๊นํ์
(Tae-Wan Kim)
1*
ยฉ The Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection. All rights reserved.
ํค์๋
์ผ์ฑ๋ถ๊ณ ์๋ฉํธ, ์ด์ํ์๋, ํด์, ๋ด์, ์๊ธฐ์น์ , ์ฌ๋ นํจ๊ณผ
Key words
Ternary blended cement, Ultrasonic pulse velocity, Sea-water, Tap-water, Self-healing, Age-effect
1. ์ ๋ก
๋ณดํตํฌํ๋๋ ์๋ฉํธ(ordinary Portland cement; OPC)๋ฅผ ๊ธฐ ๋ฐ์ผ๋ก ํ๋ ์ผ์ฑ๋ถ๊ณ ์๋ฉํธ(ternary blended cement;
TBC) ๋ OPC์ ์ผ๋ถ๋ ํ๋ผ์ด์ ์(fly ash; FA), ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ๋ฏธ๋ถ ๋ง(ground granulated blast furnace slag;
GGBFS), ์ค๋ฆฌ์นด ํธ (silica fume; SF) ๋ฑ์ ์ฐ์
๋ถ์ฐ๋ฌผ์ ์นํํ ์๋ฉํธ์ด๋ค. ์ด๋ฌ ํ TBC๋ OPC์ ์ฌ์ฉ๋์ ์ค์ด๊ณ , ์ฐ์
๋ถ์ฐ๋ฌผ์
ํ์ฉ์ ํต ํด, ์ฐ์
๋ถ์ฐ๋ฌผ์ ์ฌ์ฒ๋ฆฌ์ ๋งค๋ฆฝ ๋ฑ์ ํ๊ธฐ๊ณผ์ ์์ ๋ฐ์ํ ๋ ํ๊ฒฝ์ค์ผ๊ณผ ๋น์ฉ์ ์ ๊ฐํ๊ณ ๊ฑด์ค์ฌ๋ฃ์ ํ์ฉ๋ถ์ผ์ ์ฑ๋ฅ ํฅ์์ ํจ๊ป ๊ณ ๋ คํ ์
์๋ ์๋ฉํธ๋ก ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๋๊ณ ์๋ค. ํนํ TBC๋ OPC์ ์ฌ์ฉ๋์ ์ค์์ผ๋ก์จ OPC์ ์ ์กฐ์ ๋ฐ ์๋๋ ์์ฐํผ์, ๋ถ์ง๋ฐ์, ์ด์ฐํํ์ ๋ฑ์
์จ์ค๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถ, ์์ฑ๊ณผ์ ๋ฑ์ ๊ณ ์๋์ง ์๋น ๋ฑ์ ํ๊ฒฝ๋ฌธ์ ๋ฅผ ์ํํ ์ ์ ๋ ์นํ๊ฒฝ ์๋ฉํธ๋ก ์ฃผ๋ชฉ๋ฐ๊ณ ์๋ค.
์ง๊ธ๊น์ง์ ์ ํ์ฐ๊ตฌ์์ TBC๋ ์ฐ์
๋ถ์ฐ๋ฌผ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ค์ ํ ํผํ์ฌ๋ฃ๊ฐ ๋ฐฐํฉ์ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ค(Jones et al., 1997; Bรกgel, 1998; Khan et al., 2000; Kim et al., 2012; Lee and Yoon, 2013). ์ด๋ฌํ ๋ค์ํ ํผํ์ฌ๋ฃ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ TBC๋ ์๋ก ๋ค๋ฅธ ํผํ์ฌ ๋ฃ๋ค์ ์ํธ๋ณด์ํจ๊ณผ์ ์ถฉ์ ํจ๊ณผ์ ์ํด ์ฑ๋ฅ ํฅ์์ ํตํด ๋ค์ํ ์ฅ์ ์ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค.
ํนํ ์ผํด์ ํ์ฑ๊ณผ ํฉ์ฐ์ผ ์ ํญ์ฑ์ ์ฆ๋, ์์นผ๋ฆฌ ์ค๋ฆฌ์นด ๋ฐ์์ ์ต์ , ์ฅ๊ธฐ๊ฐ๋์ ์ฆ๊ฐ ๋ฑ ์ ์ฐ์ํ ํน์ฑ์ด ๋ฐ๊ฒฌ๋์๋ค(Jones et al., 1997; Kim et al., 2012; Jeong et al., 2015). ๋ํ ๊ธฐ์กด์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํด ๋ค์ ํ ๋
ธ์ถํ๊ฒฝ๊ณผ ๋ฏธ์ธ๊ตฌ์กฐ ๋ฑ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ง์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์๋ค(Erdem and Kฤฑrca, 2008; Turk, 2012; Bohรกฤ et al., 2014; Berodier and Scrivener, 2015). ๊ทธ๋ฌ๋ ์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก TBC์ ๋ฐฐ ํฉํน์ฑ์ด๋ ํผํ์ฌ๋ฃ์ ๋ฐฐํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ด๊ตฌ์ฑ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ง์ค๋ ์ด ์์ด ์๋์ ์ผ๋ก ์๊ธฐ์น์ ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ฏธํกํ๋ค.
์๊ธฐ์น์ ๋ ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ ์ํ์ฒด์์ ์ผ์ ํญ ์ดํ์ ๊ท ์ด์ด ์ ์ ํ ํ๊ฒฝ์ ๋
ธ์ถ๋๋ฉด ๊ท ์ด์ด ์ฒ์ฒํ ๋ซํ๋ ํ์์ด ๋ค. ์ด๋ฌํ ์๊ธฐ์น์ ํ์์ ๋ํ
์ง๊ธ๊น์ง์ ๊ตญ๋ด์ธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ ํ๋ฉด, ๊ท ์ด๋ฉด์ ๋
ธ์ถ๋ ๋ฏธ์ํ ์
์๋ค์ ์ฌ์ํ(re-hydration) ๋๋ ๊ท ์ด๋ฉด์ ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅ(recrystalized)
๋ฑ์ ์ํด ๊ท ์ด์ด ๋ซํ๋ ๊ฒ์ด ๋ค. ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ ๋ค์ํ ํผํ์ฌ๋ฃ(cementitious materials)์, ๋ฐํ
๋ฆฌ์๋ ์บก์๊ณผ ๊ฐ์ ์๊ธฐ์น์
๋ฌผ์ง, ์จ๋, ๋
ธ์ถ์๊ฐ, ๊ฑด์ต ๋ฐ๋ณต ๋ฑ ๋ค์ํ ํ๊ฒฝ์กฐ๊ฑด๊ณผ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ธก์ ํ๊ธฐ ์ํ ์๋ง์ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฑ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์์๋ค(Wu et al., 2012; Tang et al., 2015; Huang et al., 2013; Palin et al., 2015, Ferrara et al., 2014; Qian et al., 2010; Tittelboom et al., 2012). ๋ค์ํ ํผํ ์ฌ๋ฃ๋ฅผ ๋ฐฐํฉํ ์ํ์ฒด์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ์๊ธฐ ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋์ด๊ธฐ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ฌ์ํ ๋๋ ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅ์ ์ด์งํ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก
GGBFS, FA, SF ๋๋ metakaolin ๋ฑ์ ์ฌ์ฉ ํ์๋ค(Sahmaran et al., 2013; Tang et al., 2015; Wu et al., 2012). ๋ํ ๋๋ถ๋ถ์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ ๋ด์์ ๋
ธ์ถ๋๋ ํ๊ฒฝ ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ค์ฌ์ด์์ผ๋ฉฐ, ์ต๊ทผ์ ํด์์ ๋
ธ์ถ๋ ์ํ์ฒด์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ
์ผ๋ถ ์์๋ค(Palin et al., 2015). ๋ฐ ๋ผ์ ๋ด์์ ๋น๊ตํ์ฌ ์๋์ ์ผ๋ก ํด์์ ๋
ธ์ถ๋ ์ํ์ฒด์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ฒํ ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์งํ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ํน ํ ์ฌ๋ นํจ๊ณผ์ ์๊ธฐ์น์
ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋๋ฌผ๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ OPC, GGBFS ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ FA๋ฅผ ํผํฉํ ์ผ์ฑ๋ถ๊ณ ์ ๋ฉํธ๋ก ์ ์ํ ํ์ด์คํธ(paste) ์ํ์ฒด๋ฅผ ๋ด์(tap-water)์ ํด์(sea-water)์
์นจ์งํ์ฌ ์ด์ํ์๋(ultrasonic pulse velocity; UPV) ์ธก์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ธก์ ํ์๋ค. ๋ํ ์ฌ๋ น์ ๋ฐ๋ฅธ UPV์ฆ๊ฐ์จ์
๊ณ ๋ คํ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ ์ธก์ ํ์๋ค.
2. ์ฌ๋ฃ ๋ฐ ์คํ
2.1. ์ฌ๋ฃ
๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ๋ฏธ๋ถ๋ง(GGBFS)์ ๊ตญ๋ด K์ฌ ์ ํ์ ์ฌ์ฉํ์ ์ผ๋ฉฐ, ๋ณดํตํฌํ๋๋ ์๋ฉํธ(Ordinary Portland Cement OPC) ๋ ๊ตญ๋ด
S์ฌ์ ์ ํ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. GGBFS์ OPC์ ์ฑ๋ถ์ XRF ๋ถ์์ ํตํด Table 1์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Table 1
The properties of GGBFS, FA and OPC
|
|
GGBFS
|
FA
|
OPC
|
|
Chemical components (%)
|
SiO2 |
35.30
|
71.00
|
21.32
|
Al2O3 |
12.58
|
16.92
|
5.61
|
Fe2O3 |
0.79
|
3.73
|
3.12
|
CaO
|
41.30
|
2.97
|
61.72
|
MgO
|
3.19
|
0.95
|
3.94
|
TiO2 |
0.70
|
-
|
-
|
MnO
|
0.22
|
-
|
-
|
SO3 |
4.75
|
0.61
|
2.51
|
K2O
|
0.63
|
1.22
|
0.79
|
|
Physical properties
|
Ig-loss(%)
|
0.32
|
2.86
|
2.31
|
Blain(cm2/g)
|
4200
|
3900
|
3300
|
Density(g/mm3)
|
0.0028
|
0.0023
|
0.00315
|
์ํ์ฒด๋ฅผ ์นจ์งํ๊ธฐ ์ํด ์ผ๋ฐ ๋ด์(Tap-water, TW)์ ํด์ (Sea-water, SW)๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๊ณ , ํด์๋ ๋ถ์ฐ์ ์ก์ ํด๋ณ์์ ์ฑ์ทจํ์๋ค.
ํด์์ ๊ตฌ์ฑ์ฑ๋ถ์ ICP-AES(Inductively Coupled Plasma-Atomic Emission Spectrometry)๋ถ์์ ํตํด Table
2 ์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Table 2
Components of sea water(ppm)
Ca2+ |
K+ |
Mg2+ |
Na+ |
Cl- |
SO4 2- |
|
400ยฑ50
|
440ยฑ60
|
1,200ยฑ110
|
8,400ยฑ140
|
21,000ยฑ210
|
2,500ยฑ90
|
2.2. ์ํ์ฒด์ ์ ์ ๋ฐ ์คํ๋ฐฉ๋ฒ
ํ์ด์คํธ ์ํ์ฒด๋ KS L 5109 ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐฐํฉํ์๊ณ , ๋ฌผ- ๊ฒฐํฉ์ฌ ๋น(W/b)๋ 0.5์ด๋ค. OPC-GGBFS-FA์ ์ผ์ฑ๋ถ๊ณ ์ ํ์ฒด์ ์๊ธฐ์น์
ํน์ฑ์ ์ดํด๋ณด๊ธฐ ์ํด 20ยฐC์ ๋ด์์ ํด์ ์ ์นจ์งํ์๋ค. GGBFS์ FA๋ OPC ์ค๋์ ๋ํด ์ผ์ ๋น์จ ์นํํ์์ผ๋ฉฐ, ์์ธํ ์นํ์จ์ Table
3์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Table 3
|
OPC
|
GGBFS
|
FA
|
|
OPC
|
100
|
|
|
H8-1
|
80
|
20
|
0
|
H8-2
|
80
|
15
|
5
|
H8-3
|
80
|
10
|
10
|
H8-4
|
80
|
5
|
15
|
H8-5
|
80
|
0
|
20
|
|
H6-1
|
60
|
40
|
0
|
H6-2
|
60
|
30
|
10
|
H6-3
|
60
|
20
|
20
|
H6-4
|
60
|
10
|
30
|
H6-5
|
60
|
0
|
40
|
|
H4-1
|
40
|
60
|
0
|
H4-2
|
40
|
45
|
15
|
H4-3
|
40
|
30
|
30
|
H4-4
|
40
|
15
|
45
|
H4-5
|
40
|
0
|
60
|
์ด์ํ ์ธก์ ์ฉ ๋ชฐ๋๋ 40 ร 40 ร 160 mm3์ ์ฌ์ฉํ์๊ณ , 50 ร 50 ร 50 mm3๋ฅผ ์ ์ํ์ฌ ๊ฐ๋ ๋ฐ SEM๊ณผ XRD ์๋ฃ ์ ์์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ๊ฐ๊ฐ์ ์ฌ๋ฃ๋ฅผ ๋ฐฐํฉ ํ ๋ชฐ๋์ ํ์คํ๊ณ ์จ๋ 23ยฑ2ยฐC์ ์์กฐ์ ๋ณด๊ดํ๋ค. 24์๊ฐ
ํ ๋ชฐ๋๋ฅผ ์ ๊ฑฐํ๊ณ ์จ๋ 23ยฑ2ยฐC์ ์์กฐ์ 28์ผ๊น์ง ๋ณด๊ดํ์๋ค. 28์ผ ํ ์ํ์ฒด๋ฅผ ํด ์์ ๋ด์์ ์นจ์งํ์ฌ ํญ์จํญ์ต๊ธฐ์ 20ยฑ2ยฐC์ ์จ๋๋ก
๋ณด๊ด ํ๋ค. ์ํ์ฒด๋ฅผ ์นจ์งํ ํด์์ ๋ด์๋ 1์ฃผ๋ง๋ค ํ ๋ฒ์ฉ ๊ต์ฒด ํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ฒํ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ด์ํ ์๋(ultrasonic pulse velocity, UPV)๋ฅผ ์ธก์ ํ์๋ค. UPV๋ฅผ ์ฌ์ฉํ
๋ฐฉ๋ฒ์ ์ํ์ฒด์ ๋ด๋ถ ์ํ๋ฅผ ๊ฐ์ ์ ์ผ๋ก ํ์ธํ ์ ์๋ ๋ฐฉ๋ฒ ์ค ํ๋๋ก ๋๋ฆฌ ์ฌ์ฉ๋๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ๋ํ ์ผ๋ถ ์๊ธฐ ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ฐ๊ตฌ์์ ์๊ธฐ์น์ ๋ฅผ ์ธก์ ํ๋
๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋ ๊ณ ์๋ ๋ฐฉ๋ฒ ์ค ํ๋์ด๋ค(Zhong and Yao, 2008). UPV๋ ๊ฐ๊ฐ ์ ์ธก์ ์ฌ๋ น์์ ํด๋น ์ํ์ฒด์ ๋ํด ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, 1๊ฐ์ ์ํ์ฒด์ ๋ํด ์ข์ฐ ์ธก์ ๋จ์๋ฅผ ์๋ก ๊ต์ฐจํด๊ฐ๋ฉฐ ์ธก์ ํ์ฌ ๊ทธ ํ๊ท ๊ฐ์
์ฌ์ฉํ์๋ค. UPV์ ๊ฐ์ ์ด์ ๊ฐ์ ๊ต์ฐจ ์ธก์ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก 3๊ฐ ์ํ์ฒด ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ต์ด์ UPV๋ ์์ 28์ผ์์ ์์กฐ์์ ๊บผ๋ธ ์ํ์ฒด
ํ๋ฉด์ ๋ฌผ์ ํก์์ฒ์ผ ๋ก ๋ฆ์ ์ ๊ฑฐํ๊ณ ์ด๊ธฐ UPV ๊ฐ์ ์ธก์ (UPVINT)ํ๋ค. ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด(uncracked specimens)์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ทธ๋ ๋ก ๋ด์์ ํด์์ ๊ฐ๊ฐ์ ์จ๋๋ณ๋ก ์นจ์งํ ์ํ์ฒด ์นจ์งํ๋ค.
์๊ธฐ์น์ ์ธก์ ์ํ์ฒด๋ UPVINT ์ธก์ ํ 3์ ํจ์ํ์ ํตํด ์ํ์ฒด์ ์ค์๋ถ์ ๋จ์ผ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ๋ค. ๊ท ์ด์ ์ํ์ฒด ์ ํจ์ํ์ ํตํด ํ๊ดดํ์ค์ ๊ตฌํ๊ณ , ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํฌ ์ํ
์ฒด์ ํ๊ท ํ๊ดดํ์ค์ 90%๋ฅผ ์ฌํํ์ฌ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์์ผฐ๋ค (ลahmaran et al., 2008). ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ฐ์๋ ๊ท ์ด์ ํญ์ด 300 ฮผm ์ดํ์ธ ์ํ์ฒด๋ง์ ์ ํํ์๋ค. ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ ํ์ฒด(cracked specimens)์ ๋ฐ์๋
๊ท ์ด์ ํ์ธํ๊ณ UPV๋ฅผ ์ธก์ (UPVCRK)ํ๋ค.
์ดํ ๋ด์์ ํด์์ ์นจ์ง๋ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ ์ฒด์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด ๋ชจ๋ ์นจ์ง 30์ผ(UPV30)๊ณผ 60์ผ (UPV60)์์ ๊ฐ๊ฐ ์ด์ํ๋ฅผ ์ธก์ ํ๋ค.
3. ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ํ ์
Fig. 1์ ์ฌ๋ น 28์ผ, 63์ผ(์นจ์ง 30์ผ), 91์ผ(์นจ์ง 60์ผ)์์ ์ธก์ ํ ๊ฐ๋์ UPV์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ด์์ ํด์ ๋ชจ ๋ ์ฌ๋ น์ด ์ฆ๊ฐํจ์
๋ฐ๋ผ ๊ฐ๋์ UPV๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ ์ ํ๊ด๊ณ ๋ฅผ ๋ณด์ธ๋ค(Zhong and Yao, 2008). ์ด๋ ์นจ์ง ํ๊ฒฝ์์ ์ํ์ฒด ๋ด๋ถ์ ๋ฏธ์ํ GGBFS์ FA์ ์ํ๊ฐ ์ฒ์ฒํ ์งํ๋๋ฉด์ ๊ฐ ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๊ณ , ์ด์๋ฐ๋ผ UPV๋ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ด๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ GGBFS ์นํ์จ์ด ๊ฐ์ํ๊ณ FA ์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ๋ ๋ ์ ์ฐจ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์ธ๋ค. ์ด๋ H8 ์ํ์ฒด(H8-1 > H8-2 >
H8-3 > H8-4 > H8-5), H6 ์ํ์ฒด(H6-1 > H6-2 > H6-3 > H6-4 > H6-5) ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ H4 ์ํ์ฒด(H4-1 > H4-2
> H4-3 > H4-4 > H4-5)์์ ๋์ผํ ๊ฒฝํฅ์ผ๋ก ๋ํ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ธก์ ์ฌ ๋ น(28์ผ, 63์ผ, 91์ผ) ๋ชจ๋์์๋ ์ ์ฌํ ๊ฐ์ํ์์ ๋ณด์ธ๋ค.
์ด๋ ๋์ผํ ์นจ์งํ๊ฒฝ์์ ์๋์ ์ผ๋ก FA ๋ณด๋ค GGBFS์ ๋ ์ ์ํ๋ฐ์์ฑ์ด ๊ฐ๋ํฅ์๊ณผ ์น๋ฐํ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ง์ ํ์ฑ ๋ ๋ฌธ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ํ H4
> H6 > H8 ์์๋ก ์ฌ๋ น์ด 91์ผ๊น ์ง ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ GGBFS์ FA ํผํฉ๋ฅ ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ๋ ์ฆ๊ฐ์จ (์ง์ ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ)๊ฐ ๊ฐํ๋ฅด๊ฒ ๋ํ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ
์ด๋ GGBFS์ FA๊ฐ OPC์ ๋น๊ตํ์ฌ ์๋์ ์ผ๋ก ๋๋ฆฐ ์ํ๋ฐ์ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค.
Fig. 1
Relationship between compressive strength and UPV
๊ทธ๋ฌ๋ ํด์(SW)์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด์ ๊ฐ๋๊ฐ ๋ด์(TW)์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด๋ค ๋ณด๋ค ์ฝ 1.8~17.1% ์๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ํด ์์ ํฌํจ๋์ด ์๋
๋ค์ํ ์ ๋ฌด๊ธฐ์ง ์ฑ๋ถ๋ค์ด ์ํ์ฒด์ ํ ๋ฉด์ ์นจ์ ๋๋ ๋ด๋ถ๋ก ์นจํฌํ์ฌ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ง์ ํํ์ ๊ตฌ ์กฐ๋ฅผ ๋ณํ์์ผ ๊ฐ๋ ๊ฐ์๋ฅผ ์ ๋ฐํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์ด๋ฌ ํ ๊ฐ๋ ๊ฐ์๊ฒฝํฅ์ H8, H6, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ H4์ ๋ชจ๋ ์ํ์ฒด์์ ๋ ์ฒด์ ์ผ๋ก ์ ์ฌํ ๊ฐ์๊ฒฝํฅ์ฑ์ ๋ณด์ธ๋ค. ๋ํ H4์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฌ๋ น 28์ผ์์ ์๋์ ์ผ๋ก
H8๋ณด๋ค ๋ฎ์ ๊ฐ๋์ UPV๋ฅผ ๋ํ๋ด์ง ๋ง ์ฌ๋ น์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐํ๋ฅธ UPV ์ฆ๊ฐ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค. H4์ 91์ผ ์ํ์ฒด์ค ์ผ๋ถ ์ํ์ฒด๋ H8๋ณด๋ค
๋ ํฐ ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ ํ๋ด์ง๋ง UPV ๊ฐ์ ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋๊ณ ์๋๋ฐ, ์ด๋ ๋ฏธ ์ํ GGBFS์ FA์ ์ถฉ์งํจ๊ณผ์ ๊ธฐ์ธํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 2๋ TBC์ ๋ด์์ ํด์์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด์ ๋ํ UPV ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ด์์ ํด์์ ์นจ์งํ ๊ท ์ด์ ๋ฐ ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด์ ๊ท ์ด์
๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด ๋ชจ๋ ๊ฐ๊ฐ ์ UPV ์ธก์ ์์ ์์ ์ธก์ ํ ๊ฐ์ OPC์ UPV ๋ณด๋ค ์๊ฒ ๋ ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ OPC 100%์ธ ์ํ์ฒด๋ณด๋ค ํผํ์ฌ๋ฃ์ธ
GGBFS ์ FA๋ฅผ ์นํํ์์ ๋ ์๋์ ์ผ๋ก OPC ๋ณด๋ค ๋๋ฆฐ ์ํ๋ฐ์ ๊ณผ ๋ฏธ์ํ ์
์๋ค์ ์ํฅ์ ์ํด ์น๋ฐํ ์กฐ์ง์ ํ์ฑ์ด ์ง์ฐ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค(Berodier and Scrivener, 2015).
๋ด์์ ํด์์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด ๋ชจ๋(Fig. 2(a)~(d)), OPC์ ๋น์จ์ด 80%(H8 sereis)์์ 40%(H4 series)๋ก ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ฌ๋ น 28์ผ(UPVINT), ์นจ์ง 30์ผ(UPV30)๊ณผ 60์ผ(UPV60)์์ ์ UPV๊ฐ ๊ฐ์ํ์๋ค. ๋ํ ๋์ผํ OPC ๋น์จ์์ GGBFS-FA ์ ํผํฉ๋น์ ๋ฐ๋ฅธ UPV ํน์ฑ์, GGBFS์ ์นํ์จ์ด ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ(FA
์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ) UPV๋ ๊ฐ์ํ์๋ค. 40% OPC์ H4 series > 60% OPC์ H6 series > 80% OPC์ H8 series
์์๋ก GGBFS-FA ์นํ์จ์ ๋น์ ๋ฐ๋ฅธ UPV ๊ฐ์๊ฐ ํฌ ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ H4-1~H4-5์ UPV ๊ฐ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ๊ฐ ํ๋ฅด๊ณ , ๊ทธ๋ค์์ด
H6-1~H6-5์ UPV์ ๊ฐ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ H8-1~H8-5์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ์๋งํ๊ฒ ๋ํ๋ ๊ฒ์ ํตํด ์ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ OPC์ ํผํฉ๋ฅ ์ด
์์ ๋ฐฐํฉ์ ์๋์ ์ผ๋ก GGBFS-FA ํผํฉ๋ฅ ์ด ํฐ ๋ฐฐํฉ์ด ๋๋ฉฐ, ์ด๋ ์๋์ ์ผ๋ก OPC ๋ณด๋ค ๋๋ฆฐ ์ํ๋ฐ์์ผ๋ก ์ธํด ์ํ์ฒด์ ๊ท ์งํ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ง
์ ๋ง๋๋๋ฐ ์๊ฐ์ด ํ์ํ๊ณ , ๊ทธ๋์ ์ํ์ฒด ์กฐ์ง์ 100% OPC ๋ณด๋ค ๋ฎ์ UPV๊ฐ ์ธก์ ๋๋ค. ๋ํ Berodier and Scrivenet (2015)์ ์ฐ๊ตฌ์์ FA๋ณด๋ค GGBFS๊ฐ ์ํ์ฒด ๋ด๋ถ์ ์ด ๊ณต๊ทน ๋ฅ ์ ๊ฐ์์ํค๋๋ฐ ๋ ํจ๊ณผ์ ์ด๋ผ๊ณ ํ์๋ค. ์ด๋ GGBFS๊ฐ FA๋ณด๋ค ๋ฐ์์ฑ์ด ๋ ์ข์์
์ํ์ฒด ๋ด๋ถ์ ๋ฏธ์ธ ๊ณต๊ทน์ ๋น ๋ฅด ๊ฒ ์ฑ์ฐ๋ ํจ๊ณผ ๋๋ฌธ์ด๋ผ๊ณ ์ธ๊ธํ๊ณ ์๋ค.
์ํ์ฒด ๋ด๋ถ์ ๊ณต๊ทน์ด ๋ง์์๋ก UPV๋ ๊ฐ์ํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ FA๋ณด๋ค GGBFS๊ฐ ๋ง์ด ํผํฉ๋ ๋ฐฐํฉ์ผ์๋ก ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ UPV๊ฐ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ลahmaran et al.(2008)์ OPC-FA ์ํ์ฒด ์์ FA๋ฅผ 0%, 35% ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ 55%๋ก ์นํํ ๋๋์นํ ํ๋ผ์ด ์ ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ(HVFA-SCC)์์ ๋ด์์ ์นจ์งํ ์๊ธฐ์น์
์ ํ์ฒด์ UPV๋ FA ์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ธ๊ธํ์๋ค.
ํนํ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด์ ๋ํ UPV ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ์์ (Fig. 2(b), (d)), ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ํ UPV ๊ฐ(UPVCRK)์ OPC ๋ณด๋ค ๊ฐ์์ ๋๊ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ๊ท ์ด๋ฉด์ ๋ถํฌ์ ์๋ ๋ฏธ์ํ GGBFS์ FA๋ก ์ธํด UPV๊ฐ ๊ฐ์ํ ๊ฒ ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ Fig. 2์ UPV๋ ๋จ์ํ ์ธก์ ๊ฐ์ ๋ํ ๋ธ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋์ ์ธ ๋น๊ต์ ์ด๋ ค์์ด ์์ด์ ๋ณด๋ค ๋ช
ํํ UPV ๊ฐ์ ๋น๊ต๋ฅผ ์ํด UPV ์ฆ๊ฐ์จ์ ํตํด ๋น๊ต ๋ถ์์
ํ์๋ค.
Fig. 3์ UPV ์ธก์ ์์ ๊ฐ ์๋์ ์ธ UPV ์ฆ๊ฐ์จ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด์ ๋ํด ฮUPVINT-30 ์(์ 1)) ์ด๊ธฐ UPV ์ธก์ ๊ฐ (UPVINT)์ ๋ํ ์นจ์ง 30์ผ์์ ์ ์ธก์ ๊ฐ(UPV30)๊ณผ์ ์๋์ ์ฆ๊ฐ์จ์ด๋ฉฐ, ฮUPV30-60์(์ (2)) ์นจ์ง 30์ผ์์์ UPV ์ธก์ ๊ฐ(UPV30)์ ๋ํ ์นจ์ง 60์ผ ์ธก์ ๊ฐ(UPV60)์ ์๋์ ๋น์จ์ด๋ค. ๋ํ ์ (3)์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ ์์ํจ ์ํ์ฒด์ ๊ท ์ด๋ฐ์์ ์ธก์ ํ UPV์ ๋ํ ์นจ์ง 30์ผ์ ์์ UPV ๊ฐ์ ์๋์ ์ฆ๊ฐ์จ(ฮUPVCRK-30)์ด๊ณ ์นจ์ง 30์ผ ์์์ UPV ์ธก์ ๊ฐ(UPV30)์ ๋ํ ์นจ์ง 60์ผ ์ธก์ ๊ฐ(UPV60) ์ ์๋์ ๋น์จ์ ์ (1)์ด๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ์นจ์ง 30์ผ ๋์ ์ฆ๊ฐ ํ UPV์ ์นจ์ง 30์ผ์์ 60์ผ๊น์ง์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค.
Fig. 3
The rate of increase in UPV
๋ํ ์ (1)~(3)์ ์ํด ์นจ์ง ํ 30์ผ๊ณผ 30์ผ๋ถํฐ 60์ผ๊น์ง ์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์ ์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด์ ๋จ์ ์ฌ๋ น ์ฆ๊ฐ์
๋ฐ๋ฅธ UPV๊ฐ์ ์๋ ์ ์ฆ๊ฐ์จ์ ๊ณ์ฐํ์ฌ ๋น๊ตํ์๋ค. ๊ฐ๊ฐ์ ๊ณ์ฐ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ทธ ๋ํ๋ก ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด Fig. 3์ด๋ค.
๋ด์์ ํด์์ ์นจ์งํ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด(Fig. 3(a), (c))์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด(Fig. 3(b), (d))์ ์๋์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ์ ๋ํ๋ด์๋ค. 100% OPC์ ๋ชจ๋ TBC ๋ฐฐํฉ์ ์ ์นจ์ง ํ 30์ผ๊น์ง์ UPV์ฆ๊ฐ์จ(ฮUPVINT-30, ฮUPVCRK-30) ์ด 30์ผ๋ถํฐ 60์ผ๊น์ง์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ(ฮUPV30-60)๋ณด๋ค ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์นจ์ง ํ ์ด๊ธฐ 30์ผ๊น์ง ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์ ์ ์ํ์ฒด๋ ์ฌ๋ น์ ์ํ UPV ์ฆ๊ฐ ํจ๊ณผ๊ฐ, ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด์
๊ฒฝ์ฐ๋ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ์ ์ํ UPV ์ฆ๊ฐ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ํ ๋ฐํ๊ฒ ์ผ์ด๋๊ณ ์๋ค๋ ๊ฒ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ ํ์ฒด์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ์ Huand et
al.(2013)๊ณผ In et al.(2013)์ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ ์นจ์ง ์ด๊ธฐ ๋๋ ์นจ์ง ํ 30์ผ ์ ํ๋ก ๊ฐ์ฅ ํ๋ฐํ ์ผ์ด๋๋ค๋ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ ์ฌํ๋ค.
๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ ฮUPVCRK-30์ด ๊ท ์ด์ ๋ฐ ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด์ ๊ฐ ฮUPVINT-30๋ณด๋ค ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด(Fig. 3(a), (c))์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์ ์ํจ ์ํ์ฒด(Fig. 3(b), (d)) ๋ชจ๋ ๋ด์์ ํด์ ์นจ์ง ๊ฒฐ๊ณผ์์, ๋์ผํ OPC ํผํฉ๋ฅ ์์ GGBFS-FA ํผํฉ๋ฅ ์ ๋ฐ๋ฅธ UPV ๊ฐ ์ ํน์ฑ์ GGBFS ์นํ์จ์ด ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ
ฮUPVINT-30์ ฮUPVCRK-30๊ฐ ๊ฐ์ํ๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ ์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ(Fig. 3(b), (d)) ๋์ผํ OPC ํผํฉ๋ฅ ์ ๊ฐ์ง๋ ์ํ ์ฒด์์ GGBFS ์นํ์จ์ด ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ฮUPVCRK-30๊ฐ ๊ฐ ์ํ๋ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๊ฐ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด(Fig. 3(a), (c))์ ๋น๊ตํ์ฌ ์๋์ ์ผ๋ก ์๋งํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ๊ท ์ด๋ฉด ์ ๋
ธ์ถ๋ GGBFS์ FA๊ฐ OPC๋ณด๋ค ๋๋ฆฐ ์ํ๋ฐ์์ผ๋ก ์ธํด ๊ธ๊ฒฉํ UPV์ ๋ณํ๋ณด๋ค
์๋์ ์ผ๋ก ์๋งํ ๋ณํ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๋ด์์ ํด์์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด ๋ชจ๋ ฮUPV30-60๋ OPC์ ํผํฉ๋ฅ ์ด ๋ฎ์์ง์๋ก GGBFS-FA์ ํผํฉ๋ฅ ์ ๋ฐ๋ผ ์๋งํ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์๋ค. Fig. 3(a)์์ H8-1์์ H8-5๊น์ง GGBFS์ ์นํ์จ์ด ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์๋งํ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๋ก ฮUPV30-60๊ฐ ์ฆ๊ฐ ํ๊ณ ์๋ค. H6 series์ H4 series๋ ์ด์ ์ ์ฌํ๊ฒ GGBFS์ ์นํ์จ์ด ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ฮUPV30-60๊ฐ ์๋งํ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์ ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ํด์์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด๋ค์(Fig. 3(c)) H8๊ณผ H6์ ๋ด์์ ์ ์ฌํ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋์ง๋ง, H4๋ GGBFS ์นํ์จ์ด ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์๋งํ๊ฒ ๊ฐ์ํ๊ณ ์์๋ค. ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ
์ํ์ฒด์ ๋ํ ฮUPV30-60๋ ๋น์ทํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์ธ๋ค (Fig. 3(b), (d)). ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด๋ ์ฐธ์์ ํด์์ ์นจ ์งํ ๊ฒฝ์ฐ ๋ชจ๋ H4 series > H6 series > H8 series ์์๋ก ฮUPV30-60๊ฐ ๊ฐ์ํ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ ๊ฒฐํฉ์ฌ๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๊ณ ์๋ ์ฌ๋ฃ ์ค GGBFS-FA์ ํผํฉ๋ฅ ์ด ๋์์๋ก(OPC ํผํฉ๋ฅ ์ด ๋ฎ ์์๋ก) ๋ฏธ์ํ ์
์์ ์ฌ์ํ ๋ฑ์
ํตํด ์ ์ฐจ UPV๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ๋๋ฐ ๊ธฐ์ฌํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ํด์์ ์นจ์งํ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด์์ H4๋
ฮUPV30-60์ด ์๋งํ๊ฒ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ๋ํ ์์ธ์ ์ ์ง๊น์ง ๋ช
ํํ์ง ์๋ค. ๋ค๋ฅธ ๋ฐฐํฉ์ ๋นํด ์๋์ ์ผ๋ก OPC๋ณด ๋ค ์๋นํ ๋์ GGBFS-FA ๋ฐฐํฉ๋ฅ (60%)์
์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ธฐ ์ํด GGBFS ๋๋ FA๊ฐ ์ถฉ๋ถํ ์ํ๋ ์ ์๋ ํ ๊ฒฝ์ ์กฐ์ฑํ๋๋ฐ ๊ธด ์๊ฐ์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ
๋ณผ ๋ ๋ด์์ ๋ฌ๋ฆฌ ํด์์์๋ ๋ค๋ฅธ ํผํ์ฌ๋ฃ์ ๋น ๊ตํ์ฌ ์๋์ ์ผ๋ก FA์ ์นํ์จ์ด ์ฆ๊ฐํ ๋ UPV ์ฆ๊ฐ์จ์ ๋ฎ์์ง๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฝํฅ์
ํนํ ์นจ์ง 30์ผ์ ์ ์ธก์ ํ UPV ์ฆ๊ฐ์จ(ฮUPVINT-30, ฮUPVCRK-30)์์ ํ ์ฐํ ๋ํ๋๋ค. ์ด๋ GGBFS์ FA๋ฅผ ๋น๊ตํ ๋ ์๋์ ์ผ๋ก GGBFS ๋ณด๋ค ๋๋ฆฐ ์ํ๋ฐ์์ฑ์ ๊ฐ์ง FA์ ์ํฅ์ผ๋ก ์๊ฐํ ์ ์๋ค.
Fig. 3์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋น๊ตํ์ฌ ๋ณผ ๋ GGBFS-FA ํผํฉ๋ฅ ์ ๋ฐ๋ผ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์ผ์ ์นจ์ง์๊ธฐ์ ๋ฐฐํฉ์์ ํฅ์๋๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์์๋ค.
์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ ๊ฒํ ๋ฅผ ์ํด GGBFS์ FA๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ ํ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ ์ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ ๋ฌ๋ค(Liu and Zuo, 2011). ํนํ GGBFS๊ฐ FA์ ๋น๊ตํ์ฌ ์๋ ์ ์ผ๋ก ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ฆ๊ฐ์ํค๋๋ฐ ๊ธ์ ์ ์ธ ์ญํ ์ ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. GGBFS์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ
ํฅ์์ Tittelboom et al.(2012)์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์์๋ ํ์ธํ ์ ์๋๋ฐ, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ๋ Fig. 3์์ ๋ํ๋๋ฏ GGBFS๋ฅผ ํผํฉํ ์ํ์ฒด์ UPV ์ฆ๊ฐ ์จ์ด 100% OPC ๋ณด๋ค ํฅ์๋ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค.
Fig. 4๋ UPV ์ธก์ ์ ํตํด ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ ์ํ์ฒด์ ์๊ธฐ์น ์ ํจ๊ณผ์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด์ ์ฌ๋ น์ ์ํฅ์ ๋์ผ ๋ฐฐํฉ์ ์ํ์ฒด์ ๋ํด ๊ณ์ฐํ์๋ค.
์ด๋ฅผ ํตํด ์ฌ๋ นํจ๊ณผ ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ํ์๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด(uncracked specimens)์
UPV๋ ๋ด๋ถ ๊ณต๊ทน์ด๋ ๋ฐ๋(density)๋ฑ์ ์ํฅ์ ๋ฐ๊ณ . ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด(cracked specimens)์ UPV๋ ๊ท ์ด์ ์ํฅ ๊น์ง
์ถ๊ฐ์ ์ผ๋ก ๊ณ ๋ คํด์ผ ํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋์ผ ๋ฐฐํฉ์ ์ํ์ฒด ์๋ํด ๋์ผํ ์ฌ๋ น์์ ์ธก์ ํ UPV์ ์ฐจ์ด๋ฅผ ํตํด ๋จ์ํ ์ฌ๋ น์ ์ํ UPV ๋ณํ์ ์๊ธฐ์น์ ์
์ํ ๋ณํ๋ฅผ ๊ณ์ฐํ์ฌ ์ฌ๋ น ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ฒํ ํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐํ์๋ค.
Fig. 4
The effect of self-healing and age
์ (4)๋ ๋์ผํ ๋ฐฐํฉ์ ์ํ์ฒด์ ๋ํด ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ ํ์ฒด์ ์นจ์ง 30์ผ๊น์ง์ UPV ์ฆ๊ฐ๋(cracked ฮUPVCRK-30) ์์ ์นจ์ง 30์ผ์์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด์ UPV ์ฆ๊ฐ๋(uncracked ฮUPVINT-30)์ ์ฐจ์ด๋ค. ์ (5)๋ ์นจ์ง 30 ์ผ์์ 60์ผ๊น์ง์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ (cracked ฮUPV30-60)๊ณผ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ(uncracked ฮUPV30-60)์ ์ฐจ์ด๋ค. ฮUPV30 ๊ณผ UPV60์ ์์ฒจ์ TE๋ ๋ด์์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด๋ฅผ ์๋ฏธํ๊ณ , SE๋ ํด์์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด์ ๋ํ UPV ๊ณ์ฐ ๊ฐ์ ์๋ฏธํ๋ค (Fig. 4 ์ฐธ์กฐ).
์ (4)์ ์ (5)์ ๊ณ์ฐ๊ฒฐ๊ณผ์์ ์์(-)์ ์๋ฏธ๋ UPV ์ฆ๊ฐ ์ ์ํฅ์ ์ค ์ฃผ์ ์์ธ์ ์๊ธฐ์น์ ์ ์ํ ํจ๊ณผ๋ณด๋ค ์๋์ ์ผ๋ก ์ฌ๋ น์ ์ํ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ ํฐ ์ํฅ์
๋ฏธ์ณค๋ค๋ ์๋ฏธ์ด๋ค.
Fig. 4๋ฅผ ๋ณด๋ฉด, ๋ด์์ ํด์์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด ๋ชจ๋ ์นจ์ง 30 ์ผ์ ์ธก์ ํ UPV ๊ฐ์ ๋ณํ๋ 0์ด์์ ๊ฐ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด ๋ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด๋ฅผ
๋ด์์ ํด์์ ์นจ์งํ ๊ฒฝ์ฐ ์นจ ์ง 30์ผ๊น์ง๋ ์ฌ๋ น์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ UPV ์ฆ๊ฐ๋ณด๋ค ์๊ธฐ์น์ ์ ์ํ UPV ์ฆ๊ฐ๊ฐ ๋์ฑ ํฌ๊ฒ ์์ฉํ๋ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๋ค
(Huand et al., 2013; In et al., 2013). ๊ทธ๋ฌ๋ ์นจ์ง 30์ผ๋ถํฐ 60 ์ผ๊น์ง๋ ์์ ๋๋ 0์ ๊ทผ์ฌํ ๊ฐ(โค1.0)์ ๋ํ๋ด๊ณ ์์ด ์ ๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์ฌ๋ นํจ๊ณผ์ ๋น๊ตํ์ฌ ๊ธ๊ฒฉํ ๊ฐ์ํ๊ฑฐ๋,
์ ๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ์ ์ฌ๋ นํจ๊ณผ๊ฐ ๋ชจ๋ ๋ฏธ๋ฏธํ์ฌ ๊ทผ์ํ ์ฐจ์ด๋ก UPV ๊ฐ์ ์ฆ๊ฐ์ ์ํฅ์ ์ค๋ค๋ ์๋ฏธ์ด๋ค. ๋ํ OPC๊ฐ 80%(H8 series)์์ 40%(H4
series)๋ก ๊ฐ์ํ ์๋ก ๋ด์์ ํด์์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด ๋ชจ๋
ฮ
U
P
V
30
T
E
์
ฮ
U
P
V
30
S
E
๊ฐ ์ ์ฐจ ๊ฐ์ํ์ฌ
ฮ
U
P
V
60
T
E
์
ฮ
U
P
V
60
S
E
์ ์ ์ฐจ ๊ฐ๊น์์ง๊ณ ์๋ค. ์ด๋ OPC์ ํผํฉ๋ฅ ์ด ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์๋์ ์ผ๋ก GGBFS-FA์ ํผํฉ๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ๊ณ ๊ทธ์ ๋ฐ๋ผ ์ํ๋ฐ์์ ์ง์ฐ๊ณผ ๋ฏธ์ํ
์
์์ ์ฆ๊ฐ ๋๋ฌธ์ ์ฌ ๋ น์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ UPV ์ฆ๊ฐํจ๊ณผ๊ฐ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ ๋ณด๋ค ์ปค์ก ๊ฑฐ๋ ์ฌ๋ น๊ณผ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ ๋ชจ๋ ์ถฉ๋ถํ ๋ํ๋์ง ์์๊ธฐ ๋ ๋ฌธ์ผ๋ก
์๊ฐ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ GGBFS-FA์ ํผํฉ๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๋ฐฐํฉ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ์ ์ฌ๋ น์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ UPV ํฅ์์ ํจ๊ป ์ํฅ์ ๋ฏธ์น์ง๋ง, ์๊ธฐ์น์
ํจ๊ณผ๊ฐ ์ฌ๋ นํจ๊ณผ๋ณด ๋ค ์ปค์ง๋ ๊ฒ์ ํ์ฐํ ๊ด์ฐฐํ ๋ ๊น์ง๋ ์นจ์ง 60์ผ ์ด์์ ์ฅ ๊ธฐ๊ฐ์ ์นจ์ง๊ฐ ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 4์์ ๋ณด๋ฉด, OPC๋ฅผ ๋น๋กฏํ ๋๋ถ๋ถ์ ์ํ์ฒด์์ ๋ด์ ๋ณด๋ค ํด์์ ์นจ์งํ ์ํ์ฒด์ ์นจ์ง 30์ผ์์์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ ๊ฐ ๋ด์๋ณด๋ค ๋๊ฒ ๋ํ๋๊ณ ์๋ค.
์ด๋ ํด์์ ํฌํจ๋ ์ฌ๋ฌ ๋ฌด ๊ธฐ๋ฌผ์ง ์ค ์ผ๋ถ๊ฐ ๊ท ์ด์ ์๊ธฐ์น์ ๋๋ ๊ท ์ด๋ฉด ์ฌ์ด์ ๊ณต๊ฐ ์ ์ค์ด๋๋ฐ ์ผ๋ถ ๊ธฐ์ฌํ๋ ๊ธ์ ์ ์ธ ์ญํ ์ ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ๋ก ์๊ฐํ
์ ์๋ค. Palin et al.(2015)์ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํด์์ ์นจ์ง ํ ์ํ์ฒด์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ด์๋ณด๋ค ๋น ๋ฅด๋ฉฐ, ์ด์ ๋ ํด์ ์ ํฌํจ๋ ๋ค์ํ ์ด์จ๋ค์ ํจ๊ณผ ๋๋ฌธ์ด๋ผ๊ณ ํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ด์์ ํด์์ ์นจ์ง๋ TBC์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ UPV๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ธก์ ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก์จ, ํด์์ ํฌํจ๋ ๋ค์ํ ์ด์จ๋ค์ด ์๊ธฐ์น์ ์ ์ด๋ค ํจ๊ณผ์
์์ฉ์ ํ๋์ง, ๊ทธ ๋ฉ์ปค๋ ์ฆ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ํ์์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค.
Fig. 5๋ ์ํ์ฒด๋ค์ SEM ์ด๋ฏธ์ง์ด๋ค. H8, H6 ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ H4 ๋ชจ๋ GGBFS์ FA ํผํฉ๋ฅ ์ ๊ด๊ณ์์ด ๊ท ์ด๋ถ์์ ๊ด์ฐฐ๋๋ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ง์ ๊ฑฐ์ ์ ์ฌํ์๋ค.
๋์ฒด์ ์ผ๋ก ๋ฏธ์ํ ์
์๋ค์ ์ํ ์ฌ์ํ(re-hydration)์ ์ํ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ง์ ํ๋์ธ ettringite ๋๋ CSH ๋ฑ์ผ๋ก ์ถ์ ๋๋ ๋ฌผ์ง์
๊ด์ฐฐ ํ ์ ์์๋ค. ๋ํ Fig. 5(e)์์์ฒ๋ผ CaCO3์ ๊ฐ์ ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ์ง๋ ๊ด์ฐฐํ ์ ์์๋ค. ๊ท ์ด๋ฉด์์ ๊ด์ฐฐ๋๋ ์์ฑ๋ฌผ์ง์ ๊ธฐ์กด์ ์ ํ ์๊ธฐ ์น์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ค๊ณผ ์ ์ฌํ์๋ค(Sahmaran et al., 2013). ํด์ (SW)์์๋ Na์ Mg๊ฐ ๋ด์(TW)๋ณด๋ค ๋ค์ ํฌ๊ฒ ๊ฒ์ถ๋๊ณ ์์ด ์ผ๋ถ ํด์์ ์ฑ๋ถ์ด ๊ท ์ด ํ๋ฉด์์ ์๊ธฐ์น์ ์ ์ผ๋ถ ์ ํฅ์ ๋ฏธ์น๋
๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
OPC, GGBFS ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ FA๋ฅผ ํผํฉํ ์ผ์ฑ๋ถ๊ณ ์๋ฉํธ(TBC) ์ ๋ด์(tap-water)์ ํด์(sea-water)์ ๋
ธ์ถ๋ ํ๊ฒฝ์์ UPV
์ธก์ ์ ํตํ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ์ ์ฌ๋ นํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ์ป์๋ค.
-
1) OPC-GGBFS-FA์ ์ผ์ฑ๋ถ๊ณ ์ํ์ฒด์์ OPC์ ํผํฉ๋ฅ ์ด ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ(GGBFS-FA ํผํฉ๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ) UPV ์ฆ๊ฐ์จ(ฮUPV)์ด ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์์๋ค. ์ด๋ GGBFS-FA ๋ฑ์ ํผํ์ฌ๋ฃ๊ฐ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ํฅ์์ํค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ ํ๋ฌ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ GGBFS๊ฐ ๋ง์ ๋ฐฐํฉ์ ์ํ์ฒด๊ฐ
FA๊ฐ ๋ง ์ ๋ฐฐํฉ๋ณด๋ค ์๋์ ์ผ๋ก UPV ์ฆ๊ฐ์จ์ด ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ ์๊ธฐ ์น์ ์๋ GGBFS์ ํผํฉ๋ฅ ์ ์ ์ ์์ค๊น์ง ์ฆ๊ฐ์ํค๋ ๊ฒ์ด ํจ๊ณผ์ ์ผ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
-
2) ๋ด์์ ํด์ ๋ชจ๋ ์นจ์ง 30์ผ๊น์ง์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ์ด ์นจ์ง 30 ์ผ์์ 60์ผ๊น์ง์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ๋ณด๋ค ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ๊ท ์ด ๋ฐ์ ํ ์ฝ 30์ผ๊น์ง
๊ท ์ด์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ํฌ ๊ณ ์ดํ์๋ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๊ฐ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๊ท ์ด ๋ฐ์ ์ด๊ธฐ์ ์ ์ ํ ํ๊ฒฝ์ ์ ๊ณตํ์ฌ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋์ผ ์ ์๋๋ก
ํด์ผ ํ ๊ฒ์ด๋ค.
-
3) ์นจ์ง 30์ผ๊ณผ ์นจ์ง 30์ผ์์ 60์ผ๊น์ง์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ์ ๋ด ์๋ณด๋ค ์๋์ ์ผ๋ก ํด์์์ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ํด์์ ํฌํจ๋ ๋ค์ํ ์ด์จ๋ค์ด ๊ท ์ด๋ฉด์
์๊ธฐ์น์ ์ ๊ธ์ ์ ์ธ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
-
4) ๋ด์์ ํด์์ ์นจ์งํ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํค์ง ์์ ์ํ์ฒด์ ๊ท ์ด์ ๋ฐ์์ํจ ์ํ์ฒด๊ฐ์ UPV ์ฆ๊ฐ์จ ์ฐจ์ด๋ฅผ ํตํด ์ฌ ๋ นํจ๊ณผ๋ฅผ ์ ์ธํ ์์ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ
๋ถ์ํ์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ ๊ณผ ์นจ์ง 30์ผ๊น์ง๋ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์ฌ๋ น ํจ๊ณผ๋ณด๋ค UPV ์ฆ๊ฐ์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๊ณ , 30์ผ ์ดํ์๋ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ์ ์ฌ๋ น ํจ๊ณผ๊ฐ
๋ชจ๋ ๊ฐ์ ๋๋ ์ฌ๋ น ํจ๊ณผ๊ฐ ์๊ธฐ์น์ ๋ณด๋ค ๋ค ์ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค.
UPV ์ธก์ ์ ํตํด ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ธก์ ํ ์ ์์์ผ๋ฉฐ, ๋ด ์์ ํด์ ๋ชจ๋ ์นจ์ง ํ 30์ผ๊น์ง ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๊ฐ ์ฌ๋ นํจ๊ณผ ๋ณด๋ค ํฌ๊ณ , ๋ด์๋ณด๋ค๋ ํด์๊ฐ
๊ท ์ด๋ฉด์ ์๊ธฐ์น์ ์ ๊ธ์ ์ ์ธ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค.