์ต๋ณ์ผ
(Byoung-Il Choi)
1โ
๊น์ฐฌํฌ
(Chan-Hee Kim)
2
๋
ธ์์ฒ
(Eun-Cheol Noh)
3
ํ๋ช
ํธ
(Myung-Ho Ha)
4
๋ฐ์ํ
(Si-Hyun Park)
5
-
์ ํ์,๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์ ๊ธฐ๋ฐ์์ค๋ณธ๋ถ ์์ค์์ ๊ด๋ฆฌ๋จ ํฐ๋์ค ์ง์
-
์ ํ์,๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์ ๊ธฐ๋ฐ์์ค๋ณธ๋ถ ์์ค์์ ๊ด๋ฆฌ๋จ ํฐ๋์ค ์ง์
-
์ ํ์,๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์ ๊ธฐ๋ฐ์์ค๋ณธ๋ถ ์์ค์์ ๊ด๋ฆฌ๋จ ํฐ๋์ค ์ค์ฅ
-
์ ํ์,๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์ ๊ธฐ๋ฐ์์ค๋ณธ๋ถ ์์ค์์ ๊ด๋ฆฌ๋จ ํฐ๋์ค ๋ถ์ฅ
-
์ ํ์,๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์ ์ฌ๋์์ ๋ณธ๋ถ ์ฌ๋์์ ๊ด๋ฆฌ์ค ์ค์ฅ
Copyright ยฉ The Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection
ํค์๋
์์ ์ฑํ๊ฐ, ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ, ์์นํด์, ๋ถ์ฌ๋ ฅ, ๊ฐ๋์ค๊ณ๋ฒ
Key words
Safety evaluation, Seismic performance evaluation, Numerical analysis, Member force, Strength design method
1. ์ ๋ก
์ต๊ทผ ๋ฐ์ํ ํฌํญ์ง์ง(2017, M5.4)๊ณผ ๊ฒฝ์ฃผ์ง์ง(2016, M5.8)์ผ๋ก ์์ค๋ฌผ์ ์ง์ง์ ๋ํ ์์ ์ฑ์ ๊ดํ ๊ด์ฌ์ด ์ฆ๊ฐ๋๊ณ ์๋ ์ค์ ์ด๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ ์งํ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์ง์ง ์ ๊ฒ๋ณด๊ธฐ ๋จ์ ์ฒด์ ์ค๋์ด ์ฃผ๋ณ ์ง๋ฐ์ ๋นํด ์๋์ ์ผ๋ก ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์งํ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์์ฉํ๋ ๊ด์ฑ๋ ฅ์ด ์๊ณ , ๋ํ ์ฃผ๋ณ ์ง๋ฐ์
๋๋ฌ ์ธ์ฌ ์์ด ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์์ ์ฃผ๋ณ ์ง๋ฐ์ผ๋ก ๋น ์ ธ๋๊ฐ๋ ์๋์ง๋ ์๋์ ์ผ๋ก ํฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํ ์์ค๋ฌผ์ ๋นํ์ฌ ์๋์ ์ผ๋ก ์ํ๋๋ฅผ ๋ฎ๊ฒ ํ๊ฐํ์ฌ ๋ด์ง์ค๊ณ๋ฅผ
๊ฐ๊ณผํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ผ๋ณธ์์ ๊ณ ๋ฒ ๋์ง์ง(1995, M7.3)์ผ๋ก ํฐ๋์ด ๋ถ๊ดด๋๊ณ ํฐ๋ ์์ค๋ฌผ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ํ๋ณด๊ฐ ์ค์ํ๊ฒ ์ธ์๋์ด, ๊ทธ์
๋ฐ๋ฅธ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐ ์ค๊ณ๊ธฐ์ค ๊ฐ์ ์ด ํ๋ฐํ ์ด๋ฃจ์ด์ก๋ค.
ํฐ๋์ ํฐ๋์ค๊ณ๊ธฐ์ค(MOCT, 1999)์์ ๋ด์ง์ค๊ณ์ ๋ํ ํญ๋ชฉ๋ค์ด ์ถ๊ฐ๋์ด ๋ด์ง์ค๊ณ๊ฐ ์๋ฌดํ ์ํ๋๊ณ ์๊ณ , ์ง์งยทํ์ฐ์ฌํด๋์ฑ
๋ฒ์ ์ํด ์์ค๋ฌผ์ด ์ง์ง์ ๊ฒฌ๋ ์ ์๋ ๋ฅ๋ ฅ์ ํ๊ฐํ๋
๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ ๋ฐ ๋ณด๊ฐ๋ฐฉ์๋์ฑ
์ด ์๊ตฌ๋๊ณ ์๋ค.
๋์์ฒ ๋ ๋ด์ง์ค๊ณ๋ 2005๋
๋ถํฐ ๋ด์ง๊ธฐ์ค์ด ์ ์ฉ๋์๊ณ , 2018๋
๋์ ๋ด์ง์ค๊ณ๊ธฐ์ค ๊ณตํต์ ์ฉ์ฌํญ(MOPAS, 2017)์ ๋ถํฉํ๋๋ก ๋ด์ง์ค๊ณ๊ธฐ์ค์ด ๊ฐ์ ๋์๋ค.
๋ด์ง ์ค๊ณ๋ ์ง์งํ์ค์ ๋ํ์ฌ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์์ ์ฑ์ ํ๋ณดํ๊ณ , ์ง์ง์ด ๋ฐ์๋ ์ดํ์๋ ์ ์ ํ ๊ธฐ๋ฅ์ด ์ ์ง๋ ์ ์๋๋ก ํ๋ ๊ฒ์ ๋ชฉํ๋ก ํ๋ค. ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์
๋ด์ง์ค๊ณ๋ ์ฑ๋ฅ์ ๊ธฐ์ดํ ๋ด์ง์ค๊ณ ๊ฐ๋
์ ๋์
ํ์์ผ๋ฉฐ, ๏ฝข๊ธฐ๋ฅ์ํ์์ค๏ฝฃ๊ณผ ๏ฝข๋ถ๊ดด๋ฐฉ์ง์์ค๏ฝฃ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ์์ค์ ๋ง์กฑํ์ฌ์ผ ํ๋ค. ํฐ๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋๋ถ๋ถ ๋ด์ง
โ
๋ฑ๊ธ์ ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ๋ชฉํ์์ ๊ณ ๋ คํ๋ ์ค๊ณ์ง๋ฐ๊ฐ๋๋ ๊ธฐ๋ฅ์ํ์์ค์์๋ ํ๊ท ์ฌํ์ฃผ๊ธฐ 100๋
(10๋
๋ด ์ด๊ณผํ๋ฅ 10%), ๋ถ๊ดด๋ฐฉ์ง์์ค์์๋
ํ๊ท ์ฌํ์ฃผ๊ธฐ 1,000๋
(100๋
๋ด ์ด๊ณผํ๋ฅ 10%)์ ํด๋น๋๋ ์ง์ง์ง๋ฐ์ด๋์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ค๊ณํ๋ค. ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ์ ํฌ๊ฒ ๋์ ํ์ค์ ์ ์ฌ์ ์ ํ์คํ
ํ์ฌ ๊ณ์ฐํ๋ ์ ์ฌ์ ์ ํด์๋ฒ๊ณผ ํฐ๋ ๋ฐ ์ฃผ๋ณ์ง๋ฐ์ ๋ชจ๋ธ๋ง์ ์ํ ๋ณด๋ค ์๋ฐํ ํด์๋ฒ์ธ ๋์ ํด์๋ฒ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋๋ค.
ํฐ๋๊ณผ ๊ฐ์ ์ง์ค๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ๋ด์งํด์์ ์์ด์ ์ ์ฌ์ ์ ํด์๋ฒ ์ค ๋ํ์ ์ธ ํด์๋ฐฉ๋ฒ์ ๏ฝข์๋ต๋ณ์๋ฒ๏ฝฃ์ด ์์ผ๋ฉฐ, ๋์ ํด์๋ฒ ์ค์๋ ๏ฝข์๊ฐ์ด๋ ฅํด์๋ฒ๏ฝฃ์ด ์๋ค.
ํด์์ 2์ฐจ์ ํก๋จ๋ฉด ํด์์ ์์น์ผ๋ก ํ๋ ์ง๋ฐ๋ณํ๊ฐ ๊ธ๋ณํ๋ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ข
๋ฐฉํฅ์ ๋ํด์๋ ๊ฒํ ํ ํ์๊ฐ ์๋ค. ๋ํ ๋ฐ์คํฐ๋๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฐ์ฐฉ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋ํด์๋
์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์๋ต๋ณ์๋ฒ์ ์ ์ฉํ๋ฉฐ, ๊ทธ ์ธ์ ๊ฐฑ๊ตฌ๋ถ ๋๋ ๋ณธ์ ๋ถ ํฐ๋(์์นํ)์ ๋ํด์๋ ์๊ฐ์ด๋ ฅํด์๋ฒ์ ์ ์ฉ ํ๋ค(KALIS, 2021).
1999๋
์ด์ ์ ์ค๊ณ๋ ํ์ฌ ์ด์์ค์ธ ๋๋ก ํฐ๋์ ์ง์ง์ ๋ํ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ์๋ค. ํด์๋ฐฉ๋ฒ์ ์๋ต๋ณ์๋ฒ๊ณผ ๋์ ํด์์ ํ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ํด์๊ฒฐ๊ณผ ์ถ์๋
ํด์์์ญ์ ๋ํ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ์ ์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ ๋ด์ง์ค๊ณ๊ฐ ์ ์ฉ๋์ง ์์ ํฐ๋๋ค๋ ์ฌํ์ฃผ๊ธฐ 1000๋
์ง์ง์ ๋ํด์๋ ์์ ํ๋ฉฐ ์ถ๊ฐ๋ณด๊ฐ์ ๋ถํ์ํ
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค(Ahn et al., 2013).
๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์์์ 2020๋
์ ๊ฐ์ ํ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ์๋ น์์ ์ ์ํ๊ณ ์๋ ๋ ๊ฐ์ง ์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ์ธ ์๋ต๋ณ์๋ฒ๊ณผ ์๋ต์ด๋ ฅํด์๊ธฐ๋ฒ์ ์๊ฐํ๊ณ , ๋ํ ๊ณต๋๊ตฌ์
๋ํด์ ๋ ๊ฐ์ง ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ฉํ์ฌ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋น๊ต๏ฝฅ๊ฒํ ํ์๋ค. ํ๊ฐ์ ์ฌ์ฉ๋ ๊ณต๋๊ตฌ๋ 1988๋
๊ฑด์ค๋์ด ๋ด์ง์ค๊ณ๊ฐ ์ ์ฉ๋์ง ์์ ๊ณต๋๊ตฌ
์ด๋ฉฐ, ๋ถ๊ดด๋ฐฉ์ง ์์ค์ ์ง์ง์ ๋ํ ์ฑ๋ฅํ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ ์๋ต๋ณ์๋ฒ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ด ํ์ฑ๋ฒ์๋ด ๊ฑฐ๋ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๊ฐ๋๋ ๋ฐ๋ฉด, ์๋ต์ด๋ ฅํด์์ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ์ผ๋ถ์์ ์์ฑํ์ง๊ฐ
๋ฐ์ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ป์๋ค(Kwon et al., 2020).
์์ค๋ฌผ๋ณ ๋ด์ง์ค๊ณ๊ธฐ์ค์ด ์ฑ๋ฅ๊ธฐ๋ฐ ๋ด์ง์ค๊ณ๋ก ์ ํ๋จ์ ๋ฐ๋ผ, ์ ๋ขฐ์ฑ์๋ ๋น์ ํ ์๋ต์ด๋ ฅํด์(Response- history analysis, RHA)์
๋ํ ์๊ตฌ๊ฐ ๋์์ง์ ์ฐฉ์ํ์ฌ 1989๋
๋ฏธ๊ตญ Loma Prieta ์ง์ง๊ธฐ๋ก์ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ค์ธต์ง๋ฐ์ ๋ํด์ ๋น์ ํ RHA๋ฅผ ์ด์ฉํ ๋ถ์ง์๋ตํด์ ๊ฒฐ๊ณผ์
์ ๋ขฐ์ฑ์ ๊ฒ์ฆํ์๋ค. ํ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ, ์ ํ๋ ์กฐ๊ฑดํ์์ ๊ฐ์ฅ ์ ํํ ๋น์ ํ ์ง๋ฐ๋ชจ๋ธ๊ณผ ๊ฒฝ๊ณ์กฐ๊ฑด์ ์ ์ฉ ์ ๋น์ ํ RHA์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๋ฑ๊ฐ์ ํ ํด์๊ฒฐ๊ณผ์ ์ ์๋ฏธํ
์ฐจ์ด๋ ๋ฐ์ํ์ง ์์์ ํ์ธํ์๋ค(Liu and Lee, 2017).
ํฐ๋๊ฑด์ค์ ๊ตด์ฐฉ๊ณผ์ , ์ง๋ณด์ฌ ์ค์น ๊ณผ์ ๋ฑ์์ ํฐ๋๋ง์ฅ ์ฃผ๋ณ์ ์ง๋ฐ ์๋ ฅ ์ฌ๋ถ๋ฐฐ๋ ํ์์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ผ ํฐ๋๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ์ค๊ณ์ ์์ ์ฑํ๊ฐ๋ฅผ ์ํด
์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ์ํ ์์นํด์์ ์ํํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ณต์ฉ์์ค๋ฌผ์ ์์ ์ฑ์ ํ๊ฐํ๋ โ์์ค๋ฌผ์ ์์ ๋ฐ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ ์ค์ ์ธ๋ถ์ง์นจ(2019)โ์์๋
์์ ์ฑํ๊ฐ ์ ์๋ ฅ์ํ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ๋๋ก ์ ์ํ๊ณ ์๋ค. 2007๋
ํฐ๋์ค๊ณ๊ธฐ์ค์ด ๊ฐ์ ๋๋ฉฐ, ๊ธฐ ์ค๊ณ๊ฐ ์๋ฃ๋๊ณ ๊ณต์ฉ์ค์ธ ์์ค๋ฌผ์ ๋ํด์๋ ๋ด์ง ์ฑ๋ฅ์
๊ฒํ ํ๋๋ก ํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ๊ทผ๊ฑฐ๋ก ์ ๋ฐ์์ ์ง๋จ ๊ณผ์
์ํ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฅผ ์ํํ์ง ์์ ํฐ๋ ์์ค๋ฌผ์ ๋์์ผ๋ก ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฅผ ์ํํ๊ณ ์์ผ๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ
์์ ์ฑํ๊ฐ์ ๊ฐ์ด ์ง๋ฐ์ํ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ๋ช
ํํ ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์๋์ง ์์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋๋กํฐ๋์ ๋์์ผ๋ก ๋์ ํด์๋ฐฉ๋ฒ์ธ ์๊ฐ์ด๋ ฅํด์๋ฒ์ ์ ์ฉํ์ฌ ์์ ์ฑํ๊ฐ๋ฅผ ์ค์ํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ํฐ๋ ์ฃผ๋ณ์ง๋ฐ์ ์๋ ฅ์ํ ๋ณํ๋ฅผ ๋ฐ์ํ
์ ์๋๋ก ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ์ํ ๋ด์งํด์ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ค๊ณต 15๋
์ด ๋์ ํ ์์ ์์ ๋ก๋ณผํธ, ์ํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฐ์ ์ง๋ณด์ฌ๊ฐ ์ฃผ๋ณ์ง๋ฐ๊ณผ ์ผ์ฒดํ ๋์ด ๋ ์ด์ ๊ธฐ๋ฅ์
ํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ํฐ๋ ์ฃผ๋ณ์ง๋ฐ์ ์๋ ฅ์กฐ๊ฑด์ด ์์ ํ ๋์๋ค๋ ๊ฐ์ ์๋ ํฐ๋ ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ์ํ์ง ์์ ์ํ์ ๋ด์งํด์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋น๊ตํ์ฌ ๊ณต์ฉ์ค์ธ ๋๋กํฐ๋์
๋์์ผ๋ก ์ต์ ์ ๋ด์งํด์ ๋ฐฉํฅ์ ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
2. ๋์ํฐ๋
๋๋กํฐ๋ ๋ด์งํด์์ ์ํด ํฐ๋ ๊ตฌ๊ฐ์ ์ทจ์ฝ๋ถ์ ๊ฒํ ๊ฐ ํ์ํ๋ฉฐ, ํฐ๋์ค๊ณ๊ธฐ์ค(MOLIT, 2018)์์๋ 1) ํ ํผ์ ๋๊ป๊ฐ ์๊ณ ์ง๋ฐ์ด ์ฐ์ฝํ ํฐ๋์ ๊ฐฑ๊ตฌ๋ถ, ์ฃผ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ์ ์๋ถ ๊ตฌ๊ฐ 2) ๋๊ท๋ชจ ๋จ์ธต๋ ๋ฐ ํ์๋ ํต๊ณผ๊ตฌ๊ฐ, ์ง์ธต๊ตฌ์กฐ๊ฐ ๊ธ๋ณํ๋
๊ณ๊ณก๋ถ 3) ์ฒ์ธตํฐ๋ ๋ฐ ํธ๊ฒฝ์ฌ ์งํ์ผ๋ก ์ง์ง ์ ํฐ๋์ ์์ ์ฑ์ด ์ทจ์ฝํ๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ ๊ตฌ๊ฐ 4) ํธ์ง๋ฐ์ ์๋ฆฝ์ด ์ด๋ ค์ด ์ฐ์ฝํ ์ง์ธต์ ํฐ๋์ด ์์นํ
๊ตฌ๊ฐ 5) ์ก์ํ๊ฐ ์ฐ๋ ค๋๋ ์ฐ์ฝ์ง๋ฐ ๋ด ํฐ๋๊ตฌ๊ฐ ๋ฑ์ ๋ํด์ ๋ด์ง ์ค๊ณ๋์์ ๊ท์ ํ๊ณ ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ ์์๋ ์๋๊ถ ์ 1์ํ๊ณ ์๋๋ก์ ์์นํ โโํฐ๋์
๋์์ผ๋ก ํ์์ผ๋ฉฐ, ๋์ ํฐ๋์ ์ง์ง ์ ์๋ถ ํ ํผํ์ค์ด ํฐ๋์ ํ์ค์ผ๋ก ์์ฉํ ์ ์์ด ์ค๊ณ, ์๊ณต ๋ฐ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ ์ ํน๋ณํ ๊ด๋ฆฌ๊ฐ ํ์ํ ํฐ๋ ์ฒ๋จ๋ถ
๊ธฐ์ค 2.0D(D:ํฐ๋์ง๊ฒฝ) ์ดํ์ ์ ํ ํผ ๊ตฌ๊ฐ(ํ ๊ตฌ๊ฐ 12m)์์ ์๊ณต ๋น์ ์์ถ์กฐ์ฌ ์๋ฃ๋ฅผ ์ฐธ๊ณ ํ์ฌ ํ ๊ตฌ๊ฐ์ ๋นํด ๋ค์ ์ง๋ฐ์ด ๋ถ๋ฆฌํ ์ฒ ๊ทผ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๊ตฌ๊ฐ์
์ ์ ํ์๋ค.
ํด์์ ์ํ ์ง๋ฐ ์ ์ฉ๋ฌผ์ฑ์ ์๊ณต๋น์ ์์ฑ๋ ํ ์ง์กฐ์ฌ๋ณด๊ณ ์, ์ค๊ณ์, ์ง์ง์กฐ์ฌ๋ณด๊ณ ์ ๋ฑ์ ์ค๊ณ ๋ฐ ์๊ณต์๋ฃ ๋ฑ์ ์ฐธ๊ณ ํ์๋ค. ํนํ, ๋ณธ ๊ตฌ๊ฐ์ ํด์์์น์์
์์ถ๋ ์ง๋ฐ์กฐ์ฌ ์๋ฃ๋ฅผ ์ต๋ํ ํ์ฉ ๋ฐ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ง์ง์์ ๋์ ๋ฌผ์ฑ์ โ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ๊ธฐ์ด์ค๊ณ๊ธฐ์ค ํด์ค์(Korean Geotechnical Society, 2015)โ๋ฅผ ์ฐธ๊ณ ํ์ฌ ๋์์ง์ธต์ ๋ํ ํฉ๋ฆฌ์ ์ด๊ณ ๋ณด์์ ์ธ ์ธก๋ฉด์์ ๊ฒฐ์ ํ์๋ค. ์ถ๊ฐ์ ์ผ๋ก ํฐ๋ ์ฃผ๋ณ ์ง์ธต ๋ณด๊ฐ์ฌ๋ฃ์ ๊ฒฝ์ฐ ์์นํด์ ํ๋ก๊ทธ๋จ ์ฌ์์ ์ ๊ณตํ๋
์ผ๋ฐ์ ์ธ ์์น๋ฅผ ์ ์ฉํ์๋ค. Table 1์ ๊ฒฐ์ ๋ ํ ์ง ๋ฐ ์ฌ๋ฃ ๋ฌผ์ฑ์ ๋ํ๋ธ๋ค.
Table 1 Determined Soil and Material properties
Division
|
Modulus of Elasticity
($k N/m^{2}$)
|
Poissonโs Ratio
|
Unit Weight
( $k N/m^{3}$)
|
Cohesion
($k N/m^{2}$)
|
Friction angle
(ยฐ)
|
Coefficient of Lateral Pressure
(K0)
|
Soil
|
5.0ร103
|
0.4
|
19
|
10
|
28
|
0.5
|
weathered rock
|
2.0ร104
|
0.3
|
21
|
200
|
30
|
0.5
|
Soft rock
|
4.0ร106
|
0.25
|
23
|
500
|
33
|
1.0
|
Hard rock
|
1.4ร107
|
0.23
|
26
|
1,000
|
35
|
1.65
|
Lining
|
2.32ร107
|
0.2
|
24
|
-
|
-
|
-
|
Rockbolt
|
2.1ร108
|
0.3
|
78
|
-
|
-
|
-
|
Soft Shotcrete
|
5.0ร103
|
0.3
|
24
|
-
|
-
|
-
|
Hard Shotcrete
|
1.5ร107
|
0.3
|
24
|
-
|
-
|
-
|
3. ์์นํด์
์ ์ง๊ด๋ฆฌ ์ธก๋ฉด์์ ์ 1์ข
์์ค๋ฌผ์ ํด๋นํ๋ ํฐ๋์ ๋ด์ง์์ ์ฑํ๊ฐ๋ โ์์ค๋ฌผ์ ์์ ๋ฐ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ ์ค์ ์ธ๋ถ์ง์นจ(KALIS, 2019)โ์ ๋ฐ๋ผ์ผ ํ๋ฉฐ, ์ธ๋ถ์ง์นจ์์๋ ๋ด์ง์ค๊ณ ์ฑ๋ฅ๊ธฐ์ค ๋ฐ โ๊ธฐ์กด ์์ค๋ฌผ(ํฐ๋)์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ ๋ฐ ํฅ์์๋ นโ์ ์ฐธ๊ณ ํ์ฌ ์ง์ง์ ๋ฐ์๋น๋์ ์ง๋ฐ์ด๋์
์ธ๊ธฐ, ์์ค์ ์ค์๋์ ๋ฐ๋ผ ์๊ตฌ๋๋ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ์ ๊ธฐ๋ฅ์ํ ์์ค๊ณผ ๋ถ๊ดด๋ฐฉ์ง ์์ค์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ๋ง์กฑ์ํค๋๋ก ๊ท์ ํ๊ณ ์๋ค.
์ฌ๊ธฐ์ ์๊ฐ์ด๋ ฅํด์๋ฒ์ ์ ์ฉํ๋ ๋์ ํด์๋ฒ์ ๊ฐ์ฅ ์ ๋ฐํ๊ฒ ํฐ๋์ ๋์ ์๋ต์ ํ๊ฐํ ์ ์๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด์ง๋ง ํ๋ถ ๋ฐ ์ธก๋ฉด ๊ฒฝ๊ณ์กฐ๊ฑด ์ค์ , ๋น์ ํ ๊ตฌ์ฑ๋ชจํ,
Rayleigh ๊ฐ์ ๋ฑ ํด์ ์ํ ์ ์ด๋ ค์์ด ๋ง์ ์ ๋ฌธ๊ฐ๊ฐ ์๋๋ฉด ์ ํํ๊ฒ ์ํํ ์ ์๋ค๋ ๋จ์ ์ด ์๋ค(Park et al., 2010). ํด์์ ์ฌ์ฉ๋๋ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ๊ทธ ์ ํฉ์ฑ์ด ํ์ธ๋๊ณ ์ง๋ฐ์ ๊ฑฐ๋์ ์ ์ ํ๊ฒ ๋ชจ์ฌ(Simulation)ํ ์ ์๋ ๊ธฐ๋ฅ์ ๋ณด์ ํ์ฌ์ผ ํ๋ฉฐ, ํฐ๋์ ๋จ๊ณ๋ณ
๊ตด์ฐฉ์ ์ฌํํ ์ ์๋ ๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ์ง๋ฐ, ์ง๋ณด์ฌ์ ๋ณ์, ์๋ ฅ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ชจ๋ฉํธ ๋ฑ์ ๊ณ์ฐํ์ฌ ํฐ๋์ค๊ณ ๋ฐ ์์ ํด์์ ์ด์ฉํ ์ ์์ด์ผ ํ๋ค(MOLIT, 2018).
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์นํด์์ ์ํด ๋์ ํด์ ๋ฐฉ๋ฒ์ธ ์๊ฐ์ด๋ ฅํด์๋ฒ์ ์ ์ฉ ๊ฐ๋ฅํ๊ณ ๊ตญ๋ด ์ค๊ณ์ฌ์์ ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ๋ ์์ฉํ๋ก๊ทธ๋จ์ธ MIDAS IT์ฌ์
GTS NX ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ํ์ฉํ์ฌ ์ฒ ๊ทผยท๋ฌด๊ทผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ๊ฐ์ ๋ถ์ฌ๋ ฅ ํ๊ฐ์ ๊ณ ๋ คํ ์ ์ ์ ์ํ๊ธฐ ์ํด ์ธ๊ฐ์ง Case๋ก ์์นํด์์ ์ํ ํ ํด์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ
๋น๊ต ํ์๋ค.
Case1์ ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ ๊ณผ์ ์ ๋ฐ์ํ ์๊ฐ์ด๋ ฅํด์์ผ๋ก ํด์์ ์ํด ์์ค์ ๊ณ ๋ คํ๊ณ , ์ธก๋ฉด/ํ๋ถ ๊ฒฝ๊ณ๋ฅผ ๋ชจ๋ ๊ณ ์ ํ ์ํ์์ ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ์ ์ฉํ์ฌ ์ง๋ฐ์
์๋ ฅ์ํ ๋ณํ๋ฅผ ๋ฐ์ํ์๋ค. ๊ทธ ํ ์ง์งํ๋ฅผ ์ ์ฉํ๊ธฐ ์ํด ์ ์ฑ๊ฒฝ๊ณ(Viscous Boundary)๋ฅผ ์ ์ฉ ํ ์๊ฐ์ด๋ ฅํด์์ ์ํํ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋์ถํ์๋ค.
Case2์ ๊ฒฝ์ฐ ์ค๊ณต์์ 15๋
์ด ์ง๋ ํ์ฌ ์ํ๋ ํฐ๋ ์ฃผ๋ณ ์ง๋ฐ์ด ์์ ํ ๋์๊ณ , ์ง๋ฐ ๋ณด๊ฐ์ฌ๊ฐ ์ฌ ๊ธฐ๋ฅ์ ๋ ์ด์ ์ํ ํ ์ ์๋ค๋ ๊ฐ์ ์
๋ฐํ์ผ๋ก ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ์ ์ฉํ์ง ์๊ณ , ํฐ๋์ด ๊ตด์ฐฉ๋ ์ํ์์ ์ ํํด์(์์ค) ๊ณ ๋ คํ ์ ์๋ ์ต์
๋ง ํ์ฑํํ์ฌ ์๊ฐ์ด๋ ฅํด์์ ์ํํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฒฝ๊ณ์กฐ๊ฑด์
๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ์ํ ์กฐ๊ฑด๊ณผ ๋์ผํ๊ฒ ์ค์ ํ์๋ค.
Case3๋ Case2์ ์กฐ๊ฑด์ ๋์ผํ๊ฒ ํ๊ณ ์ ํํด์์ ๊ณ ๋ คํ ์ ์๋ ์ต์
์ ํ์ฑํ ํ์ง ์์ ์ํ์์ ์๊ฐ์ด๋ ฅํด์์ ์ํํ์๋ค.
ํด์ Case๋ ๊ณตํต์ผ๋ก ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ๊ณ ์ ์ ๋์ ํน์ฑ์ ๋ถ์ํ๊ธฐ ์ํด ๊ณ ์ ์น ํด์์ ์ ํํ์์ผ๋ฉฐ, 1,2์ฐจ ๋ชจ๋์ ๊ณ ์ ์ฃผ๊ธฐ๋ฅผ ์ฐ์ ํ์ฌ ์๊ฐ์ด๋ ฅํด์์ ์ํ
๊ฐ์ ํ๋ ฌ์ ๊ฒฐ์ ํ์ฌ ์ง์งํ์ ์ ์ฉํ์๋ค. ๋์ ํด์์ ์ํํ๊ธฐ ์ํด ๊ตญ๋ด ๋ด์ง์ค๊ณ์ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ํ์ฉ๋๋ ์ง์งํ๋ก ๋จ์ฃผ๊ธฐ(Ofunato), ์ฅ์ฃผ๊ธฐ(Hachinohe)
2๊ฐ์ ํ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ, ๊ฒฝ๊ธฐ์ง์ญ ์ง์ง๊ตฌ์ญ (โ
), ๋ถ๊ดด๋ฐฉ์ง์์ค ์ํ๋๊ณ์ (โ
), ์ ์์ํ์ง๋ฐ๊ฐ์๋ 0.154g๋ฅผ ๋ฐ์ํ์ฌ ์๊ฐ์ด๋ ฅํด์์ ์ํํ์๋ค.
์ฌ๊ธฐ์ Fig. 2์ Fig. 3๋ ํด์์์๋ฅผ, Fig. 4๋ ์ ์ฉ์ง์งํ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค.
Fig. 1 General map and Longitudinal section of Analysis section location
Fig. 2 Analysis process (Case1)
Fig. 3 Analysis process (Case2 & Case3)
4. ํด์๊ฒฐ๊ณผ
์๊ฐ์ด๋ ฅํด์์ ์ ํจ์ํ์ง๋ฐ๊ฐ์๋ 0.154g์ ํด๋นํ๋ ๋จ์ฃผ๊ธฐํ ๋ฐ ์ฅ์ฃผ๊ธฐํ๋ฅผ ์ ์ฉ ํ ํฐ๋ ์ฒ์ฅ ๋ฐ ์ธก๋ฒฝ์ ๋ฐ์ํ๋ ๋ณ์, ๋ผ์ด๋์ ๋ฐ์ํ๋ ๋ถ์ฌ๋ ฅ์
๋น๊ตยทํ๊ฐํ์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ Fig. 5๋ ํด์ Case๋ณ ํด์์ ์ ์ฉ๋ ๋จ๋ฉด์ ๋ํ๋ด๊ณ , Fig. 6์ ์ถ๋ ฅ ๊ฒํ ๋ฅผ ์ํ ๋ผ์ด๋ ์ ์ ๋ฒํธ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค.
Fig. 6 Node of tunnel linings
4.1 ์ง์ง์ ์ง๋ฐ ๋ณ์
์ง์ง์ง์์๊ฐ ๊ฒฝ๊ณผ์ ๋ฐ๋ผ ๋ถ๊ดด๋ฐฉ์ง์์ค์ผ๋ก ๊ฒํ ํ ์ง๋ฐ๋ณ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 7๊ณผ ๊ฐ๋ค.
Case1์ ๊ฒฝ์ฐ ์ต๋๋ณ์ ๋ฐ์์ง์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๋จ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์ ์ต๋ ์ง๋ฐ๋ณ์๋ ์ฝ 30cm, ์ฅ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์ ์ต๋ ์ง๋ฐ๋ณ์๊ฐ ์ฝ 80cm๋ก ๋ ๊ฐ์ง
ํํ์ ํ์ฅ์ ๋ฐ๋ผ ์ฝ 50cm ์ ๋ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋ํ๋๋ฉฐ ๋ชจ๋ธ๋ง ๋จ๋ฉด ์ ์ฒด์ ์ธ ๋ณ์ ๋ถํฌ๋ ์ ์ฌํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค. Case2, Case3์
๊ฒฝ์ฐ ๋จ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์ ์ฝ 30cm, ์ฅ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์ ์ฝ 80cm๋ก ํ์ฅ๋ณ ์ต๋ ๋ณ์ ๊ฐ์ด Case1๊ณผ ์ ์ฌํ ํํ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ , ์ปจํฌ์ด ๋ถํฌ๋ ์์์ฐจ์ด๋
Case1๊ณผ ๋ฌ๋ฆฌ ์ฐจ์ด๊ฐ ํฐ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋์ง๋ง ์์น์์ผ๋ก๋ Case1๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ชจ๋ธ๋ง ๋จ๋ฉด ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก ์ ์ฌํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ฒํ ๋์๋ค.
Fig. 7 Analysis results of ground displacement (Max Value)
4.2 ๋ผ์ด๋ ๋ณ์
์ง์ง์ง์์๊ฐ ๊ฒฝ๊ณผ์ ๋ฐ๋ผ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ๋ถ๊ดด๋ฐฉ์ง์์ค์ผ๋ก ๊ฒํ ํ ๋ผ์ด๋ ๋ณ์๋ Table 2์ ๊ฐ๋ค.
Case1์ ๊ฒฝ์ฐ ๋จ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์ ์ฒ์ฅ๋ถ ์ต๋ ์์ง๋ณ์๋ ์ง์งํ ๋ฐ์ 6.1์ด ์ง์ ์์ ์ฝ 0.1mm, ์ฒ์ฅ๋ถ ์ํ๋ณ์๋ 6.1์ด์์ ์ฝ 1.6mm,
์ธก๋ฒฝ๋ถ๋ 5.1์ด ์ง์ ์์ ์ฝ 1.3mm์ ๋ณ์๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ์ฅ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์ ์ฒ์ฅ๋ถ ์์ง๋ณ์๋ ๋จ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์ ๋ฐ์ํ ๋ณ์๋ณด๋ค
์์ 5.3์ด ์ง์ ์์ ์ฝ 0.09mm ๊ฐ ๋ฐ์ํ์๊ณ ์ฒ์ฅ๋ถ ์ํ๋ณ์, ์ธก๋ฒฝ๋ณ์๋ ๋จ์ฃผ๊ธฐํ๋ณด๋ค ํฐ ์ฝ 1.7mm, 1.4mm๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋,
ํ์ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณ์๋ ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก ์ ์ฌํ๋ค๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ค.
Case2์ ๊ฒฝ์ฐ ํ์ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณ์๋ฐ์ ๊ฒฝํฅ์ ์ ์ฌํ ๊ฒ์ ๋ณผ ์ ์๋ค. ๋ํ ์ํ๋ณ์ ์ธก์ ๊ฐ์ธ ํฐ๋์ฒ์ฅ๋ถ, ์ธก๋ฒฝ๋ถ ์ธก์ ๊ฐ์ Case1๊ณผ ์ ์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก
๋ํ๋ฌ๋ค. ํ์ง๋ง ์ฒ์ฅ๋ถ ์์ง๋ณ์์ ๊ฒฝ์ฐ ์ขํฐ๋์์ ๊ฐ ํ์ฅ๋ณ ์ฝ 6mm ์ ๋๋ก ๋ณ์๊ฐ ๋ค์ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Case3์ ๊ฒฝ์ฐ ํ์ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณ์๋ฐ์ ๊ฒฝํฅ์ ์ ์ฌํ์์ผ๋ฉฐ, Case1, Case2์ ๋นํด ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก ๋ณ์ ๋ฐ์๋์ด ๋ฎ์ ๊ฒ์ ํ์ธ ํ ์ ์์๋ค.
Table 2 Analysis results of lining displacement (Max Value)
4.3 ๋ผ์ด๋ ๋ถ์ฌ๋ ฅ
๋ถ๊ดด๋ฐฉ์ง ์์ค์ผ๋ก ๊ฒํ ํ ๋ผ์ด๋์ ์์ฉํ๋ ์ต๋ ๋ถ์ฌ๋ ฅ์ Table 3๊ณผ ๊ฐ๋ค.
๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ Case1์ ๊ฒฝ์ฐ ๋จ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์ ์ต๋ ๋ฐ์ ์ ๋จ๋ ฅ 7.97kN, ์ต๋๋ฐ์ ์ถ๋ ฅ 263.13kN, ์ต๋๋ฐ์ ๋ชจ๋ฉํธ๋ 4.68kNยทm๋ก
๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ฅ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์์๋ ์ ๋จ๋ ฅ 8.12kN, ์ถ๋ ฅ 267.11kN, ๋ชจ๋ฉํธ๋ 4.79kNยทm๋ก ๋จ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ฐ๊ณผ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค.
๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๊ณ ๋ ค์น ์๊ณ ์ ํํ์ค๋ง ์์ฉํ Case2์ ๊ฒฝ์ฐ ํ์ฅ๋ณ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ฐ์ ์ ์ฌํ๋, Case1๊ณผ ๋น๊ต์ ์ต๋๋ก ๋ฐ์ํ ์ ๋จ๋ ฅ์ ์ฝ 2๋ฐฐ, ์ถ๋ ฅ์
์ฝ 10๋ฐฐ, ๋ชจ๋ฉํธ๋ ์ฝ 3๋ฐฐ๊ฐ๋ ๋๊ฒ ๋ํ๋๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์์๋ค.
Case2 ์ํ์์ ์ ํํ์ค์ ์์ฉํ์ง ์๊ณ ํด์์ ์ํํ ๊ฒฝ์ฐ์ธ Case3์ ๊ฒฝ์ฐ, ๊ฐ๊ฐ์ Case ์ค ํฐ๋ ๋ผ์ด๋ ๋ถ์์ ๋ฐ์ํ๋ ๋ถ์ฌ๋ ฅ์ด ๊ฐ์ฅ
๋ฎ์๋ค. Case1์ ๋นํด์๋ ์ ๋จ๋ ฅ์ ์ฝ 4๋ฐฐ, ์ถ๋ ฅ์ ์ฝ 2๋ฐฐ, ๋ชจ๋ฉํธ๋ ์ฝ 2๋ฐฐ๊ฐ๋ ๋ฎ์ ์์น๋ฅผ ๋ํ๋๋ค.
Table 3 Analysis results of member force (Max Value)
5. ๊ฒฐ ๋ก
์์ ํ ํฐ๋์๊ณต์ ์ํด ์ค๊ณ๋จ๊ณ์์ ์ง๋ฐ์ํยท๊ตด์ฐฉ๊ณผ์ ์ ์ต๋ํ ๋ชจ์ฌ(Simulation)ํ์ฌ ์์นํด์์ ์ํํ๋ค. ๋ํ ๊ณต์ฉ์ค์ธ ํฐ๋์ ๋ํด์๋ ํ
๋จ๊ณ์ ์์ ์ฑํ๊ฐ๋ฅผ ์ํด ๊ณต์ฉ์ค์ธ ํฐ๋์ ์ํ๋ฅผ ์ต๋ํ ๋ฐ์ํ์ฌ ์์นํด์์ ์ํํด์ผ ํ๋ค. ํด์์ ์ํํ๋ ์ฌ๋์ ์๋ จ๋์ ๋ฐ๋ผ ์์ฉ ํ๋ก๊ทธ๋จ์์
์ ๊ณตํ๋ ๋ค์ํ ์ง๋ฐ๋ณ์ ๋ฐ ์ฌ๋ฃํน์ฑ ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ต๋ํ ํ์ค์ ๊ฐ๊น์ด ์กฐ๊ฑด์์ ์์นํด์์ ์ํํ์ฌ์ผ ํ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ์์ ์ฑํ๊ฐ์
๊ฒฝ์ฐ ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ํด์์ ์ํํ๊ฒ๋ ๋์ด ์์ผ๋, ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ์์๋ ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์๋์ด ์์ง ์์ ์ค์ ์ด๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํฐ๋๊ตด์ฐฉ์ ์ง๋ฐ์๋ ฅ ๋ณํ๋ฅผ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ์ํ ํด์๊ณผ ์ค๊ณต 15๋
์ด ์ง๋ ํ ์ํ๋ฅผ ๋ฐ์ํ์ฌ ํฐ๋ ์ฃผ๋ณ ์ง๋ฐ์๋ ฅ์ด
์์ ํ ๋์๋ค๋ ๊ฐ์ ํ์ ํด์ํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ฐ๊ฐ ๋น๊ตํ์ฌ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋์ถํ์๋ค.
(1) ์ง์ง์ ๋ฐ์ํ๋ ์ง๋ฐ ๋ณ์์ ๊ฒฝ์ฐ ์ ์ฉ์ง์งํ๊ฐ 0.154g์ ํด๋นํ๋ ์ง์งํ๋ผ๊ณ ๊ฐ์ ์ ๋จ์ฃผ๊ธฐํ์์๋ 30cm, ์ฅ์ฃผ๊ธฐํ ์ ์ฉ์ 80cm ์ ๋๋ก
ํ์ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ X์ถ ๋ณ์ ์ฐจ๊ฐ ํด์ case๋ณ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ฐ์ํ์๋ค.
(2) ๋ผ์ด๋์ ๋ฐ์ํ๋ ๋ณ์์ ๊ฒฝ์ฐ ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก ์ํ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์์ฉํ๋ ์ง์งํ ํน์ฑ์ ์ํ๋ฐฉํฅ ๋ณ์๊ฐ ๋๊ฒ ๋ํ๋๋ ๊ฒ์ด ๋ฐ๋์งํ๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ค. ํ์ง๋ง
Case2์ ๊ฒฝ์ฐ ์คํ๋ ค ์ฒ์ฅ๋ถ ์์ง๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ๋ ๋ณ์๊ฐ ๋๊ฒ ๋ํ๋๋ ๊ฒ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ๋จ์ ํด์๋จ๋ฉด์ ์ ํํ์ค ์ ์ฉ ์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ฅธ
ํ์์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
(3) ๋ผ์ด๋์ ๋ฐ์ํ ๋ถ์ฌ๋ ฅ ๊ฒํ ์ ํฐ๋์ ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ์ํ Case1์ ๊ฒฝ์ฐ์ ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ์ํ์ง ์๊ณ ํด์์ ์ํํ Case2ยทCase3์ ๊ฒฐ๊ณผ
๊ฐ์ด ํฐ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์๋ค.
(4) ๊ณต์ฉํฐ๋์์ค๋ฌผ์ ์์ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ํ๋จํ๊ธฐ ์ํด ๋ผ์ด๋์ ๋ฐ์ํ ๋ถ์ฌ๋ ฅ์ ํ๊ฐํ๊ณ ์ดํ ์์ค๋ฌผ์ ์์ ๋ฐ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ ์ค์ ์ธ๋ถ์ง์นจ(KALIS, 2019)์ โ๊ฐ์ฐฉํฐ๋์ ์์ ์ฑํ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ ์ฐ์ ์์ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ํด์๋ฐฉ๋ฒ์๋ ๊ฐ๋์ค๊ณ๋ฒ๊ณผ ํ์ฉ์๋ ฅ์ค๊ณ๋ฒ์ด ์์ผ๋ฉฐ ์ด ์ค ๊ฐ๋์ค๊ณ๋ฒ์ ์์น์ผ๋ก ํ์ง๋ง ํน๋ณํ ๊ฒฝ์ฐ์๋
ํ์ฉ์๋ ฅ์ค๊ณ๋ฒ์ ์ ์ฉํ ์ ์๋คโ์ ์ค์ฉํ์ฌ ๊ตด์ฐฉํฐ๋์์๋ ๊ฐ๋์ค๊ณ๋ฒ ๊ฒํ ๋ฅผ ํตํด ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์์ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ํ๊ฐํ ์ ์๋ค. ํ์ง๋ง ๋ถ์ฌ๋ ฅ์ด ํฌ๊ฒ ๋ฐ์ํ๋
Case2์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ฌด๊ทผ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๊ตฌ๊ฐ์์ ๊ฐ๋์ค๊ณ๋ฒ์ ์ ์ฉํ ๋ถ์ฌ๋ ฅ ํ๊ฐ์ ๋ง์กฑํ ์ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๊ฐ๋ ์ ์์ผ๋ฏ๋ก ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ์ ์ฃผ์๋ฅผ ๊ธฐ์ธ์ฌ์ผ ํ๋ค.
(5) ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ถ๊ฐ๋ก ํ๊ฐํ์ง๋ ์์์ง๋ง Case3์ ๋ถ์ฌ๋ ฅ ํ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ฐ๊ณผ ์์ ์ง๋ฐ์ํ์์ ์์ค์ ๊ณ ๋ คํ ํ ํด์ํ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ฐ์ ํฉ์ฐํ์ฌ ๋ถ์ฌ๋ ฅ
ํ๊ฐ ์ Case1์ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ฐ๊ณผ ์ ์ฌํ ๋ถ์ฌ๋ ฅ ๊ฐ์ ์ป์ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ผ ๊ธฐ๋๋๋, ์ด๋ ์ด๊ธฐ ์ง๋ฐ์ํ๋ฅผ ๋ค๋ฅธ ํํ๋ก ๊ฐ์ ํ๋ ๋ชจ์์ด ์๋ค.
์ด์ ๊ฐ์ด ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์์ ๋ํ๋๋ฏ์ด ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ ์์๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์์ ์ฑํ๊ฐ ๊ฒฝ์ฐ์ ๊ฐ์ด ๊ตด์ฐฉ๋จ๊ณ๋ฅผ ๋ฐ์ํ Case1์ ํํ๋ก ํด์ํ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋์ถํ๋
๋ฐฉ๋ฒ์ด ๋ฐ๋์งํ๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ฉฐ, ๋์๊ฐ ๊ณต์ฉ์์ค๋ฌผ์ ํ๊ฐํ๋ ๊ธฐ์ค์ธ ์ธ๋ถ์ง์นจ ์์์๋ ๊ด๋ จ ๋ด์ฉ์ ๋ช
ํํ ํ๋ ๊ฒ์ ์ ์ํ๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ โ2021๋
์ค๋ถ๋ด๋ฅ์ง์ ๋ฌ์ฑ1ํฐ๋ ์ ๋ฐ์์ ์ง๋จ ๋ฐ ์ฑ๋ฅํ๊ฐโ ์ฉ์ญ์ ์ง์์ผ๋ก ์์ฑํ์์ต๋๋ค.
References
Ahn, J. K., Park, D. H., Kim, D. K., Kim, K.Y. (2013), Evaluation of Seismic Performance
of Road Tunnels in Operation, Journal of Korean Tunneling and Underground Space Association,
15(2), 69-80.
KALIS, (2021), A Beltway Around Seoul(Ilsan~Toegyewon) Facility Precision Safety
Diagnosis in 2020~2021 (Nogosan1tunnel)
KISTEC, (2019), Detailed Guideline for Safety and Maintenance of Facility implementation
Korean Geotechnical Society, (2015), Structural Fundamental Design Standard Manual
Kwon, K. Y., Lee, J. S., Kim, Y. K., Youn, J. U., J, S. Y. (2020), Seismic Performance
Evaluation of the Underground Utility Tunnel by Response Displacement Method and Response
History Analysis, Journal of Korean Geotechnical Society, 36, 119-133.
Liu, Q., Lee, J. S. (2017), Case Study on Influential Factors of Nonlinear Response
History Analysis: Focused on 1989 Loma Prieta Earthquake, Journal of Korean Geotechnical
Society, 26, 45-58.
Ministry of Construction and Transport, (1999), Tunnel Design Standards
Ministry of Public Administration and Security, (2017), Seismic Design Standards
Ministry of Land, Infrastructure and Transport, (2018), KDS 27 17 00
Ministry of Land, Infrastructure and Transport, (2018), KDS 27 10 20
Park, D. H., Shin, J. H., Yun, S. U. (2010), Seismic Analysis of Tunnel in Transverse
Direction Part 2: Evaluation of Seismic Tunnel Response via Dynamic analysis, Journal
of Korean Geotechnical Society, 26, 71-85.