๊ฒฝ์์ ํฉ์ฐ์ผ์ GGBFS์ ์ํ ๋ฐ์์ ์ด์งํ์ฌ ๊ฐ๋ํฅ์์ ์ ๋ํ๋
๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ผ์ ๋น์จ ์ด์์ ํฉ์ฐ์ผ์ ํผํฉ์ ๊ฐ๋์ ํ๋ฅผ ์ ๋ฐํ๋ฏ๋ก ๊ฐ๋ ํฅ์์ ์ํฅ์ ์ฃผ๋ ์ ์ ์์ค์ ํผํฉ๋น์จ ์ด ์กด์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฒ์์์ ๊ฐ๋ํฅ์ ์ ๊ธ์ ์ ์ธ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ฃผ๋ ํฉ์ฐ์ผ์ ํผํฉ ๋ฒ์๋ ํฉ์ฐ์นผ์ ์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๋จ๋
์ฌ์ฉ์ 7.5%, 2M ๋๋ 4M NaOH์ ํผํฉ
์ฌ์ฉ์๋ 5.0%์ด๊ณ , ํฉ์ฐ๋ํธ๋ฅจ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋จ๋
์ฌ์ฉ์๋ 10.0%, 2M NaOH์์๋ 7.5%, 4M NaOH์์๋ 2.5%์ ๋ฒ์์๋ค
-
์ํ์ฒด์ ๊ฐ๋ต์ ์ธ ๋ด๋ถ๊ตฌ์กฐ ํน์ฑ์ ์ด์ํ์๋(UPV)์ ํก์์จ์ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํด ์ ์ ์์๋ค. ์ด์ํ์๋๊ฐ ์ฆ ๊ฐํ๊ณ ํก์์จ์ด ๋ฎ์ ์น๋ฐํ ์กฐ์ง์
๋์ ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ํ๋ธ ์ํ์ฒด์์ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ํฉ์ฐ์ผ๊ณผ NaOH์ ํผํฉ ํ ์ฑํ์ ๋ GGBFS์ ํ์ฑํ ๋ฐ์์ ์ฆ๋์ํค๊ณ , ๋ฐ์์์ฑ ๋ฌผ์ง์ ์์ฑ์
์ด์งํ์ฌ ์น๋ฐํ ๋ด๋ถ ์กฐ์ง์ ํ์ฑํ๋ ๊ฒ ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
-
XRD ๋ถ์์ ํตํด ํฉ์ฐ์ผ๊ณผ NaOH ํผํฉ ํ์ฑํ์ ๋ฅผ ์ฌ์ฉ ํ ์ํ์ฒด ๋ด์ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ง์ ์ฃผ๋ก ettringite, CSH ๋ฐ silicate๊ณ ์ํ๋ฌผ์ธ
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
-
ํฉ์ฐ์ผ๊ณผ NaOH์ ํผํฉ ์ฌ์ฉ์ ํฉ์ฐ์ผ์ ๋จ๋
์ฌ์ฉ์ ๊ฒฝ ์ฐ์ ๋น๊ตํ์ฌ ์ผ์ ์์ค์ ๋๋๋ฒ์์์ ๊ฐ๋๋ฅผ ํฅ์์ ํค๊ณ ์กฐ์ง์ ์น๋ฐํ์ํค๋ ๋ฑ์ ๊ธ์ ์ ์ธ
์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ํฉ์ฐ์ผ์ ์ข
๋ฅ ์ ํผํฉ๋๋ ๊ฐ์์นผ๋ฆฌ ํ์ฑํ์ ์ ํผํฉ ๋๋ ๋ฑ์ ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ผ๋ก
ํ๋จ๋๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ 2014๋
๋ ์ ๋ถ(๋ฏธ๋์ฐฝ์กฐ๊ณผํ๋ถ)์ ์ฌ์์ผ๋ก ํ ๊ตญ์ฐ๊ตฌ์ฌ๋จ์ ์ง์์ ๋ฐ์ ์ํ๋ ๊ธฐ์ด์ฐ๊ตฌ์ฌ์
(NRF-2014 R1A1A3052424)์ด๋ฉฐ,
์ด์ ๊ฐ์ฌ๋๋ฆฝ๋๋ค.
References
(2012), Durability of alkali-activated binders: A clear advantage over Portland cement
or an unproven issue?, Construction and Building Materials, 30, 400-405.
(2014), Properties of alkali-activated cement mortar by curing method, Journal of
the Korea Concrete Institute, 26(2), 117-124.
(2003), Hydration products and reactivity of blast-furnace slag activated by various
alkalis, Journal of American Ceramic Society, 86(12), 2148-2153.
(2012), Alkali activation of a slag at ambient and elevated temperatures, Cement
& Concrete Composites, 34, 131-139.
(2012), Effects of activator characteristics on the reaction product formation in
slag binders activated using alkali silicate powder and NaOH, Cement & Concrete Composites,
34, 809-818.
(2007), Effects of type and dosage of alkaline activator and temperature on the properties
of alkali-activated slag mixtures, Construction and Building Materials, 21, 1463-1469.
(2013), The fundamental properties of alkali-activated slag cement (AASC) mortar
with different water-binder ratios and fine aggregate-binder ratios, Journal of the
Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection, 17(5), 77-86.
(2013), Use of CaO as an activator for producing a price-competitive non-cement structural
binder using ground granulated blast furnace slag, Cement and Concrete Research, 54,
208-214.
(2010), Properties of sodium alkali-activated ground granulated blast-furnace slag
(GGBS) mortar, Journal of the Architectural Institute of Korea, 26(6), 61-68.
(2013), Hydration properties of low carbon type low heat blended cement, Journal
of the Korea Institute of Building Construction, 13(3), 218-226.
(2008), Compressive strength and shrinkage strain of slag-based alkali-activated
mortar with Gypsum, Journal of the Korea Institute of Building Construction, 8(1),
57-62.
(2013), Hydration and properties of sodium sulphate activated slag, Cement & Concrete
Composites, 37, 20-29.
(2015), Influence of different additives on the properties of sodium sulfate activated
slag, Construction and Building Materials, 79, 379-389.
(1980), Hydration of granulated blast furnace slag in the presence of CaSO4, Journal
of the Korea Ceramic Society, 17(4), 208-212.
(2001), Delayed ettringite formation, Cement and Concrete Research, 31, 683-693.
(2003), A state-of-the-art review on delayed ettringite attack on concrete, Cement
& Concrete Composites, 25, 401-407.
(2015), Hydration of high-volume GGBFS cement with anhydrite and sodium sulfate,
Journal of the Korea Concrete Institute, 27(2), 177-184.