์ด์ง์ฑ
(Jin-Wook Lee)
1
๊ธฐ์ฑํ
(Seong-Hoon Kee)
2โ
์ด๊ฐ์
(Kang Seok Lee)
3
-
์ ํ์,ํ๊ตญ์ฒ ๋๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์, ์ฒจ๋จ๊ถค๋ํ ๋ชฉ๋ณธ๋ถ ์ฑ
์์ฐ๊ตฌ์
-
์ข
์ ํ์,๋์๋ํ๊ต, ICT์ตํฉํด์์ค๋งํธ์ํฐ๊ณตํ๊ณผ ๋ถ๊ต์
-
์ ํ์,ํ์๋ํ๊ต, ๊ฑด์ถํ๋ถ ๋ฐ ์ค๋งํธ์ํฐ๊ณตํ๊ณผ ๊ต์
Copyright ยฉ The Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection
ํค์๋
์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ, ์ธต๋ถ๋ฆฌ, ์ ๋จํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ, ๋นํ๊ดด๊ฒ์ฌ
Key words
Railway concrete, Debonding, Shear wave tomography, Non-destructive evaluation
1. ์ ๋ก
2010๋
๊ฐํต๋ ๊ฒฝ๋ถ๊ณ ์์ฒ ๋ 2๋จ๊ณ ๊ตฌ๊ฐ(๋๋๊ตฌ~๋ถ์ฐ)์๋ ์ ์ฒด ๊ตฌ๊ฐ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋๋ฅผ ๋ถ์คํ์๋ค. ๊ตญ๋ด์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋๋ ๋
์ผ์ Rheda 2000
์์คํ
(Vossloh System 300-1)์ ๊ธฐ๋ณธ์ผ๋ก ์ค๊ณ๋์๋ค (Freudenstein, 2010). ์ด ๊ณต๋ฒ์ ํ๋ฆฌ์บ์คํธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ(PC)์นจ๋ชฉ ์์ ๋ ์ผ์ ์ค์นํ๊ณ ์ ํ์ ์กฐ์ ํ ํ, ํ์ฅ ํ์ค ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ํ์คํ์ฌ PC์นจ๋ชฉ์ด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋งค๋ฆฝ๋๋๋ก
ํ๋ ๊ตฌ์กฐ์ด๋ค(Jang and Choi, 2014). ์๊ฐ๋์๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ์๊ณต์ฑ ๋ฐ ์ฐจ๋ ์ดํ ์ ์พ์ ์ฑ์ด ์ข์ผ๋ฉฐ, ํนํ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ์ ์ ๋ฆฌํ ๊ตฌ์กฐ๋ก ์๋ ค์ ธ ์์ด ์ ์ธ๊ณ์ ์ผ๋ก ๊ณ ์์ฒ ๋๊ฑด์ค์ ๋๋ฆฌ ํ์ฉ๋๊ณ
์๋ค(Gautier, 2015). ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฌ๋๋ธ(track concrete layer, TCL)๋ ์กฐ์ธํธ๊ฐ ์์ด ์ ๋ก ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ฐ์์ผ๋ก ํ์ค๋๋ ์ฒ ๋ ๊ถค๋ ์์คํ
์ด๋ค. TCL์
๋์์์ ์ธต(hydraulically stabilized based course, HSB) ์์ ์ค์น๋์ด ์ฐจ๋์ดํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฌ์ฉํ์ค ์ํ์์ HSB์
์ผ์ฒด๋ก ๊ฑฐ๋ํ๋๋ก ํ๋ค. ํ์ง๋ง ์ต๊ทผ ํ์ฅ์กฐ์ฌ ๋ฐ ๊ตญ๋ด์ธ ๋ณด๊ณ ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด TCL๊ณผ HSB ์ฌ์ด์ ๋ค์ํ ์์ธ์ ๋ฐ๋ผ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ํ์์ด ๊ด์ธก๋๊ณ ์๋ค(Jang and Choi, 2014; Ren et al., 2014; Zhu and Cai, 2014; Zhu et al., 2018; Zhong et al., 2018). TCL๊ณผ HSB์ฌ์ด์ ๊ตญ๋ถ์ ์ธ ์ธต๋ถ๋ฆฌ๊ฐ ๋ฐ๋์ ์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฌ๋๋ธ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๊ฒฐํจ์ ์๋ฏธํ๋ ๊ฒ์ ์๋๋ค. ํ์ง๋ง ์ง์์ ์ธ ์ฐจ๋ํ์ค ๋ฐ ์จ๋ํ์ค๊ณผ
๊ฐ์ ์ฌ์ฉ์ํ์ ๋ค์ํ ์ธ๋ถํ์ค์ ๋ณํ๋ ๊ตญ๋ถ๊ท ์ด์ ์๋ ฅ์ง์ค์ ์ผ์ผํฌ ์ ์๊ณ , ๊ท ์ด์ ํฌ๊ธฐ์ ํญ์ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ฆ๊ฐ์ํฌ ์ ์๋ค. ๊ท ์ด ๋ฐ์์ ๋ฐ๋ผ
์ฆํญ๋ ๋ด๋ถ ๊ณต๊ทน ์ฌ์ด์ ์ค๋ฉฐ๋ ์ฐ์ ๋ฐ ์๋ถ์ ์ธ๋ถ ์จ๋์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ผ ๋๊ฒฐ์ตํด ํ์์ ํฌํจํ ๋ณตํฉ ์ดํ๋ฉ์นด๋์ฆ์ ์ด์งํ์ฌ ๊ท ์ด์ ์ฑ์ฅ์ ๊ฐ์ํ ์
์๋ค. ์ ์ ํ ์ ์ฐจ์ ๋ฐ๋ผ ์ ์ง๊ด๋ฆฌ๊ฐ ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ, ๊ถค๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฐ์ฑ ์ ํ์ ๊ฐ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๊ฒฐํจ์ ์ผ์ผํฌ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์
์ ์ง๊ด๋ฆฌ ๊ด์ ์์, TCL/HSB ์ธต๋ถ๋ฆฌ์ ๊ฐ์ ๊ท ์ด ์ํ๋ฅผ ํ๊ฐํ๊ณ , ์ฃผ๊ธฐ์ ์ธ ๋ชจ๋ํฐ๋ง์ ํตํ ์ํํ์ธ์ ์์ ํ ์ฒ ๋์ฐจ๋ ์ดํ์ ์ง์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ
๋งค์ฐ ์ค์ํ ์
๋ฌด๋ผ๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ค.
์ง๊ธ๊น์ง ์ฒ ๋ ๊ถค๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฌ๋๋ธ์ ์ํ๋ ์ฃผ๋ก ์ก์์ผ๋ก ํ๊ฐ๋๊ณ ์๋ค. ์ก์ํ๊ฐ๋ฅผ ํตํ์ฌ ํ๋ฉด๊ท ์ด์ ์์น, ํญ, ๋ฐ๋ ๋ฑ์ ๊ด์ธกํ๊ณ , ๋ ์ผ ์ฒด๊ฒฐ๊ตฌ์
๋ถ์์ํ ๋ฑ์ ๊ด์ธกํ์ฌ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ์ ์ ๋ฐ์ ์ธ ์ํ๋ฅผ ํ๊ฐํ๋ค. ํ์ง๋ง ์ก์ํ๊ฐ๋ง์ผ๋ก๋ ๋ด๋ถ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ธต๋ถ๋ฆฌ์ ์์น ๋ฐ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์ ํํ๊ฒ
ํ์
ํ๊ธฐ๋ ๋งค์ฐ ์ด๋ ค์ด ์ค์ ์ด๋ค. ์ค์ ๊ณ ์์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์๋ TCL ์๋ถ ํ๋ฉด ๋์ด๊น์ง ์๊ฐ์ด ์ฑ์์ ธ ์์ด, TCL๊ณผ HSB์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ์ํ๋ฅผ ์ธก๋ฉด์์
๊ด์ธกํ๊ธฐ ์ํด์๋ HSB ์๋ถ์ ์๊ฐ์ ์ ๊ฑฐํด์ผํ๋ ์ด๋ ค์์ด ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ก์ํ๊ฐ๋ง์ผ๋ก ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ์ํ๋ฅผ ์ ํํ ํ๊ฐํ๋ ๋ฐ๋ ์๋นํ
์ค๋ฌด์ ์ ํ์ด ๋ฐ๋ฅธ๋ค. ํ์ฅ ์์ง๋์ด๋ค์ ์ก์ํ๊ฐ์ ํจ๊ป ํ๊ฒฉ๋ด์ ํ์ฉํ์ฌ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ๋ฉด ๋ฐ ๋ ์ผ์ ์ฒด๊ฒฐ๋ถ๋ฅผ ๋๋๋ฆฐ ํ, ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์ง๋ํน์ฑ ๋ณํ๋ฅผ
๊ฐ์งํ์ฌ ์ฌ๋ฃ ๋ฐ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์ํ๋ฅผ ํ์ธํ๋ค. ํ์ง๋ง ์ค์ TCL์ HSB์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ๋ ๋๋ต TCL์ ๋๊ป์ธ 250mm ๊น์ด์ ํ์ฑ๋์ด, ํ์ฅ ์์ง๋์ด์
๊ฐ์ง๋ฅ๋ ฅ์ ์์กดํ๋ ์ข
๋์ ๋๋๋ฆผ๋ฒ์ผ๋ก๋ TCL๊ณผ HSB ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ตฌ๊ฐ์ ์ ํํ๊ฒ ๊ตฌ๋ถํ๊ธฐ๋ ์ด๋ ต๋ค.
์ด ์ฐ๊ตฌ์ ์ฃผ์ ๋ชฉ์ ์ ๊ณ ์์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ์ TCL๊ณผ HSB ์ฌ์ด์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ๋ฅผ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ ๋นํ๊ดด๊ฒ์ฌ๋ฒ์ผ๋ก ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ๋ฒ์ ํ์ฉ๊ฐ๋ฅ์ฑ์
์คํ์ ์ผ๋ก ํ์ธํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ค์ฑ๋ ์ด์ํ ์ธก์ ์ฅ์น๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ค๋ฌผํฌ๊ธฐ๋ก ์ ์๋ ๊ตญ๋ด ๊ณ ์์ฒ ๋์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ์ ๋งค์
๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ
๊ฒฐํจ์ ํ๊ฐํ์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์๊ฐํํ์๋ค. ํนํ ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ด์ธกํ๊ณ ์ ํ๋ ๊ฒฐํจํน์ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ด๋ฏธ์ง
ํํฐ๋ฅผ ์ ์ฉํ์ฌ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์ ๊ฐ๋
์ฑ ๋ฐ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ ํ์ง์ ํจ์จ์ฑ์ ํฅ์์์ผฐ๋ค๋๋ฐ ์๋ฏธ๊ฐ ์๋ค.
2. ์ ๋จํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ
2.1 ์ ๋จํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ธก์ ์ฅ์น
์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ๋ ๋ค์ฑ๋ ์ด์ํ ๋ฐฐ์ด์์ ์ธก์ ๋ ์ด์ํ์ ํธ๋ฅผ ๋ถ์ํ์ฌ ์ฌ๋ฃ ๋ฐ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋จ๋ฉด์ ์๊ฐํํ๋ ๊ธฐ์ ์ด๋ค. ์ด ๊ธฐ์ ์ ์๋ฆฌ๋ ์ํ, ๊ธฐ๊ณ,
ํญ๊ณต์ฐ์ฃผ ๋ถ์ผ์์ ์ ์ ๋ฆฝ์ด ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ๋ค์ํ ๋ฌธ์ ํด๊ฒฐ์ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค.
์ด์ํ๋ฅผ ํ์ฉํ ๊ฒฐํจ ํ์ฌ๋ ๋งค์ง์ ์ ํ๋๋ ์ด์ํ(Sํ ๋๋ Pํ)๊ฐ ์์ดํ ์ํฅ ์ํผ๋์ค(z=ฯc, ์ฌ๊ธฐ์ ฯ๋ ๋งค์ง์ ๋ฐ๋, c๋ ๋งค์ง์์ ์ ํ๋๋
ํ์ ์๋)๋ฅผ ๊ฐ๋ ์ฌ๋ฃ์ ๊ฒฝ๊ณ์์ ๋ฐ์ฌ ๋ฐ ํฌ๊ณผํ๋ ์ฑ์ง์ ๊ธฐ๋ฐํ๋ค. Fig. 1์์ ํํ๋๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์ฌ๋ฃ1์์ ์ ํ๋๋ Pํ(์
์ฌํ)๋ ์์ดํ ์ํฅ์ํผ๋์ค๋ฅผ ๊ฐ๋ ์ฌ๋ฃ2์ ๊ณ๋ฉด์ ๋๋ฌํ์์ ๋ ์
์ฌํ์ ์ผ๋ถ ์๋์ง๋ ์ฌ๋ฃ2์
๋ด๋ถ๋ก ํฌ๊ณผ๋๊ณ , ์ผ๋ถ ์๋์ง๋ ์ฌ๋ฃ1๋ก ๋ฐ์ฌ๋๋ค. ๋ฐ์ฌํ์ ์ธ๊ธฐ๋ ๋ ์ฌ๋ฃ์ ์ํฅ์ํผ๋์ค ์ฐจ์ด์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒฐ์ ๋๋ค. ์ฌ๋ฃ1์ ์ํฅ์ํผ๋์ค๊ฐ ์ฌ๋ฃ2์
์ํฅ์ํผ๋์ค๋ณด๋ค ์์ ๊ฒฝ์ฐ (๋ ๋ฒ์งธ ์ฌ๋ฃ๊ฐ ๋ ๋จ๋จํ ๊ฒฝ์ฐ) ์
๋ ฅํ์ ๋ฐ์ฌํ๋ ์ ์์์ ๊ฐ์ง๋ง, ๋ ๋ฒ์งธ ์ฌ๋ฃ์ ์ํฅ์ํผ๋์ค๊ฐ ๋ ์์ ๊ฒฝ์ฐ (์ฒซ
๋ฒ์งธ ์ฌ๋ฃ๊ฐ ๋ ๋จ๋จํ ๊ฒฝ์ฐ) ๋ฐ์ฌํ๋ ์
๋ ฅํ์ ์ญ์์์ ๊ฐ๋๋ค.
์ต๊ทผ ๋ฌ์์์ ACS(Acoustic Control System)์ฌ์์ ๊ฐ๋ฐ๋ ๋ค์ฑ๋ ์ด์ํ ์ฅ๋น(MIRA)์ ํจ๊ป ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ๊ธฐ์ ์ด ๊ฑด์ถ
๋ฐ ํ ๋ชฉ๋ถ์ผ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ๊ฒฐํจ ํ๊ฐ์ ํ์ฉ์ด ์ฆ๊ฐ๋๊ณ ์๋ค. MIRA๋ ๋ค์ฑ๋ ์ด์ํ ๋ฐฐ์ด์์ ์ ๋จํ๋ฅผ ๋ฐ์ํ์ฌ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ์
๋ ฅํ๋ฅผ ์์ฑํ๊ณ ,
์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ๋ฉด ๋๋ ๋ด๋ถ์ ๋ฐ์ฌ์ฒด(์ฒ ๊ทผ, ๊ท ์ด, ๊ณต๋ ๋ฑ)์์ ๋ฐ์ฌ๋ ์ ํธ๋ฅผ ์ธก์ ํ๋ค. ์ฅ์น ๋ด๋ถ์ ์
๋ ฅ๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๋ฐ๋ผ ์ธก์ ๋ ์ ํธ๋ฅผ ์๋์ผ๋ก
๋ถ์ํ์ฌ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋จ๋ฉด์ ๋ฐ์ฌ์ฒด๋ฅผ ์๊ฐํ(ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง)ํ๋ค. MIRA์๋ 12๊ฐ์ ์ผ์ฑ ์ ๋์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ ๊ฐ๊ฐ์ ์ผ์ฑ ์ ๋์ 4๊ฐ์ ์ด์ํ
์ผ์๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค(Fig. 2(a)). MIRA์ ๊ฐ ์ผ์๋ Dry point coupling(DPC) ๊ธฐ์ ์ด ์ ์ฉ๋์ด ์ปคํ๋ํธ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ง ์๊ณ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์ ์ ํธ ๋ฐ์ ๋ฐ ์์ ์
ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ํํ ์ ์๋๋ก ํ๋ค. DPC ๊ธฐ์ ์ ํ์ฅ์์ ์ธก์ ์๋๋ฅผ ํ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ํฅ์์ํค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ค. MIRA๋โtouch and goโ
๋ฐฉ์์ ๋ฐ๋ผ ์ด์ฉ๋๋ ์ฅ๋น์ด๋ค. 48๊ฐ์ ์ผ์๊ฐ ๋ฐฐ์น๋ ์ผ์ฑ๋ฉด์ ๋์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฉด์ ํํ์ผ๋ก ์ ์ดํ๊ณ , ์ง๋ฉด๊ณผ ์์งํ ํ์ผ๋ก ๋ณธ์ฒด๋ฅผ ๋๋ฅด๋ฉด ์ผ์์
๋ถ์ฐฉ๋ ์คํ๋ง์ด ์ค์ด๋ค๋ฉด์ ์ผ์์ ์๋ ฅ์ ๊ฐํ๋ค. ์ดํ ์์ ์ค์์น๋ฅผ ๋๋ฅด๋ฉด ๋ฐ์ ๊ธฐ์์ ์ด์ํ ์ ํธ๋ฅผ ์์ฐจ์ ์ผ๋ก ๋ฐ์์ํจ๋ค. ๊ตฌ์กฐ์ฒด๋ก ์ ํ๋ ์ด์ํ
์ ํธ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ๋ฐ์ฌ์ฒด(์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์์ดํ ์ํฅ ์ํผ๋์ค๋ฅผ ๊ฐ์ ๋ฌผ์ง)์์ ๋ฐ์ฌ๋์ด ํ๋ฐฉ์ฐ๋์ฅ์ ํ์ฑํ๋ค. ์ด๋ ๋ฐ์ ๊ธฐ๋ก ์ฌ์ฉ๋ ์ผ์๋ฅผ ์ ์ธํ
์ผ์๋ฅผ ์์ ๊ธฐ๋ก ํ์ฉํ์ฌ ๋ฐ์ฌํ๋ฅผ ์ธก์ ํ๋ค(Fig. 2(b)). MIRA์ ์๋์ ํฌ๊ฒ โ๊ต์ ๋ชจ๋โ์ โ์ธก์ ๋ชจ๋โ์ ์์ฐจ์ ๋์์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ๊ต์ ๋ชจ๋๋ ๋์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ ๋จํ ์๋๋ฅผ ์ธก์ ํ๋ ๋จ๊ณ์ด๋ค. ์ฆ
๋ฐ์ ๊ธฐ์์ ๋ฐ์๋ ์ ํธ์ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ์ผ์ ํ ๊ฑฐ๋ฆฌ์ ์์นํ ์์ ๊ธฐ์์ ๊ฐ์ง๋ ์ ํธ์ ์ด๋์๊ฐ์ ๊ตฌํ์ฌ ์๋๋ฅผ ๊ณ์ฐํ๋ค. MIRA์ ๋ค์ฑ๋ ์ผ์๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ
๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์ ์ฉ ์ ์ฝ 1m์ ํฌ๊ณผ์ฌ๋๋ฅผ ๊ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์์ด, ๋ค์ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ถ์ฌ์ ์ด์๋ ํ๊ฐ์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ํ์ฉ๋ ์ ์๋ค. ๋ค์ํ ์ฐ๊ตฌ์๋ค์
์ ๋จํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ๊ธฐ์ ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ๋ด๋ถ์ ๊ฒฐํจ ํ๊ฐ์ ํ์ฉํ๊ณ ์๋ค(Bishko et al., 2008; Haza et al., 2013; Choi et al., 2016; Lin et al., 2018; Chen et al., 2022). ์ต๊ทผ ๊ตญ๋ด์์๋ ์ ๋จํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ ๋๊ป ๋ฐ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํํ ์ฌ๋ก๊ฐ ์๋ค (Kee and Lee, 2019).
Fig. 1 Ultrasonic wave propagation at the interface of two materials with different acoustic impedances
Fig. 2 Commercially available multi-channel shear wave measurement device (MIRA): (a) photograph of the device, (b) illustration of multi-channel shear wave measurements
2.2 SAFT(์ง์์ ํธํฉ์ฑ๊ธฐ๋ฒ)๋ฅผ ํ์ฉํ ๋จ๋ฉด ์๊ฐํ
์ธก์ ๋ชจ๋์์ ์ป์ ์ ํธ๋ MIRA์ฅ๋น ๋ด๋ถ์ ํ๋ก๊ทธ๋จ ๋ Synthetic Aperture Focusing Technique(SAFT, ์ง์์ ํธํฉ์ฑ๊ธฐ๋ฒ)์
์ด์ฉํ์ฌ ๋ฐ์ฌํ๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ณ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ์์ฑํ๋ค. SAFT์ ๊ธฐ๋ณธ์๋ฆฌ๋ ๋งค์ง ๋ด๋ถ์ ๋ฐ์ฌ์ฒด์ ๋ฐ๋ผ ์๊ธด ์ด์ํ ์ ํธ์ ์ฐ๋์ฅ์
๋งค์ง ํ๋ฉด์ ์์นํ ์์ ๊ธฐ์์ ์ธก์ ๋ ์ ํธ์ ๊ฐ์ ํํ๋ฅผ ๊ฐ๋๋ค๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฐ์ ์ ๋ฐ๋ฅธ๋ค(Marklein et al., 2002).
์ฌ๊ธฐ์ Ps๋ ์ฐ๋์ฅ์ ์๋ฏธํ๊ณ , Roโ๋ ๋งค์ง์ ํ๋ฉด์์ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ์์น์ด๊ณ , U๋ ์์ ๊ธฐ์์ ์ธก์ ํ ์๊ณ์ด์ ํธ์ด๊ณ , t๋ ๋ฐ์ ๊ธฐ์์ ํ๊ฐ ๋ฐ์ ๋
์ดํ์ ์๊ฐ์ด๋ฉฐ, R๋ ๋ฐ์ง๊ธฐ์์ ๋ด๋ถ์ ์ ๋ฐ์ฌ์ฒด๋ฅผ ๊ฑฐ์ณ ์์ ๊ธฐ๊น์ง ์ต๋จ๊ฑฐ๋ฆฌ์ด๋ฉฐ, c๋ ๋งค์ง์์ ์ ํธ์ ์ ํ์๋๋ฅผ ์๋ฏธํ๋ค.
SAFT๋ฅผ ํ์ฉํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง ์ฌ๊ตฌ์ฑ ๋ฐฉ๋ฒ์ Fig. 3์ ์ ๋ฆฌ๋์ด ์๋ค(Zhu et al., 2019). Si์ Sj๊ฐ ๊ฐ๊ฐ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ์์ ๊ธฐ๋ก ์์ฉํ์์ ๋ Sj์์ ์ธก์ ๋ ์ด์ํ ์ ํธ๋ ์ง์ ํ(Pํ, Sํ ๋ฐ ํ๋ฉดํ)์ ๋ด๋ถ์ ๋ฐ์ฌ์ฒด์์ ๋ฐ์ฌํ๋ก
๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ๋งค์ง ๋ด๋ถ์ ์์์ ์์น(x,y)์ ์ ๋ฐ์ฌ์ฒด(point reflector)์์ ๋ฐ์ฌ๋ ์ ํธ๊ฐ ์์ ๊ธฐ์ ์ต์ด ๋๋ฌ์๊ฐ tij์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด
ํํํ ์ ์๋ค.
Fig. 3 Principle of synthetic aperture focusing technique for tomography image reconstruction
์ฌ๊ธฐ์ ri, rj๋ ๊ฐ๊ฐ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ์์ ๊ธฐ์์ ์ ๋ฐ์ฌ์ฒด๊น์ง์ ๊ฑฐ๋ฆฌ, c๋ ๋งค์ง์ ์๋๋ฅผ ์๋ฏธํ๋ค. Eq.1์ ๊ฐ์ ์ ๋ฐ๋ผ ๋งค์ง ๋ด๋ถ์ ์์์ ์
P(x,y)์ ๋์ํ๋ ์๊ฐ์ ํธ์ ์ธ๊ธฐ๋ฅผ ์ฐพ์ ๋ฐ์ฌ์ฒด ์์น(x,y)์ ๋ฐ์ฌ์ฒด์ ์ํ ๋ฐ์ฌํ์ ์ธ๊ธฐ(์ฐ๋์ฅ์ ์ธ๊ธฐ)๋ฅผ ํํํ๋ 2์ฐจ์ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋ค์๊ณผ
๊ฐ์ด ๊ตฌ์ฑํ๋ค.
์ธก์ ๋ฉด์ ๋์ธ ๋ชจ๋ ๋ฐ์ ๊ธฐ์ ์์ ๊ธฐ์ ์กฐํฉ์์ ์ป์ ๋ฐ์ฌํ์ ์ธ๊ธฐ๋ฅผ ์ค์ฒฉํ๋ฉด ์ค์ ๋ฐ์ฌ์ฒด์ ์์น์์ ๋ฐ์ฌํ์ ์ธ๊ธฐ๋ ์ฆํญ๋๊ณ , ๋ฐ์ฌ์ฒด๊ฐ ์๋ ์์ญ์์
๋ฐ์ฌํ ์ธ๊ธฐ๋ ์์๋์ด ๋ฐ์ฌ์ฒด์ ์์น๋ฅผ ํ๊ฐํ ์ ์๋ ๋จ๋ฉด ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ ์ ์๋ค.
3. ์คํ๋ฐฉ๋ฒ
3.1 Mock-up ์คํ์ฒด
Fig. 4๋ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ํ์ฉ๋ ์ค๋ฌผํฌ๊ธฐ๋ก ์ ์๋ ๊ณ ์์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ ์คํ์ฒด(์ดํ ์ค๋ฌผ์คํ์ฒด)๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์ค๋ฌผ์คํ์ฒด๋ Rheda 2000 ์์คํ
(Vossloh
System 300-1)์ ๊ธฐ๋ณธ์ผ๋ก ์ค๊ณ๋์๋ค(Freudenstein, 2010). ์ค๋ฌผ์คํ์ฒด๋ ๋
ธ๋ฐ์์ HSB๋ฅผ ํ์คํ๊ณ , ๊ทธ ์์ TCL์ ํ์คํ์ฌ 2์ธต ์ฌ๋๋ธ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ฐ๋๋ค. ์ค๋ฌผ์คํ์ฒด๋ ๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ๊ณผ ํจ๊ป TCL/HSB
์ธต๋ถ๋ฆฌ๋ฅผ ํฌํจํ ๊ฒฐํจ๊ตฌ๊ฐ์ ํฌํจํ๊ณ ์๋ค. TCL ๋ด๋ถ์๋ ์ค์ ๊ณ ์์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฌ๋๋ธ์ ๊ฐ์ด PC์นจ๋ชฉ, ๊ฒฉ์ ํธ๋ฌ์ค, ์ฒ ๊ทผ ๋ฐ ๋ค์ํ ๋ถ์๋ฌผ์ด
๋งค์
๋์๋ค(Fig. 5). HSB์ TCL์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ๋ชจ์ฌํ๊ธฐ ์ํ์ฌ HSB์ธต์ ๊ฐ๋ก์ ์ธ๋ก์ ๊ธธ์ด๊ฐ ๊ฐ๊ฐ 400mm์ด๊ณ ๋๊ป๊ฐ ๊ฐ๊ฐ 5mm, 10mm์ธ ์์ถํด๋ฆฌ์คํฐ๋ ํผ(XPS)
๋ณด๋ 2๋งค๋ฅผ ๋งค์
ํ์๋ค(Fig. 5).
Fig. 4 Photograph of a real scale railway concrete slab specimen used in this study
Fig. 5 An extruded polystyrene (XPS) foam board located on the surface of hydraulically stabilized based course (HSB) to fabricate artificial debonding at the interface between TCL and HSB
3.2 MIRA๋ฅผ ํ์ฉํ ์ด์ํ ์ธก์
Fig. 6์ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ๋ฅผ ์ ์ฉํ ์คํ ๊ตฌ๊ฐ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ์ธก์ ๊ตฌ๊ฐ์ ์นจ๋ชฉ 6๊ฐ๊ฐ ํฌํจ๋ ๊ธธ์ด 3,600mm ์์ญ์ผ๋ก, ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ 2๊ฐ๊ฐ
ํฌํจ๋์ด ์๋ค. Fig. 7์ ์ด์ํ ์ ํธ ์ธก์ ์ ์ํ ์ธก์ ์ฅ๋น(MIRA)์ ์์น ๋ฐ ์ธก์ ๊ณํ์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์ธก์ ์ ์ํ์ฌ ๋จผ์ MIRA ์ฅ๋น์ ์ค์ฌ์ ์ธก์ ์ ์ ์์นํ๊ณ , ์ผ์๋ฐฐ์ด์
๊ธธ์ด๋ฐฉํฅ์ ์คํ์ฒด์ y์ถ์ ํํํ๋๋ก ์์นํ์๋ค. ์ฅ์น์ ๋ถ์ฐฉ๋ ํธ๋ค์ ์ก๊ณ MIRA๋ฅผ ์ง๋ฉด์ ์์ง์ผ๋ก ์์ถ์ํจ ์ํ์์ ์์๋ฒํผ์ ๋๋ฅด๋ฉด ์ด์ํ๋ฐฐ์ด์์
์์ฐจ์ ์ผ๋ก ์ด์ํ์ ํธ๋ฅผ ๋ฐ์ํ์๋ค(Fig. 8). ๋์์ ์ฅ์น์ ๋ค๋ฅธ ์ผ์์์๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์์ ๋ฐ์ฌ๋ ์ ํธ๋ฅผ ์์ ํ์๋ค. ์ด์ํ์ ํธ๋ 25kHz์์ 80kHz๊น์ง ๋ณ๊ฒฝํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋
TCL๊ณผ HSB์ ์ธต ๋๊ป๊ฐ ๊ฐ๊ฐ 250mm, 300mm์์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ, ์ด์ํ์ ์ถฉ๋ถํ ์นจํฌ๊น์ด๋ฅผ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํ์ฌ 25kHz ์ด์ํ ์ ํธ๋ฅผ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉํ์๋ค.
Fig. 6 Test region of the concrete slab specimen in this study: (a) photograph of a test region and (b) test grid for ultrasonic shear wave measurements using MIRA on the surface of the test region
Fig. 7 Scanning procedure for shear wave measurements
Fig. 8 Photograph of measuring shear waves using the shear wave tomography measurement device
MIRA ์ฅ๋น๋ Fig. 7์ ์ ๋ฆฌ๋ ์ธก์ ๊ทธ๋ฆฌ๋์์ Y=0.4m, Y=1.6m์ ๋ ์ง์ ์ ๋ฐ๋ผ X=0์์ X=3.6m๊น์ง 150mm ๊ฐ๊ฒฉ์ผ๋ก ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์์งํ์๋ค. ๊ฐ ํ
์คํธ
์ง์ ์์ ์ธก์ ๋ ์ด์ํ ์ ํธ๋ MIRA ์ธก์ ์ฅ์น ๋ด๋ถ์ ํด์๋ชจ๋์์ SAFT ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ผ๋ก ํ์ฉํ์ฌ ์๋์ผ๋ก ๋ถ์๋์ด, ์ธก์ ์์ญ์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ
์ด๋ฏธ์ง๋ก ์ค์๊ฐ ์ ํ๋์๋ค. ๊ฐ๋ณ ์กฐ์ฌ์์ญ์์ ์ํ์ด ๋๋๋ฉด MIRA๋ฅผ ๋ค์ ํ
์คํธ ์ง์ ์ผ๋ก ์ด๋ํ์ฌ ๋ฐ๋ณต์ํ์ ์ํํ์๋ค. ๋์ผํ ํ์ ๋ชจ๋ ์ํ์
์๋ฃํ๋ฉด ๋ค์ ํ์ผ๋ก ์ด๋ํ์ฌ ์ํ์ ์๋ฃํ์๋ค. ์ธก์ ๊ฐ๊ฒฉ์ 150mm๋ก ์ผ์ ํ๊ฒ ๊ณํํ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋์ผํ ํ์์ 25๋ฒ์ ์คํ์ ์ํํ์ฌ ์ด 50๊ฐ์
์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ํ๋ํ์๋ค.
4. ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ํ ์
4.1 ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง
Fig. 9๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ด ์๋ ๊ฑด์ ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ(Fig. 7์์ X=1.5m, Y=1.6m)์์ ํ๋ํ ์ ๋จํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. Fig. 9(a)์ (b)๋ ๊ฐ๊ฐ ์ด์ํ์ ์ค์ฌ์ฃผํ์๊ฐ ๊ฐ๊ฐ 25kHz์ 40kHz์ธ ์ ๋จํ๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๊ฐ์ ์์น์์ ์ธก์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ๊ฐ๋ก์ถ์ MIRA์ ์ค์ฌ์์ ๊ธธ์ด๋ฐฉํฅ์ผ๋ก
๊ฑฐ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ฉฐ, ์ธ๋ก์ถ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ๋ฉด์์๋ถํฐ ๊น์ด๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์ ์ด์ํ ๋ฐ์ฌํ์ ๊ฐ๋๋ RGB์ ์กฐํฉ์ผ๋ก ํํ๋ ์์ผ๋ก
ํํ๋๋ค. ๋ฐ์ฌํ ๊ฐ๋๊ฐ ํด์๋ก ๋นจ๊ฐ์ ๊ฐ๊น์ด ์์ผ๋ก, ๊ฐ๋๊ฐ ์ฝํ ์๋ก ํ๋์์ ๊ฐ๊น์ด ์์ผ๋ก ํํ๋๋ค. ์ค์ฌ์ฃผํ์ 25kHz์์ ํ๋ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ
์ด๋ฏธ์ง(Fig. 9(a))์์๋ ์ฝ 500mm ๊น์ด์ ์ฝ 200mm ๊ธธ์ด๋ก ๋ถํฌ๋ ๋๋ ทํ ๋ฐ์ฌ์ ํธ๋ฅผ ๊ด์ฐฐํ ์ ์๋ค. ์ด ๋ฐ์ฌ์ฒด์ ๊น์ด๋ TCL๊ณผ HSB์ ๋๊ป๋ฅผ ํฉํ ๊ฐ(์ฝ
550mm)๊ณผ ์ ์ฌํ ๊ฐ์ ๋ณด์ธ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ด ์ ํธ๋ HSB์ ๋ฐ๋ฅ์์ ๋ฐ์ฌ๋ ์ ํธ๋ก ํด์๋ ์ ์๋ค. ๋ํ ์ด ์ ํธ๋ ๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ์์ ์ผ๊ด์ ์ผ๋ก
๊ด์ธกํ ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ฑด์ ํ ์์ญ์ ๋ํ ํน์ฑ์ ํธ๋ก ํ์ฉํ ์ ์๋ค. Fig. 9(a) ๋ฐ (b)์ ์ข์ธกํ๋จ์๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์ ์ธก์ ๋ ์ ๋จํ ์๋๊ฐ ๊ฐ๊ฐ 2040m/s์ 2020m/s๋ก ํ์๋์ด ์๋ค. ์ด ๊ฐ์ ๊ฑด์ ํ TCL ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์์ ์ ๋จํ
์๋๊ฐ๋ณด๋ค ๋ค์ ๋ฎ์ ๊ฐ์ด๋ค. ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์ ๋ฐ์ฌํ์ ๊น์ด๋ ์๋์ ์๊ฐ์ ๊ณฑ์ผ๋ก ํํ๋ ์ ์๋ค. ์ฆ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์ ๋ค์ ๊ณผ์ํ๊ฐ๋
๋ฐ์ฌํ ๊น์ด๊ฐ์ ์๋๊ฐ์ ๋ํ ์๋์ ์ผ๋ก ๋ฎ์ ์ถ์ ์น์ ๊ธฐ์ธํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ค๋ช
ํ ์ ์๋ค. Fig. 9(a)์ (b)์์ ๊ฑด์ ํ ์์ญ์ ๋ฐ๋ฅ๋ฐ์ฌํ ์ด์ธ์๋, ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์ ๊น์ด 200mm ์ด๋ด ์์ญ์์ ๋ค์ํ ๋ฐ์ฌ์ ํธ๋ฅผ ๊ด์ฐฐํ ์ ์์๋ค. ๋ฐ์ฌ์ ํธ์
ํํ์ ๊น์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ถ์ธกํ์์ ์์์์ญ์์ ๋ฐ์ฌ์ ํธ๋ TCL ์๊ณต ์ ๋งค์
๋ ์ฒ ๊ทผ, ๊ฒฉ์ ํธ๋ฌ์ค ๋ฐ ๊ธฐํ ๋ถ์๋ฌผ์์ ๋ฐ์ฌ๋ ์ ํธ์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ผ๋ก
๋ณด์ธ๋ค. ์ด ์ ํธ๋ค์ ์ธก์ ์์น๊ฐ ๋ณํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค์ํ ํํ๋ก ๋ํ๋ฌ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ์ ํน์ฑ ์ ํธ๋ก ํ์ฉํ๊ธฐ์๋ ๋ฌด๋ฆฌ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
Fig. 9(a)์ (b)์์ ์ค์ฌ์ฃผํ์์ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ผ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์ ๋ณํ๋ฅผ ๊ด์ฐฐํ ์ ์๋ค. Fig. 9์์ ์ฃผํ์์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ 25kHz์์ 40kHz๋ก ์ฆ๊ฐํ์์ ๋ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์ ์ ๋ฐ์ ์ธ ํด์๋๋ ํฅ์๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ํ์ง๋ง ์ฃผํ์๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์
๋ฐ๋ผ ์ด์ํ์ ์นจํฌ๊น์ด๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ํน์ฑ์ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ์ฆ 25kHz์ ๋น๊ตํ์ฌ 40kHz ์ ํธ์์๋ 200mm ์ดํ์ ์์์์ญ์์ ๋ฐ์ฌ์ ํธ๋ฅผ
์ฆํญํ๋ ํน์ฑ์ ๋ณด์์ง๋ง, ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ๊ด์ฌ์์ญ์ธ ๋ฐ๋ฅ๋ฐ์ฌ ์ ํธ์ ํฌ๊ธฐ๋ ํ์ ํ ๊ฐ์ํ ์ ์์์ ํ์ธํ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ๊ด์ฌ์์ญ์ธ HSB
ํ๋ฉด์์ ๋ฐ๋ฅ๋ฐ์ฌ ์ ํธ๋ฅผ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ํ์งํ๊ธฐ ์ํ์ฌ 25kHz ์ด์ํ ์ ํธ๋ฅผ ์ฃผ๋ก ํ์ฉํ์๋ค.
Fig. 10(a)์ (b)๋ DB1๊ณผ DB2 ์์ญ์์ ์ป์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. Fig. 10(a)๋ ์ฝ 230mm์์ ๊ฐํ ๋ฐ์ฌ์ ํธ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ์ํ์ผ๋ก ํผ์ณ์ง ์ผ์ ํ ๊ธธ์ด์ ๋ฐ์ฌํ, ์ฆ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ด ์์์ ๋ํ๋ด๊ณ
์๋ค. ์ธก์ ๋ ๋ฐ์ฌํ์ ๊น์ด๋ ์ค์ ๊น์ด 235mm์ ์ฝ 5%์ด๋ด ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. Fig. 10(b)๋ ์ฝ 210mm ๊น์ด์์ ๊ฐํ ๋ฐ์ฌ์ ํธ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ์ด ๊ฐ์ ์ค์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊น์ด 245mm ๋ณด๋ค ๋๋ต 15% ๊ฐ๋ ๊ณผ์ํ๊ฐ๋ ๊ฐ์ด๋ค. MIRA์์
์ธก์ ๋ ์ ๋จํ ์๋๋ Fig. 10(a)์ (b)์์ ๊ฐ๊ฐ 2410m/s์ 2010m/s๋ก ์ถ์ ๋์๋ค. ์ฆ ์ ๋จํ ์๋์ ์ถ์ ๊ฐ์ ์ค์ฐจ๊ฐ ํด์๋ก ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊น์ด ์ถ์ ์น์ ์ค๋ฅ๊ฐ ์ปค์ง ์ ์์์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค.
๋ง์ฝ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์๋์ ์ ํํ ๊ฐ์ ์ ์ ์๋ค๋ฉด ๋ณด๋ค ์ ํํ ๊น์ด ๊ฐ์ ํ๊ฐํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ์ฆ ๋ณด์ ๋ ๊น์ด๊ฐ์ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์
์ฝ์ ๊ฐ์ธ 210mm์ ๋ณด์ ๊ณ์(=2410[m/s]/2010[m/s])๊ฐ์ ๊ณฑํ์ฌ 252mm์ ์ป์ ์ ์๋ค. ์ด ๊ฐ์ ์ค์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ท ์ด์ ๊น์ด๊ฐ๊ณผ
3.2%์ ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์ฌ ์ค์ ๊ฐ์ ์ ์์ธกํ๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ์๋ค.
Fig. 9 Typical shear wave tomography images measured on the solid concrete region in the railway concrete slab specimen in this study using a center frequency of: (a) 25kHz and (b) 40 kHz, respectively
Fig. 10 Typical shear wave tomography images measured over the debonding defects in the railway concrete slab specimen over (a) DB1 (at X=2.55m, Y=0.4m) and (b) DB2 (at X=0.45m, Y=1.6m)
์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ ์ํ์ฒด์ ๊ฑด์ ๊ตฌ๊ฐ ๋ฐ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ตฌ๊ฐ์์ ์ป์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ท ์ด ๋ฐ HSB์ ์ง๋ฐ์ฌ์ด์ ๊ณ๋ฉด์์
๋ฐ์ฌ์ ํธ๋ฅผ ๋ช
ํํ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์๋๊ฐ ์ถ์ ์ ์ค๋ฅ๊ฐ ๋ฐ์ฌ์ฒด ๊น์ด ์ถ์ ์ ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ฐ์์ํฌ ์ ์์ง๋ง, ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐ์ฌ์ฒด์ ๊น์ด
๋ณํ๋ ์๋๊ฐ ์ค์ฐจ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊น์ด์ ์ถ์ ์น์ ์ค์ฐจ๋ณด๋ค ํ์ ํ ํฐ ๊ฐ์ ๋ณด์์ ํ์ธํ์๋ค. ์ฆ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ๊ด์ฐฐ๋ ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, MIRA์ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ
์ด๋ฏธ์ง์์ ํ๋ํ ๋ฐ์ฌ์ ํธ์ ๊น์ด์ ์ฐจ์ด๋ก ๊ฑด์ ๊ตฌ๊ฐ๊ณผ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ตฌ๊ฐ์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
4.2 ๋
ธ์ด์ฆ ์ ๊ฐ์ ์ํ ์ด๋ฏธ์งํ๋ก์ธ์ฑ
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ MIRA์์ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์ TCL ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ค์ํ ๋งค์
๋ฌผ(์ฒ ๊ทผ, ํธ๋ฌ์ค, ์ธ์ํธ ๋ฑ)์์ ๋ฐ์ฌ๋ ์ ํธ์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ
์ ํธ๋ฅผ ๊ตฌ๋ถํ๊ธฐ ์ํ ์ด๋ฏธ์งํ๋ก์ธ์ฑ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ํ์๋ค. MATLAB์ Image processing toolbox๋ฅผ ํ์ฉํ์๋ค. ๋จผ์ ์ ๋จํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ
์ฅ์น์์ ์๋์ผ๋ก ์์ฑ๋ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง ๊ทธ๋ฆผํ์ผ์ MATLAB์ ์์
์์ญ์ผ๋ก ๋ถ๋ฌ๋ค์๋ค. ํด์๋ชจ๋์์ ์์ฑ๋ ๊ทธ๋ฆผํ์ผ์ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์
ํจ๊ป ์ขํ, ์งํญ, ์๋๋ฅผ ํฌํจํ ๊ธฐํ์ ๋ณด๋ฅผ ํจ๊ป ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง ๋ถ์์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ํํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์๋ณธ์ด๋ฏธ์ง์์ imcropํจ์๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ
ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ง์ ์ถ์ถํ์๋ค(Fig. 11(a)). ์ถ์ถ๋ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ rgb2grayํจ์๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ํ์์ด๋ฏธ์ง(Gray scale image)๋ก ์ ํํ์๊ณ , imbinarizeํจ์๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ
์ด์ง์ด๋ฏธ์ง(Black and white image)๋ก ๋ณํํ์๋ค. imbinarizeํจ์๋ ์ ์ญ์ ์ผ๋ก ์ ์ฉ๋๋ ์๊ณ๊ฐ๋ณด๋ค ํฐ ๊ฐ์ ๋ชจ๋ 1๋ก ๋ฐ๊พธ๊ณ
๊ทธ ์ธ ๊ฐ์ ๋ชจ๋ 0์ผ๋ก ์ค์ ํ์ฌ ์ด์ง์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ์์ฑํ๋ค. imbinarizeํจ์๋ ์๊ณ๊ฐ ์ค์ ์ ๊ดํ ๋ค์ํ ์ต์
์ ์ ๊ณตํ์ง๋ง, ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ด์งํ๋
๊ฒ์์ ํฝ์
๊ณผ ํฐ์ ํฝ์
์ ํด๋์ค ๋ด ๋ถ์ฐ์ ์ต์ํํ๊ธฐ ์ํ ์๊ณ๊ฐ์ ์ ํํ๋ ์ค์ธ (Otsu) ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ ์๋์ผ๋ก ์ ์ ๋ ์๊ณ๊ฐ์ ํ์ฉํ์๋ค(Otsu, 1979).
Fig. 11(b)์ 11(c)๋ ๊ฐ๊ฐ ํ์์ด๋ฏธ์ง์ ์ด์ง์ด๋ฏธ์ง๋ก ๋ณํ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. Fig. 11(c)์ ์ด์ง์ด๋ฏธ์ง์์๋ ๋ฐ์ฌ์ฒด์ ์์น๋ฅผ ํฐ์ ์์ญ์ผ๋ก ๋ํ๋ธ๋ค. MATLAB์ regionpropsํจ์๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๋ฐ์ฌ์ฒด ์ค์ฌ์ ์์น, ์ฃผ์์ถ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ,
์ฃผ์์ถ ๋ฐฉํฅ์ ๊ธธ์ด๋ฅผ ์ถ์ถํ์๋ค. Fig. 11(c)์์๋ ๋ค์ํ ๊น์ด์ ์์นํ ๋ค์ํ ํฌ๊ธฐ์ ํํ๋ฅผ ๊ฐ๋ ๋ฐ์ฌ์ฒด์์ ๊ฒ์ถ๋ ์ ํธ๊ฐ ๊ด์ฐฐ๋๊ณ ์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ TCL์ HSB์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์ฃผ์ถ์
๊ธฐ์ธ๊ธฐ ยฑ10ยฐ๋ฏธ๋ง์ ์ํ๊ท ์ด์ด๊ณ , ์ฃผ์์ถ์ ๊ธธ์ด๊ฐ ์ต์ 100mm ์ด์์ ๋ฐ์ฌ์ฒด๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ํ์๋ค. ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ๊ธธ์ด์ ๋ํ ์๊ณ์น๋ฅผ 100mm
๋ฏธ๋ง์ผ๋ก ์ค์ ํ ๊ฒฝ์ฐ ๋
ธ์ด์ฆ๋ฅผ ์๋ฒฝํ๊ฒ ์ ๊ฑฐํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ ๋ค. ์ฆ ์ด ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ 100mm ์ด์์ธ ๊ฒฝ์ฐ์ ์ ํ์ ์ผ๋ก ํ์ฉ๋ ์ ์๊ธฐ
๋๋ฌธ์ ์ค๋ฌด์ ์ ์ฉํ ๋๋ ๊ฐ๋ณํ ์ฃผ์๊ฐ ์๊ตฌ๋๋ค. Fig. 11(d)์์๋ ์ด ๊ธฐ์ค์ ๋ถํฉํ๋ ๋ฐ์ฌ์ฒด๋ง ์ถ์ถ๋ ๋ถ์์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ์ ์ฐจ๋ฅผ ๊ฑฐ์ณ ์ฒ ๊ทผ ๋ฐ ๊ธฐํ ๋ถ์๋ฌผ์์ ๋ฐ์ฌ๋ ์ ํธ์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ(TCL/HSB)
๋ฐ ๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ์์ HSB์ ์ง๋ฐ์ ๊ณ๋ฉด์์ ๋ฐ์ฌ๋ ์ ํธ๋ฅผ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋ถ๋ฆฌํ ์ ์์๋ค. ์ดํ ์ถ์ถ๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ์์ญ์์ ์ฃผ์ถ์ ๊ณ์ฐํ์ฌ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์
ํฌ๊ธฐ์ ๊น์ด ์ ๋ณด๋ฅผ ์ถ์ถํ์๋ค. Fig. 12์๋ ๋
ธ์ด์ฆ์ ๊ฐ ํ๋ก์ธ์ค๋ฅผ ํตํ์ฌ ์ต์ข
์ ์ผ๋ก ๊ฒฐ์ ๋ ๋ฐ์ฌํ์ ๊น์ด์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. X์ถ์ MIRA์ฅ๋น์ ๊ธธ์ด๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๋ฐ์ฌํ์ ์์น๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ฉฐ,
MIRA ์ฅ๋น์ ์ค์ฌ์ ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก X์ถ์์ (+)๊ฐ์ ์ฅ๋น์ ์ค๋ฅธ์ชฝ, (-)๊ฐ์ ์ผ์ชฝ์ ์๋ฏธํ๋ค.
Fig. 11 Image processing procedure for separating a debonding defect from noisy signals in shear wave tomography images obtained from the railway concrete slab specimen: (a) cropping shear wave tomography image from the raw image, (b) converting to gray scale image, (c) binarizing and characterizing properties of reflectors, (d) extracting a debonding defect
Fig. 12 Estimated depth of a reflector in the railway concrete slab specimen extracted from the processed tomography image shown in Fig. 11(d)
4.3 ์ธต๋ถ๋ฆฌ ์ง๋ ์์ฑ
Fig. 13(a) ๋ฐ (b)๋ 4.2์ ์์ ๊ธฐ์ ํ ์ด๋ฏธ์ง ํ๋ก์ธ์ฑ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ์์งํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์ ์ ์ฉํ์ฌ ์ฌ๊ตฌ์ฑ๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์์น์ ์๊ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ์ธต๋ถ๋ฆฌ
๊ฒฐํจ์ ์๊ฐํ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์ณ ์ํํ์๋ค. ๋จผ์ ์์ง๋ ๊ฐ๊ฐ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ์์ญ์ ์ถ์ถ(Fig. 11)ํ์๊ณ , ๊ฐ๊ฐ์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ์์ญ์์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ํฌ๊ธฐ์ ์ธก์ ์ฅ์น์ ์ค์ฌ์ (์ธก์ ์ )์ ๋ํ ์๋์ ์์น์ ๋ณด(Fig. 12)๋ฅผ ๊ณ์ฐํ์ฌ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ด๋ฒกํฐ๋ก ์ ์ฅํ์๋ค. ์ธก์ ์ ๋ฐ๋ผ ์์งํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์ ๋ฐ๋ณต์ ์ผ๋ก ์ ์ฉํ์ฌ ์ป์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ์ธตํ์ฌ
2์ฐจ์ ํ๋ ฌ๋ก ์ ์ฅํ์๊ณ , imagescํจ์๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์์น๋ฅผ ์๊ฐํํ์๋ค(Fig. 13).
Fig. 13 2D visualization of debonding defects in the test region based on the processed tomography images through: (a) Y=0.4 m and (b)Y=1.6 m in the railway concrete slab specimen
Fig. 13(a)์ (b)๋ ๊ฐ๊ฐ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ ์คํ์ฒด์ Y=0.4 ๋ฐ Y=1.6m ์ธก์ ์ ๋ฐ๋ผ ์์งํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ฌ๊ตฌ์ฑํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ฐ๊ฐ ๋ณด์ฌ์ค๋ค.
์๊ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ์์ x์ถ์ ์ธก์ ์ ์ธก์ ์์ ์์๋ถํฐ ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ฅผ ์๋ฏธํ๊ณ , y์ถ์ ์ธก์ ์ฅ๋น์ ์ค์ฌ์์๋ถํฐ ์ธก์ ์ฅ๋น์ ๊ธธ์ด๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ๊ฑฐ๋ฆฌ๋ฅผ ์๋ฏธํ๋ค. ๋ฐ์ฌ์ฒด์ ๊น์ด๋
๋ค์ํ ์์ผ๋ก ํํํ์์ผ๋ฉฐ, ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ๊ณผ ๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ์ ๊ตฌ๋ถํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ปฌ๋ฌ์ธ๋ฑ์ค๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ์๋ค. 400mm ์ด์์ ๊น์ด๋ฅผ ๊ฐ๋ ๋ฐ์ฌ์ฒด๋ ๋
ธ๋์ ๊ณ์ด๋ก
ํํํ์ฌ ๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ์ผ๋ก ํด์ํ์๊ณ , ๊น์ด 200mm์์ 300mm๋ ํ๋์ ๊ณ์ด๋ก ํํํ์ฌ TCL์ HCB์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ ๊ตฌ๊ฐ์ผ๋ก ํด์ํ์๋ค. ๊ทธ
๋ฐ์ ๊น์ด 300mm์์ 400mm ๊ตฌ๊ฐ์ ๋
น์๊ณ์ด, 200mm ๋ฏธ๋ง์ ํ๋์์ผ๋ก ํํํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ๊ฐ HSB ๋ด๋ถ, TCL ๋ด๋ถ์ ์ํ ๊ฒฐํจ์ผ๋ก ํด์๋
์ ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ด ๊ฒฝ์ฐ๋ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ํ์ฉ๋ ์ค๋ฌผ์คํ์ฒด์์๋ ๊ณ ๋ ค๋์ง ์์ ๊ฒฐํจํํ๋ก์ Fig. 13(a) ๋ฐ (b)์ ์๊ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ์๋ ํ์๋์ง ์์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ๋๋ ทํ ๋ฐ์ฌ์ ํธ๊ฐ ๊ด์ธก๋์ง ์์ ์์ญ์ ๊น์ด๊ฐ์ ์์๋ก 0mm๋ก ํ ๋นํ๊ณ , ๊ฒ์์์ผ๋ก ํํํ์ฌ ๋ช
ํํ
ํ์ ์ด ์ด๋ ค์ด ์์ญ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถํ์๋ค.
Fig. 14๋ ๊ฐ๊ฐ์ ์คํ์ธก์ ์์ ์ป์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์๊ฐํ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ ์คํ์ฒด ํ๋ฉด๊ณผ ํจ๊ป ํ์ํ 2์ฐจ์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ์ง๋๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ๋น๊ต๋ฅผ
์ํ์ฌ ์ค์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์์น๋ฅผ ๋นจ๊ฐ์ ์ (DB1, DB2)์ผ๋ก ํ์ํ์๋ค. ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์ ๋ฐ๋ฅ๋ฐ์ฌ ์ ํธ๋ฅผ ์ถ์ถํ์ฌ ์ฌ๊ตฌ์ฑ๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ์ง๋๋
์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์์น๋ฅผ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ํ์ง๋ง ์์ธก๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ y์ถ๋ฐฉํฅ์ ๊ธธ์ด๋ DB1์ ๊ฒฝ์ฐ 122mm์์ 200mm์ ๋ฒ์๋ฅผ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ,
ํ๊ท ๊ธธ์ด๋ 136mm์ผ๋ก ํ๊ฐ๋์์ผ๋ฉฐ, DB2์ ๊ฒฝ์ฐ 217mm์์ 300mm๋ฒ์๋ฅผ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ, ํ๊ท ๊ธธ์ด๋ 281mm๋ก ์ธก์ ๋์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ค์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ
๊ฒฐํจ์ ๊ธธ์ด 400mm์ ๋น๊ตํ์ฌ DB1๊ณผ DB2๋ ๊ฐ๊ฐ ์ฝ 66%, 30%์ ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์๋ค(Table 1). ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ด์ํ ์ธก์ ์ฅ์น ์ผ์๋ฐฐ์ด์ ๊ธธ์ด ํ๊ณ, ์ผ์์ ๋ฐฉํฅ์ฑ ๋ฐ SAFT ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ํน์ฑ๊ณผ ๊ด๊ณ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ด์ํ
์ผ์์์ ๋ฐ์๋ ์ ํธ๋ ์ผ์ ํ ๋ฐฉํฅ์ฑ์ ๊ฐ๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ํ์ง์์ญ์ด ์ ํ๋๋ค. SAFT์ ์ ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ๋ฐฐ์ด์ ์ค๊ฐ๋ถ์ ๋์ํ๋ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง ๊ฐ๋๊ฐ
์ฆํญํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์ด๋ฏ๋ก ์ผ์๋ฐฐ์ด๋ณด๋ค ํฌ๊ธฐ๊ฐ ํฐ ๋ฐ์ฌ์ฒด์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ์ ํํ ํ๋ณํ๊ธฐ ์ด๋ ต๋ค. ๋ฐ๋ฉด์ x์ถ๋ฐฉํฅ์ ๊ฒฐํจํฌ๊ธฐ๋ ์ค์ ํฌ๊ธฐ๋ณด๋ค ๊ณผ๋ํ๊ฐ ๋ ์
์์์ ํ์ธํ์๋ค. Fig. 14์์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ์ง๋์์์ DB1๊ณผ DB2 ๊ทผ๋ฐฉ์์ ํ๋์์ผ๋ก ํ์๋ ์์ญ์ x์ถ๋ฐฉํฅ์ ๊ธธ์ด๋ ๊ฐ๊ฐ 750mm๋ก ์ฐธ๊ฐ์ธ 400mm์ ๋น๊ตํ์ฌ 87.5%์
์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์๋ค(Table 1). ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ด์ํ์ ์ธก์ฝ(side lobe)์ ์ํฅ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ์ฆ ์ผ์ฑ์ฅ์น๊ฐ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์์ ์ฝ๊ฐ ๋ฒ์ด๋ ์์ด๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์์ ๋ฐ์ฌ์ ํธ๋ฅผ
๊ด์ธกํ ์ ์๋ค. ์ด์ํ์์ ์ธก์ฝ์ ์ํฅ ๋ฐ ์ด์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒฐ์ ๋๋ ๋ฐฉํฅ์ฑ์ ์ฃผํ์์ ์์กดํ๋ ํน์ฑ์ด๋ค. ์ฆ ์ฃผํ์๊ฐ ์ปค์ง์ ๋ฐ๋ผ ์ง์ง์ฑ์ด ํฅ์๋์ด ํด์๋๋
ํฅ์์ํฌ ์ ์๋ค. ํ์ง๋ง 4.1์ ์์ ๋
ผ์ ๋ ๊ฒ๊ณผ ๊ฐ์ด, ์ฃผํ์๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ๊ฒฝ์ฐ ์นจํฌ๊น์ด๊ฐ ๊ฐ์๋์ด ๋ช
ํํ ๋ฐ์ฌํ ์ ํธ ์ธก์ ์ ์ด๋ ต๊ฒ ํ ์ ์์ด,
๋จ์ํ ์ฃผํ์์ ์ฆ๊ฐ๋ง์ผ๋ก๋ ์ต์ ํ๋ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง ํ๋์ด ์ด๋ ต๋ค. ์ฆ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ํ์ฉํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด ๊ฒฐํจ์ ํจ๊ณผ์ ์ธ ํ๊ณผ๋ฅผ ์ํด์๋
์ด์ํ ์ธก์ ์ ์ํ ํ๋์จ์ด์ ์ต์ ํ, SAFT ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๊ฐ์ ๋ฐ ์นจํฌ๊น์ด๊ณผ ํด์๋์ ์ต์ ํ๋ฅผ ์ํ ์ต์ ์ฃผํ์ ๊ฒฐ์ ์ ๊ดํ ์ฒด๊ณ์ ์ธ ์ ๊ทผ์ด ํ์ํ
๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
Fig. 14 Debonding map representing the location, depth and width of debonding defects in the railway concrete slab specimen
Table 1 Comparison of predicted sizes of debonding defects in the railway concrete slab specimen with the values of ground truth
|
Ground truth
|
Measured
|
Error
|
w$_{x}$
[mm]
|
w$_{y}$
[mm]
|
d
[mm]
|
w$_{x}$
[mm]
|
w$_{y}$
[mm]
|
d
[mm]
|
ฮต$_{wx1}$
[%]
|
ฮต$_{wy}$
[%]
|
ฮต$_{d}$
[%]
|
DB1
|
400
|
400
|
235
|
750
|
136
|
198
|
87.5
|
66.0
|
15.7
|
DB2
|
400
|
400
|
245
|
750
|
281
|
207
|
87.5
|
29.7
|
15.5
|
Note: W and d are width and depth of debonding defects; and subscripts x and y are
the direction of the debonding defects.
Fig. 15์์๋ X์ถ์ ๋ฐ๋ผ ์ ๋จํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์์คํ
์ ์ค์ฌ์์ ์ธก์ ๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊น์ด๊ฐ์ ๋ณํ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์ ์ถ์ถ๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ ์ ๋ณด์
์์๋ฐ์ดํฐ๋ ํ๋์ ์ ์ผ๋ก ํ์ํ์๋ค. ๋น๊ต๋ฅผ ์ํ์ฌ ์ค์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ๊น์ด๋ฅผ ๊ฒ์์ ์ค์ ์ผ๋ก ํจ๊ป ํ์ํ์๋ค. ์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก ๋ฐ๋ฅ๋ฐ์ฌํ ์ ํธ์ ๋ณํ๋
๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ๊ณผ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ตฌ๊ฐ์ ๊ฒฝํฅ์ฑ์ ์ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ๊ณ ๋ ค๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์์น๋ฅผ ์ ํ์ํ๊ณ ์๋ค. ํ์ง๋ง ๋ช ๊ฐ์ ์ธก์ ๊ฐ์์
๊ด์ฐฐ๋ ๊ตญ๋ถ์ ์ธ ์ด์์น๊ฐ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ ์ง๋์ ๊ฐ๋
์ฑ์ ๋ฎ์ถ๊ณ , ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ๊ธธ์ด ๋ฐ ๊น์ด์ ์ ํํ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ด๋ ต๊ฒ ํ๋ ๊ฒ์ ๊ด์ฐฐํ ์ ์์๋ค. ๋จผ์
์ธก์ ๊ฐ์์ 0mm๋ก ํ์๋ ์ ์ ์์ง๋ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์ ์ด๋ ํ ๋ฐ๋ฅ๋ฐ์ฌํ ์ ํธ๋ ์ถ์ถํ ์ ์์๋ ์์ญ์ผ๋ก, ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ง์ผ๋ก๋
ํ์ ์ด ์ด๋ ค์ด ๊ตฌ๊ฐ์ด๋ค. ์ด์ค DB1์ 2๊ฐ์ ์ ์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ตฌ๊ฐ๊ณผ ๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ์ ์ ์ด๋์์ ๊ด์ธก๋์์ผ๋ฉฐ, DB2์ 1๊ฐ์ ์ ์ ๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ์์ ๊ด์ฐฐ๋์์ผ๋
์์ธก๋ ๋ฐ์ฌํ ๊น์ด์ ๊ตญ๋ถ์ ๋ณํ๊ฐ ์ธ์ง๋ ์์ญ์ด๋ค. ๋ํ ๊ฑด์ ํ ์์ญ ๋๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ์์ญ์์๋ ์์ธ์ ์ ์ ์๋ ์ด์์น๊ฐ ๊ฐ๊ฐ 1๊ฐ์ฉ ๊ด์ฐฐ๋์๋ค.
์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์คํ์ฒด์ ๊ตญ๋ถ์ ๋ถ๊ท ์ผ ํน์ฑ์ด ์์ ์ ์ธ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง ํ๋์ ์ํฅ์ ์ค ์ ์์์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ด๋ํ๊ท ์ ์ ์ฉํ์ฌ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ
ํํํํ์ฌ ๊ตญ๋ถ์ ์ธ ์ด์์น์ ์ํฅ์ ์ต์ ํ๊ณ ์ ํ์๋ค. rloess๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์คํฌ 0.3์ ์ ์ฉํ smoothํจ์๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํํํ ํ์์ผ๋ฉฐ,
๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Fig.15์ ์ฃผํฉ์ ์์ผ๋ก ํ์ํ์๋ค. ๋ฐ์ดํฐ์ ํํํ๋ฅผ ํตํ์ฌ ์คํ์ ๋ถ๊ท ์ง์ฑ์ ๋ํ ๊ตญ๋ถ์ ์ธ ์ด์์น๊ฐ ์ ๊ฑฐ๋์ด ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์์น๋ฅผ
๋ช
ํํ๊ฒ ํ์ํ ์ ์์์ ํ์ธํ์๋ค.
Fig. 15 Variation of the estimated depth of debonding defects in the railway concrete slab specimen in this study through: (a) Y=0.4 m and (b)Y=1.6 m, respectively, in Fig. 14
5. ๊ฒฐ ๋ก
์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ณ ์์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ์ TCL๊ณผ HSB ์ฌ์ด์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํ์ฌ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ์ ํ์ฉ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ํ๊ฐํ์๋ค. ์ด ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ
ํตํ์ฌ ์ป์ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ๋ฆฌ๋ ์ ์๋ค.
(1) ์ค๋ฌผํฌ๊ธฐ์ ์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ถค๋ ์ฌ๋๋ธ ์ํ์ฒด์์ ์์งํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์ ๊ด์ธก๋ ๋ฐ๋ฅ ๋ฐ์ฌ์ ํธ์ ํด์์ผ๋ก TCL๊ณผ HSB์
์ธต๋ถ๋ฆฌ ์์ญ๊ณผ ๊ฑด์ ํ ์์ญ์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถํ ์ ์์๋ค. ๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ์์๋ ์ฝ 500mm ๊น์ด์์ ๋๋ ทํ ๋ฐ์ฌ์ ํธ๊ฐ ๊ด์ธก๋์๋ค. ์ด๋ HSB์ ์ง๋ฐ์ฌ์ด์
๊ณ๋ฉด์์ ๋ฐ์ฌ๋ ์ ํธ๋ก ๊ฑด์ ํ ๊ตฌ๊ฐ์ ํน์ฑ์ ํธ๋ก ํด์ํ ์ ์๋ค. TCL์ HSB ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ตฌ๊ฐ์์๋ ์ฝ 200mm์์ 250mm ์ฌ์ด์์ ๋๋ ทํ ๋ฐ์ฌ์ ํธ๊ฐ
๊ด์ฐฐ๋์๋ค.
(2) ์ด ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง ๋ถ์์ ํ์ฉํ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์ ๋์ ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ํ์๋ค. ์คํ๊ฒฐ๊ณผ์ ๊ด์ฐฐ์ ํตํ์ฌ TCL๊ณผ HSB
์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์ฃผ์ถ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ ยฑ10ยฐ๋ฏธ๋ง์ ์ํ๊ท ์ด์ด๊ณ , ์ฃผ์์ถ์ ๊ธธ์ด๊ฐ ์ต์ 100mm ์ด์์ ๋ฐ์ฌ์ฒด๋ก ์ ์ํ์๋ค. ์ด ๊ธฐ์ค์ ์ ์ฉํ์์ ๋ ์คํ์ฒด
๋ด๋ถ์ ๋ค์ํ ๋ฐ์ฌ์ฒด(ํ๋ฆฌ์ผ์คํธ ์นจ๋ชฉ, ๊ฒฉ์ ํธ๋ฌ์ค, ์ฒ ๊ทผ ๋ฐ ๋ค์ํ ๋ถ์๋ฌผ ๋ฑ)์์ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ ๋
ธ์ด์ฆ ์ ํธ์์ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ (๋๋ ๊ฑด์ ๊ตฌ๊ฐ์์
๋ฐ๋ฅ๋ฐ์ฌํ ์ ํธ)๋ฅผ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋ถ๋ฆฌํ ์ ์์๋ค.
(3) ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง์์ ์ถ์ถํ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ๊ณต๊ฐ์ ๋ณด์ ๋์ ์คํ์ฒด์ ํ๋ฉด ์ ๋ณด์ ์ตํฉํ์ฌ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ ์ง๋๋ฅผ ์์ฑํ์๋ค. ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ ์ง๋๋
์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์์น์ ๊น์ด๋ฅผ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์๊ฐํํ์์ผ๋จธ, ๋์ฒด์ ์ผ๋ก ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์์น๋ฅผ ์ ํํ๊ฒ ํ์ํ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์ธ๋ก์ถ(์ธก์ ์ฅ์น์
๊ธธ์ด๋ฐฉํฅ)์ ์ค์ ๊ธธ์ด(400mm) ๋ณด๋ค ์ฝ 30%์์ 66%๊ฐ๋ ๊ณผ์ํ๊ฐ๋์๋ค. ์ด์ ๋์กฐ์ ์ผ๋ก ๊ฐ๋ก์ถ์ ๊ธธ์ด(์ธก์ ๋ฐฉํฅ)๋ ์ฐธ๊ฐ๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ์ฝ 85%
๊ฐ๋ ๊ณผ๋ํ๊ฐํ์๋ค. ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ๊น์ด๋ ์ค์ ๊น์ด๋ณด๋ค ์ฝ 15% ๊ฐ๋ ๊ณผ์ํ๊ฐ๋์๋ค.
(4) ์ด ์ฐ๊ตฌ์์ ์ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ด์ํ ํ ๋ชจ๊ทธ๋ํผ ์ด๋ฏธ์ง๋ฅผ ํ์ฉํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ์ ๋์ ํ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ ํ๋ ์ ๊ณ ๋ฅผ ์ํ์ฌ ํ๋์จ์ด์
์ต์ ํ, SAFT ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ๊ฐ์ , ์ด์ํ์ ๋ฐฉํฅ์ฑ, ์นจํฌ๊น์ด ๋ฐ ํด์๋์ ์ต์ ํ๋ฅผ ์ํ ์ต์ ์ฃผํ์ ๊ฒฐ์ ์ ๊ดํ ์ถ๊ฐ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค.
(5) ๋ํ ์ด ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฌ๋๋ธ ์คํ์ฒด ์์ ์ ํ๋ ํํ์ ์ธ๊ณต์ ์ผ๋ก ๋ชจ์ฌ๋ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์์ ์ป์ ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ด ์ฐ๊ตฌ์์
์ ์๋ ์ํํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ์ผ๋ฐํ๋์ด ๊ณต์ฉ์ค์ธ ๊ณ ์์ฒ ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ฌ๋๋ธ์ TCL/HSB ์ธต๋ถ๋ฆฌ ํ๊ฐ์ ํ์ฉํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๋ค์ํ ์ธต๋ถ๋ฆฌ ๊ฒฐํจ์ ํฌํจํ ์ค์
ํ์ฅ ์กฐ๊ฑด์ ์ ์ฉ์ ํตํ ์ฒด๊ณ์ ์ธ ์คํ ๋ฐ ๋ถ์์ ํตํ ์ถ๊ฐ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ 2022๋
ํด์์์ฐ๋ถ ์ฌ์์ผ๋ก ํด์์์ฐ๊ณผํ๊ธฐ์ ์งํฅ์์ ์ง์ (ํญ๋ง์ธํ๋ผ ์ฌํด ๋ฐ ๋
ธํํ ๋์ ์ค๋งํธ ์ ์ง๋ณด์ ๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ)๊ณผ 2019๋
๊ตญํ ๊ตํต๋ถ์ ์ฌ์์ผ๋ก ๊ตญํ ๊ตํต๊ณผํ๊ธฐ์ ์งํฅ์์ ์ง์ (Grant 19CTAP-C153033-01)์ผ๋ก ์ํ๋ ์ฐ๊ตฌ์.
References
Jang, S. Y., Choi, S. S. (2014), Crack and Damage Patterns of Concrete Track of Kyeong-Bu
High-Speed Railways, Proceedings of the 2014 autumn conference and annual meeting
of the Korean Society for Railway, KSR2014S278.
Freudenstein, S. (2010), RHEDA 2000ยฎ: ballastless track systems for high-speed rail
applications, International Journal of Pavement Engineering, 11(4), 293-300.
Gautier, P.-E. (2015), Slab track: Review of existing systems and optimization potential
including very high speed, Construction and Building Materials, 92, 9-15.
Ren, J., Yang, R., Wang, P., Yong, P., Wen, C. (2014), Slab upwarping of twin-block
slab track on subgrade-bridge transition section, Journal of Transportation Research
Board, 2448(1), 115-124.
Zhu, S., Cai, C. (2014), Interface damage and its effect on vibrations of slab track
under temperature and vehicle dynamic loads, International Journal of Non-Linear Mechanics,
58, 222-232.
Zhu, S., Wang, M., Zhai, W., Cai, C., Zhao, C., Zeng, D., Zhang, J. (2018), Mechanical
property and damage evolution of concrete interface of ballastless track in high-speed
railway: Experiment and simulation, Construction and Building Materials, 187(30),
460-473.
Zhong, Y., Gao, L., Zhang, Y. (2018), Effect of daily changing temperature on the
curling behavior and interface stress of slab track in construction stage, Construction
and Building Materials, 185, 638-647.
Bishko, A. V., Samokrutov, A. A., Shevaldykin, V. G. (2008), Ultrasonic echo-pulse
tomography of concrete suing shear waves low-frequency phased antenna arrays, 17th
World Conference on Nondestructive Testing, 25-28, Oct 2008, Shanghai, China.
Haza, A. O., Samokrutov, A. A., Samokrutov, P. A. (2013), Assessment of concrete structures
using the Mira and Eyecon ultrasonic shear wave devices and the SAFT-C image reconstruction
technique, Construction and Building Materials, 38, 1276-1291.
Choi, P., Kim, D.-H., Lee, B.-H., Won, M. C. (2016), Application of ultrasonic shear-wave
tomography to identify horizontal crack or delamination in concrete pavement and bridge,
Construction and Building Materials, 121(15), 81-91.
Lin, S., Shams, S., Choi, H., Azari, H. (2018), Ultrasonic imaging of multi-layer
concrete structures, NDT&E International, 98, 101-109.
Chen, R., Tran, K. T., La, H. M., Rawlinson, T., Dinh, K. (2022), Detection of delamination
and rebar debonding in concrete structures with ultrasonic SH-waveform tomography,
Automation in construction, 133(104004)
Kee, S.-H., Lee, J.-W. (2019), Comparison of non-destructive evaluation methods for
condition assessment of TCL/HSB in railway concrete slab: ultrasonic tomography and
multi-channel elastic wave measurements, Proceedings of the 2019 autumn conference
and annual meeting of the Korean Society for Railway, KSR2019S130.
Marklein, R., Mayer, K., Hannemann, R., Krylow, T., Balasubramanian, K., Langenberg,
K. J., Schmitz, V. (2002), Linear and nonlinear inversion algorithms applied in nondestructive
evaluation, Inverse Problems, 18(6), 1733
Zhu, W.-F., Chen, X.-J., Li, Z.-W., Meng, X.-Z., Fan, G.-P., Shao, W., Zhang, H.-Y.
(2019), A SAFT Method for the Detection of Void Defect inside a Ballastless Track
Structure Using Ultrasonic Array Sensors, Sensors, 19(21), 4677
Otsu, N. (1979), A Threshold Selection Method from Gray-Level Histograms, IEEE Transactions
on Systems, Man, and Cybernetics, 9(1), 62-66.