์ ์ ์
(Yoseok Jeong)
1
์ด์ผ๊ทผ
(Ilkeun Lee)
2
์ด์ฌํ
(Jaeha Lee)
3
๊น์ฐ์
(WooSeok Kim)
4*
ยฉ The Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection. All rights reserved.
ํค์๋
์ถฉ๋ํ์ค๋ชจ๋ธ, ์ถฉ๊ฒฉ๋, ์ค์น์์น, ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋
Key words
Impact loading model, Impact severity, Locations, Median Barrier
1. ์ ๋ก
์ฐจ๋์ ์ฑ๋ฅ ํฅ์๊ณผ ๋ณด๊ธ๋์ ์ฆ๊ฐ๋ก ๊ณ ์๋๋ก ์ฃผํ์๋์ ํตํ๋์ด ๋์์ง๋ ์ถ์ธ์ด๋ฉฐ, ๊ณผ์ ๋ฐ ๊ณผ์ ์ฐจ๋์ ์ฆ๊ฐ์ ์กธ ์์ด์ ๋ฑ์ ์ด์ ๋ก ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ๊ฐ
๋น๋ฒํ๊ฒ ๋ฐ์ํ๊ณ ์๋ค. ํน ํ ์ฐจ๋์ ๋ํํ์ ๊ณ ์๋๋ก ์ค์ฐจ๋ ํตํ๋ ์ฆ๊ฐ๋ ์ค์ฐจ๋ ๊ด๋ จ ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ์ฆ๊ฐ(Fig. 1)์ ์์ธ์ด ๋๊ณ ์๋ค. ์ฃผํ์๋ ์ฆ ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ค์ฐจ๋์ ์ํ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋ ์ฌ๊ณ ์ ํ์ฌ ์ค์ ๋ถ๋ฆฌ๋์ ๋ฐฉํธ ์ฑ๋ฅ์ ์ด๊ณผํ๋ ์ฌ๊ณ ๊ฐ ์ฐ 4.3๊ฑด
์ ๋ ๋ฐ์ํ ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค(KEC, 2016a). ๋ฐ๋ผ์ ๊ตญ๋ด ๊ณ ์๋๋ก์ ์ ์ ์ฑ ํฅ์์ ์ํด ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ฑ๋ฅ ๊ฐ์ ์ ์๊ตฌ๊ฐ ๋์์ง๊ณ ์๋ค. ์ต๊ทผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์
ํ์ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํํธ ๋น์ฐ์ ์ํ 2์ฐจ ์ฌ๊ณ ๋ก ์ฌ ๋ง์ฌ๊ณ ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๋ฑ ํ์ฌ ๋๋กํ๊ฒฝ์ ์ ํฉํ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์ ๋ถ๋ฆฌ๋์ ๊ฐ๋ฐ ํ์์ฑ์ด ๋์ฑ
๋๋๋๊ณ ์๋ค.
Fig. 1
Increase in number of heavy vehicle (HV) accidents in expressway (KoROAD, 2018)
๋๋ก์์ ์์ค์ค์น ๋ฐ ๊ด๋ฆฌ์ง์นจ(MOLIT, 2014)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ๋ฐฉํธ์ธํ๋ฆฌ๋ก์์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ค์น์ฅ์๋ ๊ตํต๋์ด ๋ง๊ณ ์ฃผ ํ ์๋๊ฐ ๋์ ๊ตฌ๊ฐ์ ์ค์นํ๋ฉฐ, ๋๋ก ๋ฐ ๊ตํต ๊ธฐ์ ์์ ํ๋จ ๊ณผ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋
์ฌ๊ณ ํต๊ณ์๋ฃ๋ฅผ ํ ๋๋ก ๋ถ๋ฆฌ๋๊ฐ ์๋ ๋๋ก ์ค 4์ฐจ๋ก ์ด์์ธ ๊ณ ์๊ตญ๋ ๋ฐ ์๋์ฐจ ์ ์ฉ๋๋ก ๊ตฌ๊ฐ ๋ฑ ์ ์ค์นํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ํ์ฌ ๊ณ ์๋๋ก์ ์ค๊ณ์๋
100 km/h ๋ ๋ 110 km/h์ ์ํ๊ตฌ๊ฐ์๋ SB5(์ถฉ๊ฒฉ๋: 230 kJ) ๋๋ SB5-B(์ถฉ๊ฒฉ๋: 270 kJ)๋ฅผ ๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก ์ ์ฉํ ์
์์ผ๋ฉฐ, 2015 ๋
๋ถํฐ ์ ์ค๋๋ ๊ณ ์๋๋ก์๋ SB5-B๋ฑ๊ธ์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋๋ฅผ ์ค์นํ๊ณ ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ค์ ๊ณ ์๋๋ก์์๋ ์ฐจ๋ ๋ฐ ๋๋ก์ ์ฌ๊ฑด ๋ฐ ์ํฉ
๋ณํ๋ก ์ธํด ํ์ฌ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ๋ฐฉํธ์ฑ๋ฅ์ ์ด ๊ณผํ๋ ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ๊ฐ ๋ฐ์ํ๊ณ ์์ด ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ๊ฐ๋ฐ ์ด ํ์ํ ์ค์ ์ด๋ค. ํ์ง๋ง SB5-B ์ด์์
๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ ๋ ์ค์น์ ๊ดํ ๊ธฐ์ค์ ํ์ฌ ์์ผ๋ฉฐ, ์ฌ์ฉ๊ฐ๋ฅํ ํ์ค๋จ๋ฉด ๋ ํ ์๋ ์ค์ ์ด๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ณ ์๋๋ก์ ์์ ์ฑ์ ๋์ด๊ธฐ ์ํด ๊ธฐ์กด์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ๋ถ์์ ํตํ์ฌ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ค์๋ถ ๋ฆฌ๋ ๊ฐ๋ฐ์ ์ํ ์ฑ๋ฅ๊ฐ์ ์์ค์ ๊ฒฐ์ ํ๊ณ
๊ทธ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ถฉ๋ ํ์ค ๋ชจ๋ธ์ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ ์ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ณ ์๋๋ก ์ด์ ์์ ์ด ์ ํํ ๋ฐ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ ์ฐ๊ด ๋ถ์์ ํตํด ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ค์น ๊ตฌ๊ฐ ๋ํ
์ ์ ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
2. ๊ตญ๋ด ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ๋ถ์
2.1 ์ฌ๊ณ ์์ธ ๋ถ์
2009๋
๋ถํฐ 2015๋
5์ ์ฌ์ด์ ๋ณด๊ณ ๋ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ํ์ ๊ด ๋ จ์ฌ๊ณ 290๊ฑด์ ํต๊ณ ๋ถ์ ํ์๋ค (Table 1). ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋ ์ฌ๊ณ ์์ ์ถฉ๊ฒฉ๋ ๊ณ์ฐ ์ ๊ณ ๋ ค๋๋ ์์๋ ์ถฉ๋ ์ฐจ๋ ์๋, ์ถฉ ๋ ์ ์ฐจ๋ ๊ฐ๋, ์ถฉ๋ ์ฐจ๋ ์ค๋์ด๋ค. ๊ทธ์ค ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์์
๋ฐ 2์ฐจ ํผํด์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์ค์ฐจ๋์ ๊ตํต๋๊ณผ ์ค์๋ถ ๋ฆฌ๋ ์ฌ๊ณ ๊ฑด์์ ์๊ด๊ด๊ณ์ ๋ํด์ ์กฐ์ฌํ์๋ค. ์ค์ฐจ๋ ๊ต ํต๋๊ณผ ์ฌ๊ณ ๊ฑด์์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ํ์
ํ๊ธฐ
์ํด์ ๊ฐ ๊ณ ์๋๋ก ๋
ธ์ ๋ณ ํตํ๋, ์ค์ฐจ๋ ๊ตํต๋, ์ฐ์ฅ, ์ฌ๊ณ ๊ฑด์๋ฅผ ๋ค์ ํ์ ๊ฐ์ด ๋น๊ตํ์๋ค. Table 1 ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ๊ฐ ๋
ธ์ ๋ณ km๋น ์ค์ฐจ๋ ๊ตํต๋(Traffic Vol. of HV)์ด ๋ง์ ๋
ธ์ ์ ์ค์์ง์ >์ธ์ฐ์ > ๊ฒฝ์ธ์ >์ค์ฐํ์ฑ์ >๋จํด์ 2์ง์ >์๋๊ถ์ 2์ํ์ >์ 2๊ฒฝ
์ธ์ ์์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ค์ ๋ค๋ฅธ ๋
ธ์ ์ km๋น ์ค์ฐจ๋ ๊ตํต ๋์ด 900๋ ์ด์์ผ๋ก ์๋นํ ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ค ๋
ธ์ ์ ํ๊ท ์ ๋ค๋ฅธ ๋
ธ์ ์ ํ๊ท ์ ๋นํด
6.8๋ฐฐ ๋์ km๋น ์ค์ฐจ๋ ๊ตํต๋์ ๋ํ๋ด์๋ค. ํ์ง๋ง ์ด ๊ฐ์ ์ค์ ์ฌ๊ณ ๊ฑด์๊ฐ ๋์ ๊ฒฝ๋ถ์ >์ ๋์ >์ค๋ถ, ํต์๋์ ์ >์ํด์์ ๊ณผ๋ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์ด
์ฌ๊ณ ๊ฐ ์ ์ฒด๊ตฌ๊ฐ์ด ์๋ ์ผ๋ถ ํธ์ค๋ ์ง์ญ์์ ์ฃผ๋ก ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ํ์คํ๋ ์ฌ๊ณ ๊ฑด์(Normalized No. of Accidents)
๋น๊ต(10๋ง ๊ตํต๋๋น, 1๋ง ์ค์ฐจ๋๋น, 100 km ๋น, ์ฐ ๊ฐ์ฌ๊ณ ๊ฑด์)์์๋ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋ ์ฌ๊ณ ๊ฐ ์ผ์ด ๋ ๋
ธ์ ์ ๊ฒฝ์ธ์ >์์ธ์ธ๊ณฝ์ >๊ฒฝ๋ถ์ ์
์์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ฌ๊ณ ๋ ์ค์ฐจ๋ ๊ตํต๋๊ณผ ๊ฐ์ฅ ๋์ ์๊ด ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์์ผ๋ฏ๋ก ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์ ์ฉ ๊ตฌ๊ฐ์ ์ค์ฐจ๋ ๊ตํต๋์
๋ํ ๊ณ ๋ ค๊ฐ ์์ด์ผ ํ ๊ฒ์ด๋ค.
Table 1
Normalized number of accidents involved with damage to concrete median barriers, 2009.01~2015.05
(KEC, 2016a)
์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ํ์ ๊ด๋ จ ์ฌ๊ณ ์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ์์ธ์ Fig. 2(a)์ ๊ฐ์ด ์ด์ ์๊ณผ์ค, ๊ณผ์, ์กธ์์ด์ ์์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด์ ์ ๊ณผ ์ค๋ก ์ธํ ์ฌ๊ณ ๋ ์์ ๊ฑฐ๋ฆฌ ๋ฏธํ๋ณด, ์ถ์๋ถ๋, ์ ๋ฐฉ์ฃผ์ ํ๋ง ๋ฑ ์ด์ ์ ๋ถ์ฃผ์ํ
ํ๋๋ก ์ธํ ์ฌ๊ณ ์ด๋ค. ์ฐจ๋๊ฒฐํจ๊ณผ ํ๊ฒฝ ์ ์์ธ์ ๋ค๋ฅธ ์์ธ์ ๋นํด์ ๋ฎ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ฐจ๋๊ฒฐํจ์๋ ํ์ด์ดํ์, ๋จ๋
์ฐจ๋ ํ์ฌ, ์ ๋์ฅ์น ๊ฒฐํจ ๋ฑ์ด
์์ผ๋ฉฐ, ํ๊ฒฝ ์ ์ธ ์์ธ์๋ ๋
ธ๋ฉด์ก๋ฌผ, ๋๋ฌผ์นจ์
๋ฑ์ด ํด๋น๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ์ค ์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์ฌ๊ณ ๋ ์ด์ ์๊ณผ์ค, ๊ณผ์, ์กธ์๊ณผ ์๊ด๊ด๊ณ๊ฐ ๋ ์ ๊ฒ์ผ๋ก
ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 2
Influential factors of accident history (KEC, 2016a)
Fig. 2(b)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์ ์ฒด ์ฌ๊ณ ์ค ๊ฐ์ฅ ๋์ ๋น์จ๋ก ๋ํ๋๋ ์ฐจ๋์ ์ข
๋ฅ๋ ํธ๋ ์ผ๋ฌ๋ก 40% ์ ๋๋ฅผ ์ฐจ์งํ๋ค. ํธ๋ ์ผ๋ฌ ์ ํ๋ฌผ์ฐจ๋์ ์ค์ฐจ๋์ผ๋ก ๋ถ๋ฅ๋๋ฉฐ,
์ด๋ค์ ํฉ๊ณ๋ 63%๋ก ์ค์ฐจ๋์ ์ฌ๊ณ ๋น์จ์ด ์ ์ฒด์ ์ ๋ฐ ์ด์์ธ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์ ๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ์ค์ฐจ๋์ ๊ตํต๋์ด ์น์ฉ์ฐจ ๊ตํต๋์ ์ฝ 10%์ ๋ ์ด๋ฉฐ,
์น์ฉ์ฐจ์ ์ฌ๊ณ ๋น์จ์ด ๋์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ํ์์ ์ฃผ๋ก ์ค์ฐจ๋์ ์ํด์ ๋ฐ์ํ๋ค๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค.
์ข
๋จ๊ฒฝ์ฌ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ์ฒด ์ฌ๊ณ ๋ Fig. 2(c)์ ๊ฐ๊ณ , ์ฌ๊ณ ๋น์จ์ ํํ ๊ตฌ๊ฐ์์ 45%๋ก ๊ฐ์ฅ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ฌ๊ณ ๋น์จ์ด ํํ ๊ตฌ๊ฐ์์ ๊ฐ์ฅ ๋์ ๊ฒ์ ์ ์ฒด ๊ณ ์๋๋ก ๊ตฌ๊ฐ ์ค ํํ ๊ตฌ๊ฐ์
๋น์จ์ด ์๋ฑํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ผ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ์ถํ ์ ์์๋ค. ๋, ์ฌ๊ณ ๋น ์จ์ด ๋ด๋ฆฌ๋ง์์๋ 29%, ์ค๋ฅด๋ง์ 26%๋ก ๋ด๋ฆฌ๋ง๊ณผ ์ค๋ฅด๋ง์ ์ํ ์ํฅ์ ํฌ์ง ์์
๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ์ข
๋จ๊ฒฝ์ฌ์ ์ค ์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ฌ๊ณ ์์ ๊ด๋ จ์ฑ์ ํฌ์ง ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
ํ๋ฉด ์ ํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ์ฒด ์ฌ๊ณ ๋ ์ง์ ๊ตฌ๊ฐ์์ 73%๋ก ์ฌ๊ณ ๋น์จ์ด ๊ฐ์ฅ ๋์๋ค(Fig. 2(d)). ๊ฐ์ฅ ๋์ ์ฌ๊ณ ๋น์จ์ ๋ณด์ธ ์ด ์ ๋ ์ข
๋จ์ ํ๊ณผ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋๋ถ๋ถ ๋๋ก๋ฅผ ์ต๋ํ ์ง์ ์ ๊ฐ ๊น๊ฒ ์ค๊ณํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ฉฐ, ์ฐ์ปค๋ธ์ ์ข์ปค๋ธ์
๋ฐ๋ฅธ ์ฐจ์ด๋ ๋ณด์ด์ง ์๋๋ค.
2.2 ์ถฉ๊ฒฉ๋ ์ฐ์ ์ธ์
์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ๊ฐํด์ง๋ ์ฐจ๋์ ์ถฉ๊ฒฉ๋์๋ ์ฐจ๋์ค๋, ์ถฉ๋ ์๋, ์ถฉ๋๊ฐ๋ ๋ฑ์ด ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ฏ๋ก, ์ฌ๊ณ ์์ ์ถฉ๊ฒฉ๋๋ฅผ ์ฐ ์ ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์ด์ ๋ํ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์
๋ถ์ํ ํ์๊ฐ ์๋ค.
Fig. 3์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋ ์ฌ๊ณ ์ ์ฐจ๋ ์๋๊ฐ ๋๋ฝ๋ ์๋ฃ ๋ฅผ ์ ์ธํ ์ฐจ๋์๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฌ๊ณ ๋ถ์์ ์ค์ํ ์๋ฃ์ด๋ค. ํ ์ฌ ๊ตญ๋ด ๊ณ ์๋๋ก์ ์ ํ ์๋๋ ๋๋ก๊ตฌ์กฐ
๋ฐ ๊ตํต์ฌ๊ณ ์ํ ์์ ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ๊ฒฝ์ฐฐ์ฒญ ๊ณ ์์ ์ํด ์กฐ์ โ
์ํ๋๋ฉฐ ์ฐจ ๋์๋ ์ ํ์ 100 km/h๊ฐ ๋๋ถ๋ถ์ด๋ค. ๊ฒฝ์ฐฐ์ฒญ์ฅ์ ๋๋ก์์ ์ผ์ด๋๋
์ํ์ ๋ฐฉ์งํ๊ณ ์์ ๊ณผ ์ ์ ํ ๊ตํต๋ ์ ์ง ํ๋ณด ํ๊ธฐ ์ํด ์ ํ์๋๋ฅผ ์กฐ์ ํ ์ ์๋ค. ์ ํ ์๋๊ฐ 110 km/h ์ธ ๊ตฌ์ญ๋ ์กด์ฌํ๋ค. ๋๋ถ๋ถ์
์ฌ๊ณ ๋ 90โคx<110 km/h์ธ ๊ตฌ ๊ฐ์์ ๊ฐ์ฅ ๋์ ๋น์จ๋ก ๋ฐ์ํ๋ค(Fig. 3).
์ฐจ๋์ ๋ฌด๊ฒ ์ญ์ ์ถฉ๊ฒฉ๋๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ๋ ์ค์ํ ์์์ด๋ค. Fig. 4(a)์ ๋์๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด 1 ton๊ณผ 5 ton์ ์ํ์ฐจ๋ค๊ณผ 25 ton์ ์ค์ฐจ๋์ด ์ฌ๊ณ ์ ๋๋ถ๋ถ์ ๋น์จ์ ์ฐจ์งํ๊ณ ์๋ค. ์ค์ ๋ถ๋ฆฌ๋ ํ์์ฌ๊ณ ์ ์ง์ ์ ์ธ
์ํฅ์ ์ค ๊ฒ์ผ๋ก ์ถ์ ๋๋ 10 ton ์ด์์ ์ค์ฐจ๋๋ง์ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ Fig. 4(b)์ ๋ํ๋ด์๋ค. ํ๊ท ์ 13.7 ton์์ 24 ton์ผ๋ก ์ฆ๊ฐํ์๊ณ , ํ์คํธ์ฐจ๋ 12 ton์์ 7.8 ton์ผ๋ก ๊ฐ์ํ์๋ค. ํ์ง๋ง, ์ด ๊ฒฐ๊ณผ
๋ํ ์ง๋์น ๊ฒ ๊ณผ๋ํ ํ์ค์ผ๋ก ๋ํ๋๋ ๊ฒฝํฅ์ด ์์๋ค.
์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ๊ด๋ จ๋ ์์๋ก๋ ์ถฉ๋ ๊ฐ๋๊ฐ ์ง๋ํ ์ํฅ์ ์ค ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋, ํ์ฌ์ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์๋ ์ถฉ๋๊ฐ๋ ๋ ์์ง๋์ง ์์ ์ ๋ณด๊ฐ ์์ด ๋ถ์์
ํ ์๊ฐ ์์๋ค. ์ถํ์ ๋ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ ์ด์ ๋ํ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ถ๊ฐํ์ฌ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ฌ๊ณ ๋ฅผ ๋์ฑ ๋ฉด๋ฐํ ๋ถ์ํ๋ ๊ฒ์ด ์ค์ํ ๊ฒ์ด๋ค.
3. ์๊ตฌ์ฑ๋ฅ์ ์ ํฉํ ์ถฉ๋ํ์ค๋ชจ๋ธ ๊ฐ๋ฐ
3.1 ํ์ค๋ชจ๋ธ ๊ฐ๋ฐ
๊ณ ์๋๋ก์์ ๋ฐ์๋ ์ฌ๊ณ ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์์ฉ ํ๋ ํ์ค์ ์ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด์ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก ํต๊ณ๋ฅผ ์์ฑํ์๊ณ , ์ด๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํ์ค์กฐํฉ์ ๊ตฌ์ฑํ์ฌ ์ค์
์๊ตฌ๋๋ ์ค์๋ถ๋ฆฌ ๋์ ์ถฉ๊ฒฉ๋๋ฅผ ์ฐ์ ํ์๋ค. 2009๋
๋ถํฐ 2015๋
5์๊น์ง์ ๊ตญ ๋ด ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก ํํฉ 290๊ฑด ์ค์์ ๊ฐ๋์ฑ๋ฅ๊ธฐ
์ค ํญ๋ชฉ(์ฐจ๋๋ฌด๊ฒ, ์ถฉ๋์๋, ์ถฉ๋๊ฐ๋) ํ์ธ์ด ๊ฐ๋ฅํ 106๊ฑด ์ ๋ถ์ํ์๋ค. ์ด์ ์ ์์ ์ํํ ์ฐจ๋๋ฌด๊ฒ, ์ถฉ๋์๋, ์ถฉ๋ ๊ฐ๋์ ํต๊ณ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ
์ฌ์ฉํ์๋ค.
์ฐจ๋ ์ค๋์ ๊ฒฝ์ฐ ์ค์ ์ฌ๊ณ ์ฐจ๋์ ์ค๋์ด ๊ธฐ๋ก๋์ด ์์ง ๋ง ์ฐจ๋์ ์ถฉ๋์๋์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฌ๊ณ ํ์ ์ถ์ ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ๋ฏ๋ก ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ ๋๋ถ๋ถ์ ๋๋ก์ ์ ํ์๋
๊ฐ์ด ๊ธฐ๋ก๋์ด ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์๊ตฌ์ถฉ๊ฒฉ๋ ์ฐ์ ์ ์ํด์ ์ค์ฐจ๋์ ์ ํ์๋ 80~90 km/h์ ๊ฐ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ํ๊ท ๊ฐ์ธ 85 km/h๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ๊ด๋ จ
์ง์นจ(MOLIT, 2014)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ๋ฐฉํธ์ธํ๋ฆฌ ๊ฐ๋์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํ ์ฐจ๋์ ์ถฉ๋ ์๋๋ ๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก ์ค๊ณ์๋์ 80%๋ฅผ ์ ์ฉ ํ๋ค. ํ์ง๋ง ์ค๊ณ์๋ 120 km/h ๊ตฌ๊ฐ์
๋ํด์๋ ์ํ์ฐจ์ ๋ํ์ฐจ์ ์ฑ๋ฅ์ ๋์์ ๋ง์กฑํด์ผ ํ๋ ๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ์ ์ด๋ ค์์ ๊ณ ๋ คํด์ ๋ํ์ฐจ์ ์ถฉ๋์๋๋ ์ค๊ณ์๋์ 70%๋ฅผ ์ ์ฉํ๋ค (MOLIT, 2014). ๋ฐ๋ผ์ ํ๊ท ๊ฐ 85 km/h๋ ํ์ฌ์ ์ฑ๋ฅ์ํ ๊ธฐ์ค SB3-B์ SB5-B์ ์ฌ์ฉ๋ ์ค๊ณ์๋ 120 km/h์ 70%์ ํด๋นํ๋ ๊ฐ์ผ๋ก ํ์ฌ์
์ฑ๋ฅ์ํ ๊ธฐ์ค์ ๋ถํฉํ๋ ๊ฐ์ด๋ค. ์ถฉ๋๊ฐ๋๋ ๊ธฐ๋ก์ด ์์ด ์ฑ๋ฅ์ํ ์ถฉ๋๊ฐ๋์ธ 15ยฐ๋ฅผ ํ๊ท ๊ฐ ์ผ๋ก ๊ณ ๋ คํ์๋ค.
์ค์ ์ฌ๊ณ ์ฐจ๋์ ์ค๋, ์ฌ๊ณ ๊ตฌ๊ฐ์ ์ ํ์๋ ๋ฐ ์ถฉ๋๊ฐ๋ 15ยฐ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ฌ๊ณ ๋ณ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์์ฉํ ์ถฉ๊ฒฉ๋๋ฅผ ์ฐ์ ํ ์ฌ Fig. 5์ ๊ฐ์ด ๋์ํ์๋ค. ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ ์ํ๋ฉด ์ฝ 120 kJ์ ์ถฉ๊ฒฉ๋๊ฐ ์ฃผ๋ฅผ ์ด๋ฃจ๊ณ ์์ผ๋, ์ด๋ ์ฃผ๋ก ์น์ฉ์ฐจ์ ์ํ ์ถฉ๊ฒฉ ์ผ๋ก ์์๋๋ค. ๋ ๋ฒ์งธ๋ก ๋์
๋น๋๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ ์ฝ 420 kJ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ค์ฐจ๋์ ์ถฉ๊ฒฉ์ผ๋ก ์์๋๋ฉฐ SB6๋ฑ๊ธ์ ํ๋ณดํ๋ค ๋ฉด ์ ์ฒด ์ฌ๊ณ ์ 85%์ ์ฌ๊ณ ์ ๋ํด์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์์์
๋ง ์ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ํ์ฌ ์ฌ์ฉ๋๋ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋๋ SB5-B ์ฑ๋ฅ ๋ฑ๊ธ์ ๋ณด์ ํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ ์ฒด ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ฌ๊ณ ์์์ 55% ์ ๋์ ์ด๋ฅด๋
์ฑ๋ฅ์ผ๋ก ์ถ์ ๋๋ค. ์ฆ, ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ 45% ์ ๋๋ ํ์ฌ์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์ฑ๋ฅ์ ์ด๊ณผํ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๋ค.
Fig. 5
Accident data analysis in terms of impact severity (KEC, 2014)
Table 2๋ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ ์ํ ๋ฐ์ ๊ฐ๋ฅํ ์๊ตฌ์ถฉ๊ฒฉ๋๋ฅผ ์ฐ ์ ํ๊ธฐ ์ํ ์ฌ๊ณ ํต๊ณ์ด๋ค. ์ฌ๊ณ ํต๊ณ์ ์ต๋๊ฐ(
ฮผ
+
ฯ
)์ Fig. 5์ ๋์๋ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ๋์ ๋ถํฌ๊ณก์ ์ 85%๋ฅผ ์ต๋๊ฐ์ผ๋ก ๊ฐ ์ ํ์๋ค. ์ฐจ๋ ์ค๋์ ๊ฒฝ์ฐ ์ค์ ๊ธฐ๋ก์ ์ฌ์ฉํ์๊ณ , ์ถฉ๋์ ๋๋ ์ค์ฐจ๋ ์ ํ์๋ (80~90
km/h)์ธ 85 km/h๋ฅผ ํ๊ท ๊ฐ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ถฉ๋์๋์ ํ์คํธ์ฐจ๋ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ผ๋ก๋ถํฐ ๋์ถ ๋์๋ค. ์ถฉ๋๊ฐ๋์ ๊ฒฝ์ฐ ํ์ฌ์ ์ฑ๋ฅ์ํ ๊ฐ์ธ 15ยฐ๋ฅผ
ํ๊ท ๊ฐ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ์๊ณ , ํด์ธ ์ฑ๋ฅ์ํ ๊ฐ ์ค ์ค์ฐจ๋ ์ํ๊ฐ์ ๋ํด ๊ฐ์ฅ ํฐ ๊ฐ์ธ 20ยฐ๋ฅผ ์ต๋๊ฐ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ์๋ค(ECN, 2012).
Table 2์ ์ฌ๊ณ ํต๊ณ ์๋ฃ์ ๋ํด Turkstraโs rule์ ์ ์ฉํ ์ฌ ์ต๋ํ์ค ์กฐํฉ๊ณผ ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ์ถฉ๊ฒฉ๋๋ฅผ Table 3๊ณผ ๊ฐ์ด ์์ฑ ํ์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ ํ๊ท ๊ฐ๊ณผ ์ต๋๊ฐ์ Table 2์ ๊ฐ์ ์ด์ฉํ์ ๋ค. ์ถฉ๋์์์ ์กฐํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ถฉ๊ฒฉ๋์ ์ค์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์ ๋ฌ๋๋ ์๋์ง๋ Table 3์ ์ ๋ฆฌํ๋ค. ์ค์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์ ๋ฌ๋๋ ์๋์ง๋ฅผ ์ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์ปดํจํฐ ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ ํ ์ฉํ์ฌ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์์ฉํ๋ ์๋์ง๋ฅผ ์ถ์ถํ์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์
SB5-B(20A)๋ SB5-B์ ์ฐจ๋ํ์ค, ์ถฉ๋์๋๋ ๊ฐ์ผ๋ ์ถฉ๋ ๊ฐ๋๋ง 20ยฐ๊ฐ ์ฌ์ฉ๋ ๊ฒฝ์ฐ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ถฉ๊ฒฉ๋๋ ์(1)์์ ๊ฐ๋์ ์ํฅ์ ๋ฐ๊ฒ
๋๊ณ , ์ด๋ ์ฐจ๋ ์ค๋์ด๋ ์๋๋ณด๋ค ๋ ์ง ๋ฐฐ์ ์ธ ์ํฅ์ ๋ํ๋ด์ด SB6๋ณด๋ค ์ด์๋์ง๊ฐ ์ ์์๋ ๋ถ๊ตฌ ํ๊ณ SB5-B(20A)๋ SB5-B๋ณด๋ค ์ฝ
1.7๋ฐฐ, SB6์ ์ ์ฌํ ์ถฉ๊ฒฉ ๋๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ๋ํ ์ ๋ฌ์๋์ง๋ ์ถฉ๋๊ฐ๋์ ์ํฅ์ด ๋์ฑ ์ง๋ฐฐ์ ์ผ๋ก, ๊ฐ๋๊ฐ 15ยฐ์ผ ๋๋ ์ด๋ก ์ ์ธ ์ด
์ ๋์ง์ 50% ์ด๋ด, 20ยฐ์ผ ๋๋ 90%๊ฐ ์ ๋ฌ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ฎฌ๋ ์ด์
๊ฒฐ๊ณผ ๋ํ๋ฌ๋ค(Table 3). ์ถฉ๋๋ฑ๊ธ์ ๋ฐ๋ผ ๋ถ๋ฅํ ๊ฒฝ์ฐ SB5-B(20A)๋ SB5-B๋ณด๋ค ์ฝ 4.6๋ฐฐ, SB6๋ณด๋ค 2.1๋ฐฐ ๋์ ์ ๋์ง๋ฅผ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์ ๋ฌํ๋ค.
Table 3
Impact severity(IS) estimate based on possible combinations of variables
์ฌ๊ธฐ์,
3.2 ํด์ธ(๋ฏธ๊ตญ, ์ ๋ฝ, ์ผ๋ณธ)๊ธฐ์ค๊ณผ ๋น๊ต
๋ฏธ๊ตญ๊ณผ ์ผ๋ณธ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ๊ฐ๋์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ ์ํ์กฐ๊ฑด(์ค์ฐจ๋ ์ฌ์ฉ ์)์์๋ 20ยฐ ์ถฉ๋๊ฐ๋๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ง ์๋๋ค. ํ์ง๋ง, Table 4์ Fig 6๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ๋ฝ ๊ธฐ์ค์ ๊ฒฝ์ฐ ๋์ฑ ๊ฐํนํ ํ๊ฒฝ์ ๊ณ ๋ คํ H3 ๋ฑ๊ธ(m = 16 ton, V = 80 km/h, ฮธ = 20ยฐ)์์๋ 20ยฐ ์ถฉ๋๊ฐ๋๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์์ ์๊ตฌ์ถฉ๊ฒฉ๋์ธ SB5-B (20A) (456.5 kJ)์ ๋งค์ฐ ์ ์ฌํ 462.1 kJ(Fig.
6์ H3๋ฑ๊ธ)์ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ SB5-B(20A)๋ ๋๋ก์์ ์์ค์ค์น ๋ฐ ๊ด๋ฆฌ์ง์นจ(MOLIT, 2014)์์ ๊ท์ ํ๊ณ ์๋ ๋ฐฉํธ์ฑ๋ฅ๋ฑ๊ธ์ด ์๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ค์ ํ์ฅ ์ค์น๋ฅผ ์ํด์๋ ์ฐจ๋๋ฐฉํธ ์์ ์ ์ค ์ค๋ฌผ์ถฉ๋์ํ ์
๋ฌดํธ๋(MOLIT, 2015)์ ๊ท์ ํ๊ณ ์๋ ์ํ์ ํต๊ณผํด์ผ๋ง ํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ๊ฐ๋ฐํ ๋ฐฉํธ์ฑ๋ฅ๋ฑ๊ธ (SB5-B(20A))์ ์ฌ์ฉ ํ ์ ์๋ค.
Table 4
Comparison of proposed test condition with other countries(Japan, Europe, and U.S.)
Fig. 6
Comparison of proposed IS with other countries
์ค์ ํ์ฅ์ค์น๋ฅผ ์ํด์ SB5-B(20A)์ ์ ์ฌํ ์ถฉ๊ฒฉ๋๋ฅผ ํ๋ณดํ ์ ์๋ SB6๋ฑ๊ธ์ ์ ์ ํ์๋ค. SB6 ๋ฑ๊ธ(m = 25 ton, V = 80 km/h, ฮธ = 15ยฐ, ์ถฉ๊ฒฉ๋: 420 kJ)์ ํ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ๋ฑ๊ธ์ธ SB5-B ๋ฑ๊ธ(์ถฉ๊ฒฉ๋: 270 kJ)๋ณด๋ค 55% ๋์ ์ ํญ๋ฅ๋ ฅ ์ ๋ณด์ ํ๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ
์ ์คํ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด SB6๋ฑ๊ธ์ ํ๋ณด ํ๋ค๋ฉด ์ ์ฒด ์ฌ๊ณ ์ 85%์ ์ฌ๊ณ ์ ๋ํด์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ์์ ์ ๋ง์ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค(Fig. 5). ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก SB6 ๋ฑ๊ธ ์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ๋ชฉํ์ถฉ๊ฒฉ๋ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ์ค์๋ถ๋ฆฌ ๋ ํ์์ฌ๊ณ ๋ฅผ ์ถฉ๋ถํ ๊ฐ์์ํฌ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
4. ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ค์น ์์น ์ ์
์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ๋ ๋ค์ํ ์์ธ๋ค์ ์ํด ๋ฐ์ํ๋ค. ๊ตญ๋ด ๊ณ ์๋๋ก ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ฌ๊ณ ๋ฅผ ๋ถ๋ฅํ์ฌ ๊ตญ๋ด์ง์นจ๊ณผ ์ค์ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ ํ ๋๋ก ํฉ๋ฆฌ์ ์ธ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋
์ ์ฉ ๊ตฌ๊ฐ์ ์ ์ ํ๊ณ ์ ํ์๋ค.
4.1 ๊ตญ๋ด์ธ ์ฌ๊ณ ์ํ๊ตฌ๊ฐ ๊ธฐ์ค
๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ค์น ์์น ์ ์ ์ ์ํด ์ ๋ฝ๊ณผ ๋ฏธ๊ตญ ์ ์ฌ๊ณ ์ํ๊ตฌ๊ฐ ๊ธฐ์ค ๋ฐ ์ธ๋ถํญ๋ชฉ์ ์กฐ์ฌํ์๋ค. ๋ฏธ๊ตญ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋จํ์ ์ ๋ฌด, ๋๋ก์ ์ ํ, ์ข
๋จ
๊ฒฝ์ฌ, ๋๋ก์ต๊ธฐ ์ ๋ฌด ๋ฅผ ๊ณ ์๋๋ก ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ์ ๊ฐ์ฅ ์ค์ํ ์์ธ์ผ๋ก ์ ์ ํ์๋ค (Harwood et al., 2014). ๋จํ์ ์ธ์ ํ ๊ฒฝ์ฐ, ๋๋ก์ ๋ฐ๊ฒฝ์ด 194 m ์ดํ ์ผ ๊ฒฝ์ฐ, ์ข
๋จ ๊ฒฝ์ฌ 4% ์ด์์ธ ๊ฒฝ์ฐ, ๋๋ก๊ฐ ์ต๊ธฐ ๊ฐ ์๊ฑฐ๋ ๋์ผ๋ก ๋ฎ์ฌ ์๋ ๊ฒฝ์ฐ ์ฌ๊ณ ์ํ์
์์นํ์๋ค. ์ ๋ฝ์ EuroRAP์์ ๊ฐ ๊ตญ๊ฐ๋ณ๋ก ์ง์ ์ฐจ๋ ํตํ์ ์กฐ์ฌํ๊ฑฐ ๋ ๋น๋์ค๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์๋ฃ๋ฅผ ์์งํ ํ, ์์ง๋ ์๋ฃ๋ฅผ ํ ๋ ๋ก 100
m๋จ์๋ก ์ํ๋ ์ ์๋ฅผ ์ฐ์ ํ๊ณ ์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋๋ก ์ ์ํ๋ ์ง๋(risk map)๋ฅผ ์์ฑํ๋ค(EuroRAP, 2009). ๋
์ผ ์ ๊ฒฝ์ฐ, ์ค์ ๋ถ๋ฆฌ ๊ณต๊ฐ์ ์ค์นํ๋ ๊ฒ ๋ณด๋ค ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋๋ฅผ ์ค ์นํ๋ ๊ฒ์ด ์ํ๋๋ฅผ ํ์ ํ๊ฒ ๋ฎ์ถ๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์์ผ ๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ๊ฒฝํฅ์
๊ณ ์ ์ฃผํ ์์ ๋์ฑ ํ์ ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ ๋ค(EuroRAP, 2009). ์ํ๋ ์ ์๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๋ ์ธ๋ถํญ๋ชฉ์ผ๋ก ๋ ํตํ๋ฐฉํฅ, ์ ํ์๋, ์ฐจ๋ก ํญ, ์ ํ์ํ, ๋๋ก์ํ, ํฌ์ฅ์ ํ, ์ถฉ๋๋น์จ, ๊ตํต์๋ฃ ๋ฑ์ด ์๋ค.
๊ตญ๋ด์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ฐ์ฑ๋ฐฉํธ์ธํ๋ฆฌ๋ ๋ค๋ฅธ ์ ์์ ์ธ ์ฐจ๋์ ์ ์ ํ๋ณด๋ฅผ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ๊ตํต๋์ด ๋ง๊ณ ์ฃผํ ์๋๊ฐ ๋์ ๊ตฌ๊ฐ ์ ์ค์นํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฃผ๋ก ๋ถ๋ฆฌ๋์
ํญ์ด ์ข์ผ๋ฉด์, ๋ํ์ฐจ ๋ก์ ์ง์
์ ์ต๋ํ ์ต์ ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ์ ์ ์ฉํ๋ค. ๋ฐฉํธ์ธํ๋ฆฌ ์ฐ์ ์ค์น ๊ตฌ๊ฐ์ ์ฒซ ๋ฒ์งธ ์กฐ๊ฑด์ ๋๋ก ํญ ๋ฐ ์ ํ์ฑ์ด ๊ธ๊ฒฉ ํ ๋ณํํ๋
๋ฑ์ ์ํํ ๊ตฌ๊ฐ์ผ๋ก ๋๋ก ํญ ๋ฐ ์ ํ์ฑ์ด ๊ธ ๊ฒฉํ ๋ณํํ๋ ๋ฑ์ ์ํํ ๊ตฌ๊ฐ, ์ฐจ๋ ํญ์ด ๊ธ๊ฒฉํ ์ข์์ง ๋ ๊ตฌ๊ฐ, ๊ณก์ ๋ฐ๊ฒฝ์ด 300 m ๋ฏธ๋ง์ธ
๊ตฌ๊ฐ, ๋ด๋ฆฌ๋ง ๊ฒฝ์ฌ๊ฐ 4% ์ธ ์ด์์ธ ๊ตฌ๊ฐ ๋ฑ์ด ์๋ค. ๋ ๋ฒ์งธ ์กฐ๊ฑด์ ์ฌ๊ณ ๊ฐ ์ฆ์ ๊ณณ ๋ ๋ ๋ฐ์ ์ํ์ด ๋์ ๊ตฌ๊ฐ, ๊ธฐ์ ์ํฉ์ผ๋ก ์ฌ๊ณ ์ํ๋๊ฐ
๋ ์ ๊ตฌ๊ฐ์ด๋ค. ์ฒซ ๋ฒ์งธ ์กฐ๊ฑด์ ๋ํ ๋ถ๋ถ์ ๋ฏธ๊ตญ์ NCHRP Report 790 (Harwood et al., 2014)์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋งฅ์ํต ํ์ง๋ง, ๋ ๋ฒ์งธ ์กฐ๊ฑด์ ์ค์ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ ํ ๋๋ก ๋ถ์์ด ํ ์ํ ๊ฒ์ด๋ค.
4.2 ์กธ์์ด์ ๊ตฌ๊ฐ ์ ์ ๋ฐฉ์
์ฌ๊ณ ์์ธ ๋ถ์์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์กธ์์ด์ ์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ฃผ์ ์ฌ๊ณ ์์ธ ์ค์ ํ๋๋ก ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ ์ฉ๊ตฌ๊ฐ ์ ์ ์ ์ฌ์ฉ ํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค(Fig. 2(a)). ๋์งํธ ์ดํ ๊ธฐ๋ก๊ณ(Digital Tachograph, DTG) ์๋ฃ์์ ์์ง๋ ์ด์ ์์ ํํ์ ๊ณ ์๋ ๋ก ๊ตฌ๊ฐ์์์ ์กธ์์ฌ๊ณ ์๋ฃ์์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ
ํ์
ํ ์ด์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ค์น ์์น ์ ์ ์ ์ฌ์ฉํ๊ณ ์ ํ๋ค(KEC, 2014).
์ฐ๊ตฌ ๋ณด๊ณ ์์์๋ ์ ์ฌ์ ์์ ๊ฐ์ ์ง์(PSI: Potential for Safety Improvement)๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์กธ์์ด์ ๊ตฌ๊ฐ์ ์ ์ ํ์๋ค(KEC, 2016b). PSI ์ง์๋ ๊ฒฝํ์ ๋ฒ ์ด์ฆ ์ถ์ ๋ฒ (Empirical Bayes: EB)์ ์ํ ์ถ์ ๊ฑด์๋ฅผ ์ ๋ขฐํ ์ ์๋ ๊ด ์ธก๊ฐ์ผ๋ก ๊ฐ์ ํ์ฌ ๋ชจํ์์
์์ธก๋ ์ฌ๊ณ ๊ฑด์์ ๋นํด ์ผ๋ง ๋ ๋ง์ ์ฌ๊ณ ๊ฑด์๊ฐ ๊ฐ์ ๋ ์ ์๋์ง๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ์งํ์ด๋ค (KEC, 2016b). ๋ค์ ๊ทธ๋ฆผ์ ์ ์ฌ์ ์์ ๊ฐ์ ์ง์๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ ๋ก ์์ 10% ์กธ์์ด์ ์ํ๊ตฌ๊ฐ์ ๋ถ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์ฌ ์ค๋ค. ๋ฒ ์ด์ฆ ์ถ์ ๋ฒ์ ํ์ฉํ์ฌ ์ํ๊ตฌ๊ฐ์
์ฌ์ฉํ์ฌ ๋ถ์ํ ๊ฒฐ ๊ณผ, ๊ฐ์ฅ ์ํํ ๊ตฌ๊ฐ์ ๊ฒฝ๋ถ๊ณ ์๋๋ก์ ๊ธํธJC - ์น ๊ณก๋ฌผ๋ฅIC ๊ตฌ๊ฐ์ผ๋ก์ ์ฐ๊ฐ 13๊ฑด์ ์กธ์ ์ด์ ์ฌ๊ณ ๊ฐ ๋ฐ์ํ์๋ค. ๊ฒฝํ ์
๋ฒ ์ด์ฆ ์ถ์ ๋ฒ์ ์ํ ์ฌ๊ณ ๊ฑด์๋ ์ฝ 8.65๊ฑด์ด๋ฉฐ ์์ธก ๊ฑด ์ 2.7๊ฑด์ ๋นํด ํ์ ํ ๋์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ ์ฌ์ ์์ ๊ฐ์ ์ง์ (PSI)๋
5.8๊ฑด์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
4.3 ์ค์ ์ฌ๊ณ ์ง์ญ๊ณผ ์กธ์์ด์ ๊ตฌ๊ฐ
์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ค์ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก(2009.01~2015.05)๊ณผ DTG ์ ๋ฃ ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ(Fig. 7)๋ฅผ ํ๋์ ์ง๋์ ๋์ํ ํ๋ฉด ๋ค์ ๊ทธ๋ฆผ ๊ณผ ๊ฐ๋ค. ๊ทธ๋ฆผ๊ณผ ๊ฐ์ด ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ฌ๊ณ ๋ ์ผ์ ์ง์ญ์ ํธ์ค๋ ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด์๋ค. ํนํ, ์ค์ฐจ๋ ๊ตํต๋์ด
๋ง์ ์๋๊ถ ์ฃผ ๋ณ๊ณผ ์ค์์ง์ , ๋จํด์ 2์ง์ , ์ค๋ถ๋ด๋ฅ์ ๋ฑ์ ๋ง์ด ๋ํ๋ ๊ณ , ์ค์ฐจ๋ ๊ตํต๋(26%)์ด ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฎ์ ์๋์ ์๋ ๋์ ๋น๋๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค.
์ค๊ณ์๋๊ฐ ๋์ ์ง์ญ(์ ํ์๋ 110 km/h ์ด์) ์ํด์์ , ๊ฒฝ๋ถ์ (์์ฌIC~์ฒ์IC), ์๋๋น์ง์ (์ฒญ์IC~์์ฃผIC), ์ค๋ถ๋ด๋ฅ์ , ์ค์์
(๋ถ์ฐIC~๋๋๊ตฌIC)์ ์๋ ๋์ ๋น๋๋ก ์ฌ๊ณ ๊ฐ ๋ฐ์ ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ทธ๋ฆผ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์กธ์์ด์ ๊ณผ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ฌ๊ณ ๋ ๋์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์ ๋ค.
์ด์ฒ๋ผ ์ค์ ์ฌ๊ณ ์ง์ญ๊ณผ ์กธ์์ด์ ๋ฐ์ ์ง์ญ์ด ์ผ์ ์ง์ญ ์ ํธ์ค๋๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋๋ฏ๋ก ์ค์ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก๊ณผ ์กธ์์ด์ ๊ตฌ๊ฐ์ ๋์์ ๊ณ ๋ คํ Fig. 7๋ฅผ ๊ณ ์๋๋ก ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ ์ฉ๊ตฌ๊ฐ์ผ๋ก ์ ์ ํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค.
Fig. 7
Hot spot identification for drowsy driving (upper 10th percentile) (KEC, 2016b)
4.4 ์ ์ค๊ตฌ๊ฐ ์ ์ฉ๋ฐฉ์
๊ธฐ์กด ๊ณ ์๋๋ก์ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ๊ฐ๋ ์์๋ ์์ง๋ ์๋ฃ๋ฅผ ํ ๋๋ก ์ ์ฉ๊ตฌ๊ฐ ์ ์ ์ด ๊ฐ๋ฅํ์ง๋ง, ์ ์ค ๊ณ ์๋๋ก์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋ฃ์ ๋ถ์ฌ๋ก ์ธํด ์ ์ฉ๊ตฌ๊ฐ ์ ์ ์
์ด๋ ค์์ด ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ ์ค ๊ณ ์๋๋ก์ ๋ํ ์ด๋ก ์ ์ธ ๊ฐ์ด๋๋ผ์ธ์ด ์๊ตฌ๋๋ค. ์ค ์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ ์ค ์์๋ ๋ฏธ๊ตญ์ NCHRP Report 790 (Harwood et al., 2014)์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฑ์ ํ์ฉํ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, โ ๋จํ๊ฐ ์กด์ฌํ ๊ฒฝ์ฐ, โก ๊ธฐ์ ์ํฉ์ผ๋ก ์ฌ๊ณ ์ ํ๋๊ฐ ๋์ ๊ฒฝ์ฐ(์, ๋๋ก๊ฐ
์ต๊ธฐ๊ฐ ์๊ฑฐ๋ ๋์ผ๋ก ๋ฎ์ฌ ์๋ ๊ฒฝ์ฐ)์ ์ฌ๊ณ ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ์๋ค(Harwood et al., 2014). ๋ฐ๋ผ์ ์ ์ค ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ๊ฒฝ์ฐ NCHRP Report 790์ ๋ด์ฉ์ ํฌํจํ ์ฌ ์ ์ค์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ ์ฉ๊ตฌ๊ฐ ์ ์ ์ ์ฐธ๊ณ ํ ์ ์ ๋
๋ด์ฉ์ Table 5์ ์ ๋ฆฌํ์๋ค. ํ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ๊ตญ๋ด ๊ณ ์๋๋ก ์ ์ค์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ตฌ๊ฐ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ค์น๊ฐ ๊ฐ๋ฅ ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค: โ IC ๋๋ JC๊ฐ ์กด์ฌํ๋
๊ฒฝ์ฐ, โก ์ค๊ณ์ ๋๊ฐ ๋์ ๊ฒฝ์ฐ, โข ์ค์ฐจ๋ ํตํ๋์ด ๋ง์ ๊ฒฝ์ฐ.
Table 5
Proposal of locations for installing high performance concrete median barrier
4.5 ๊ฐ๋๊ตฌ๊ฐ ์ ์ฉ๋ฐฉ์
์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก ๋ถ์์ ํตํด์ ์ค์ฐจ๋์ ๊ตํต๋์ด ๊ณ ์๋๋ก ์ํ ๊ตฌ๊ฐ ์ ์ ์ ์ค์ํ ์์๋ก ์์ฉํจ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๊ธฐ์กด ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ๊ฐ๋ ์์๋ ์ค์ฐจ๋
๊ตํต๋์ ๊ณ ๋ คํ๋ ๊ฒ ์ด ์ ์ ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก ๋ถ์ ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ๊ตญ๋ด ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋์ฌ๊ณ (2009.01~2015.05)์ค
์ค ์ฐจ๋์ด 63%๋ฅผ ์ฐจ์งํ๋ค. ๋ํ ์ฐจ๋ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ์กธ์์ด์ ์ฌ ๊ณ ๋น์จ ๋ถ์์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์ ์ฒด์ฌ๊ณ ์์์ ์ค์ฐจ๋๋ฅผ ์ ์ธํ ๋ชจ ๋ ์ฐจ์ข
์ ๋น์จ์ด ์กธ์์ด์ ์ฌ๊ณ
๋น์จ๋ณด๋ค ๋์ ๋ฐ๋ฉด ์ค์ฐจ๋ ์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ์ด์ ๋ฐ๋๋ก, ์ ์ฒด์ฌ๊ณ ์์์ ์ค์ฐจ๋ ๋น์จ์ด 36.2% ์ด์ง๋ง ์กธ์์ด์ ์ฌ๊ณ ์์๋ ์ด๋ณด๋ค ํ์ ํ ๋์ 42.0%๋ก
๋ ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์ค์ฐจ๋ ์ด์ ์๊ฐ ์กธ์์ด์ ์ฌ๊ณ ์ ๊ด๋ จ์ด ์๋ค ๋ ์ฌ์ค์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ๊ฐ๋ ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ ์ฉ ํ ๊ฒฝ์ฐ ๊ตญ๋ด ๊ณ ์๋๋ก ์ํ๊ตฌ๊ฐ์
์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก์ ํ ๋๋ก ๋ค์ ๊ตฌ๊ฐ์ ์ ์ฉํ๋ ๊ฒ์ด ๋ฐ๋์ง ํ ๊ฒ์ด๋ค: โ ์ฌ๊ณ ๋น๋๊ฐ ๋์ ๊ตฌ๊ฐ, โก ์ค์ฐจ๋ ๊ตํต๋์ด ๋์ ๊ตฌ๊ฐ, โข ์ค๊ณ์๋๊ฐ ๋์ ๊ตฌ๊ฐ.
5. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ค์น ํ์์ ๋ฐ๋ผ ํ์ค๋ชจ๋ธ ๋ฐ ์ค์น์์น๋ฅผ ์ ์ํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ๊ณ ์๋๋ก ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋ ์ฌ๊ณ ์๋ฃ ๋ฐ ์ด์ ์์ ์ด์ ํํ
์๋ฃ๋ฅผ ๋ถ์ ํ์ฌ ๋ค์ ๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋์ถํ์๋ค.
(๊ฐ). ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ๊ฐ๋ฐ์ ์ํ ์ฑ๋ฅ ๊ฐ์ ์์ค์ ์ ์ ํ์๋ค. ๋ชฉํ์ถฉ๊ฒฉ๋๋ฅผ ์ฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด ์ฌ๊ณ ํต๊ณ์ ์ต๋๊ฐ (
ฮผ
+
ฯ
)์ ๋์ ๋ถํฌ๊ณก์ ์์ 85%๋ก ๊ฐ์ ํ์๋ค. ์ฐจ๋ ์ค๋ (m)์ ์ค์ ๊ธฐ๋ก์ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ ์ถฉ๋์๋(V)๋ ํต๊ณ๋ถ์ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ต๋๊ฐ(
ฮผ
+
ฯ
)์ผ๋ก ํ์๊ณ ์ถฉ๋๊ฐ๋( ฮธ)๋ ํด์ธ ์ฑ๋ฅ ์ํ ๊ฐ ์ค ์ค์ฐจ๋ ์ํ๊ฐ์ ๋ํด ๊ฐ์ฅ ํฐ ๊ฐ์ธ 20ยฐ๋ฅผ ์ต๋๊ฐ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ฌ๊ณ ํต๊ณ ์๋ฃ์ ๋ํด ํ์ค์กฐํฉ๊ธฐ๋ฒ์ ์ ์ฉํ์ฌ ์ต๋ํ์ค
์กฐํฉ๊ณผ ๋ชฉํ์ถฉ๊ฒฉ๋๋ฅผ ์ฐ์ ํ์๋ค. ์ค์๋ถ๋ฆฌ ๋ ์ถฉ๋์ฌ๊ณ ์๋ฃ์ ๋ํ ํต๊ณ๋ถ์์ ํตํด SB5-B(20A)(์ถฉ๊ฒฉ ๋ = 456.5 kJ, m = 16 ton, V = 80 km/h, ฮธ = 20ยฐ) ํ์ค๋ชจ๋ธ์ ์ ์ํ์์ผ๋ ๊ตญ๋ด ์ค์น๋ฅผ ์ํ์ฌ ๋๋ก์์ ์์ค์ค์น ๋ฐ ๊ด๋ฆฌ ์ง์นจ(MOLIT, 2014)์ ๊ท์ ๋ ๊ธฐ์ค ๋ฐฉํธ์ธํ๋ฆฌ ์ฑ๋ฅ๋ฑ๊ธ์ ๋ง์กฑํด์ผ ํ๋ฏ๋ก ์ต์ข
๊ฐ์ ๋ฑ๊ธ์ผ๋ก SB6๋ฑ๊ธ(์ถฉ๊ฒฉ๋ = 420 kJ, m = 25 ton, V = 80 km/h, ฮธ = 15ยฐ)์ ์ ์ ํ์๋ค.
(๋). ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ถฉ๋ ์ฌ๊ณ ๊ธฐ๋ก ๋ฐ ์ด์ ์์ ์ด์ ํํ ๋ถ ์์ ํตํด ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ค์น ๊ตฌ๊ฐ์ ์ ์ํ์๋ค. ๊ตญ๋ดยท ์ธ ์๋ฃ ๋ถ์์ ๊ฒฐ๊ณผ ์๊ด๊ด๊ณ๊ฐ
๋์ ์ค์ฐจ๋ ๊ตํต๋ ๋น์จ, ์กธ ์์ด์ , ์ค์ ์ฌ๊ณ ๋น๋๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ๊ณ ์ฑ๋ฅ ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ์ฐ์ ์ ์ฉ๊ตฌ๊ฐ ์ง๋๋ฅผ ์ ์ํ์์ผ๋ฉฐ ๊ธฐ์กด ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋ ๊ฐ๋ ์ ์ฌ์ฉ ํ
์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ์ ์ค ์ค์๋ถ๋ฆฌ๋์ ๋ํด์๋ ๊ณ ์๊ตฌ๊ฐ, ์ค ์ฐจ๋ ํตํ๋์ด ๋์ ๊ตฌ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ๋ ๊ฒ์ด ์ ์ ํ ๊ฒ์ด๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
์ฐ๊ตฌ๋ ๋๋ก๊ณต์ฌ ์ฌ์์ผ๋ก ํ๊ตญ๋๋ก๊ณต์ฌ ๋๋ก๊ตํต์ฐ๊ตฌ์ ์ ์ง์์ ๋ฐ์ ์ํ๋ ์ฐ๊ตฌ์ด๋ฉฐ ์ด์ ๊ฐ์ฌ๋๋ฆฝ๋๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ ๋ ์ถฉ๋จ๋ํ๊ต ํ์ ์ฐ๊ตฌ๋น์ ์ํด ์ง์๋์์.
AASHTO (2010), Highway Safety Manual, Highway Safety Manual, American Association
of State Highway and Transportation Officials
AASHTO (2016), Manual for assessing safety hardware, Manual for assessing safety
hardware, American Association of State Highway and Transportation Officials
(2016), Guidance on Median and Centreline Treatment to Reduce Head-on Casualties,
Austroads
Ceki, E., Niccolo, T., Gavin, W., Giuseppina, A. (2014), Defining the Different Parameters
which can influence the need and selection of VRS, Defining the Different Parameters
which can influence the need and selection of VRS, CEDR Transnational Road Research
Programme
ECN (2012), EN 1317 European Standard for Road Restraint Systems, EN 1317 European
Standard for Road Restraint Systems, European Committee for Normalization
EuroRAP (2009), Star Rating Roads For Safety; The EuroRAP Methodology, EuroRAP
Harwood, D. W., Gilmore, D. K., Graham, J. L., O'Laughlin, M. K., Smiley, A. M., Smahel,
T. P. (2014), Factors Contributing to Median Encroachments and Cross-Median Crashes,
NCHRP Report 790
JRA (2008), Installation specification of safety barrier and commentary, Japan Road
Association, (In Japanese)
KEC (2014), Traffic volume data of expressway, Korean Expressway Corporation, (In
Korean)
KEC (2016 a), Development of a new high-functioning concrete median barrier with
low fragmentation in impact event: Final, Development of a new high-functioning concrete
median barrier with low fragmentation in impact event: Final, Korean Expressway Corporation,
(In Korean)
KEC (2016 b), Methods for increasing expressway serviceability to reduce drowsy-driving,
Methods for increasing expressway serviceability to reduce drowsy-driving. Korean
Expressway Corporation, (In Korean)
KoROAD (2018), Accident data of heavy vehicle: an excerpt from TAAS(Traffic Accident
Analysis System), KoROAD, (In Korean)
MOLIT (2014), Guidelines for installation and maintenance of road safety facilities-safety
barrier, Guidelines for installation and maintenance of road safety facilities-safety
barrier, Ministry of Land, Infrastructure and Transport, (In Korean)
MOLIT (2015), Guidelines for full-scale vehicle crash tests of road safety facilities-safety
barrier, Guidelines for full-scale vehicle crash tests of road safety facilities-safety
barrier, Ministry of Land, Infrastructure and Transport, (In Korean)