์ต์์
(So Yeong Choi)
1
์์ฑ์ค
(Seong Joon Yang)
2
๊น์ผ์
(Il Sun Kim)
1
์์์ต
(Eun Ik Yang)
3โ
-
์ ํ์,๊ฐ๋ฆ์์ฃผ๋ํ๊ต ๋ฐฉ์ฌ์ฐ๊ตฌ์ ์ฐ๊ตฌ๊ต์
-
์ ํ์,์ ์ฑ์์ง๋์ด๋ง ๊ตฌ์กฐ๋ถ ์ฌ์
-
์ ํ์,๊ฐ๋ฆ์์ฃผ๋ํ๊ต ๊ฑด์คํ๊ฒฝ๊ณตํ๊ณผ ์ ๊ต์, ๊ต์ ์ ์
Copyright ยฉ The Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection
ํค์๋
์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ ๊ณ์, ์์ถ๊ฐ๋, ์์, ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด, ๊ณต๊ทน ๋ถํฌ, ๊ณต๊ทน๋ฅ , ์๋์ต๋, ์จ๋
Key words
Chloride diffusion coefficient, Compressive strength, Curing, Extreme condition, Pore distributions, Porosity, Relative Humidity, Temperature
1. ์ ๋ก
์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ์ฌ์ฉ ์ฌ๋ฃ์ ํน์ฑ์ผ๋ก ์ธํด ๊ฒฝํ ํ ๋ค์ํ ํฌ๊ธฐ์ ๊ณต๊ทน์ ๊ฐ๋๋ค. ํนํ, ๊ณต๊ทน์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ ์์ ์ฌ์ฉ๋๋ ์ฌ๋ฃ์ ์์ ์กฐ๊ฑด์ ์ง๋ฐฐ์ ์ธ ์ํฅ์
๋ฐ์ผ๋ฏ๋ก ์ด์ ๊ด๋ จ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๊ตญ๋ด์์๋ ์ง์์ ์ผ๋ก ์ํ๋์๋ค. ์ด์, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ณต๊ทน์ ๊ฐ๋, ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ ๋ฐ ๋ด๊ตฌ์ฑ ๋ฑ๊ณผ ์ฃผ๋ชฉํ ๋งํ ์๊ด๊ด๊ณ๊ฐ ์๋ค๋
์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋์ถํ์์ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ ๊ณต๊ทน์ ํ ๋๋ก ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ดํ ํด์ ๋ชจ๋ธ ๊ฐ๋ฐ์ด ์งํ๋ ๋ฐ ์๋ค(Song et al., 2005; Ishida et al, 2007).
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ณต๊ทน์ ์ฌ์ฉ ์ฌ๋ฃ์ ์์ ์กฐ๊ฑด์ ์ํฅ์ ๋ฐ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋๋ฑํ ์์ค์ ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ ํ๋ณดํ๋๋ผ๋ ๊ณต๊ทน ๊ตฌ๊ฐ๋ณ ๊ณต๊ทน ๋น์จ์ ๋ฐ๋ผ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ๋น๋กฏํ
์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ ๋ฑ์ ๋ด๊ตฌ์ฑ์ด ์ํฅ์ ๋ฐ์ ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ณต๊ทน ํ์ฑ์ ์ง๋ฐฐ์ ์ธ ์๋ถ ๊ณต๊ธ๊ณผ ๊ด๋ จ์ด ์๋ ์์ ํ๊ฒฝ ์ญ์ ์ผํ๋ฌผ
๊ตฌ์ ์กฐ๊ฑด์ ์ํฅ ์ธ์๋ก ์์ฉํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์์ ์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ฅธ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ ํน์ฑ์ ์ฐจ์ด์ ์ด ๋ณด๊ณ ๋์๋ค(Tang and Nillson, 1992, 1993; Mangat and Molly, 1994; Park et al., 2009). ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ์ผํ๋ฌผ ์นจํฌ์ ํ์ฐ์ ๊ด์ฌํ๋ ๊ณต๊ทน ํน์ฑ์ ๊ดํ ์์ ํจ๊ณผ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ํ์ํ๋ค.
์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ํ์ค ํ ์์ ๊ฐ๋์ ์ผ์ ์์ค์ ๋ด๊ตฌ์ฑ ํ๋ณด๋ฅผ ๋น๋กฏํ์ฌ ์ ํด ํ๊ฒฝ์ผ๋ก๋ถํฐ ๋ณดํธํ ์ ์๋๋ก ์ถฉ๋ถํ ์๋ถ์ ๊ณต๊ธํ๋ ์์ค์์์ด ์๊ตฌ๋๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋, ์ค์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์์ค์์์ ์ค์ํ ์ ์์ผ๋ฏ๋ก ์ด๋ฅผ ๋์ฒดํ ์ ์๋๋ก ํ์ค์๋ฐฉ์์ ์ ์๋ ํ์ค ์์ ๊ธฐ์ค์ ์ถฉ์กฑํ๊ณ ํ์ค ์ด๊ธฐ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ
๋ณดํธํ ํ, ์ ์ ํ ์๊ธฐ์ ๊ฑฐํธ์ง์ ํํํ์ฌ ๋๊ธฐ ํ๊ฒฝ์ ๋
ธ์ถ๋๊ฒ ๋๋ค(Kim and Kim 2016). ๋ํ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ํ์ค์๋ฐฉ์๋ ์ฌ์ฉ ์ฐํ, ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์๊ณต์กฐ๊ฑด, ์๋ฉํธ์ ์ข
๋ฅ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์ผ ํ๊ท ๊ธฐ์จ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ๋ค. ๋ํ, ๋ฐ๋์ ์ํ ์๋ถ
์ฆ๋ฐ ๋ฐ ์ง์ฌ๊ด์ ์ ๋
ธ์ถ๋์ง ์๋๋ก ์ ์ํ๋, ํ์ค ์๋ฐฉ์ ๋ชจ๋ ์๋์ต๋ ์กฐ๊ฑด์ ๋ํ ๊ตฌ์ฒด์ ์ธ ๋ด์ฉ์ ์ ์ํ์ง ์๊ณ ์๋ค(KCS 14 20 10; KCS 14 20 12).
ํํธ, ๋์ํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋๊ธฐ ํ๊ฒฝ ๋ณํ์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ ์ค์์, Park et al.(2013)์ ์ฐ์
์ด ๋ฐ์ ํ๊ณ ๋์ํ๊ฐ ๊ฐ์ํ๋จ์ ๋ฐ๋ผ ์ฆ๋ฐ์(๋
น์ง๋ฉด์ )์ด ๊ฐ์ํ๊ณ ๊ธฐ์จ์ด ์์นํ์ฌ ์๋์ต๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ๋ณด๊ณ ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ด์ ๋ฌ๋ฆฌ,
2020๋
์๋ 50์ผ ์ด์์ ์ฅ๋ง๊ฐ ์งํ๋๋ ๋ฑ ์๋์ต๋์ ์๊ทนํ ํ์์ด ๋ํ๋๊ณ ์๋ค(Park et al, 2013; Fujibe, 2002). ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก, ๋๊ธฐ ํ๊ฒฝ ๋ณํ๋ ์ ์ฐจ ๊ฐํนํ ์กฐ๊ฑด์ ๊ฐ๊ฒ ๋๋ฏ๋ก ์ด๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์์์ ๋ณํ์์ผ ๊ทธ ํน์ฑ์ ํ๊ฐํ ํ์๊ฐ ์๋ค.
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ์ ๊ดํ ๋ค์ํ ์ค๋ด ์คํ์ ์ฆ๊ธฐ ์์ ๋ฑ์ ํน์ ์์ ์กฐ๊ฑด์ ์ ์ธํ๊ณ , ์์ ๊ธฐ๊ฐ์ ๋ํ ์ฐจ์ด๋ ์์ผ๋ ์จ๋ 20ยฑ3 ยฐC์์
์์ค์์์ ํ์์ ์ผ๋ก ์๊ตฌํ๋ค. ํ์ง๋ง, ์ค๋ด ์คํ์์์ ์์ ์กฐ๊ฑด๊ณผ ์ค์ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์์ ํ๊ฒฝ ์ฐจ์ด๋ก ์ธํ์ฌ ์ค์ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์์ ๋ฐ์ํ๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฑฐ๋์
์ค๋ด ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์์๋ ๊ฑฐ๋๊ณผ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์ผ ์ ์๋ค. ์ด ๋ฐ์๋, ๊ณต์ฌ ๊ธฐ๊ฐ ๋จ์ถ์ ์ํ์ฌ ๋์ ์จ๋์์ ๋จ๊ธฐ๊ฐ ์ค์ํ๋ ์ฆ๊ธฐ์์์ด๋ SAP์
๊ฐ์ ํผํ ์ฌ๋ฃ ๋ฑ์ ํผ์
ํ์ฌ ์์ค์์๊ณผ ์ ์ฌํ ํ๊ฒฝ์ ํ๋ณดํ๋ ๋ฑ์ ์์ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ๊ฐ๋ฐ๋๊ณ ์์ผ๋ ์ด๋ฅผ ์ ์ฉํ ์ํ์ฒด์ ์์ค์์์ ์ค์ํ ์ํ์ฒด์
์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๋ ๋ค๋ฅธ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ณด์ผ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ๊ฒฝ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณผ
๊ณต๊ทน์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ณ ์ ํ์๋ค.
2. ๊ธฐ์กด ๋ฌธํ ์ฐ๊ตฌ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ ์จ๋ ๋ฐ ์๋์ต๋๊ฐ ๋ณํํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ๊ณต๊ทน์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ํ๊ฐํ๊ธฐ์ ์์, ๊ตญ๋ด ๊ธฐํ์ ํ์ค ํ๊ฒฝ์ ๋น๋กฏํ์ฌ
๊ตญ๋ด์์ ๋ณดํธ์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ์ฑ ๋ฐ ๊ณต๊ทน ํ๊ฐ๋ฒ์ ์ ์ฉํ ๊ธฐ์กด ๋ฌธํ์ ๋ถ์ํ์ฌ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ธฐ์ด์๋ฃ๋ก ํ์ฉํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ์ด๋, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์
๊ฐ๋ ๋ฐ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ ๋ชจ๋ธ์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ๊ณต๊ทน ์์คํ
์ ์ถ์ ํ์ฌ ํ๊ฐํ ์ฌ๋ก๋ ์ ์ธํ์๋ค.
Park et al.(2009)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ๊ณต๊ทน๋ฅ ๊ณผ ๋ด๊ตฌ์ฑ๊ณผ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๊ท๋ช
ํ๊ณ ์ ๋ฌผ-๊ฒฐํฉ์ฌ๋น ๋ณํ(40% ~ 60%๊น์ง, 5 ์์ค)์ ๋ํ์ฌ ์์ค์์์ 28์ผ๊ฐ ์ค์ํ
๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ๊ณต๊ทน๋ฅ ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๋ฅผ ๋น๊ตํ์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ด 45% ์ฆ๊ฐํ ๊ฒฝ์ฐ, ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๋ 210%๊ฐ ์ฆ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ชฉํ
์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ธ 13ร10-12 m2/sec์ ๋๋ฌํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ ์ฒด ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ด 34% ๋ฏธ๋ง์ด ๋ ์ ์๋ ๋ฐฐํฉ ์ค๊ณ๊ฐ ํ์ํจ์ ์ ์ํจ์ผ๋ก์จ
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ณต๊ทน๊ณผ ๋ด๊ตฌ์ฑ์ ์๊ด์ฑ์ด ๋งค์ฐ ๋์์ ์ฃผ์ฅํ์๋ค(Park et al., 2009).
Kim et al.(2009)์ ๋ฌผ-๊ฒฐํฉ์ฌ๋น, ๋จ์์๋ฉํธ๋ ๋ฐ ๊ฒฐํฉ์ฌ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ณต๊ทน๋ฅ ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ถ์ํ์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, ํ๊ณ ๊ณต๊ทน ์ง๋ฆ(์์์์
๋-๊ณต๊ทน
์ง๊ฒฝ์ ์ต๋๊ฐ)๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๋ ์ ์๋ฏธํ ์๊ด์ฑ์ ๊ฐ๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ์์ผ๋, ๋ชจ์ธ๊ด ๊ณต๊ทน(10 ~ 1000 nm)๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์์ ์๊ด์ฑ์
ํฌ์ง ์์์ ๋ณด๊ณ ํ์๋ค(Kim et al., 2009).
Moon et al.(2003)์ ์๋ฉํธ ์ข
๋ฅ๋ฅผ ๋ฌ๋ฆฌํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ชจ์ธ๊ด ๊ณต๊ทน ํน์ฑ๊ณผ ์ ์์ฐจ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํํ์ฌ ์๋ฉํธ ์ข
๋ฅ์ ๊ด๊ณ์์ด ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก
ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ์ ํฌ๊ธฐ๊ฐ ๋น๋ก์ ์ผ๋ก ์ฆ๊ฐํ๋, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ด ๊ณต๊ทน๋๊ณผ์ ์๊ด์ฑ์ด ์ ์๋ฏธํ์ง ์์์ ๋ณด๊ณ ํ์๋ค(Moon et al., 2003).
Kim et al.(2007)์ ๋ฉํ์นด์ฌ๋ฆฐ(Metakaolin)์ ์ฌ์ฉ ์๋ฉํธ๋์ ์ผ๋ถ ๋์ฒดํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ์ ์ํ์ฌ ๊ณต๊ทน๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ๊ดํ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํํ์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ,
๋ฉํ์นด์ฌ๋ฆฐ ์ฌ์ฉ์ผ๋ก ์ธํด 30 nm ์ด์์ ๊ณต๊ทน์ด ๊ฐ์ํ๊ณ 30 nm ๋ฏธ๋ง์ ๊ณต๊ทน๋์ด ์ฆ๊ฐํ์ฌ ๊ณต๊ทน ๋ถ์ฐ ํจ๊ณผ๋ฅผ ํ๋ณดํ๋ฏ๋ก ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๊ฐ ๊ฐ์ํ๋
๊ฒ์ ํ์ธํ์๋ค. ๋ํ, ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ๊ณต๊ทน์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ํ๊ฐํ๊ณ ์ ๊ณต๊ทน์ ๋ฒ์๋ฅผ 5 ~ 50 nm, 50 ~ 100 nm, 5 ~ 2,000
nm๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ๋น๊ตํ์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, 5 ~ 2,000 nm์ ๊ณต๊ทน๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ๊ฒฐ์ ๊ณ์(R2)๊ฐ ๊ฐ์ฅ ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ ์ด
์์ญ์ ๊ณต๊ทน๋์ด ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ํ์๋ค(Kim et al., 2007).
Choi et al.(2012)์ ๋๊ฒฐ ์ตํด๋ฅผ ๋ฐ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐํน์ฑ๊ณผ ๊ณต๊ทน ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๋ถ์ํ๊ณ ์, ๋ฌผ-๊ฒฐํฉ์ฌ๋น ๋ฐ ๊ด๋ฌผ์ง ํผํ์ฌ ๋ณํ์ ๋ํ์ฌ ๋๊ฒฐ ์ตํด ์์ฉ ์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ผ
๊ธ์ ์ผํ๋ฌผ ์นจํฌ ์คํ์ ์ค์ํ๊ณ ์ด์ ๋ํ ๊ณต๊ทน ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๋ถ์ํ์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, ์์ค์์์ ์ค์ํ๋ฉด ๊ณต๊ทน๋ฅ ๋ฐ ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๋
์ ํ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ณด์ด์ง๋ง, ๋๊ฒฐ์ตํด ์์ฉ์ ๋ฐ๊ฒ ๋๋ฉด ๋ด๋ถ ๊ณต๊ทน ๊ตฌ์กฐ์ ๋ณํ๋ก ๊ณต๊ทน๋ฅ ๋ฐ ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์์ ๊ฒฐ์ ๊ณ์๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ฏ๋ก ์ดํ๋ฅผ
์
์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ณต๊ทน ํน์ฑ์ ๊ฑด์ ํ ์ํ์ฒด์์ ๊ณต๊ทน ํน์ฑ๊ณผ ์์ดํจ์ ๋ณด๊ณ ํ์๋ค(Choi et al., 2012).
์์ ๊ฐ์ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ข
ํฉํ๋ฉด, ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ ํน์ฑ์ ์ง๋ฐฐ์ ์ธ ์์ธ์ ํฌ๊ฒ ๊ณต๊ทน๋ฅ , ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ์ผ๋ก ๋ณด์ด๋, ์ฐ๊ตฌ์๋ง๋ค ์์ดํ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์ด๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
3. ์คํ ๋ณ์ ๋ฐ ๋ฐฉ๋ฒ
3.1 ์คํ ๋ณ์
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ ์จ๋์ ์๋์ต๋๋ฅผ ๋ณ์๋ก ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ๊ณต๊ทน ํน์ฑ์ ๋น๊ตํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ผ, 2012~2022๋
๊น์ง
๊ด์ธก๋ ์์ธ ์ง์ญ์ ์ฐ ํ๊ท ๊ธฐ์จ ๋ฐ ์๋์ต๋ ๊ด์ธก์๋ฃ๋ฅผ ๋น๋กฏํ์ฌ ํ์ค ์๋ฐฉ์์์ ์ ์ํ๋ ํ์ค ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ฐ ์์ค ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ํ์ค ๊ธฐ์ค ์ธ๊ธฐ ์จ๋(๊ฐ๊ฐ
5ยฐC ๋ฐ 35 ยฐC)์ ํ์ค ํ ์ฃผ๋ณ ํ๊ฒฝ์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ ์กฐ๊ฑด์ ์ค์ ํ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์จ๋๋ 12, 20, 35 ๋ฐ 45 ยฐC๋ก, ์๋์ต๋๋ 40%,
65% ๋ฐ 95%๋ฅผ ์คํ ๋ณ์๋ก ๊ฒฐ์ ํ์๋ค. ๋จ, 20ยฐC์ ๊ฒฝ์ฐ, ์คํ ๊ณผ์ ์์ ๋ฐ์ํ ์ค๋ฅ๋ก ์ธํ์ฌ ์๋์ต๋ 40%๋ ์ ์ธํ๊ณ ํ๊ฐํ์๋ค. ํํธ,
ํ์ค ์์ค์์ ์ํ์ฒด๋ ํจ๊ป ์ ์ํ์ฌ ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ฅธ ํน์ฑ๊ณผ ๋น๊ตํ์๋ค.
3.2 ์ฌ์ฉ ์ฌ๋ฃ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ฌ์ฉ๋ ์๋ฉํธ๋ 1์ข
๋ณดํต ํฌํ๋๋ ์๋ฉํธ์ด๋ฉฐ, ๊ตต์ ๊ณจ์ฌ์ ์ต๋ ์น์๋ 25 mm์ด๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ค๊ณ ๊ฐ๋๋ 27 MPa์ด๋ฉฐ,
๋ฐฐํฉํ๋ Table 1๊ณผ ๊ฐ๋ค.
Table 1 Concrete mix proportions
Design strength
(MPa)
|
W/C
(%)
|
S/a
(%)
|
Unit weight (kg/m3)
|
W
|
C
|
S
|
G
|
27
|
55
|
42
|
183
|
333
|
677
|
1013
|
3.3 ์คํ ๋ฐฉ๋ฒ
3.3.1 ๊ณต๊ทน ๊ตฌ์กฐ ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ณต๊ทน ๊ตฌ์กฐ๋ Fig. 1์ ๋ํ๋ธ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ASTM D4284์ ์ ์๋ ์์์์
๋ฒ(Mercury Intrusion Porosimetry)์ ์ด์ฉํ์ฌ ํ๊ฐํ์๋ค. ์ด ์คํ
๋ฐฉ๋ฒ์ ์ง๊ณต์ํ์์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ํ์ฒด ๋ด๋ถ์ ์๋ ฅ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์์์ ๊ณต๊ทน์ ์นจํฌ์ํจ ํ, ์คํ ์ ํ ์ํธ์ ๋ฌด๊ฒ์ ๊ณต๊ทน์ ์์
๋ ์์์ ๋ถํผ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ
๊ณต๊ทน ํฌ๊ธฐ ๋ณ ์์ ์์
๋์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ณต๊ทน ๋ถํฌ๋ฅผ ํ๊ฐํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค(Kim et al., 2015).
Fig. 1 Instrument used to measure the pore structure
3.3.2 ์์ถ๊ฐ๋ ์ธก์ ๋ฐฉ๋ฒ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ฌ์ฉํ ์ํ์ฒด๋ ร 100ร200 mm์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๊ฐ๋ ๋ชฐ๋์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ํ์คํ์ฌ 24์๊ฐ์ด ๊ฒฝ๊ณผํ ํ ํํํ์๋ค.์ดํ, ๊ฐ๊ฐ์ ์จ๋ ๋ฐ
์ต๋ ์กฐ๊ฑด์ ๋
ธ์ถ์์ผ ์์์ ์ค์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ฌ๋ น 28์ผ์์ KS F 2405์ ์๊ฑฐํ์ฌ 1,000 kN์ ์ฉ๋์ ๊ฐ์ง UTM์ ์ด์ฉํ์ฌ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ
์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, 3๊ฐ์ ์ํ์ฒด์ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
3.3.3 ๊ธ์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ์คํ ๋ฐ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์ ์ฐ์
๊ธ์ ์ผํ๋ฌผ ์นจํฌ ์คํ์ ์ํ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๋ฅผ ์ฐ์ ํ๊ณ ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ NT build 492์ ๋ฐ๋ผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ ์คํ์ ์ํํ์๋ค. ์์ถ๊ฐ๋ ์ธก์
์ํ์ฒด์ ๋์ผํ ์กฐ๊ฑด์์ ์ ์๋ ์ํ์ฒด๋ฅผ ์ฌ๋ น 28์ผ๊ฐ ์์ํ ํ, ร 100ร50 mm์ ํฌ๊ธฐ์ ์ค์๋ถ์๋ฅผ ์ฑ์ทจํ์ฌ 3์๊ฐ ๋์ ์ง๊ณต์ ์ ์ง ํ
ํ, 18์๊ฐ ๋์ Ca(OH)2 ์ฉ์ก์ ์นจ์งํ์ฌ ํฌํ์์ผฐ๋ค. ์ดํ, ๊ทธ๋ฆผ 1์ ๋ํ๋ธ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด, 0.3 N NaOH ์ฉ์ก์ ์๊ทน์, ์๊ทน์๋ 10% NaCl ์ฉ์ก์ ์ค์นํ์ฌ 8์๊ฐ
๋์ 30 V์ ์ ์์ ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, (Nordtest, 1999) ๋ณธ ์คํ์ ๋ชจ์๋๋ Fig. 2์ ๋ํ๋ด์๋ค.
๊ธ์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ ์คํ์ด ์ข
๋ฃ๋ ํ, ์ผํ๋ฌผ์ ์นจํฌ ๊น์ด๋ ์ํ์ฒด ์ค์๋ถ๋ฅผ ํ ๋ ฌ, 0.1 N์ Ag(NO)3 ์ฉ์ก์ ๋ถ๋ฌดํ์ฌ ๋ณ์๋ ๊น์ด๋ก ํ๊ฐํ์๋ค. ์ผํ๋ฌผ์ ์นจํฌ ๊น์ด๋ ์ํ์ฒด ์ ๋๋จ 10 mm๋ฅผ ์ ์ธํ 7๊ฐ ์์ญ์ ์ผ์ ํ ๊ฐ๊ฒฉ์ผ๋ก ์ธก์ ํ์ฌ ์ป์ ๊ฐ์
ํ๊ท ์ผ๋ก ์ฐ์ ํ์๋ค. ๋ํ NT-Build 492์ ์ ์๋ ์ (1)์ ๋ํ๋ธ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด, ์ผํ๋ฌผ ์นจํฌ ๊น์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๋ฅผ ์ฐ์ ํ์๋ค.
$D_{nssm}$: ๋น์ ์์ํ์์์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์ (m2/sec)
R: ๊ธฐ์ฒด ์์, 8.314 J/Kยทmol
T: ์คํ ๋์ ์ธก์ ๋ ์๊ทน ์ฉ์ก์ ์จ๋ ํ๊ท ๊ฐ(์ ๋ ์จ๋)
z: ์์๊ฐ์ ์ ๋๊ฐ(์ผ์ ์ด์จ: 1)
F: ํ๋ฌ๋ฐ์ด ์์(9.648ร104 J/Kยทmol)
$E=(U-2)/L$, U: ์ ์
L: ์ํ์ฒด์ ์ ์ฒด ๊ธธ์ด (m)
$x_{d}$: ๋ณ์๋ฒ์ ์ํด ์ธก์ ๋ ์นจํฌ ๊น์ด์ ํ๊ท ๊ฐ
$\alpha =2\sqrt{\dfrac{RT}{z FE}}ยทerf^{-1}(1-\dfrac{2c_{d}}{c_{0}})$
$erf^{-1}$: 1.28
$c_{d}$: ๋ณ์ ๋ถ๊ทผ์์์ ์ผ์์ด์จ ๋๋ (= 0.07)
$c_{0}$: ์๊ทน ์ฉ์ก์์์ ์ผ์์ด์จ ๋๋ (= 2N)
Fig. 2 Arrangement of the migration set-up (NT Build 492)
4. ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ
4.1 ๊ณต๊ทน ํน์ฑ ํ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ
์์์์
๋ฒ์ ํตํด ์ธก์ ํ ๊ณต๊ทน ๋ถํฌ๋ฅผ ์จ๋ ๋ฐ ์๋์ต๋์ ๋ฐ๋ผ ๋ถ๋ฅํ์ฌ X์ถ์ ๊ณต๊ทน์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ, Y์ถ์ ํด๋น ๊ณต๊ทน์ ์์
๋ ์์๋์ ๋ก๊ทธ๋ก ํํํ์ฌ
Fig. 3์ ๋ํ๋ด์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, ์์ค์์์ ์ค์ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ฏธ์ธ ๊ณต๊ทน ๋ถํฌ๋ 50 ~ 100 nm ์์ญ์์ ๊ณต๊ทน์ ํผํฌ์ ์ ํ์ฑํ๊ณ ๋ค๋ฅธ ์์ญ์์์ ์ถ๊ฐ์ ์ธ
ํผํฌ๊ฐ ๋ํ๋์ง ์๋ ๊ณต๊ทน ๋ถํฌ๋ฅผ ๊ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค(Mehta and Monteiro, 2014; Choi et al., 2023). ๊ทธ๋ฌ๋ Fig. 3(a) ~ (c)์ ๋ํ๋ ๋ฏธ์ธ๊ณต๊ทน ๋ถํฌ๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ฉด, ์จ๋ ๋ฐ ์๋์ต๋์ ๊ด๊ณ์์ด ๊ณต๊ทน ํผํฌ์ ํํ๋ ์์ค์์ ์ํ์ฒด์ ๋ค๋ฅธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ์๋์ต๋ 40%์
๊ฒฝ์ฐ(Fig. 3(a)), ์์ ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฏธ์ธ ๊ณต๊ทน์ ํผํฌ๊ฐ ๋ํ๋๋ ๊ณต๊ทน์ ์์ญ์ด 2,000 nm ์์ญ์์ 1,000 nm ์์ญ์ผ๋ก ์ด๋ํ๊ณ 5 ~ 20
nm ์์ญ์์์ ๊ณต๊ทน์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฝํฅ์ Fig. 3(b)์์๋ ๋์ผํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ํนํ, ์๋์ต๋ 40%์ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋นํด ๊ฐ์ฅ ๋์ ํผํฌ๋ฅผ ๋ณด์ด๋ ๊ณต๊ทน ํฌ๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ์ํ์๋ค. ๋ํ, Fig. 3(c)๋ฅผ ์ดํด๋ณด๋ฉด, 12 ยฐC์ ๊ฒฝ์ฐ๋ฅผ ์ ์ธํ๊ณ , Fig. 3(a), (b)์ ๋์ผํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ผ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, 1,000 nm ์์ญ์ ๊ณต๊ทน์ด ๊ฐ์ํ๋ ๋์ ์ 100 nm ๋ฏธ๋ง์ ๊ณต๊ทน์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
์ด๋ ์ํํ ์๋ถ ๊ณต๊ธ์ ์ํฅ์ ๋ฐ์ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ์์ ์จ๋์ ์๋์ต๋๊ฐ ๋ณํํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ณต๊ทน ํ์ฑ์ ์ด์ ์ํฅ์ ๋ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 4์๋ ์จ๋ ๋ฐ ์๋์ต๋ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์์ ์์ํ ์ํ์ฒด์ ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ ์์ค์์ ๋๋น ์ฝ 103.8%
~ 145.9% ์์ค์ผ๋ก ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ํํธ, ๋๋ถ๋ถ ์๋์ต๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋, ์๋์ต๋์ ์ํฅ์ ๋นํ์ฌ ์จ๋์
๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ ํฌ์ง ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ด์ ๋ฌ๋ฆฌ, ์๋์ต๋๊ฐ ์ผ์ ํ ๋, 45 ยฐC์์์ ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ 35 ยฐC๋ณด๋ค ๋์ ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ ๋ณด์ด๋ฉฐ, ์ด๋ ์๋์ ์ผ๋ก
๋์ ์จ๋์ ์ฅ๊ธฐ๊ฐ ์์์ผ๋ก ์ธํด ์ํ ๋ฐ์๊ณผ์ ์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์จ๋ ๊ท ์ด ๋ฑ์ ๋ค์ํ ์์์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ณต๊ทน์ผ๋ก ํ๊ฐํ ๊ฒ๊ณผ ๋์ ์จ๋์์์ ์์์ผ๋ก
์ธํ์ฌ ์ํ๊ฐ ๊ธ์ํ๊ฒ ์งํ๋๋ฉด์ ๋น๊ท ์งํ ์ํ ์์ฑ๋ฌผ์ ์์ฑ์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค(Kim et al., 2014; Baลพant and Prat, 1988).
Fig. 5์๋ ์จ๋ ๋ฐ ์๋์ต๋ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ผ ์ธก์ ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฐ์ ํ ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ์ ๋ํ์ฌ ๋ํ๋ด์๋ค, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, ์์ค์์ ๋๋น 151.9% ~ 425.5%
์์ค์ผ๋ก ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ํนํ, ์๋์ต๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ์ ๊ฐ์ํ์์ผ๋, ์๋์ต๋ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ ๋๋น
์จ๋ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ ํฌ์ง ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. Fig. 4์ 5์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ข
ํฉํ์ฌ ๋ณด๋ฉด, ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ธ์ง์ ์ธ ์ํ ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ธํด ์๋์ ์ผ๋ก ํฌ๊ธฐ๊ฐ ํฐ ๊ณต๊ทน์ ๊ฐ๋ ๋ถ์์ ์ํ๋ฌผ์ ์์ฑ์ผ๋ก ์ธํ์ฌ
๊ณต๊ทน๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ์ด์ ๋ฌ๋ฆฌ, ์๋์ต๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์๋์ ์ผ๋ก ํฐ ๊ณต๊ทน์ ์์ด ๊ฐ์ํ๊ณ ์์ ์์ญ์ ๊ณต๊ทน์ด ์ฆ๊ฐํ๋ฏ๋ก ์ ์ฒด ํ๊ท ๊ณต๊ทน์ ์ง๊ฒฝ์
๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
Fig. 3 Pore distributions (micro)
4.2 ์์ถ๊ฐ๋ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ
Fig. 6์๋ ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์์ถ๊ฐ๋ ํน์ฑ์ ํ๊ฐํ๊ณ ์ ์ฌ๋ น 28์ผ์ ์ธก์ ๋ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ์์ค์์์ ์ค์ํ ์ํ์ฒด์ ์์ถ๊ฐ๋์ ํจ๊ป
๋ํ๋ด์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์์ ์์๋ ์ํ์ฒด์ ์์ถ๊ฐ๋๋ ์์ค์์์ ์ค์ํ ์ํ์ฒด ๋๋น 43.2% ~ 95.5% ์์ค์ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ํ๋ณดํ์๋ค.
ํํธ, ์์ ์จ๋๊ฐ ๋์ผํ ๋, ์๋์ต๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์์๊ณผ์ ์์ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ ์๋ถ ์ฆ๋ฐ์ด
๋์ ์๋์ต๋๋ก ์ธํด ์ต์ ๋ ๊ฒ์ ์ํฅ์ ๋ฐ์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ๋์ผํ ์๋์ต๋์ผ ๋, ์จ๋๊ฐ 35 ยฐC๊น์ง ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ ๋์์ผ๋,
45 ยฐC์์๋ ์คํ๋ ค 35 ยฐC์ ๊ฐ๋๋ณด๋ค ๊ฐ์ํ์๋ค. ์ด๋ ์ ํ ์ฐ๊ตฌ์์ ๋ฐํ์ง ๋ฐ์ ๊ฐ์ด, ์๋ฉํธ ์ํ ์์ฑ๋ฌผ์ ํํ์ ๊ตฌ์กฐ ๋ฐ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ๊ตฌ์กฐ๊ฐ
45 ยฐC ์ด์์ ์ํ ์จ๋๋ก ์ธํด ๊ทผ๋ณธ์ ์ผ๋ก ๋ณํํ์ฌ ๋น๊ท ์งํ ์ํ ์์ฑ๋ฌผ์ด ์ทจ์ฝํ ์์ญ์ ์์ฑํ ๊ฒ์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค(Mindess et al., 2003).
Fig. 6 Results of compressive strength test
4.3 ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ
Fig. 7์ ์์ถ๊ฐ๋ ์ธก์ ์ํ์ฒด์ ๋์ผํ ์กฐ๊ฑด์์ ์์๋ ์ํ์ฒด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฌ๋ น 28์ผ์์์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๋ฅผ ์ฐ์ ํ์ฌ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, ์์ค์์์
์ค์ํ ์ํ์ฒด ๋๋น ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๊ฐ 126.3% ~ 389.5%๊น์ง ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ํํธ, ์์ ์จ๋๊ฐ ๋์ผํ ๋, ์๋์ต๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๊ฐ
๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์๋์ต๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์ํ ๊ณผ์ ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์๋ถ๋์ด ์ฆ๊ฐํ์ฌ ์๋ถ ๊ณต๊ธ์ด ๋น๊ต์ ์ํํ๊ฒ ๋์ด ์๊ธฐ ์์ถ์
์ํ ๋ด๋ถ ๊ณต๊ทน ์์ฑ์ ์ ํดํ ๊ฒ์ ์ํฅ์ ๋ฐ์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค(Yang, 2023).
ํํธ, 12 ยฐC ๋ฐ 20 ยฐC์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ์ฐจ์ด๋ ํฌ์ง ์์ผ๋, ์จ๋๊ฐ 35 ยฐC ๋ฐ 45 ยฐC๋ก ์ฆ๊ฐํ๊ฒ ๋๋ฉด ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๋ ์ฆ๊ฐํ๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ์ผํ๋ฌผ ์ด์จ์ ์ด๋ ๋ฐ ํ์ฐ์ด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ ๊ณต๊ทน์ ํตํด ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ฏ๋ก, ์ํ ๊ณผ์ ์์ ์์ฑ๋ ๋ถ๊ท ์งํ ๊ณต๊ทน์ด ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ์
๊ธฐ์ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 7 Chloride diffusion coefficients
4.4 ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ๊ณต๊ทน์ ์๊ด๊ด๊ณ
์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก, ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ์ ๊ณต๊ทน์ ํน์ฑ(ํ๊ท ์ง๊ฒฝ, ๊ณต๊ทน๋ฅ , ๊ณต๊ทน ์ฐ๊ฒฐ์ฑ ๋ฐ ์กฐ๋)๊ณผ ์ํ๋ฌผ ํก์ฐฉ์ฑ๋ฅ์ผ๋ก๋ถํฐ ์ํฅ์ ๋ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ค. ๊ทธ์ค
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ ์์
๋ฒ๊ณผ ๊ธ์ ์ผํ๋ฌผ ์นจํฌ ์คํ๋ฒ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ป์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ์ ๋ํ ๊ณต๊ทน์ ์ํฅ์ ํ๊ฐํ๊ณ ์ ํ๋ค.
๋ํ, ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์์ ์์ํ ์ํ์ฒด์ ํน์ฑ์ด ์์ค์์์ ์ค์ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ํ์ฒด์ ๊ฒฝํฅ๊ณผ ์์ดํ ์ ์์ผ๋ฏ๋ก, ์ ํ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ธ์ฉํ์ฌ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฐ๊ณผ์
๋น๊ต, ๋ถ์ํ๊ณ ์ ํ์๋ค(Won, 2012).
4.4.1 ์์ถ๊ฐ๋์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์
Fig. 8(a), (b)์๋ ์์ถ๊ฐ๋์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์์ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ๋น๊ตํ๊ณ ์ ์์ค์์์ ์ค์ํ ๊ฒฝ์ฐ(Fig. 8(a)), ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ํ ๊ฒฝ์ฐ(Fig. 8(b))๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ๊ฐ๊ฐ ๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ๋ํ ๋ด๋ถ์๋ ๊ฒฐ์ ๊ณ์(R2)๋ฅผ ํจ๊ป ํ๊ธฐํ์๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, Fig. 8(a)์ ๋ํ๋ธ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด, ์์ค์์์ ์ค์ํ ๊ฒฝ์ฐ, 0.87์ ๋์ ์๊ด์ฑ์ ๋ณด์ด์ง๋ง, ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ํ ์ํ์ฒด์ ๊ฒฝ์ฐ 0.34 ์์ค์ ์๊ด์ฑ์
๋ณด์๋ค. ์ด๋ ์์ ์จ๋ ๋ฐ ์๋์ต๋ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ๋ณํ ์์๊ณผ ์์ถ๊ฐ๋์ ๋ณํ ์์์ด ๋ค๋ฅด๊ฒ ๋ํ๋ ๊ฒ์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
Fig. 8 Correlation between compressive strength and diffusion coefficient
4.4.2 ๊ณต๊ทน๋ฅ ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์
์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ณต๊ทน๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋น๊ตํ๊ณ ์ ์์ ์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ณต๊ทน๋ฅ ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์์ ๊ด๊ณ๋ฅผ Fig. 9(a), (b)์ ๋ํ๋ด์๋ค. ์์ค์์์ ์ค์ํ ๊ฒฝ์ฐ(Fig. 9(a)), 0.68์ ์๊ด์ฑ์ ๋ณด์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ํ ์์ฑ๋ฌผ์ ์ฑ์์ ์ํ ๊ณต๊ทน ๊ฐ์๋ก ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์์ ์ ํ์ ์ธ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๊ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ํ์๋ค(Choi et al., 2012). ๊ทธ๋ฌ๋, ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์์ ์์ํ ๊ฒฝ์ฐ(Fig. 9(b)), Fig. 9(a) ๋ณด๋ค ๋ฎ์ ์๊ด์ฑ์ ๋ณด์๋ค. ์ด๋ ์์ ๊ธฐ์ ํ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ ์์ ์จ๋ 35 ยฐC ์ดํ์์๋ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฐ์ง ์์ง๋ง, 45 ยฐC์์๋ ๋ค์
์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ ๊ฒ๊ณผ ๋ฌ๋ฆฌ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์๋ ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๊ฐ์ ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
Fig. 9 Correlation between porosity and diffusion coefficient
4.4.3 ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์
Fig. 10(a), (b)์๋ ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์์ ์๊ด์ฑ์ ์์ค์์์ ์ค์ํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋ํ์ฌ ๊ฐ๊ฐ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค.
๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ, ์์ค์์์ ์ค์ํ ๊ฒฝ์ฐ, ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ๊ฒฐ์ ๊ณ์๋ 0.41 ์์ค์ผ๋ก ์ ์๋ฏธํ ์๊ด์ฑ์ ๊ฐ์ง ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์ด๋ฌํ ๊ฒฝํฅ์ ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ํ ์ํ์ฒด์ ๊ฒฐ์ ๊ณ์๊ฐ 0.003์ด๋ฏ๋ก, ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ์ ๋ํ์ฌ ์ฃผ๋ชฉํ ๋งํ ์ํฅ์ ๋ผ์น์ง ์๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
Fig. 10 Correlation between average pore size and diffusion coefficient
5. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ทนํ ๊ธฐํ ํ์์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณผ ๊ณต๊ทน ํน์ฑ์ ๋ํ ์๊ด๊ด๊ณ๋ฅผ ํ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์์ฝํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
(1) ์์ ์จ๋ 35 ยฐC์ดํ์์๋ ์จ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ํฌ์ง ์์ผ๋ ์๋์ต๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๊ณ ์์ ์จ๋ 45 ยฐC์์๋ ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก
๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ ๊ฒฝํ ๊ณผ์ ์์ ์์ฑ๋ ๋ถ๊ท ์งํ ํฌ๊ธฐ์ ์ํ๋ฌผ์ ์ํฅ์ ๋ฐ์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ํ๊ท ๊ณต๊ทน ์ง๊ฒฝ์ ์๋์ต๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๊ฐ์ํ๋
์์ ์จ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ ํฌ์ง ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
(2) ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์์ ์์๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ์์ ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ ๋์ด 35 ยฐC์์ ๊ฐ์ฅ ์ฐ์ํ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ณด์ด๋, 45 ยฐC์์ ์์์
์ค์ํ ๊ฒฝ์ฐ, ์คํ๋ ค ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ํ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก ํ์ค ์์ค์์์ ์ค์ํ ์ํ์ฒด์ ๋๋ฑํ ์์ค์ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํด์๋ 35 ยฐC ์ดํ์์ ์์์
์ํํ ํ์๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
(3) ์์ค์์ ์ํ์ฒด์ ๋ฏธ์ธ ๊ณต๊ทน์ ํผํฌ์ ์ 100 nm ์์ญ์์ ๋ฐ์ํ๋, ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์์ ์์ํ ์ํ์ฒด๋ 100 nm ์์ญ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ 1000
nm ์ด์ ์์ญ์์์ ๊ณต๊ทน์ ํผํฌ๊ฐ ํจ๊ป ๋ฐ์ํ๋ฏ๋ก ์์์ ์ถฉ๋ถํ ์๋ถ ๊ณต๊ธ์ด ์ด๋ค์ง์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ, 1000 nm ์ด์์ ๊ณต๊ทน์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
(4) ๊ฐํน์กฐ๊ฑด์์ ์์ํ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ํ์ฒด์ ์์ถ๊ฐ๋, ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์, ๊ณต๊ทนํน์ฑ(๊ณต๊ทน๋ฅ ๋ฐ ํ๊ท ๊ณต๊ทน์ง๊ฒฝ)์ ์จ๋์ ์ํฅ๋ณด๋ค๋ ์๋์ต๋ ์ฆ๊ฐ์ ๋น๋ก์ ์ธ
๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์ด๋ฏ๋ก, ์ด๋ฌํ ํน์ฑ์ ์๋ถ ๊ณต๊ธ์ ์ง๋ฐฐ์ ์ธ ์ํฅ์ ๋ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
(5) ๊ฐํน ์กฐ๊ฑด์์ ์์ํ ์ํ์ฒด๋ ์์ถ๊ฐ๋-์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์, ๊ณต๊ทน๋ฅ -์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์ ๋ฐ ํ๊ท ๊ณต๊ทน์ง๊ฒฝ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ํ์ฐ๊ณ์์ ์๊ด์ฑ์ด ํฌ๊ฒ ์ ํํ๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ ์ ๋ถ(๊ณผํ๊ธฐ์ ์ ๋ณดํต์ ๋ถ)์ ์ฌ์์ผ๋ก ํ๊ตญ์ฐ๊ตฌ์ฌ๋จ์ ์ง์์ ๋ฐ์ ์ํ๋ ์ฐ๊ตฌ์ด๋ฉฐ, ์ด์ ๊ฐ์ฌ๋๋ฆฝ๋๋ค(No. 2021R1A2C2008923).
์ด ๋
ผ๋ฌธ์ 2021๋
๋ ์ ๋ถ(๊ต์ก๋ถ)์ ์ฌ์์ผ๋ก ํ๊ตญ์ฐ๊ตฌ์ฌ๋จ์ ์ง์์ ๋ฐ์ ์ํ๋ ๊ธฐ์ด์ฐ๊ตฌ์ฌ์
์ด๋ฉฐ, ์ด์ ๊ฐ์ฌ๋๋ฆฝ๋๋ค(No.2021R1A6A1A03044326).
References
Baลพant, Z. P., and Prat, P. C. (1988). Effect of temperature and humidity on fracture
energy, ACI Materials Journal, 85(4), 262-271.
Choi, Y. S., Won, M. S., Yi, S. T., and Yang, E. I. (2012), Characteristics of Pore
Structure and Chloride Penetration Resistance of Concrete Exposed to Freezing-Thawing,
Journal of the Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection, 16(6), 73-81
(in Korean).
Choi, S. Y., Kim, S. W., Kim, I. S., and Yang, E. I. (2023), Effect of Extracted Tempered
Glass from End-of-Life Solar Panels on Mechanical Properties of Mortar, Journal of
the Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection, 27(2), 77-85 (in Korean).
Fujibe, F. (2002). Long-term humidity change on hot days in the central part of Tokyo,
Tenki, 49(6), 473-476.
Ishida, T., Maekawa, K., and Kishi, T. (2007) Enhanced modeling of moisture equilibrium
and transport in cementitious materials under arbitrary temperature and relative humidity
history, Cement and Concrete Research, 37(4), 565-578.
Kim, C. H., and Kim, N. W. (2016), Mechanical Property of Fiber Reinforced Concrete
according to the Change of Curing Method, Journal of the Korea Institute for Structural
Maintenance and Inspection, 20(2), 67-73 (in Korean).
Kim, R. H., Kim, G. Y., Lee, B. K., Shin, K. S., and Song, G. Y (2015), Effects of
Micropores on the Freezing-Thawing Resistance of High Volume Slag Concrete, Journal
of the Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection, 19(4), 67-75 (in
Korean).
Kim, T. K., Shin, J. H., Shin, D. W., Shim, H. B., and Kim, J. H. (2014), Performance
Based Evaluation of Concrete Material Properties from Climate Change Effect on Temperature
and Humidity Curing Conditions, Journal of the Korea Institute for Structural Maintenance
and Inspection, 18(6), 114-122 (in Korean).
Kim, T. S., Jung, S. H., Choi, Y C., and Song, H. W. (2009), An Experimental Study
on Relation between Chloride Diffusivity and Microstructural Characteristics for GGBS
Concrete, Journal of the Korea Concrete Institute, 21(5), 639-647 (in Korean).
Kim, N. W., Yeo, D. G., Song, J. H., and Bae, J. S. (2007), A Study on the Characteristic
of Capillary Pore and Chloride Diffusivity by Electrical Difference of High-Strength
Concrete Using Metakaolin, Journal of the Korea Concrete Institute, 19(4), 499-506
(in Korean).
Korean Construction Specification (2022), Ordinary Concrete (KCS 14 20 10), Korea
Construction Standard Center, Seoul (in Korean).
Korean Construction Specification (2022), Formwork and Shores (KCS 14 20 12), Korea
Construction Standard Center, Seoul (in Korean).
Mangat, P. S., and Molly, B. T. (1994) Prediction of free chloride concentration in
concrete using routine inspection data, Magazine of Concrete Research, 46(169), 279-287.
Mehta, P. K., and Monteiro, P. J. (2014), Concrete: microstructure, properties, and
materials. McGraw-Hill Education, 26-38.
Mindess, S., Young, F. J., and Darwin, D. (2003), Concrete 2nd edition. Prentice Hall,
57-90.
Moon, H. Y., Kim H. S., and Choi, D. S. (2003), The Characteristic of Capillary Pore
and Chloride Diffusivity by Electrical Difference into Various Concrete, Journal of
the Korean Society of Civil Engineers, 23(5A), 969-976 (in Korean).
Moon, H. Y., Kim H. S., and Choi, D. S. (2006), Relationship between average pore
diameter and chloride diffusivity in various concretes, Construction and Building
Materials, 20(9), 725-732
NT BUILD 492 (1999), Concrete, Mortar and Cement-Based Repair Materials: Chloride
Migration Coefficient from Non- Steady State Migration Experiments, Nordtest, 1-8.
Park, S. S., Kwon, S. J., and Kim, T. S. (2009), An Experimental Study on the Durability
Characterization using Porosity, Journal of the Korean Society of Civil Engineers,
29(2A), 171-179 (in Korean).
Park, M. H., Lee, J. S., Suh, Y. S., Han, I. S., Bae, H. G., and Kim, H. D. (2013),
Long-term Relative Humidity Changes on High Temperature Days of Major Cities in Korea
for the Recent 37 Years, Journal of Environmental Science International, 22(12), 1671-1681
(in Korean).
Song, H. W., Kwon, S. J., Byun, K. J., and Park, C. K. (2005), A Study on Analytical
Technique of Chloride Diffusion considering Characteristics of Mixtrue Design for
High Performance Concrete using Mineral Admixture, Journal of the Korean Society of
Civil Engineers, 25(1A), 213-223 (in Korean).
Tang, L., and Nilsson, L. O. (1992), A study of the quantitative relationship between
permeability and pore size distribution of hardened cement pastes, Cement and Concrete
Research, 22(4), 541-550.
Tang, L., and Nilsson, L. O. (1993), Chloride binding capacity and binding isotherms
of OPC paste and mortar, Cement and Concrete Research, 23(2), 347-353.
Won, M. S. (2012), Characteristics of Pore Structures and Chloride Penetration Resistance
for Concrete exposed to Freezing- Thawing, (Masters dissertation), Gangneung-Wonju
National University, Gangneung, Korea.
Yang, S. J. (2023), Performance Evaluation and Service Life Prediction of Concrete
Structures Exposed to Chloride Penetration Damage with Various Temperature and Humidity
Conditions (Masters dissertation), Yonsei University, Seoul, Korea.