์ต์ค์
(Yoon-Suk Choi)
1
๊น์ผ์
(Il-Sun Kim)
2
์ต์์
(So-Yeong Choi)
2
์์์ต
(Eun-Ik Yang)
3*
ยฉ The Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection. All rights reserved.
ํค์๋
๋ธ๋ผ์ด๊ด ํ์ ๋ฆฌ, ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ, ์ ํ๊ฐ์ ๊ณ์, ๊ณ ๋ฐ๋ ์๊ณจ์ฌ
Key words
CRT waste glass, Radioactivity shielding, Linear attenuation coefficient, High-density fine aggregate
1. ์ ๋ก
์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ๋ ์ง์์ ์ธ ๊ตญํ ์ธํ๋ผ ์์ค์ ํ์ถฉ๊ณผ ๊ฑด์ค ์ฌ์
์ผ๋ก ์ธํด ์ฒ์ฐ์์์ธ ๊ฐ์๊ฐ๊ณผ ๊ฐ๋ชจ๋๋ ์ด๋ฏธ ๊ณ ๊ฐ๋ ์ง ์ค๋ ์ด๋ฉฐ ๋ฐ๋ท๋ชจ๋, ๋ถ์ ๋, ๋ถ์
๋ชจ๋ ๋ฑ์ด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฌ๋ฃ๋ก ์ฌ์ฉ ๋์ด ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ด๋ฌํ ๊ณจ์ฌ ์์๋ ๋ถ์กด๋์ด ํ๊ณ๋ฅผ ๋๋ฌ ๋ด๋ฉด์ ์ฌ์ ๊ณจ์ฌ, ์ฌ๋๊ทธ ๊ณจ์ฌ, ์ ๋ฆฌ ๊ณจ์ฌ ๋ฑ์ ๋์ฒด
์ฌ๋ฃ๋ก ์ฌ์ฉ ํ๊ธฐ ์ํ ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ํ๋๊ณ ์๋ค(Choi et al., 2015; Kim et al., 2015; Lee et al., 2015; Choi et al., 2018; Kim et al., 2018).
์ด์ ๋๋ถ์ด ์ฒจ๋จ์ฐ์
์ ๊ธ๊ฒฉํ ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์๋ก์ด ์ข
๋ฅ์ ๋ค์ํ ์ฐ์
ํ๊ธฐ๋ฌผ์ด ๋น ๋ฅด๊ฒ ๋ฐ์ํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ํนํ, 2012๋
๋ง ์๋ ๋ก๊ทธ ๋ฐฉ์ก์ด ์ค๋จ๋๊ณ ๋์งํธ
๋ฐฉ์ก์ผ๋ก ์ ํ๋จ์ ๋ฐ๋ผ ํ
๋ ๋น์ ์ด๋ ๋ชจ๋ํฐ์ ํ ๋ธ๋ผ์ด๊ด(Cathode Ray Tube, CRT)์ด ๋๋์ผ๋ก ๋ฐ์ํ์๋ค(Mueller et al., 2012; Choi et al., 2017; Gusukuma et al., 2018; Kim et al., 2018).
๋ธ๋ผ์ด๊ด์์ ๋ฐ์ํ๋ ํ์ ๋ฆฌ๋ ์์ ๋ฐ ํ๊ธฐ๋ฌผ ์ฌํ์ฉ์ ์ค์ํ ๋์์ด ๋๊ณ ์์ผ๋ ๋ธ๋ผ์ด๊ด์ด ํจ์ ํ ์ค๊ธ์์ ๊ธฐ์ ์ ์ผ๋ก ๋ถ๋ฆฌํ๋ ๊ฒ์ด ์ด๋ ค์ด ๊ด๊ณ๋ก
์ ๋ ๋งค๋ฆฝ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ก ์ธํ ์ค๊ธ์ ์ฉ์ถ ๋ฑ์ ํ๊ฒฝ์ค์ผ์ด ์ฐ๋ ค๋๊ณ ์๋ค. ๊ทผ๋์๋ ํ ๋ธ๋ผ์ด๊ด์ ๋ณธ์ฒด๋ฅผ ์ ๋ฉด๋ถ ์ ๋ฆฌ์ ๋ฉ์ด ํจ์ ๋ ํ๋ฉด๋ถ ์ ๋ฆฌ๋ก
๋ถ๋ฆฌํ๊ณ , ๋ฉ์ ํ์ํด ์์ ํํ ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ธ๋ก๊ณผ ์ ํ ๋ธ๋ก์ฉ ์์ฌ๋ก ์ฌ์ฌ์ฉํ๋ ๋ฑ์ ์ฌํ์ฉ ๋ฐฉ์์ ๋ชจ์ํ์๋ค(Lee et al., 2013). ๊ทธ๋ฌ๋ ํ ๋ธ๋ผ์ด๊ด ์ ๋ฆฌ๋ ์ฌํ์ฉ์ฑ์ด ๋ฎ๊ณ ์์กด ํ๊ธฐ ๋ฌผ๋์ด ๋ง์ผ๋ฉฐ, ์ฌ์ฒ๋ฆฌ ๋จ๊ณ์์์ ๊ฒฝ์ ์ฑ ํ๋ณด์ ์ฌ์ฌ์ฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๊ฒฝ์ค์ผ ๋ฑ์ ์ง์์ ์ธ ๋ฌธ์ ์ ์
์ง๋๊ณ ์๋ค.
ํํธ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ ๋ํ ์ฐจํ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋๊ณ ์๊ณต์ด ์ฉ์ดํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์์๋ ฅ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์ฃผ์ฌ๋ฃ๋ก ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ผ๋ฐ ๊ณจ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์
๋ฌ๋ฆฌ ๋ฐ๋๊ฐ ๋์ ์์ฒ ์, ์ฒ ๊ด์, ์ค์ ์ ๋ฑ์ ๊ตต์ ๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ ์ค๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๋ค(Maslehuddin et al., 2013; Oh et al., 2016; Gallala et al., 2017). ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ณ ๋ฐ๋ ๊ณจ์ฌ๋ ๋๋ถ๋ถ ์์
์์กด์ฑ์ด ๋์ ์๊ธ์ด ์ฝ์ง ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ผ๋ฐ ๊ณจ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์
๋จ๋ฉด ๋๊ป๋ฅผ ํ์ฅํ์ฌ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์ ํ๋ณดํ๊ณ ์๋ค. ์ต๊ทผ์๋ ๋ฐฉ์ฌ๋ฅ ์ฐจํ์ ๋ํ ์ค์์ฑ์ด ์ธ์์ผ๋ก ์ค์ฑ์ ์ฐจํ๋ฅผ ์ํ ๊ณ ๋ถ์ ๋ฌผ์ง, ์ ์์ฌ ๋ฑ์ ํผํฉํ
ํจ๋ ํํ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ฐ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๋ฐํ ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ณ ์๋ค(Min et al., 2016).
๋ฐ๋ผ์ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ณ ๋ฐ๋์ ํ์์์ ๋ฐฉ์ฌ๋ฅ ์ฐจํ๋ฅผ ์ํ ๊ฑด์ค์ฌ๋ฃ๋ก ์ฌํ์ฉํ๊ธฐ ์ํด ์ค๊ธ์์ด ํจ์ ๋ ํ ๋ธ๋ผ ์ด๊ด ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ์์ ๋์
๊ธฐ์ด ๋ฌผ์ฑ๊ณผ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์ ์ผ๋ฐ ์์ฐ์ฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋น๊ตํ ์ฌ ๊ทธ ์ ์ฉ์ฑ์ ํ๊ฐํ์๋ค.
2. ์คํ์ฌ๋ฃ ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ
2.1 ์คํ ๋ณ์
์ค๊ธ์์ด ํฌํจ๋ ๊ณ ๋ฐ๋์ CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ์ฌํ์ฉ ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ Fig. 1๊ณผ ๊ฐ์ ์ฐ๊ตฌ ์ ์ฐจ๋ก ๊ธฐ์ด ๋ฌผ์ฑ์คํ๊ณผ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ ์คํ์ ์ํํ์๋ค. ์ผ๋ฐ ์์ฐ์ฌ๋ก ์ ์ํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ ๋ธ๋ผ์ด๊ด ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ํ์ํ์ฌ
์๊ณจ์ฌ๋ก 100% ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ํ๋ก์ฐ ํ
์คํธ, ์ค๊ธ์ ์ฉ์ถ ์ํ, ๋ฐ๋ ์ํ, ์์ถ ๋ฐ ํจ๊ฐ๋ ํน์ฑ์ ๋น๊ตยท๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ
์ฑ๋ฅ์ ์์ค์ ํฌ๊ณผ ์คํ๊ณผ ํต์ข
๋ณ๋ก ์ํ์ฒด์ ๊ฐ๋ง์ ๊ฐ์ ์จ์ ํ๊ฐํ์๋ค.
Table 1์๋ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ๋ฌผ-๊ฒฐํฉ์ฌ๋น ๋ณ์์ ๊ฐ ์คํ์ ์ฌ์ฉ๋ ์ํ์ฒด ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ๊ธฐ์ด ๋ฌผ์ฑ ์คํ์ ๋ฌผ-๊ฒฐํฉ์ฌ๋น 0.45๋ฅผ ๊ธฐ์ค ๋ฐฐํฉ์ผ๋ก ํ๋ผ์ด์ ์(FA)
20%, ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ(BFS) 30%๋ฅผ ์นํํ์์ผ๋ฉฐ, ํ์ ๋ฆฌ ์๊ณจ์ฌ ๋์ฒด์จ์ 0%์ 100%๋ก ํ์๋ค. ๋ฐฉ์ฌ์ ์ธก์ ์ ๋ฌผ-๊ฒฐํฉ์ฌ๋น 0.45์ OPC
์ํ์ฒด์ ๋ํด์๋ง ํ๊ฐํ์๋ค.
2.2 ์คํ ์ฌ๋ฃ
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ ์ํ๊ธฐ๋ฌผ ์ฒ๋ถ์ฅ์์ ์๊ฑฐํ ํ ๋ธ๋ผ์ด๊ด์ ํ๋ฉด๋ถ ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ถ๋ฆฌ ํ์ํ์ฌ ์๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ธ๋ผ ์ด๊ด ํ์ ๋ฆฌ์ ๊ตฌ์ฑ ์ฑ๋ถ ๋น์จ์
Table 2์ ์ ์ํ์๋ค. Fig. 2 ๋ ์ผ๋ฐ ์์ฐ์ฌ ๋ชจ๋์ ํ์ํ CRT ํ์ ๋ฆฌ์ ์ฌ์ง์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ํ, ์์ฐ์ฌ ์๊ณจ์ฌ์ CRT ํ์ ๋ฆฌ ์๊ณจ์ฌ์ ์
๋ ๋ถํฌ๊ณก์ ์ Fig. 3์ ํจ๊ป ๋ํ๋์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ๊ฐ์ ์๊ณจ์ฌ ๋ฌผ์ฑ์ Table 3๊ณผ ๊ฐ๋ค.
Table 2
Compositions of CRT glass
Table 3
Material properties of fine aggregate
Fig. 2
Natural sand and CRT waste glass
Fig. 3
Grading curve of fine aggregate
์ผ๋ฐ ๋ชจ๋๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ํ ๋ธ๋ผ์ด๊ด ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด ์ ์์๋ ๋ฐ๋ 3.15 g/m3, ๋ถ๋ง๋ 3,200 cm2/g์ ๋ณดํต ํฌํ๋๋ ์๋ฉํธ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ์๋ฉํธ์ ํํ์กฐ์ฑ์ Table 4์ ๊ฐ๋ค. ๋ชจ๋ ์คํ์์ ๋ชจ๋ฅด ํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋ ๋ณ์๋ณ๋ก ๊ฐ 3๊ฐ์ฉ ์ ์ํ์์ผ๋ฉฐ, Table 5๋ ๋ฐฐํฉํ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค.
Table 4
Chemical compositions of cement
Table 5
Mix proportions (Unit : kg)
2.3 ์คํ ๋ฐฉ๋ฒ
2.3.1 ํ๋ก์ฐ ๋ฐ ๋ฐ๋ ์คํ
๊ณ ๋ฐ๋์ CRT ํ์ ๋ฆฌ ๋์ฒด ์ ๋๋ต์ ์ธ ์๊ณต์ฑ์ ํ๋จํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ํ๋ก์ฐ ์ํ์ ์ํํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด ์ ์ ๋จ๊ณ์์ KS L 5105 ์ํ
๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ ์ค์ํ์๋ค.
๋ํ, ์ค๊ธ์์ ํจ์ ํ CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ๋์ฒด ํผํฉํ์ ๋ ๋ชจ๋ฅด ํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ๋ฐ๋ ๋ณํ๋ฅผ ์์๋ณด๊ณ ์ ASTM C 642์ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒ๋ณด๊ธฐ
๋ฐ๋(bulk density)๋ฅผ ์ธก์ ํ์๋ค.
2.3.2 ์ค๊ธ์ ํจ์ ๋ ๋ฐ ์ฉ์ถ ์คํ
์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์ ๊ธฐ์ฌํ๋ ๊ณ ๋น์ค์ ์ค๊ธ์์ด ํจ์ ๋ ์ ๋๋ฅผ ํ์
ํ๊ธฐ ์ํด, ์ ์ํ CRT ํ์ ๋ฆฌ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋ฅผ ๋ถ์ ํ์ฌ ์ค๊ธ์ ํจ์ ๋์ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ
ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅด ํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ํ๊ฒฝ ์์ ์ฑ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํด์ ๊ตณ์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋ฅผ ์ด์จ๊ตํ์์ ์นจ์ง์ํจ ํ ์ด์จ๊ตํ์๋ก ์ฉ์ถ๋ ์ค๊ธ์์ ์ฑ๋ถ๋ถ์์
ํตํด ์ํ์ฒด๊ฐ ํจ์ ํ ์ค๊ธ์์ ์ฉ์ถ ํน์ฑ์ ํ๊ฐํ์๋ค.
์ค๊ธ์ ์ฉ์ถ ์ํ์ ํ์ ๋ฆฌ ๊ณจ์ฌ๋ฅผ 100% ๋์ฒดํ ๋ฌผ-๊ฒฐํฉ์ฌ๋น 0.45์ OPC ์ํ์ฒด๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ฃผ์ 6๊ฐ์ง ์ค๊ธ์ (Pb, Cu,
Cd, As, Hg, Cr6+)์ ๋ํ์ฌ ํ๊ธฐ๋ฌผ๊ณต์ ์ํ๋ฐฉ๋ฒ์ ์๊ฑฐํ์ฌ ์ํํ์๋ค.
2.3.3 ์์ถ ๋ฐ ํจ๊ฐ๋ ์คํ
์์ถ๊ฐ๋ ๋ฐ ํจ๊ฐ๋ ์คํ์ Fig. 4์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ๊ณผ ๊ฐ์ด KS L ISO 679 ์ํ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ ํฌ๊ธฐ 40ร40ร160mm ์ํธ์ ์ ์ ํ์ฌ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ํจ๊ฐ๋๋ฅผ ์ ์ธก์ ํ ํ ํ๋จ๋
์ํธ์ ์ด์ฉ ํ์ฌ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ์ธก์ ํ์๋ค.
Fig. 4
Compressive and flexural strength test
2.3.4 ๋ฐฉ์ฌ์ ํฌ๊ณผ ์คํ
๊ณ ๋ฐ๋์ CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด ์ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ์ฌ X-์ ํฌ๊ณผ ์คํ๊ณผ ๊ฐ ๋ง์ ํฌ๊ณผ ์คํ์ ์ํํ์๋ค.
๋จผ์ , ์ ์๋์ง์ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์ ์ธก์ ํ๊ธฐ ์ํ X-์ ํฌ๊ณผ ์คํ์ ํ์ค X-ray Field์ ์ ์คยท์ ์๋์ง(10~320kV) ์์ค์ ๊ณผ ํ์ค
์กฐ์ฌ์ฅ์น(IEC RQR 8 diagnostic X-ray Beam)์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, Fig. 5์ ๋ ํ๋ธ ๊ฒ๊ณผ ๊ฐ์ด ๋์ผํ ๋๊ป(50mm)์ ์ผ๋ฐ ์์ฐ์ฌ๋ก ์ ์ํ ์ํ์ฒด์ ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ 100% ๋์ฒดํ ์ํ์ฒด๋ฅผ ์ ๋ฆฌํจ ์ ๋ฉด์ ๊ฐ๊ฐ ์์น์ํค๊ณ ๊ฐ์
ํฌ๊ธฐ์ X-์ ์ ํฌ๊ณผ์์ผฐ์ ๋์ ์ฐจํ์จ ์ ์กฐ์ฌํ์๋ค.
๋ํ, ํ์ค ๋ฐฉ์ฌ์ ์(ํต์ข
)์ ์ข
๋ฅ์ ์๋์ง์์ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๊ฐ๋ง์ ๋ถ๊ด๋ฒ์ ์ด์ฉํ ๊ฐ๋ง์ ํฌ๊ณผ ์คํ์ ์ํํ์๋ค. ๊ฐ๋ง์
ํฌ๊ณผ ์คํ์ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ด ์ฐจํ ์ฌ๋ฃ๋ฅผ 1์ฐจ์์ ์ผ๋ก ํฌ๊ณผํ๋ ์ ๋์ ์ธ ๊ฐ์ ์จ์ ์ธก์ ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์๋ Fig. 6๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ฉ ๋ธ๋ก ์ฑ๋ฒ๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ์์ผ๋ฉฐ, ํ์ค ๋ฐฉ์ฌ์ ์๊ณผ ๊ฒ์ถ๊ธฐ ์ฌ์ด์ ์ํ์ฒด๋ฅผ ๊ฑฐ์น์ํค๊ณ ๋ฐฉ์ฌ์ ๋ง์ ์ํ์ฒด์ ์
์ฌ์์ผ ์ ํํ ์ฐจํ ์คํ์ ์งํํ์๋ค.
์ฌ์ฉ๋ ๊ฐ๋ง์ ๊ฒ์ถ๊ธฐ๋ ์๋ํจ์จ 120%์ ๊ณ ์๋ Ge-๊ฒ์ถ๊ธฐ๋ฅผ ์ด์ฉ ํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ฐฉ์ฌ์ ์์ ์ข
๋ฅ๋ 57Co, 113Sn, 137Cs, 60Co๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ํ์๋ค. ๊ฐ๋ง์ ์๋์ง์์ 122.1keV, 391.77keV, 661.7keV, 1173.2keV, 1332.5keV๋ก ํ์ฌ ์คยท์ ์๋์ง๋ถํฐ
๊ณ ์๋์ง ๊น์ง์ ๋ฐฉ์ฌ์ ๊ฐ์ ์จ ๋ณํ๋ฅผ ๋น๊ตยท๋ถ์ํ์๋ค.
2.3.5 ์ ํ๊ฐ์ ๊ณ์ ์ฐ์
๋ฐฉ์ฌ์ ์ด ์ด๋ค ๋ฌผ์ง ํน์ ๋งค์ง์ ํต๊ณผํ๋ ๋์ ๊ทธ ๋งค์ง์ ๊ตฌ์ฑ ์์ ๋๋ ์์ํต๊ณผ ๋ฐ์ํ ๋ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ ์ธ๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ์ ํ๊ฒ ๋๋ค. ์ฆ, ๊ณต๊ฐ ์ค ๋๊ป๊ฐ
x cm ์ธ ์ฐจํ์ฒด๊ฐ ์์ ๋ ์ฐจํ ํจ๊ณผ๋ก ์ธํ์ฌ ๊ฐ์ ํ๊ฒ ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฌ๋ฃ ๋ด์์ ์ด๋ํ ๋จ์ ๊ฑฐ๋ฆฌ ๋น ๋ฐฉ์ฌ์ ๋น ๊ฐ๋์ ๋ํ ๊ฐ์ ์ ๋์ ์ธก์ ๊ฐ(cm-1)์ ์ ํ ๊ฐ์ ๊ณ์(linear attenuation coefficient, ฮผ)๋ก ํํํ๋ฉฐ, ์๋์ ์ (1)๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ํ๋ธ๋ค(Wood. 1982).
์ฌ๊ธฐ์, x ๋ ์ฐจํ์ฒด์ ๋๊ป์ด๋ฉฐ, N ๊ณผ N0๋ ๊ฒ์ถ๊ธฐ์ ๊ฐ๋ง์ ์ ์ ์ ์ฌ์ด์ ์ฐจํ์ฒด๊ฐ ์์ ๋์ ์์ ๋์ ํด๋น ๊ฐ๋ง์ ํผํฌ ์ ์๊ณ์์จ์ ๊ฐ๊ฐ ๋ํ๋ธ๋ค.
์ ํ๊ฐ์ ๊ณ์๋ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ ์๋์ง์ ์ฐจํ์ฌ์ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ๋ผ ๋ณํ๋๋ฉฐ, ๊ฐ์ ์ข
๋ฅ์ ์ฐจํ์ฌ๋ผ๋ ์ฌ๋ฃ์ ์กฐ์ฑ(๋ฐ๋)์ ๋ฐ๋ผ ๋ฌ๋ผ์ง๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๊ฐ์ ์ข
๋ฅ ๋ฐ
๋์ผํ ๋๊ป์ ์ฐจํ์ฒด์์ ์ ํ ๊ฐ์ ๊ณ์๊ฐ ํฐ ๊ฒ์ด ์ฐจํํจ๊ณผ๊ฐ ๋๋ค๋ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ๋ค.
3. ์คํ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๋ถ์
3.1 ํ๋ก์ฐ ๋ฐ ๋ฐ๋ ๋ณํ
Fig. 7์ ์ผ๋ฐ ๋ชจ๋๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ํ์ ๋ฆฌ ๊ณจ์ฌ๋ฅผ 100% ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ๋ฐฐํฉ์ ํ๋ก์ฐ ๊ฐ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ํ ์์ ์ ์ ์๋ฏ์ด ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ๋์ฒดํ
๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ํ๋ก์ฐ ๊ฐ์ด ๋ค์ ์์นํ๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋๋ฐ ์ด๋ ํ์ ๊ณผ์ ์์์ ํ๋ฉด ๋ง๋ชจ์ ์ํด ํ์ ๋ฆฌ ๊ณจ์ฌ์ ์
ํ์ด ์ํ์ ๊ฐ๊น์์ง๊ณ ์ผ๋ฐ ์์ฐ์ฌ๋ณด๋ค
์ฝํ
์ฒ๋ฆฌ๋ ๋ธ๋ผ์ด๊ด ์ ๋ฆฌ์ ํ๋ฉด์ด ๋งค๋๋ฌ์ด ๊ฒ์ด ์์ธ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
ํํธ, Fig. 8์ ๋ณ์๋ณ๋ก ๊ตณ์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ๋ฐ๋ ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ฐฐํฉ ๋ณ์์ ์๊ด์์ด ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํ ์ํ์ฒด์ ๋ฐ๋๊ฐ ๋๋ต 8% ์ ๋
์์นํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋๋ค. ์ด๋ ์์ํ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด CRT ํ์ ๋ฆฌ๊ฐ ํจ์ ํ ์ค๊ธ์์ ์ํฅ ์ผ๋ก ํ๋จํ ์ ์๋ค.
Fig. 8
Bulk density of hardened mortar specimen
3.2 ์ค๊ธ์ ํจ์ ๋ ๋ฐ ์ฉ์ถ ๊ฒฐ๊ณผ
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ์ฌ ์ ์ํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ์ค๊ธ์ ํจ์ ๋๊ณผ ์ด์จ๊ตํ์์ ์ํ ์ธ๋ถ ์ฉ์ถ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ๊ฒํ ํ์๋ค. Table
6์ ๊ทธ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ ์ด๋ฉฐ, ํ์์์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ๋ถ๋ง(mortar powder)์ ์ํ์ฒด๋ฅผ ๋ถ ์ํ ํ ๋ถ๋ง ์๋ฃ์ ๋ด๋ถ ์ค๊ธ์ ํจ์ ๋์ ๋ํ๋ธ
๊ฒ์ด๋ค. ๋ ํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด(mortar specimen)๋ ์ ์ํ ์ํ์ฒด๋ฅผ ์ด ์จ๊ตํ์(pH 5)์ ์นจ์ถ์์ผฐ์ ๋์ ์ค๊ธ์ ์ฉ์ถ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ํ์
ํ ๊ฒ์ด๋ค.
Table 6
Leaching result of heavy metals
ํ์ ๋ฆฌ ์๊ณจ์ฌ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ค๊ธ์ ํจ์ ๋์ ๋ํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ฉด, CRT ํ๋ฉด๋ถ์ ํ์ ๋ฆฌ ์์ฒด ์ฑ๋ถ์ Table 1์ ๋ํ ๋ธ ๊ฒ๊ณผ ๊ฐ์ด Fe > Pb > Cr > Si ์์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋๋ฐ ์ด ํ ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์์๋ ๋์ผํ ์์๋ก ์ค๊ธ์์ด
ํจ์ ๋์ด ์๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ํนํ, ๋ฉ ์ฑ๋ถ์ 8,676 mg/kg์ผ๋ก ๊ฐ์ฅ ๋ง์ ์์ ํฌํจํ๊ณ ์์์ผ๋ฉฐ, ์ฐจํ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ฐ์ด๋ ๊ณ ๋น์ค์ ๋ฉ
์ฑ๋ถ ๋น์จ์ด ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
ํํธ, CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ก ์ ์ํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๊ฐ ํจ์ ํ ์ค ๊ธ์์ผ๋ก ์ธํด ๋ฐฉ์ฌ๋ฅ ์ฐจํ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ ์ ์์ผ๋ ์ํ์ฒด๊ฐ ์ด์จ ๊ตํ์ฑ์ ์ง๋ ์์ ๋ฑ์
์ ์ด ์์๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ๊ณต๊ทน์์ ์ธ๋ถ ์ ์ด์์์ ๋๋์ฐจ๋ก ์ธํด ํจ์ ๋ ์ค๊ธ์์ด ์ธ๋ถ๋ก ์ฉ์ถ๋ ์ ์๋ ์ํ์ฑ์ ์ง๋๊ณ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ด ์ฐ๊ตฌ
์์๋ ์ด๋ฌํ ํ๊ฒฝ ์ ํด์ฑ์ ๊ฒํ ํ๊ธฐ ์ํด ํ์ ๋ฆฌ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ์ค๊ธ์ ์ฉ์ถ ์ํ์ ์ํํ์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Table 6์ ํจ๊ป ๋ํ๋ด์๋ค. ํ์ ๋ฆฌ ๊ณจ์ฌ๋ฅผ 100% ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ์ด์จ๊ตํ์์ ์ํ ์ค๊ธ์ ์ฉ์ถ ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ, ๋ชจ๋ ์ค ๊ธ์ ์ฑ๋ถ์ด ๋ถ๊ฒ์ถ๋ ๊ฒ์ผ๋ก
๋ํ๋ฌ๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ๊ตณ์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ์ค๊ธ์ ์ฉ์ถ ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ์์ ์ ์ ์๋ฏ์ด CRT ํ์ ๋ฆฌ์ ์ค๊ธ์ ์ฑ๋ถ์ ์๋ฉํธ ํ์ด์คํธ ๊ฒฐํฉ์ฌ๋ก ๋ด๋ถ ์ ์ฐฉ์ ์ ๋ํ
์ ์์ผ๋ฉฐ, ํ๊ฒฝ ์ ํด์ฑ ๋ฌธ์ ์ ์๋ ์์ ์ฑ์ ํ๋ณดํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
3.3 ์์ถ๊ฐ๋ ๋ฐ ํจ๊ฐ๋ ํน์ฑ
Fig. 9๋ ์์ฐ์ฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. Fig. 9์ (a)๋ ์์์ฌ๋ น 7์ผ ํ ์ธก์ ํ ๊ฐ์ด๋ฉฐ, (b)๋ 28์ผ ์์ ํ ์ธก์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ฉด, ์ผ๋ฐ ์์ฐ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋ ์์ ์ฌ๋ น์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ ์ผ๋ฐ์ ์ธ
ํน์ฑ์ ๋ํ๋์ผ๋ฉฐ, ๊ณ ๋ก ์ฌ๋๊ทธ๋ฅผ ํผํฉ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ์์ถ๊ฐ๋ ์์นํจ๊ณผ๊ฐ 14.52%๋ก ๊ฐ์ฅ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค.
Fig. 9
Result of compressive strength
๋ฐ๋ฉด, CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ 100% ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋ ์์ ๊ธฐ๊ฐ์ด 7์ผ์์ 28์ผ๋ก ์ฆ๊ฐํ์ ๋ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ๋ค์ ์์นํ ์์ผ๋, ๋ฌผ-๊ฒฐํฉ์ฌ๋น์
ํผํ์ฌ ์ข
๋ฅ์ ์๊ด์์ด ์ผ๋ฐ ์์ฐ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ํ์ฒด๋ณด๋ค ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ ํ๋๋ ํ์์ ๋ํ๋๋ค. ์์ ๊ธฐ๊ฐ 28์ผ ํ ์ธก์ ํ CRT ํ์ ๋ฆฌ ์ํ์ฒด์ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ
์ดํด๋ณด๋ฉด, ์ผ๋ฐ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด ๋๋น OPC ์ํ์ฒด๋ 16%, BFS ์ํ์ฒด๋ 12%, FA์ํ์ฒด๋ 11%์ ๊ฐ๋๊ฐ์๋ฅผ ๋ํ๋๋ค. ์ด๋ ํ์ ๋ฆฌ์ ๋งค๋๋ฌ์ด
ํ๋ฉด์ด ์๋ฉํธ ํ์ด์คํธ์์ ์ ์ฐฉ์ ๋ฐฉํด ํ์ฌ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ๋์ฒด ํผ์
ํ ๊ธฐ์กด์ ์ฐ๊ตฌ ๋ฌธํ์์๋ ๋์ผํ ํ์์
์ฐพ์ ์ ์๋ค(Zhao et al., 2013; Wang, 2009).
๊ด๋ฌผ์ง ํผํ์ฌ์ ์ํ ์์ถ๊ฐ๋์ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด๋ฉด, ํ์ ๋ฆฌ ์๊ณจ์ฌ์ ๋์ฒด ์ ยท๋ฌด์ ์๊ด์์ด ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ์ ํ๋ผ์ด์ ์๋ฅผ ์นํํ ์ํ์ฒด๊ฐ OPC ์ํ์ฒด๋ณด๋ค
๋ค์ ๋์ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ํ๋ ๋ค. ํนํ, Fig. 9์ (b)์์, CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ 100% ๋์ฒดํ๊ณ ๊ณ ๋ก ์ฌ๋๊ทธ๋ฅผ ํผํฉํ ์ํ์ฒด(BFS_waste glass)์ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์์ฐ ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ํ์ฒด(OPC_natural
glass)์ ์์ถ๊ฐ๋์ ๋๋ฑํ ์์ค์ ๋ํ๋ด๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ CRT ํ์ ๋ฆฌ์ ๋์ฒด ์ฌ์ฉ์ผ๋ก ์ธํด ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ์ ํ๋๋ ํ์์ ๋ถ๋ง๋๊ฐ
๋์ ๊ด ๋ฌผ์ง ํผํ์ฌ๋ฅผ ํจ๊ป ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ํํ ์ํ๋ฐ์๊ณผ ํฌ์กธ๋ ๋ฐ์ ์ ์ ๋ํจ์ผ๋ก์จ ์๋ฉํธ๋ง์ ๊ฒฐํฉ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋๋ฑํ ์์ค์ผ๋ก ๊ฐ๋ ๋ณด์ ํจ๊ณผ๋ฅผ
์ป์ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
ํํธ, Fig. 10์ (a)์ (b)๋ 7์ผ ๋ฐ 28์ผ ์์ ์กฐ๊ฑด์ ๋ํ ๊ฐ๊ฐ์ ํจ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ํจ๊ฐ๋ ํน์ฑ์์๋ ์์ถ๊ฐ๋ ํน์ฑ๊ณผ ๊ฐ์ด ์์ ๊ธฐ๊ฐ์ด ๊ธธ์ด์ง์๋ก ํจ๊ฐ๋๋ ์์นํ์์ผ๋ฉฐ,
ํผํ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ์ํ์ฒด์ ํจ๊ฐ๋๊ฐ ๋ค์ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์์ถ๊ฐ๋์ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์ ๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ
ํผํ์ฌ๋ฅผ ํจ๊ป ์ฌ์ฉํ์ฌ OPC ์์ค์ผ๋ก ํจ๊ฐ๋๋ฅผ ํฅ์ํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
Fig. 10
Result of flexural strength
3.4 ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ X-์ ํฌ๊ณผ ์คํ๊ณผ ๊ฐ๋ง์ ํฌ๊ณผ ์คํ์ ํตํด ๊ณ ๋ฐ๋์ CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ์ ๋์ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์ ๊ฒํ ํ์๋ค. ๋จผ์ , Fig.
11์ X-์ ํฌ๊ณผ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ์์ ์ผ๋ฐ ์์ฐ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋ 97.3%์ X-์ ์ฐจํ์จ์ ๋ํ๋์ผ๋ฉฐ, CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ก ์ ์ํ ๋์ผํ ๋๊ป์
์ํ์ฒด๋ 100%์ X-์ ์ฐจํ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ผ๋ฐ ์์ฐ์ฌ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ํ์ ๋ฆฌ ์ํ์ฒด์ X-์ ์ฐจํ์จ ๋ณํ๊ฐ 3% ์ด๋ด๋ก ๋ฏธ๋ฏธ ํ์ฌ
๊ทธ ์ฑ๋ฅ ์ฐจ์ด๋ฅผ ํ๊ฐ๋ฆํ๊ธฐ์ ๋ฌด๋ฆฌ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ด๋ ์ฐจํ ๋ฌผ์ฒด์ ๋ํ X-์ ์์ฒด์ ํฌ๊ณผ์ฑ์ด ๋ฎ๊ณ ์ผ๋ฐ ์์ฐ์ฌ ๋ก ์ ์ํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋
X-์ ์ ๋ํ ์ฐจํ ํจ๊ณผ๊ฐ ํฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ณ ๋ฐ๋์ ํ์ ๋ฆฌ๋ก ์ ์ํ ์ํ์ฒด์์ ๊ฒฉ์ฐจ๊ฐ ํฌ์ง ์์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๋ฐ๋ผ์, ์ข ๋ ๋ฉด๋ฐํ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์ ๋ถ์์ ์ํด ์ฌ๋ฌ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐฉ์ฌ์ ์(ํ์คํต์ข
)๊ณผ ๋ฐฉ์ฌ์ ๋์ ๋ฌ๋ฆฌํ์ฌ ๊ฐ๋ง์ ํฌ๊ณผ ์คํ์ ์ํํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Fig.
11์ ๋ํ๋ด์๋ค. Fig. 11์ (a)๋ ๊ฐ๋ง์ ํฌ๊ณผ ์คํ์์์ ์คํํธ๋ผ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, Fig. 12๋ ์คํํธ๋ผ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์(1)์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ ์ ํ๊ฐ์ ๊ณ์(ฮผ)๊ฐ์ ๋ณํ๋ฅผ ๊ทธ๋ํ๋ก ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ฐฉ์ฌ ์ ์(ํต์ข
)๋ณ ์ ํ๊ฐ์ ๊ณ์๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ฉด, ์์ฐ์ฌ์ ์๋ฉํธ๋ฅผ ํผํฉํ์ฌ
์ ์ํ ์ผ๋ฐ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ, 122.1keV_57Co, 391.7keV_113Sn, 661.7keV_137Cs, 1173.2KeV_60Co, 1332.5keV_60Co์ ๋ํ์ฌ ๊ฐ๊ฐ 0.18, 0.18, 0.15, 0.12, 0.11(cm-1)์ ์ ํ๊ฐ์ ๊ณ์๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ๋ฐ๋ฉด, CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ์ ํ๊ฐ์ ๊ณ์๋ 0.46, 0.23, 0.17, 0.13,
0.12(cm-1)๋ก ์ ์๋์ง๋ถํฐ ๊ณ ์๋์ง๊น์ง ๊ฐ์ ๊ณ์๊ฐ ์์นํ๋ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ ๋๋ค. ์ด๋ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํํจ๊ณผ๊ฐ ๋์ ๊ณ ๋น์ค์ ๋ฉ ์ฑ๋ถ์ด ๋ค๋ ํฌํจ๋ CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ
์๊ณจ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํจ์ผ๋ก์จ ์ํ์ฒด์ ๋ฐ๋ ๊ฐ ์์นํ์ฌ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋์์ง๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จํ ์ ์๋ค(Sharma et al., 2009; Akkurt et al., 2010).
Fig. 12
ฮณ-ray spectrum and linear attenuation coefficient
ํํธ, ๋ฐฉ์ฌ์ ์๋ณ๋ก ์์น๋ฅ ์ ์ดํด๋ณด๋ฉด, 57Co๋ 154%, 113Sn์ 26%, 137Cs๋ 8%, 60Co๋ 10%์ ์์น๋ฅ ์ ๋ํ๋๋ค. ํนํ, 57Co ๋ฐฉ์ฌ์ ์์ ๋ํด์๋ 2.5๋ฐฐ์ ๋์ ์์นํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๋ฐ๋ฉด, ๋ฐฉ์ฌ์ ๋(์๋์ง์)์ด ๋์์ง์๋ก ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ์์น๋ฅ ์ด ๋ฎ์์ง๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค.
์ฆ, ๋ฐฉ์ฌ์ ๋์ด ํด์๋ก CRT ํ ์ ๋ฆฌ์ ๋์ฒด ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ฎ์์ง๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณผ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ณ ์๋์ง ์ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ ์ฐจ๋จํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์๊ณจ์ฌ์ ๋ฐฐํฉ ์ฉ์ ๋น์จ์
์ฆ๊ฐ์์ผ์ผ ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์๊ณจ์ฌ์ ์ฉ์ ๋น์จ์ด ๋์์ง์๋ก ์ญํ์ ์ฑ๋ฅ ์ ํ๋ฅผ ์ด๋ํ๋ฏ๋ก ๊ณ ์๋์ง์ ๋ํ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ๋ฅผ ์ํด์๋ ๊ณจ์ฌ
์ฉ์ ๋น๊ฐ ํฐ ๊ตต์๊ณจ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉ ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๊ฐ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์ด์์ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ์ ๊ดํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ข
ํฉํด๋ณด๋ฉด, ๊ณ ๋ฐ๋์ CRT ํ์ ๋ฆฌ ์๊ณจ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ ์๋์ง ์์ญ์์์ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์ ๋ํ ์์นํจ๊ณผ๋ฅผ ํ์ธํ
์ ์์์ผ๋ฉฐ ๊ณ ์๋์ง ์์ญ์์์ ์ฐจํ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ทน๋ํํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๊ณ ๋น์ค์ ๊ตต์ ๊ณจ์ฌ์์ ์กฐํฉ์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ณ ๋น์ค์ ์ค๊ธ์์ ํจ์ ํ CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ๊ฑด์ค์ฌ๋ฃ๋ก ์ฌํ์ฉํ๊ธฐ ์ํด CRT ํ์ ๋ฆฌ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด์ ๊ธฐ์ด ๋ฌผ์ฑ๊ณผ ๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์
ํ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ ๋ฆฌ ํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
-
1) CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋ ํ์ ๋ฆฌ๊ฐ ํจ์ ํ ๊ณ ๋น์ค์ ์ค๊ธ์ ์ฑ๋ถ์ผ๋ก ์ธํด ์์ฐ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋ณด๋ค ๊ฒ๋ณด๊ธฐ ๋ฐ๋๊ฐ
์์นํ์๋ค.
-
2) ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ๋์ฒดํ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ค๊ธ์ ํจ์ ๋ ๋ถ์๊ฒฐ๊ณผ, ์ฐจํ ํจ๊ณผ์ ์ ๋ฆฌํ ๋ฉ ์ฑ๋ถ์ ํจ์ ๋์ด ๊ฐ์ฅ ๋์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๊ตณ์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ฉ์ถ ์ํ๊ฒฐ๊ณผ์์๋
์ ํด์ฑ๋ถ์ด ๊ฒ์ถ๋์ง ์์๋ค.
-
3) ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ 100% ๋์ฒดํ ์ํ์ฒด๋ ์์ถ๊ฐ๋ ๋ฐ ํจ๊ฐ๋๊ฐ ์ ํ ๋๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์์ผ๋, ๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ๋ฅผ ์นํ ์ฌ์ฉํ๋ฉด ์์ฐ์ฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํ OPC ์ํ์ฒด์
๋๋ฑํ ์์ค์ ์์ถ ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ํ๋๋ค.
-
4) ๋ฉ ์ฑ๋ถ์ด ํฌํจ๋ CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์๊ณจ์ฌ๋ก ์ฌ์ฉํ์ ๋ ๊ฐ๋ง์ ์ ๋ํ ์ํ์ฒด์ ์ ํ๊ฐ์ ๊ณ์๊ฐ ์์นํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ ์ผ๋ฉฐ, ๊ณ ์๋์ง์ผ์๋ก ์ ํ๊ฐ์ ๊ณ์์
์์น ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ฏธ๋ฏธํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
-
5) CRT ํ์ ๋ฆฌ๋ฅผ ์ฌํ์ฉํ ๊ณ ๋ฐ๋์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ์ํ์ฒด๋ ์ ์๋์ง ์์ญ์ ๊ฐ๋ง์ ์ฐจํ ์ฑ๋ฅ์ด ์ฐ์ํ์ผ๋ฉฐ, ์ ์ ํ ๊ณ ๋น์ค์ ๊ตต์ ๊ณจ์ฌ์ ์กฐํฉํ์ฌ ๊ณ ์๋์ง์
๋ฐฉ์ฌ์ ์ฐจํ ํจ๊ณผ๋ฅผ ์ป์ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ตญํ ๊ตํต๋ถ ๊ตญํ ๊ตํต๊ธฐ์ ์ด์ง์ฐ๊ตฌ์ฌ์
์ ์ฐ๊ตฌ ๋น์ง์(18CTAP-C129756-02)์ ์ํด ์ํ๋์์ต๋๋ค.
Akkurt, I., Akyildirim, H., Mavi, B., Kilincarslan, S., Basyigit, C. (2010), Gamma-ray
shielding properties of concrete including barite at different energies, Progress
in Nuclear Energy, 52, 620-623.
(2013), Standard Test Method for Density, Absorption, and Voids in Hardened Concrete,
ASTM International, West Conshohocken, PA.
Choi, S.Y., Choi, Y.S., Won, M.S., Yang, E.I. (2015), Evaluation on the Applicability
of Heavy Waste Glass as Fine Aggregate of Shielding Concrete, Journal of the Korea
Institute for Structural Maintenance and Inspection, 19(4), 101-108 [in Korean].
Choi, S.Y., Choi, Y.S., Yang, E.I. (2017), Effects of heavy weight waste glass recycled
as fine aggregate on the mechanical properties of mortar specimens, Annals of Nuclear
Energy, 99, 372-382.
Choi, S.Y., Choi, Y.S., Yang, E.I. (2018), Characteristics of volume change and heavy
metal leaching in mortar specimens recycled heavyweight waste glass as fine aggregate,
Construction and Building materials, 165, 424-433.
Gallala, W., Hayouni, Y., Gaied, M.E., Fusco, M., Alsaied, J., Bailey, K., Bourham,
M. (2016), Mechanical and radiation shielding properties of mortars with additive
fine aggregate mine waste. Annals of Nuclear Energy, 101, 600-606.
Gusukuma, M., Kahhat, R. (2018), Electronic waste after a digital TV transition: Material
flows and stocks, Resources,Conservation & Recycling, 138, 142-150.
(2007), Testing method for compressive strength of hydraulic cement mortar, Korean
Agency for Technology and Standards.
(2016), Methods of testing cements-Determination of strength, Korean Agency for Technology
and Standards.
Kim, B.C., Cha, T.G., Jang, P.K., Jang, I.Y. (2015), An Experimental Study on High
Strength Concrete Using the LCD Waste Glass Powder. Journal of the Korean Recycled
Construction Resources Institute. 3(4), 335-341 [in Korean].
Kim, I.S., Choi, S.Y., Yang, E.I. (2018), Evaluation of durability of concrete substituted
heavyweight waste glass as fine aggregate, Construction and Building Materials. 184,
269-277.
Kim, Y.M., Choi, S.Y., Kim, I.S., Yang, E.I. (2018), A study on the Mechanical Properties
of Concrete using Electronic Waste as Fine Aggregate, Journal of the Korea Institute
for Structural Maintenance and Inspection, 22(2), 90-97 [in Korean].
Lee, J.S., Yoo, H.M., Yang, W.S., Park, J.K., Cho, S.J., Kim, B.S., Seo, Y.C. (2013),
A Study on Clay Brick manufacturing with Powders of CRT Glass Waste, Journal of Korea
Society of Waste Management, 30(1), 86-93 [in Korean].
Lee, B.C., Lee, J., Cho, Y.K., Jung, S.H. (2015), The Strength and Length Change Properties
of Recycled Aggregate Concrete(RAC) by Compressive Strength Levels, Journal of the
Korean Recycled Construction Resources Institute, 3(4), 307-312 [in Korean].
Mueller, J., Boehm, M., Drummond, C. (2012), Direction of CRT waste glass processing:
Electronics recycling industry communication, Waste Management, 32, 1560-1565.
Maslehuddin, M., Naqvi, A.A., Ibrahim, M., Kalakada, Z. (2013), Radiation shielding
properties of concrete with electric arc furnace slag aggregates and steel shots,
Annals of Nuclear Energy, 53, 192-196.
Min, J.Y., Lee, B.N., Lee, J.S., Lee, J.H. (2016), Neutron Shielding Performance of
Mortar Containing Synthetic High Polymers and Boron Carbide, Journal of the Korea
Concrete Institute, 28(2), 197-204 [in Korean].
Oh, J.H., Mun, Y.B., Lee, J.H., Choi, H.K., Choi, S.S. (2016), Aggregate Effects on
ฮณ-tay Shielding Characteristic and Compressive Strength of Concrete, Journal of Nuclear
Fuel Cycle and Waste Technology, 14(4), 357-365 [in Korean].
Sharma, A., Reddy, G.R., Varshney, L., Bharathkumar, H., Vaze, K.K., Kushwaha, H.S.,
Krishnamoorthy, T.S. (2009), Experimental investigations on mechanical and radiation
shielding properties of hybrid lead-steel fiber reinforced concrete, Nuclear Engineering
and Design, 239, 1180-1185.
Wood, J. (1982), Computational Methods in Reactor Shielding, Computational Methods
in Reactor Shielding, Pergamon Press, New York, USA.