์ดํํธ
(Hyun-Ho Lee)
1*
ยฉ Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection. All rights reserved
ํค์๋
๊ณต๋, ํ ์กฐ, GPR, ํฌ์ฅ, ๋งค๋ฆฝ๊ด
Key words
Cavity, Chamber, GPR, Pavement, Underground pipe
1. ์ ๋ก
2015๋
5์ 11์ผ ๊ตญํ ๋ถ๋ ํ๊ฒฝ๋ถ, ์ฐ์
๋ถ, ์์ ์ฒ ๋ฐ 17๊ฐ ์๋๊ฐ ์ฐธ์ํ ๊ฐ์ด๋ฐ, ์ ๊ตญ ๋์ฌ์ง๋ฅผ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ฐ์ด์ด ๋ฐ์ ํ๊ณ ์๋ ์ง๋ฐ์นจํ
์ฌ๊ณ ์ ๋ํ ๋์ฑ
ํ์๋ฅผ ์งํํ์๋ค. ์ด ๋ ํ์์์ ์ต๊ทผ ์ง๋ฐ์นจํ์ ์ฃผ์ ์์ธ๊ณผ ์ฌ๊ณ ์ฌ๋ก๋ฅผ ๊ณต์ ํ๊ณ ๊ด๋ จ ์๋ฐฉ๋์ฑ
์ ์ ๊ฒํ์๋ค. ์ด๋ ํ์์์๋
์ต๊ทผ ๋ฐ ์ํ๋ ์คยท์๊ท๋ชจ ์ง๋ฐ ์นจํ๋ ๋
ธํ ์ยทํ์๊ด ํ์๊ณผ ์งํ ๊ตด ์ฐฉ ๋ฐ ๋งค์ค ๊ณต์ฌ ๊ณผ์ ์์์ ๋ถ์ค ๋ฑ์ด ์ฃผ์ ์์ธ์ด๋ผ๊ณ ๋ฐํ ๋ค. ๋ํ ๊ตญํ ๋ถ๋
์ง์์ฒด์ ์ง๋ฐ์นจํ ์๋ฐฉํ๋์ ์ง์ํ๊ธฐ ์ํด ํ๊ตญ์์ค์์ ๊ณต๋จ ์ง๋ฐํ์ฌ๋ฐ ์กฐ์ฌ๋ฅผ ํ๋ฐ๊ธฐ ์ค ํ๋ ์ํํ๊ณ ์งํ๊ณต๊ฐํตํฉ์ง๋ ๊ตฌ์ถ ์๋ฒ์ฌ์
์ถ์งยทํน๋ณ๋ฒ ์ ์
๋ฑ โ์ง๋ฐ์นจํ ์๋ฐฉ๋์ฑ
โ์ ์ฐจ์ง ์์ด ์ถ์งํ๋ค๋ ๊ณํ์ ๋ฐํ ํ์๋ค.
์์์ ์ธ๊ธํ์๋ฏ์ด ์คยท์๊ท๋ชจ์ ์ง๋ฐ์นจํ๋ ์ยทํ์๊ด ์ ํ์์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ด ๋๋ถ๋ถ์ด๋ค. ์ํฐ์ ๋ 2014๋
11์ํธ ์ ์ํ๋ฉด ์ํ์๋ ๋
ธํํ์
๋ฐ๋ฅธ ์ง๋ฐ์นจํ ๋ฉ์นด๋์ฆ์ ์ ๋์ ๊ฐ์ด ์ ์ํ์๋ค. ์ง๋ฐ์ ๊ณต๋ํ๋ ๊ฐ์ฐ ์นจ์
์์ ์ํ ๊ณต๋ ํ์ฑ ๋ฉ์นด๋์ฆ, ์งํ์์ ์์น์ ์ํ ๊ณต๋ ํ์ฑ ๋ฉ์นด๋
์ฆ ๋ฐ ํ์์ ์ถ ๋ฐ๋ณต์ ์ํ ๊ณต๋ ํ์ฑ ๋ฉ์นด๋์ฆ์ด ์ฃผ๋ ์์ธ ์ด๋ค. ๋ํ ๊ด๋ก์ด์๋ถ ๋ถ๋์ ์ํ ์ง๋ฐ์นจํ๋ 3๋จ๊ณ๋ฅผ ๊ฑฐ์ณ ๋ฐ์ํ๋ค. 1๋จ๊ณ์์ ๊ด๋ก
์ ์๋ถ ๋ถ๋์ ๋ฐ๋ผ ์นจ์
์๊ฐ ๋ฐ์ ํ๊ณ , 2๋จ๊ณ์์ ์งํ์ ์นจ์
, ๋ง๊ด์ ํ์ ๋์, ์ง์ง๋ ฅ ์์ค ๋ก ์ฃผ๋ณ ํ ์ฌ๊ฐ ์ ์
๋๋ค. ๋ง์ง๋ง 3๋จ๊ณ์์๋ ์ ์๋ถ๊ฐ
์ดํ ํ๊ณ ๊ด ๋จ๋ฉด ๋ณํ ํ๊ดด๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ฉด์ ์ฃผ๋ณ ํ ์ฌ๊ฐ ์ ์
๋๊ณ ์ง๋ฐ์ด ํจ๋ชฐํ๊ฒ ๋๋ ๊ฒ์ด๋ค.
2007๋
๋ฐ์ธ์ฐฌ ๋ฑ์ GPR์ ์ด์ฉํ ๋์ ํ์ฌ๋ฅผ ์งํํ์ ๋๋ฐ, GPR ํ์ฌ๋ ์งํ ๋งค์ง์ ๋ฐ๋ผ์ ๊ทธ ์์์ด ๋งค์ฐ ๋ค์ํ ๋ฏ๋ก, ๋ค์ํ ํ์ฒ๋ฆฌ๊ณผ์
๋ฑ์ด ํ์ํ๋ค๊ณ ๊ธฐ์ ํ์๋ค. ๋ํ ์ ํธ์ฐฌ ๋ฑ(2007๋
)์ GPR์ ์ด์ฉํ ๊ด๋ก ๋ฐฐ๋ฉด์ ํ์ฌํ์๋ ๋ฐ, ํ์ฌ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ค์ํ์ฌ, GPR์ ์ด์ฉํ ๊ด๋ก ๋ฐฐ๋ฉด ํ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฅผ ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์คํํ์ฌ์ผ ํ๋ค๊ณ ๊ธฐ์ ํ์๋ค.
์ด์ธ์๋ ํ์น ์ฝ ๋ฑ(2012)์ GPR ํ์ฌ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋น๊ท ์ผ ํด๋ฌํฐ ์ ๊ฐ์ ์ํ ๊ณ ์ ์์๊ธฐ๋ฐ ์ ํธ์ฒ๋ฆฌ ๋ฑ์ ๋ฐํํ์๋ค. ๊ทธ๋ ์ง๋ง ์ง๋ฐํ ์ฌ์ ์์ด GPR ์ ์ฉ์ ๋งค์ฐ ์ ํ์ ์ด๊ณ
ํนํ ๋ค์ํ ํ์ฅ ์กฐ ๊ฑด์ ํ ์กฐ๋ก ๊ตฌํํ ์ค์ฆ์ ํ์ฌ๋ ๋งค์ฐ ๋ถ์กฑํ ์ค์ ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ค์ฆ์ ์ธ ํ์ฌ์๋ฃ์ ํ๋ณด๋ฅผ ์ํ์ฌ ๋ชจ์ ํ ์กฐ๋ฅผ ๋ง๋ค๊ณ , ํ ์กฐ์ ์ค์นํ ๊ด์ ์ข
๋ฅ ๋ฐ ๋งค๋ฆฝ ๊น์ด, ๊ณต๋ ๊น์ด ๋ฐ ํฌ์ฅ ์กฐ๊ฑด ๋ฑ์ ๋ํ
GPR(Ground Penetrating Radar) ํ์ฌ๋ฅผ ์งํํ์ฌ ๋งค๋ฆฝ๊ด์ ๊น์ด ๋ฐ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณต๋ ๊ฒ์นจ ๋ฅ ๋ ฅ์ ์คํ์ ์ผ๋ก ๊ท๋ช
ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
2. GPR ์๋ฆฌ
๋ ์ด๋ค(Radar: Radio Detecting and Ranging)๋ ์๋ ๋นํ ๊ธฐ๋ ๊ตฐํจ ๋ฑ ๊ณต๊ฐ์ ์์นํด ์๋ ๋ฌผ์ฒด์ ์กด์ฌ๋ฅผ ํ์
ํ๊ณ ๊ฑฐ ๋ฆฌ๋ฅผ
์์๋ด๊ธฐ ์ํด ๊ตฐ์ฌ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ๋ง๋ค์ด์ง ์ฅ๋น์ด๋ค. ์ด ๋ ์ด๋ค ๊ธฐ์ ์ ์ง์์ด ์๋ ์งํ์ ์ ์ฉํ์ฌ ์งํ์ฐ๊ตฌ, ๋งค์ค ๋ฌผํ์ฌ ๋ฑ์ ์์ฉํ๋ ๊ฒ์ GPR(Ground
Penetrating Radar) ํ์ฌ๋ฒ์ด๋ผ๊ณ ํ๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ธ GPR ์ฅ๋น์ ๊ธฐ๋ณธ ์ ํธ์ฒ๋ฆฌ ์ ์คํ
์ Fig. 1๊ณผ ๊ฐ๋ค.
Fig. 1
Signal processing system of GPR
GPR ํ์ฌ๋ ์ก์ ์ํ
๋(Transmitter)๋ก๋ถํฐ ์ MHz~GHz ๋ฒ์์ ์ ์๊ธฐํ๋ฅผ ์งํ๋ฉด์ด๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋
ธ์ถ๋ฉด์์ ๋ด๋ถ๋ก ๋ฐฉ์ฌ์ํจ ํ, ์ ์๊ธฐ์
๋ฌผ์ฑ์ด ๋ค๋ฅธ ๋งค์ง์ ๋ง๋ ๋ฐ์ฌ๋์ด ๋ ์์จ ์ ํธ๋ฅผ ์์ ์ํ
๋(Receiver)์์ ๋ฐ๊ณ ์ด๋ฅผ ์๊ฐ์ถ์ ๊ธฐ๋กํ๋ ์๋ฆฌ์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ณผ์ ์ ๋ฏธ๋ฆฌ ์ค๊ณ๋
ํ์ฌ ์ธก์ ์ ๋ฐ๋ผ ์ํ
๋๋ฅผ ์ํ์ผ๋ก ์ด๋์ํค๋ฉด์ ๊ณ์ํ์ฌ ์๊ฐ์ ํ์ ํ๋ ์์ง์ถ๊ณผ ์ํ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ์ํ์ถ์ ๋ฐ์ฌ๊ฐ๋๋ฅผ ํ ์ํ๋ 2์ฐจ์ ๋จ๋ฉด๋๋ฅผ
์ป๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ํ ๋งค์ง ๋ด์์์ ์ ์๊ธฐํ์ ์๋๋ฅผ ์๋ฉด ๋จ๋ฉด๋์ ๋ํ๋ ์์ ํ์ ์๊ฐ, ๊ฑฐ๋ฆฌ ๊ฐ๊ฒฉ์ผ๋ก๋ถํฐ ๋ฐ์ฌ์ฒด์ ๊ฑฐ๋ฆฌ, ๋ฐฉํฅ๊ณผ ๊ฐ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ป๊ฒ
๋๋ ๊ฒ์ด๋ค.
GPR์ ์ ์๊ธฐํ๋ฅผ ๋จ์์ ์ผ๋ก ๋ฐ์์ํค๊ณ ์์ ํ๋ ์ธก์ ์ฅ๋น๋ก์ ๊ทธ ์ธก์ ํ๊ณ๋ ์ ์๊ธฐํ์ ์ธก์ ํ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ๋ฅธ๋ค. ์ ์๊ธฐํ๊ฐ ์ํ
๋์์ ๋ฐฉ์ถ๋๋ฉด ํ๋์
ํ์ ํน์ฑ ๋๋ฌธ์ ์งํ ๋ฐฉํฅ์ ๋ํด์ ์ผ์ ํ ๊ฐ๋๋ก ํผ์ ธ๋๊ฐ๊ฒ ๋๋ค. ๋ํ ๋งค์ง ๋ด ๋ฅผ ์งํํ๋ฉด์ ๋งค์ง์ ์ ์ ์์์ ๋ฐ๋ผ ๊ทธ ์งํ์๋์ ๋งค์ง ์ ๋ํ
ํ์ ์๋์ง ํก์์จ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋ฐ์๋๋ค.
์์ ๋๋ ํ์ ์๋นํ๋ ๋งค์ง์ ๊น์ด๋ฅผ ์ ์ ์๋ค๋ฉด ์ (1) ๊ณผ ๊ฐ์ ์๋์ ์ ์ ์์์ ๋น๋ก์์ด ๋ง๋ค์ด ์ง๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ ์ ์ ์์(dielectric constant)๋ ์๋ ์ ์ ์จ๋ก ์ ๊ธฐ์ฅ์ด ์ฃผ์ด์ก ์ ๋
๋ฌผ์ง์ด ์ ํ๋ฅผ ์๋์ ์ผ๋ก ์ด๋ ์ ๋ ์ ์ฅํ ์ ์๋๊ฐ ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ์ฒ๋์ด๋ค. ์ฐธ๊ณ ๋ก Table 1๊ณผ ๊ฐ์ด ๊ณต๊ธฐ์ ์ ์ ์ ์๋ 1์ด๊ณ ๋ฌผ์ ์ ์ ์์๋ 81์ด๋ค.
ฯ
:
์ ์๊ธฐํ์ ๋งค์ง๋ด ์๋
c :
์์ ๊ณต๊ฐ์์ ์ ์๊ธฐํ ์ ํ ์๋(3ร108 m/ns)
Table 1
Material
|
Dielectric
|
Velocity [mm/ns]
|
|
Air
|
1
|
300
|
Water(fresh)
|
81
|
33
|
Water(see)
|
81
|
33
|
Polar snow
|
1.4~3
|
194~252
|
Polar ice
|
3~3.15
|
168
|
Temperate ice
|
3.2
|
167
|
Pure ice
|
3.2
|
167
|
Freshwater lake ice
|
4
|
150
|
Sea ice
|
2.5~8
|
78~157
|
Permafrost
|
1~8
|
106~300
|
Coastal sand(dry)
|
10
|
95
|
sand(dry)
|
3~6
|
120~170
|
sand(wet)
|
25~30
|
55~60
|
Silt(wet)
|
10
|
95
|
Clay(wet)
|
8~15
|
86~110
|
Clay soil(dry)
|
3
|
173
|
Marsh
|
12
|
86
|
Agriculture land
|
15
|
77
|
Pastoral land
|
13
|
83
|
Average soil
|
16
|
75
|
Granite
|
5~8
|
106~120
|
Limestone
|
7~9
|
100~113
|
Dolomite
|
6.8~8
|
106~115
|
Basalt(wet)
|
8
|
106
|
Shale(wet)
|
7
|
113
|
Snadstone(wet)
|
6
|
112
|
Coal
|
4~5
|
134~150
|
Quartz
|
4.3
|
145
|
Concrete
|
5~8
|
55~120
|
Asphalt
|
3~5
|
134~173
|
PVC
|
3
|
173
|
์ ์๊ธฐํ๊ฐ ํ๋์ ๋งค์ง์์ ๋ค๋ฅธ ๋งค์ง๋ก ์งํํ ๋ ๋งค์ง ๊ฒฝ๊ณ๋ฉด์์ ๋ค์์ ํ์์ด ์ผ์ด๋๋ค. ์ ์๊ธฐํ์ ์ผ๋ถ๋ ์
์ฌ๊ฐ๊ณผ ๋์ผํ ๊ฐ๋๋ก ๋๋์๊ฐ๊ณ ๋๋จธ์ง๋
๊ตด์ ํ์ฌ ๊ณ์ ๋ค๋ฅธ ๋งค์ง๋ก ์งํํ๋ค. ์ด๋ ๋ฐ์ฌ๋๋ ์ ์๊ธฐํ์ ์ ๋ํฌ๊ธฐ (๋ฐ์ฌ๋)๋ฅผ ์ธก์ ํ๊ณ ํก์๋๋ฅผ ์ธก์ ํ ์ ์์ผ๋ฉด ์๋ ๊ตด์ ์จ ์ ๊ณ์ฐํ ์
์๊ณ ๋ฐ๋ผ์ ์ ์ ์์๋ฅผ ์ธก์ ํ ์ ์๋ค. ๋งค์ง์ ์ ์ ์์๋ฅผ ์๊ณ ์๋ค๋ฉด ๋งค์ง ๋ด ์ ์๊ธฐํ์ ์งํ์๋๋ฅผ ๊ณ ์ฐํ ์ ์๊ณ , ์ ์๊ธฐํ๋ฅผ ๋ฐ์ ํ ํ ์์ ๋
๋๊น์ง ๊ฑธ๋ฆฐ ์๊ฐ ์ ์ธก์ ํ๋ฉด ๋์๋ฌผ์ ์ฌ๋๋ฅผ ๊ณ์ฐํ ์ ์๋ค.
Table 1์ ์ง๋ฐ์ ๊ตฌ์ฑํ๋ ๋ํ์ ์ธ ๋ฌผ์ง์ ์ ์ ์์๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ผ๋ก, ์ ํ ๋ ๋ชจ๋๋ณด๋ค ์ ์ ์์์ ๊ฐ์ ์จ์ด ์ปค์ ์ ์ํ์ ํฌ๊ณผ ๊น์ด๊ฐ ์งง๊ณ , ๋ฐ๋ผ์ ํ์ฌ๊ฐ๋ฅ์ฌ๋๊ฐ
ํจ์ฌ ๋ฎ ์ ๊ฒ์์ ์์ธกํ ์ ์๋ค.
3. ๋ชจ๋ ์ฑ์ด ํ ์กฐ ์คํ์ฒด ์ ์ ๋ฐ ํ์ฌ
GPR ํ์ฌ๋ฅผ ์ํ์ฌ ๊ฐ๋ก 2 m, ์ธ๋ก 3 m, ๋์ด 2 m์ธ ๋ํ ํ ์กฐ ์คํ์ฒด๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค. ์คํ์ฒด๋ ์ํํ ํ์ฌ๋ฅผ ์ํ์ฌ ์ฌ๋ฃ ํน์ฑ์ด ๊ท ์ผํ
๋ชจ๋๋ก ์ฑ์ ๋ค. ์คํ์ฒด์ ๊ณต๋์ ๊ณต๊ธฐ ์ฑ ์์ผ๋ก ํ์์ผ๋ฉฐ, 2๊ฐ์ ์คํ์ฒด๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค. ๊ณต๋์ ๋งค๋ฆฝ๊น ์ด ๊ณต๋ ์๊ณ ๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ ์คํ์ฒด๋น 1 m,
1.3 m, 1.5 m๋ก ์ค ์นํ์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ ๊ณต๋์ ๊ฐ๋ก 205ร์ธ๋ก 205ร๊น์ด 130 mm์ ๋ฝ์ค๋ฝ ํต์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
์คํ์ฒด๋ ํ
์คํธ๋ฒ ๋(Test bed, TB)๋ก ๋๋์ด์ง๋๋ฐ, ์ด๋ ๋งค๋ฆฝ๊ด์ ์ข
๋ฅ ๋ฐ ๊น์ด์ ์ํ์ฌ ๊ตฌ๋ถํ ๊ฒ์ด๋ค. TB1์ ฮฆ 300 mm์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ
ํ๊ด๊ณผ ฮฆ 200 mm์ PE๊ด์ ๊ด ์๊ณ ๊ธฐ์ค 1.0 m๋ก ๋งค๋ฆฝํ ๊ฒ์ด๋ค. TB3์ ฮฆ 200 mm ๋ฐ ฮฆ 300 mm์ ์ฃผ์ฒ ๊ด ์ ๊ด ์๊ณ ๊ธฐ์ค
1.0 m๋ก ๋งค๋ฆฝํ ๊ฒ์ด๋ค.
๊ฐ๊ฐ์ ํ
์คํธ ๋ฒ ๋๋ 4๊ฐ์ ํฌ์ฅ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋๋๋ฐ, ๋นํฌ์ฅ, ๋ฌด๊ทผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ, ์ฒ ๊ทผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ ๋ฐ ์์คํํธ ํฌ์ฅ์ผ ๋ก ๋ณ์๋ฅผ ์ ์ ํ์๋ค. ํฌ์ฅ์
๋ง๊ฐ๋๊ป๋ 150 mm์ด๊ณ , ์ฒ ๊ทผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ์ 8ร100ร100 mm์ ์์ด์ด ๋ฉ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ ๋ค. ์ด์์ ์คํ์ฒด ์ผ๋์ Table 2์ ๊ฐ์ผ๋ฉฐ, ์คํ์ฒด ๋๋ฉด์ Fig. 2์ ๊ฐ๋ค.
Table 2
Name
|
Filler
|
Cavity type
|
Underground pipe
|
|
Sa A TB1
|
Sand
|
Air
|
ฮฆ 300
|
concrete hume pipe
|
|
ฮฆ 200
|
PE pipe
|
|
Sa A TB3
|
Sand
|
Air
|
ฮฆ 300
|
steel pipe
|
|
ฮฆ 200
|
steel pipe
|
๋งค๋ฆฝ๊ด ๋ฐ ๊ณต๋ ํ์ฌ์ฉ GPR์ Photo 1๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ฏธ๊ตญ Geophysical์ฌ์ SIR-3000๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ํ์ฌ๋ 400 MHz ์ ์ํ
๋๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ๋ํ ํ์ฌ ๋ฐ์ดํฐ๋ Geophysical์ฌ
์ RADAN 7์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๋ถ์ํ์๋ค. Fig. 3์ GPR ํ์ฌ ์ธก ์ ์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Table 2์ ์ํ Sa A TB1์คํ์ฒด์ ์ ์ ๋ฐ GPR ํ์ฌ ์ ๊ฒฝ ์ Photo 2์ ๊ฐ์ด ์ ๋ฆฌํ ์ ์๋ค.
Photo 2
Installation and test situation
4. GPR ํ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ
4.1 TB 1 ์คํ์ฒด
๋ฝ์ค๋ฝ ํต์ผ๋ก ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ ๋ง๋ค์ด ๋งค๋ฆฝํ ๋ชจ๋ ์ฑ์ ํ ์กฐ ์ GPR ํ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ผ์ธ 1, ๋ผ์ธ 2, ๋ผ์ธ 3, ๋ผ์ธ4, ๋ผ์ธ 5 ๋ฐ ๋ผ์ธ 6์ ๋ํ
๊ฐ๊ฐ์ ํฌ์ฅ์กฐ๊ฑด๋ณ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Table 3~5์ ๋ํ๋ด์๋ค. Table 3์ ๊ฒฝ์ฐ ํ์ฌ ๋ผ์ธ 1๊ณผ 2๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ธ๋ฐ, ๋ผ์ธ1์ ๊ด ์๊ณ 1 m๋ก ฮฆ 300 mm ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ๊ด์ ๋งค์คํ ๊ฒ ์ด๋ฉฐ, ๋ผ์ธ 2๋ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋ ๋งค๋ฆฝ
๊น์ด 1.0 m, 1.3 m, 1.5 m๋ฅผ ์ ์ฐจ์ ์ผ๋ก ์ธก์ ํ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, Table 4์ ๋ผ์ธ 3์ ฮฆ 200 mm PE๊ด ์ ๋งค์คํ ๊ฒ์ด๋ค.
Table 3
GPR detection of air cavity in line 1 & 2(TB1)
Pavement type
|
Line 1
|
Line 2
|
No
|
|
|
Concrete
|
|
|
RC concrete
|
|
|
Asphalt
|
|
|
Table 4
GPR detection of air cavity in line 3 & 4(TB1)
Pavement type
|
Line 3
|
Line 4
|
No
|
|
|
Concrete
|
|
|
RC concrete
|
|
|
Asphalt
|
|
|
Table 5
GPR detection of air cavity in line 5 & 6(TB1)
Pavement type
|
Line 5
|
Line 6
|
No
|
|
|
Concrete
|
|
|
RC concrete
|
|
|
Asphalt
|
|
|
๋ผ์ธ 1์ ๊ฒฝ์ฐ ํฌ์ฅ ์กฐ๊ฑด ์๊ด์์ด ๊ด ์๊ณ 1 m๋ก ๋งค๋ฆฝ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ๊ด์ ์ฐ์ ์ ํธ๋ฅผ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. Table 4์ ๋ ํ๋ธ ๋ผ์ธ 3์ ๊ฒฝ์ฐ๋ PE๊ด์ ์ ํธ๋ฅผ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ๋ผ์ธ 2์ ๊ฒฝ์ฐ ๋งค๋ฆฝ๋ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ ๋ช
ํํ ํ์ง๊ฐ ์ด๋ ค์ด ๊ฒ์ผ๋ก ๋ถ์๋์๋๋ฐ, ์ด๋
์ํ ์ค์ฌ๊ฐ๊ฒฉ 0.5 m์ ๊ทผ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ก ๋ฌปํ ์ฝ ํฌ๋ฆฌํธ ํ๊ด๊ณผ PE๊ด์ ์ ํธ ๊ฐ์ญ์ ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ํ ํ ์กฐ ์ ์์ ์ฌ์ฉํ ์ ๋กํผ ๊ฐ์ฒ ํ
๋๋ฆฌ์
์ ํธ๊ฐ ๊ฐ๋ ฅ ํ์ฌ ํ์ฌ์ ๋ฐ์ฌํ๊ฐ ๋ง์ด ํก์๋ ๊ฒ์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ ๋๋ค.
Table 4์ ๋ผ์ธ 4๋ ๊ด ์๊ณ 1 m๋ก ๋งค๋ฆฝํ ํ๊ด๊ณผ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋ ๋ฐ PE๊ด์ ํ์ฌ ์ ํธ๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ผ๋ก, ์์คํํธ ํฌ์ฅ ๋ฐ ๋นํฌ ์ฅ ๊ฒฝ์ฐ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ด ํ์ฌ๋จ์
ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐ ์ฒ ๊ทผ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ, ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ด ํ์ฌ๋์ง ์์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ๋งค์ง์ ์ ์ ์์ ๋ฑ์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Table 5์ ๋ผ์ธ 5๋ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ ๋งค๋ฆฝ ๊น์ด 1.3 m์ด๊ณ , ๋ผ์ธ 6์ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋ ๋งค๋ฆฝ๊น์ด 1.5 m์ธ ๊ฒฝ์ฐ์ด๋ค. GPR ํ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ํฌ๋ฌผ์ ์ ํํ๋ก ๋ํ๋๋๋ฐ,
์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ๊ด๊ณผ PE๊ด์ ์ ํธ ์ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ ์ ํธ๊ฐ ๋ฌปํ์ ์ ๋๋ก ํ์ฌ๋์ง ์์๋ค. ์์ค ํํธ ํฌ์ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ, ๊น์ด 1.5 m์ ๋ฌปํ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ด
ํ์ฌ๋์ ๋๋ฐ, ์ด๋ ๋งค๋ฆฝ ๊น์ด๋ฅผ ์์์ ์ถ์ ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ด๋ค.
4.2 TB 3 ์คํ์ฒด
์ฃผ์ฒ ๊ด๊ณผ ๋ฝ์ค๋ฝ ํต์ผ๋ก ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ ๋ง๋ค์ด ๋งค๋ฆฝํ ๋ชจ๋ ์ฑ์ ํ ์กฐ์ GPR ํ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ผ์ธ 1, ๋ผ์ธ 2, ๋ผ์ธ 3, ๋ผ์ธ4, ๋ผ์ธ 5, ๋ผ์ธ 6์
๋ํ ๊ฐ๊ฐ์ ํฌ์ฅ์กฐ๊ฑด๋ณ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Table 6~8์ ๋ํ๋ด์๋ค. Table 6์ ๊ฒฝ์ฐ ํ์ฌ ๋ผ์ธ 1๊ณผ 2๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ธ๋ฐ, ๋ผ์ธ1์ ๊ด ์๊ณ 1 m๋ก ฮฆ 300 mm ์ฃผ์ฒ ๊ด์ ๋งค์ค ํ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, ๋ผ์ธ 2๋ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋ ๋งค๋ฆฝ ๊น์ด
1.0 m, 1.3 m, 1.5 m ๋ฅผ ์์ฐจ์ ์ผ๋ก ์ธก์ ํ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, Table 7์ ๋ผ์ธ 3์ ฮฆ 200 mm ์ฃผ์ฒ ๊ด์ ๋งค์คํ ๊ฒ์ด๋ค.
Table 6
GPR detection of air cavity in line 1 & 2(TB3)
Pavement type
|
Line 1
|
Line 2
|
No
|
|
|
Concrete
|
|
|
RC concrete
|
|
|
Asphalt
|
|
|
Table 7
GPR detection of air cavity in line 3 & 4(TB3)
Pavement type
|
Line 3
|
Line 4
|
No
|
|
|
Concrete
|
|
|
RC concrete
|
|
|
Asphalt
|
|
|
Table 8
GPR detection of air cavity in line 5 & 6(TB3)
Pavement type
|
Line 5
|
Line 6
|
No
|
|
|
Concrete
|
|
|
RC concrete
|
|
|
Asphalt
|
|
|
๋ผ์ธ 1์ ๊ฒฝ์ฐ ํฌ์ฅ ์กฐ๊ฑด ์๊ด์์ด ๊ด ์๊ณ 1 m๋ก ๋งค๋ฆฝ๋ ์ฃผ ์ฒ ๊ด์ ์ฐ์ ์ ํธ๋ฅผ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. Table 7์ ๋ํ๋ธ ๋ผ์ธ 3์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ์ฃผ์ฒ ๊ด์ ์ฐ์ ์ ํธ๋ฅผ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ๋ผ์ธ 2์ ๊ฒฝ์ฐ ๋งค๋ฆฝ๋ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ ๋ช
ํํ ํ์ง๊ฐ ์ด๋ ค์ด ๊ฒ์ผ๋ก ๋ถ์ ๋์๋๋ฐ,
์ด๋ ์ํ ์ค์ฌ๊ฐ๊ฒฉ 0.5 m์ ๊ทผ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ก ๋ฌปํ ์ฃผ์ฒ ๊ด ์ ์ ํธ ๋ฐ ํ ์กฐ ์ ์์ ์ฌ์ฉํ ์ ๋กํผ ๊ฐ์ฒ ํ
๋๋ฆฌ์ ์ ํธ๊ฐ ๊ฐ๋ ฅํ์ฌ ํ์ฌ์ ๋ฐ์ฌํ๊ฐ ๋ง์ด ํก์๋
๊ฒ์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Table 7์ ๋ผ์ธ 4๋ ๊ด์๊ณ 1 m๋ก ๋งค๋ฆฝํ ์ฃผ์ฒ ๊ด๊ณผ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต ๋์ ํ์ฌ ์ ํธ๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ผ๋ก, ์์คํํธ ํฌ์ฅ ๋ฐ ๋นํฌ์ฅ ๊ฒฝ ์ฐ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ด ํ์ฌ๋จ์ ํ์ธํ
์ ์์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐ ์ฒ ๊ทผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ด ํ์ฌ๋์ง ์์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ๋งค์ง์ ์ ์ ์์ ๋ฑ์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Table 8์ ๋ผ์ธ 5๋ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ ๋งค๋ฆฝ ๊น์ด 1.3 m์ด๊ณ , ๋ผ์ธ 6์ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋ ๋งค๋ฆฝ๊น์ด 1.5 m์ธ ๊ฒฝ์ฐ์ด๋ค. GPR ํ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ํฌ๋ฌผ์ ์ ํํ๋ก ๋ํ๋๋๋ฐ,
์ฃผ์ฒ ๊ด์ ์ ํธ์ ๋ฌปํ์ ๊ณต๋ ํ์ฌ๊ฐ ๋ถ๊ฐ๋ฅํ์๋ค. ๋นํฌ์ฅ ๋ฐ ์์คํํธ ํฌ์ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ, ์ฃผ์ฒ ๊ด์ ํ์ฌ ์ ํธ๊ฐ ๋ช
ํํ ํฌ์ฐฉ๋์๋๋ฐ, ์ด๋ ์ ์๊ธฐํ์ ๋
ํ์ฌ ๊ฐ์ฌ๊ฐ ๊ฐํ๊ฒ ๋ฐ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
5. ํ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ถ์
5.1 ํฌ์ฅ์ฌ์ ๋ฐ๋ฅธ ํน์ฑ
์์คํํธ ํฌ์ฅ ๋ฐ ๋นํฌ์ฅ์ ๋นํด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐ ์ฒ ๊ทผ ์ฝํฌ๋ฆฌ ํธ ํฌ์ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ, ์๋์ ์ธ ํฌ๊ณผ์จ ์ ํ์ ์์ธ์ผ๋ก ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋ ํ์ฌ ์ ํธ๊ฐ ๋ช
ํํ ๋ํ๋์ง
์์๋ค. ์์คํํธ ํฌ์ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ ํฌ๊ณผ์จ์๋ ํฌ๊ฒ ์ํฅ์ ์ฃผ์ง ์์ ํ๋ถ ๋งค๋ฆฝ๋ฌผ์ ๋ํ ์ ํธ ๊ฐ ์๋์ ์ผ๋ก(์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋น๊ตํ ๊ฒฝ์ฐ) ๋ช
ํํ ํ์ฌ๋์๋ค.
๋นํฌ์ฅ ์คํ์ฒด์์๋ ์์คํํธ ํฌ์ฅ๊ณผ ์ ์ฌํ ๋ฐ์ดํฐ ์ทจ๋์ด ๋ํ๋ฌ์ผ๋, ํ๋ฉด์ ๋
ธ์ด์ฆ(๊ฒฝ๊ณ์ธต ์ ํธ)๋ฑ์ด ์์คํํธ์ ๋น ํด ์ผ๋ถ ๋ ๋ํ๋๋ ํน์ง์ด ์์๋ค.
5.2 ๋งค๋ฆฝ๊ด๋ก์ ๋ฐ๋ฅธ ํน์ฑ
๊ฐ๊ด์ ๊ฒฝ์ฐ, ์๋ถ ํฌ์ฅ์ฌ์ ๋ฐ๋ผ ํ์ฌ ์ ํธ์ ์ฐจ์ด๋ ์์ผ ๋, ๋๋ถ๋ถ ํ์ฌ์์ ์ ํ์ฌ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๊ฐ๋์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌ ํธ ํ๊ด์ ๊ฒฝ์ฐ, ํ๋ฉด ๋ง๊ฐ์ฌ
์ข
๋ฅ์ ์ธ๋ถ ๋
ธ์ด์ฆ ์ํ์ ๋ฐ๋ผ ํ์ฌ ์ ๋๊ฐ ๋ค๋ฅธ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ถ์๋์๋ค. ์ฆ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ ๋ฐ ๋
ธ ์ด์ฆ๊ฐ ๋ง์ด ๋ฐ์๋๋ ์คํ์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ช
ํํ ํ์ฌ๊ฐ ๊ณค๋ํ
์๋ค. PE๊ด์ ๊ฒฝ์ฐ, ํฌ์ฅ์ฌ์ ์ข
๋ฅ์ ์๊ด์์ด ํ์ฌ๊ฐ ์ ๋ ์๋ค.
5.3 ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ ๋งค๋ฆฝ ๊น์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ํน์ฑ
๋งค๋ฆฝ ๊น์ด 1 m์ ๋ฌปํ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ ๊ฒฝ์ฐ, ์์คํํธ ํฌ์ฅ ๋ฐ ๋นํฌ์ฅ์ธ ๊ฒฝ์ฐ ํ์ฌ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ์๋ค. ๊ทธ๋ ์ง๋ง 1.3 m ๋ฐ 1.5 m ์ ๋ฌปํ ๊ณต๋์
๊ฒฝ์ฐ ํ์ฌ๊ฐ ๋ถ๊ฐํ์๋ค. ์ด๋ ํฌ๋ฌผ์ ์ผ๋ก ํ ์ฑ๋๋ ๋งค๋ฆฝ๊ด์ ๋ฐ์ฌ ์ ํธ๊ฐ ๊ณต๋ ์ ํธ๋ฅผ ๋ฎ์ด ๋ฒ๋ฆผ์ ๊ธฐ์ธ ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
6. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ตญ๋ด์์ ๊ฐ์ฅ ์ด์๊ฐ ๋๊ณ ์๋ ์ง๋ฐ์นจํ ์ ์์ธ์ด ๋๋ ๋งค๋ฆฝ๊ด ๋ฐ ๊ณต๋์ ๋ํ ์ค์ฆ์ ์คํ์ ์ํํ ๊ฒฐ๊ณผ, ์๋์ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋์ถํ์๋ค.
-
1) ๊ด์๊ณ 1 m๋ก ๋งค๋ฆฝํ ์ฃผ์ฒ ๊ด, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ๊ด ๋ฐ PE๊ด์ GPR๋ก ํ์ฌ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๊ฐ๋์๋ค.
-
2) ์์คํํธ ํฌ์ฅ ๋ฐ ๋นํฌ์ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ ๋ฐ ์ฒ ๊ทผ ์ฝ ํฌ๋ฆฌํธ ํฌ์ฅ ๋๋น ๋งค๋ฆฝ๊ด์ ํ์ฌ๊ฐ ์ฉ์ดํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๊ฐ๋ ์ด, ๋๋ก ๋๋ ์ธ๋์ ํฌ์ฅ ์ํ์
๋ฐ๋ฅธ GPR ํ์ฌ ๋ฐ์ดํฐ์ ์ถ์ ์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
-
3) ๊ฐ๋ก 205ร์ธ๋ก 205ร๊น์ด 130 mm๋ก ๋ง๋ ๊ณต๊ธฐ ๊ณต๋์ ๊ฒฝ ์ฐ, ๋งค๋ฆฝ ๊น์ด 1 m์์๋ ํ์ง๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๊ฐ๋์ ๋ค. ๊ทธ๋ ์ง๋ง ์ด๋ ์์คํํธ
ํฌ์ฅ ๋ฐ ๋นํฌ์ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ์ ๊ตญํ ๋๋ฏ๋ก ๋ณด๋ค ๋ง์ ๋ณด์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
-
4) ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ตญ๋ด ์ต์ด๋ก ๋๊ท๋ชจ ํ ์กฐ ์คํ์ ์งํํ์ ๋ค. ๊ทธ๋ ์ง๋ง ํ ์กฐ ์ ์ ์ฌ๋ฃ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ์ญ ์ ํธ ์ ๊ฐ ๋ฑ์ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง ๊ฐ์ ์ฌํญ์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก
ํ๋จ๋์ด ํฅํ ์ค์ ์ง๋ฐ์ ๊ณ ๋ คํ ์ค์ฆ์ ์ธ GPR ํ์ฌ ์คํ์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ฒฝ๋ถ์ ํ๊ฒฝ์ ์ฑ
๊ธฐ๋ฐ๊ณต๊ณต๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ์ฌ์
(๊ณผ์ ๋ฒํธ2014000700005) ๋ฐ 2015๋
๋ ๋์๋ํ๊ต ํ์ ์ฐ๊ตฌ๋น์ ์ง์์ ์ํด ์ํ๋์์ต๋๋ค.
References
(2009), A New Approach to Enhancement of Ground Penetrating Radar Target Signals
by Pulse Compression, Exploration Geophysics, 40, 77-84.
(2011), SIR System-300 Manual
(2012), Eigenimage-Based Signal Processing for Subsurface Inhomogeneous Clutter Reduction
in Ground-Penetrating Rada Images, Journal of Korean Institute of Electromagnetic
Engineering and Science, 23(11), 1307-1314.
(2007), The porosity detection aside of pipewall using GPR, Joint proceedings of
2007 KSWW & KSWERA Symposium, B58-B63.
(2006), Detection of the pipe leak for water distribution system using ground penetration
radar, Proceedings of 2006 KWRA Symposium, 1271-1274.
(2015), Numerical study on application of pseudo-plastic backfill to cavity and relaxed
zone around old sewerage, KSCE. 2015. Convention of Civil EXPO & Conference, 125-126.