๋ฐฉ์ํธ
(Ja-Ho Bang)
1
์ดํ์ฐ
(Hyeon-Woo Lee)
1
๊ถ์ฑ์ค
(Seung-Jun Kwon)
2โ
-
์ ํ์,ํ๋จ๋ํ๊ต ๊ฑด์ค์์คํ
๊ณตํ๊ณผ ์์ฌ๊ณผ์
-
์ข
์ ํ์,ํ๋จ๋ํ๊ต ๊ฑด์ค์์คํ
๊ณตํ๊ณผ ๊ต์, ๊ต์ ์ ์
Copyright ยฉ The Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection
ํค์๋
๋ถ์์ํฅ์ธ์, ํ
๋, ๋ถ์์ ๋ฅ, ์ผ์-์์ฐํ์ด์จ ๋น, ๋ถ์๋, ์์
Key words
Corrosion influencing factor, Tendon, Corrosion density, [Cl-]/[OH-] ratio, Corrosion weight, Wire strand
1. ์ ๋ก
์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ(RC: Reinforced Concrete)์ ๊ณต๊ทน์ ๊ฐ์ง๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ธ๋ถ๋ก๋ถํฐ ์๋ถ ๋ฐ ์ผํ๋ฌผ ์ด์จ์ ์นจํฌ๋ก ์ธํด ๋ถ์์ด ๋ฐ์ํ๋ค(Broomfield,
1997; Thomas and Bamforth, 1999). ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ์์ ์๊ณ ๋ถ์๋๋ ๋ฐ ํ์ฉ์ผํ๋ฌผ์ ๋ํ ์ ์์ด ์์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋งค์ฐ ๋ณด์์ ์ผ๋ก ๊ฐ๊ตญ์ ์๋ฐฉ์ ๋ฐ ๊ตฌ์กฐ์ค๊ณ๊ธฐ์ค์์ ์ ์๋๊ณ ์๋ค(EN206, 2013; JSCE, 2002; China, 2007).
1970๋
๋ ์ดํ PS ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ด ์ค๊ณต๋๋ฉด์ ์์ ์ ๊ผฌ์์ ์ฐ๊ฒฐ์ํจ ํ
๋(Tendon)์ด ๋ง์ด ์ฌ์ฉ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์์๋ ํฐ ์๋ ฅ์ด
์ด๋ฏธ ๋์
๋์ด ์์ผ๋ฏ๋ก ๋ถ์์ ๋ํด ๋์ฑ ์ทจ์ฝํ๋ค. ์ด๋ฏธ ํฐ ์๋ ฅ์ด ๋์
๋ ์ํ์์๋ ์์ ์ ์ ํญ์ด ๊ฐ์ํ๋ฏ๋ก ๊ฐ์ ๋ถ์ํ๊ฒฝ์์ ์๋ ฅ์ ๋ฐ๋ผ ๋ถ์์งํ์
๋น ๋ฅด๊ฒ ๋ํ๋๊ณ ์๋ค(Saraswathy et al., 2018; Lee et al., 2017; Podolny., 1992). ๋ํ ์ผ๋ฐ RC ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋จ์ผ ์ฒ ๊ทผ์์ ์ฃผ๋ก ๋ฐ์ํ๋ Micro-cell์ ๊ธฐ๋ฐํ ๊ณต์(Pitting)๋ณด๋ค Macro cell ๋๋ Crevice
cell์์๋ ๋ถ์์ด ๋ฐ์ํ๊ฒ ๋๋ค(Lee et al., 2017; Permeh et al., 2016; Lee et al., 2022).
์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ ์๋ฉํธ๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์ ์กฐ๋๋ฏ๋ก ๋ด๋ถ ๋ถ์์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ธ์๊ฐ ๋งค์ฐ ๋ค์ํ๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ด์ ์์๋ ๋ฎ์ ๋ฌผ-์๋ฉํธ๋น๋ ๋์ ํผ๋ณต๋๊ป๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ
๊ณ ๋ด๊ตฌ์ฑ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์๊ณตํ ์ ์๋ค. ์ฆ ํฌ์์ฑ ๋ฐ ํ์ฐ์ฑ์ ๊ฐ์๋ฅผ ํตํ์ฌ ์ผํ๋ฌผ ์ด์จ ํ์ฐ์ ์ง์ฐ์ํค๋ฉฐ, ์ด๋ก ์ธํด ์ฒ ๊ทผ์์น๊น์ง ๋๋ฌํ๋ ์๊ฐ์ ์ฐ์ฅํ์ฌ
๋ด๊ตฌ์๋ช
์ ์ฆ๊ฐ์ํค๊ฒ ๋๋ค (Kwon et al., 2009; Thomas and Bentz, 2002).
๋ฐ์คํ ๊ตฌ์กฐ์ฒด๋ก ์ธํ ๊ณต๊ทน๋ฅ ์ ๊ฐ์๋ ์๋ถ ๋ฐ ์ผํ๋ฌผ์ ์ด๋์ ์ ์ดํ๋ ๋ฐ ํจ๊ณผ์ ์ด๋ค. ๋ํ C3A ์์ ์ฆ๊ฐ๋ก ์ธํ ์ผํ๋ฌผ ์ด์จ์ ํก์ฐฉ์ ์ฆ๊ฐ(Oh et al., 1999; Rasheeduzzafar, 1992), ์๋ฉํธ ๋ฐ ํผํ์ฌ๋ฃ (๊ณ ๋ก์ฌ๋๊ทธ ๋ฏธ๋ถ๋ง ๋๋ ํ๋ผ์ด์ ์)์ ๋ฐ๋ผ ์์ฑ๋๋ ์ํ๋ฌผ์ ํก์ฐฉ๋๋ ๊ณ ์ ์ผํ๋ฌผ๋ ์ฆ๊ฐ ๋ฐ ํ์ฐ์ฑ์ ๊ฐ์๊ฐ ์ฃผ๋ ์ผํ๋ฌผ์
์ ํญ๊ธฐ๊ตฌ๊ฐ ๋๋ค(Yuan et al., 2009; Arya et al., 1990). ์ด๋ฌํ ์์ ๋ฐ ๊ณ ์ ์ผํ๋ฌผ๋๊ณผ์ ๊ด๊ณ๋ Isotherm ๊ด๊ณ๋ก ์ ์๋์ด ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์งํ๋์ด ์๋ค(Arya et al., 1990; Sandberg, 1999; Luping and Nilsson, 1993). ๋ํ ์๋ฉํธ๋ด์ ๋ง์ 1๊ฐ ์์ด์จ๊ณผ ํํ์ ์ด๋ฃจ๋ ์์ฐํ ์ด์จ[OH-] ์์ pH์ ์ง์ ์ ์ธ ๊ด๊ณ๊ฐ ์์ผ๋ฉฐ, ์ผํ๋ฌผ์ด์จ๊ณผ์ ์๋๋น, ์ฆ [Cl-]/[OH-]์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์๊ฑฐ๋์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์งํ๋์๋ค. ํนํ 0.3~0.6 ๋ชฐ ๋น์จ์ ๊ฐ์ง ์์ฉ์ก์์์์ ์ฒ ๊ทผ๋ถ์ ํน์ฑ์ ๋ง์ ์ฐ๊ตฌ์๋ค์ ์ํด ์ฐ๊ตฌ๋์๋ค(Oh et al., 1999; Thangavel and Rengaswamy, 1998; Gouda, 1970; DA, 1967).
์ค์ ๋ก ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ด์ ์ฒ ๊ทผ๋ถ์ ํ์์ ์๋ฉํธ์ ์ฐ๊ณ๋ ํํ์กฐ์ฑ ๋ฐ ์ํ๋ฐ์, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์ ์กฐ์์ ์ฌ์ฉ๋๋ ํผํ์ฌ๋ฃ์ ๊ด๋ จ๋ ํฌ์กธ๋ ๋ฐ์, ํผ๋ณต๋๊ป ์ฆ๊ฐ์
๋ฐ๋ฅธ ๋ฌผ์ง ์ด๋๋์ ๋ณํ, ์ธ๋ถ์ ํ๊ฒฝ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๋ถ ๊ตฌ๋ฐฐ, ํ๋ฉด ์ผํ๋ฌผ ์ด์จ์ ํ์ฐ ๋ฐ ์นจํฌ ๋ฑ์ ๋ฉ์ปค๋์ฆ์ด ๋งค์ฐ ๋ณต์กํ๊ฒ ์ฐ๊ณ๋์ด ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ด์ง์ํ์ ํตํ์ฌ ๋ถ์์ํฅ์ธ์(์ผํ๋ฌผ ์ด์จ ๋ฐ [Cl-]/[OH-])์ ๋ฐ๋ฅธ ํ
๋์ ๋ถ์๊ฒฝํฅ์ ํ๊ฐํ๋๋ก ํ๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ์ค์ํ ์ํฅ์ธ์์ธ ์ผํ๋ฌผ ๋๋์ [Cl-]/[OH-]์ ๋น๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ํ
๋์ ์์ ์์น๋ณ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฅผ ์ธก์ ํ์๋ค. ์ด์ง๋ถ์ํ๊ฒฝ์ ์กฐ์ฑํ๊ธฐ ์ํด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋์ ๋ชจ๋๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ์ธก์ ์ฃผ๊ธฐ๋ง๋ค ์ผ์ ์ฃผ์
์
ํตํด ์ต์ค ๋ชจ๋์ํ ์กฐ์ฑํ์๋ค. ๋ํ ๊ณ ์ ๋ ๋์ด์ ํ
๋์ ๋ฐฐ์นํ๊ณ ๊ฐ ์์ ์ Ag/AgCl ์ ๊ทน์ ์ฌ์ฉํ ๋ถ๊ทน ์ ํญ ์ฅ๋น์ ์ฐ๊ฒฐํ์ฌ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฅผ ์ธก์ ํ์๋ค.
๋ถ์์ด์ง์ ์ํ์ฌ 3์์ค์ ์ผํ๋ฌผ ๋๋ ์ 3์์ค์ [Cl-]/[OH-]๋น๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์์ผ๋ฉฐ, ํ
๋์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฅผ ์ ๋์ ์ผ๋ก ํ๊ฐํ์๋ค.
2. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ ๋ณด๊ฐ์ฌ์ ๋ถ์๊ธฐ๊ตฌ
์ผํด๋ ์ฒ ๊ทผ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๋ถ์์ ์ ๋ฐํ๊ณ ๋ด๊ตฌ์ฑ์ ์ ํดํ๋ ์ฃผ์ ๋ฌธ์ ์ค ํ๋๋ก ์ธ์๋๊ณ ์๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ธ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ๋ pH 12.5~13์ ์ด๋ฅด๋
๊ฐ์์นผ๋ฆฌ ์ํ๋ฅผ ์ ์งํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋ด๋ถ์ ๋งค๋ฆฝ๋ ์ฒ ๊ทผ์ ํ๋ฉด์ ๋ถ๋ํํผ๋ง(Passive film)์ด ํ์ฑ๋์ด ๋ถ์์ผ๋ก๋ถํฐ ์์ ํ ์ํ์ ์๋ค๊ณ
์๋ ค์ ธ ์๋ค. ๋ถ๋ํํผ๋ง์ ์ํ์ฐํ๋ฌผ๋ก ์ด๋ฃจ์ด์ง ์์ ์ฐํ ํผ๋ง์ผ๋ก, ์ฒ ๊ทผ์ ๋ถ์์ ์ต์ ํ๊ณ ๊ฐ์์นผ๋ฆฌ ํ๊ฒฝ์ด ์ง์๋ ๊ฒฝ์ฐ, ๋ถํ์ฑ ์ํ๊ฐ ๋์ด ์ด์จ
๊ตํ์ ์ต์ ํ๋ค(Broomfield, 1997).
๊ทธ๋ฌ๋ ์ํ๋ฌผ์ ์นจ์ถ์ ๋ฐ๋ฅธ pH์ ๊ฐ์, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์ด์จ์ ์นจํฌ๋ฅผ ํตํด ์ฒ ๊ทผ์ ๋ถ์ํ์์ด ๋ฐ์ํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ํนํ ์์ด์จ ์ค ์ผํ๋ฌผ ์ด์จ(Cl-)์ ๋์ ํ์ฑ๋๋ก ์ธํด ๋ถ์์ ๊ฐ์ํํ๋ ๋ถ์์ํฅ์ธ์๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ค. ์ฒ ๊ทผ ๋ถ์์ ์ฐํ ๋ฐ ํ์ ๋ฐ์์ ์ (1), (2), (3)๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ํ๋ด์๋ค(Lee and Zielske, 2014).
์ฒ ๊ทผ์ ๋ถ์์ด ์งํ๋๋ฉด์ ์๊ธด ๋
น(Rust)์ ์๋ถ๊ณต๊ธ์ผ๋ก ์ธํด 2~6 ๋ฐฐ๋ก ํฝ์ฐฝํ์ฌ ์ฒ ๊ทผ์ ๊ท ์ด์ ์ ๋ฐํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ท ์ด๋ก ์ธํด ์ฐ์์ ์๋ถ์ด ์ฝ๊ฒ
์นจํฌํ ์ ์๋ ํ๊ฒฝ์ด ์กฐ์ฑ๋๋ฉฐ, ์ดํ ์ฌ๋ฆฝํ์์ด ๋ฐ์ํ์ฌ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๊ธฐ๋์๋ช
์ ๋จ์ถ์ํจ๋ค(Broomfield, 1997; Saraswathy et al., 2018).
Fig. 1์์๋ ์ผํ๋ฌผ์ด์จ ๋ฐ ์๋ถ์นจํฌ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฒ ๊ทผ ๋ถ์๊ธฐ๊ตฌ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค.
Fig. 1 Corrosion mechanism through chloride ion penetration
3. ์ด์ง๋ถ์ํ๊ฒฝ ๋ฐ ์คํ๊ณํ
3.1 ์ฌ์ฉ์ฌ๋ฃ
๋ณธ ์คํ์์๋ ๋ถ์์ ๋ฅ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํด 3์์ค์ ์ผํ๋ฌผ ๋๋(0.0, 0.125, 0.25mol/l)์ 3์์ค์ [Cl-]/[OH-]๋น๋ฅผ ๋ถ์ ์ํฅ ์ธ์๋ก ๊ณ ๋ คํ์๋ค. ์ผํ๋ฌผ ๋๋ 0.125mol/l์ ๋ํด์ NaOH๋ฅผ ์ฒจ๊ฐํ์ฌ 3์์ค(0.3, 0.6, 0.9)์ [Cl-]/[OH-] ๋น๋ฅผ ์ค๋นํ์ฌ ์ด์ง ๋ถ์ ์คํ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
์คํ ์ํธ์ 300 ร 300 ร 200mm ํฌ๊ธฐ์ ์ง์ก๋ฉด์ฒด ์ํฌ๋ฆด๋ฐ์ค๋ก ์ค๊ณํ์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋์ ์ฒด๊ฐ๋ฆ ์ํ(KS F 2502)์ ํตํด 4.75mm์ฒด๋ฅผ
ํต๊ณผํ ์๊ณจ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์ง๋ถ์์ํ์ ํตํด ๋ถ์ ๋ชจ๋ํฐ๋ง์ ์ํํ์๋ค. ์ฌ์ฉ๋ ์๊ณจ์ฌ์ ๋น์ค ๋ฐ ํก์์จ์ ๊ฐ๊ฐ 3.2 %์ 2.8 %๋ก ํ๊ฐ๋์์ผ๋ฉฐ,
ํ์ค ์ง๋ฆ 12.7mm, ๊ธธ์ด 200mm๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ํ
๋(KS D 7002 B type, SWPC 7B)์ ๋งค๋ฆฝํ์๋ค. 6๊ฐ์ ์์ ์ค ๋ฐ๊นฅ์ชฝ์ผ๋ก ๋๋ฌ์ธ์ธ
์์ 4๊ฐ์ ์ ์ ์ ์ฐ๊ฒฐํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ถ์์ ๋ฅ ์ธก์ ์ ๊ฐ ์์ ์์ ์ธก์ ๋ ๊ฐ์ 4๊ฐ์ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
Fig. 2์ Fig. 3์ ๊ฐ๊ฐ ์ํธ์ ๋ชจ์๋์ ์ํธ ๋ฐ ํ
๋์ ์ ๊ฒฝ์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Fig. 2 Schematic diagram for test sample
Fig. 3 Photos of test sample and corroded tendons
3.2 ์ธก์ ์ฅ๋น
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ Ag/AgCI ์ ๊ทน์ ์ฌ์ฉํ๋ GAITEC ์ฅ๋น๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ์ด์ง๋ถ์ํ๊ฒฝ์์์ ๋ถ์ ์ ๋ฅ๋ฅผ ํ๊ฐํ์๋ค. ์ฌ์ฉ ์ฅ๋น๋ ASTM C 876
ํ์ค์ ์คํ์ฌ ๋ถ์ฐฉ๋ 4๊ฐ์ ์ ๊ทน์ผ๋ก ์ํธ ํ๋ฉด์์ ํ
๋์ ์ ๊ธฐ์ ๋ฐ์์ ๊ณ ๋ คํ๋ ๊ธฐ์ ์ด๋ค. ์ธ๋ถ์์ ์ธก์ ๋ ์ ์์ ํตํด ์ฒ ๊ทผ์ ์ ์ฃผํ ์ํผ๋์ค ๋ฐ์์
๊ณ ๋ คํ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฅผ ์ธก์ ํ๋ฉฐ, Fig. 4์ ๋ถ์์ ์ ํ๊ฐ๋ฅผ ์ํ ๋ฐ์ ๊ธฐ๊ตฌ ๋ฐ ์ฅ๋น๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ๋ํ ์ฅ๋น์ ์ฌ์ฉ๋ ์ธก์ ์ ๊ทน์ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ๋ถ์์ํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Table 1์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Fig. 4 Mechanism for corrosion equipment
Table 1 Suggestion of corrosion density(ASTM C 876-09, 2009)
Corrosion density
|
Classification
|
( $\mu$A/cm2)
|
( $\mu$m/year)
|
Less 0.1
|
Less 10
|
Passive/Low
|
0.1 - 1
|
10 - 30
|
Moderate
|
1 - 10
|
30 - 100
|
High
|
Over 10
|
Over 100
|
Severe
|
์ฌ์ฉ๋ ์ธก์ ์ฅ๋น๋ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ์ธก์ ํ๋ ์ฅ๋น์ด์ง๋ง, ๋ณธ ์คํ์์๋ ๋งค๋ฆฝ๋ ํ
๋์ ๋ถ์ ์ฌ๋ถ๋ฅผ ์ก์์ผ๋ก ๊ด์ฐฐํ๊ณ ํ
๋์ ์ค๋ ๊ฐ์์จ์ ํ๊ฐํ๊ธฐ
์ํด ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๋์ ์๊ณจ์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ, ์ ํํ ์คํํ๊ฒฝ์ ์ฌํํ๊ธฐ ์ด๋ ต๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๋ํ ์คํ์ ์ ํ์ฑ์ ๋์ด๊ธฐ ์ํด ํจ์์จ์
๋์ผํ ํ๊ฒฝ ์กฐ๊ฑด์ผ๋ก ์กฐ์ฑํ์์ผ๋ฉฐ, ์ผ์ ์ฃผ์
์ ํตํด ์ต์ค ์ํ๋ฅผ ์ ์งํ์๋ค.
3.3 ์ด์ง๋ถ์ํ๊ฒฝ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์ ๋ชจ๋ํฐ๋ง
3 ์์ค์ ์ผํ๋ฌผ ๋๋์ 3์์ค์ [Cl-]/[OH-]๋น๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์ฅ๊ธฐ ๋ถ์ ๋ชจ๋ํฐ๋ง์ ์ํ์ฌ ์คํ๊ธฐ๊ฐ์ ์ด 28์ฃผ๋ก ๊ณํํ์์ผ๋ฉฐ, 2์ฃผ ๊ฐ๊ฒฉ์ผ๋ก Ag/AgCl ์ ๊ทน์ ๊ฐ์ง ์ฅ๋น๋ฅผ ํตํด ๋ถ์ ์ ๋ฅ๋ฅผ
์ธก์ ํ์๋ค. ์ดํ ์ํธ ์๋ถ์์๋ถํฐ ์ผํ๋ฌผ์ ์ฃผ์
ํ์ฌ ์ด์ง๋ถ์ํ๊ฒฝ์ ์กฐ์ฑํ์์ผ๋ฉฐ, ์ธก์ ์ฃผ๊ธฐ์ ๋ํ ๋ชจ์๋๋ฅผ Fig. 5์ ๋ํ๋ด์๋ค.
๋ํ ๋ถ์์ ์ด์ง์ํค๊ธฐ ์ํด ๋ชจ๋ํฐ๋ง ๊ธฐ๊ฐ ๋์ 2๊ฐ์ง ์กฐ๊ฑด(๋ถ๋ถํฌํ์ํ, ํฌํ์ํ)์ ์ถ๊ฐ์ ์ผ๋ก ๊ณ ๋ คํ์๋ค. 16์ฃผ์ฐจ ๊น์ง๋ ์ํธ์ ์ํ๋ฅผ ๋ถ๋ถํฌํ์ํ๋ก
์ ์งํ์์ผ๋ฉฐ, ์ดํ ๋ถ์ ๋ชจ๋ํฐ๋ง์ด ์ข
๋ฃ๋๋ 28์ฃผ๊น์ง ํฌํ ์ํ๋ฅผ ์ ์งํ์๋ค. ๋ถ์์ผ๋ก ์ธํ ๊ฐ์๋ ํ
๋์ ๋ถ์์ค๋์ ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํ์ฌ 16์ฃผ์ฐจ์
28์ฃผ์ฐจ์ ๋งค๋ฆฝ๋ ํ
๋์ ํ์ํ์ฌ ์ ์ฒด ์ค๋์ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ถ์์ค๋ ์ธก์ ํ, ๊ฐ์ ์์น์ ์กด์นํ์๋ค. ๋ถ์ ๋ชจ๋ํฐ๋ง ๊ธฐ๊ฐ ๋์ ์คํ์ค ์จ๋ ๋ฐ
์ต๋๋ Fig. 6๊ณผ ๊ฐ๋ค.
Fig. 5 Schematic diagram for corrosion monitoring
Fig. 6 Environmental conditions (Temp. and R.H.)
4. ํ๊ฒฝ์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์์ ๋ฅ ํน์ฑ ๋ฐ ํ
๋ ๋ถ์๋ฅ ๋ณํ
4.1 ์ผํ๋ฌผ ๋๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์์ ๋ฅ ๋ณํ
๋ถ์์ ๋ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ถ์ ๋ชจ๋ํฐ๋ง ๊ธฐ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ๋ชจ๋ ์์ค์์ โHighโ์์ค์ ๋ถ์์๋๋ฅผ ๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ, Fig. 7์ ๋ถ์์ ๋ฅ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ๋ํ Fig. 7์์๋ ์คํ์จ๋๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ฐ์ด ๋์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ ์ ์ ๊ฒฝ์ฐ 3.2์ ์ ๋ํ๋ธ ์ ๊ทน์ ๋ถ์์ ๋ฅ ์ํ์์ โHighโ ์กฐ๊ฑด์ ์ํ์น(10 ฮผA/cm2)๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค.
๋ถ์์ ๋ฅ๋ ์์ ๊ณผ์ ์ ์ด๋ฉด ๋ฐ ๋ฐ์ํ ๋ถ์์ ์ํฅ์ผ๋ก ๋ณ๋์ฑ์ด ํฌ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ํ ์จ๋๊ฐ ๋ฎ์์ง๋ ์์ ์์ 0.125mol/l ๋ฐ 0.25mol/l์์
๋ถ์์ ๋ฅ๊ฐ ๋ฎ์์ง๊ณ ์์์ ์ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ผํ๋ฌผ์ ๋๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๋์ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค. ๊ฐ ์ธก์ ์ฃผ๊ธฐ๋ง๋ค ๋ถ์์ ๋ฅ์ ๋ณ๋์ฑ์ด ์์ง๋ง,
์ผํ๋ฌผ ๋๋๊ฐ 0.125mol/l์ด์์์๋ ๋ถ์์ ๋ฅ๊ฐ ๋๋ ทํ ์ฆ๊ฐ๋ฅผ ํ์ธํ ์ ์์๋๋ฐ, 0.125mol/l์กฐ๊ฑด์ ๋ถ์์ด ํ์ฑ๋๊ฐ ํฌํ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
Fig. 8 Average corrosion density with different chloride concentration
Fig. 7 Corrosion density with temperature
Fig. 8์์๋ ๊ฐ ์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ผ ์ธก์ ๋ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ํ๊ท ์ ๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ ์ผํ๋ฌผ ๋๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์์ ๋ฅ ํ๊ท ๊ฐ์ ์ฐ๊ฒฐํ์ฌ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ๊ฑฐ๋์ ๋ํ๋ด์๋ค. ๋ถ์
๋ชจ๋ํฐ๋ง ๊ธฐ๊ฐ๋์ ์ธก์ ๋ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ํ๊ท ๊ฐ์ 0.0mol/l, 0.125mol/l, 0.25mol/l์์ ๊ฐ๊ฐ 5.13ฮผA/cm2, 17.53ฮผA/cm2, 20.07ฮผA/cm2๋ก ํ๊ฐ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ด๊ธฐ ์กฐ๊ฑด์์ ์ผํ๋ฌผ ๋๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๋ถ์์ ๋ฅ๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ์ ์ ์๋ค. ์จ๋๊ฐ ๋ฎ์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ถ์๊ฑฐ๋์ ๊ฐ์ํ๋๋ฐ(Yoon and Kwon, 2022), ํ
๋์ ๊ฒฝ์ฐ, ์์ ๊ฐ์ ์ ์ด๋ฉด์ ๋ถ๊ท ์ผ์ฑ๊ณผ ์ด ์ฐ๊ฒฐ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ์์ ์ฌ์ด์ ๋ฐ์ํ ๋ถ์์ํฅ์ผ๋ก ๋ณ๋์ฑ์ด ํฌ๊ฒ ํ๊ฐ๋์๋ค.
4.2 [Cl-]/[OH-] ๋๋๋น์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์์ ๋ฅ ๋ณํ
๋ณธ ์ ์์๋ 0.125mol/l์กฐ๊ฑด์์ 3์์ค์ [Cl-]/[OH-]๋น๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ๊ฑฐ๋์ ๋ถ์ํ์๋ค.
0.125mol/l ์กฐ๊ฑด์์ ์ธก์ ๋ pH๊ฐ์ 8.02๋ก ์ค์ฑ์ ๋ํ๋ด์์ง๋ง, ๋์ผํ ์ผํ๋ฌผ ๋๋์์ NaOH๋ฅผ ๋ณํ์ํค๋ฉด์ [Cl-]/[OH-]๋น๋ฅผ 0.1~0.9๋ก ๋ณํ์ํฌ ๊ฒฝ์ฐ, pH๋ ํฌ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ๋ชฐ๋น๊ฐ 0.1์ธ ๊ฒฝ์ฐ์๋ 12.9 ์ด์์ ๋์ ์์นผ๋ฆฌ๋ฅผ ๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ, ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Fig. 9์ ๋ํ๋ด์๋ค. NaOH๋ฅผ ๋ฃ์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ (0.125mol/l)๋ฅผ ์ฐธ๊ณ ๊ฐ์ผ๋ก ํ์ฌ, ๋ชฐ๋น์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์์ ๋ฅ๊ฐ์ Fig. 10์ ๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ, ๋ถ์ ์ ๋ฅ์ ํ๊ท ๊ฐ์ ๋ณํ๋ฅผ Fig. 11์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Fig. 11์์ ์ ์ ์๋ฏ์ด, [OH-] ๋๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๋ถ์์ ๋ฅ๋ ์ง์์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ํ์๋๋ฐ, ๋ถ์์ ์ผ๊ธฐํ๋ ๋์ ๋๋(0.125mol/l)์์๋ [OH-]์ ์ฆ๊ฐ๋ ํจ๊ณผ์ ์์ ์ ์ ์๋ค. [Cl-]/[OH-] 0.9์ ์ ์ธํ 2์์ค์ ๋น์จ(0.6 ๋ฐ 0.3)์์ ๊ธฐ์ค ์กฐ๊ฑด์ธ 0.125mol/l๋ณด๋ค ๋ฎ์ ๋ถ์ ์ ๋ฅ๊ฐ ์ธก์ ๋์์ผ๋ฉฐ, [OH-]๋น์ ๋๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋ถ์์๋๊ฐ ์ง์ฐ๋์๋ค.
๊ธฐ์กด์ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ชฐ๋น๊ฐ 0.9 ์ดํ์ผ ๊ฒฝ์ฐ ์์ฉ์ก ์ํ์์ ๋ถ๋ํ ์์ญ์ผ๋ก ์ ํ๋์ด, [Cl-]/[OH-]์ด ๋ฎ์์๋ก ๋ถ์์ ๋ฅ๊ฐ ์ ํ์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ํ์๋ค(Thangavel and Rengaswamy, 1998).
Fig. 9 Variation of pH with [Cl-]/[OH-]
Fig. 10 Corrosion density with different [Cl-]/[OH-] ratios
Fig. 11 Changes in average corrosion density with different [Cl-]/ [OH-] ratios
4.3 ๋๋์ ๋ฐ๋ฅธ ํ
๋์ ๋ถ์์ค๋ ๋ณํ
ํ
๋์ ๋ถ์ ์ค๋ ํ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ ์ผํ๋ฌผ ๋๋๊ฐ ๋์์ง์๋ก, [OH-]๋น๊ฐ ๋ฎ์์๋ก ๋ถ์๋ฅ ์ด ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. Fig. 12๋ ๋ค์ํ ๋๋ ์กฐ๊ฑด์์ ๋งค๋ฆฝ๋ ํ
๋์ ๋ถ์๋ฅ ์ ๋ํ๋ด์๋ค. ์ผํ๋ฌผ ๋๋์ ๋ฐ๋ผ, 0mol/l์์๋ 4.33wt/%, 0.125mol/l์์๋ 4.55wt/%,
๊ทธ๋ฆฌ๊ณ 0.25mol/l์์๋ 5.76wt/%์ ์ค๋ ๊ฐ์๊ฐ ํ๊ฐ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ด์ง ๊ธฐ๊ฐ์ ์ ํ์ ์ธ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ๋ํ [Cl-]/[OH-] ๋น์ ๋ฐ๋ฅธ ์ค๋ ๋ถ์๋ฅ ์ 0.9, 0.6, 0.3 ๋น์จ์์ ๊ฐ๊ฐ 2.88wt/%, 2.43wt/%, 2.53wt/%๋ก ์ธก์ ๋์๋ค. ์ด๋ [OH-] ๋น๊ฐ ๋์์๋ก ํ
๋์ ๋ถ์์ ๋ฅ๊ฐ ๊ฐ์ํจ์ ์ ์ ์๋ค.
Fig. 13์์๋ 0.0mol/l ์ 0.25mol/l์ ๋ถ์์ํ๋ฅผ 3D ์ค์บ๋๋ก ์ธก์ ํ ์ฌ์ง์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Fig. 12 Corrosion reduction ratio in tendon
Fig. 13 Corrosion condition in tendon (3D photo)
4.4 ์ํฅ์ธ์์ ๋ถ์์ ๋ฅ์์ ์๊ด์ฑ
4.2์ ์์ Fig. 8์์๋ ์ผํ๋ฌผ ๋๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ๋ณํ๋ฅผ, Fig. 11์์๋ ์ผ์-์์ฐํ ์ด์จ๋น์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ๋ณํ๋ฅผ ๋ถ์ํ์๋๋ฐ, ์์ ๊ฐ์ ์ ์ด ๋ฐ ๊ตญ๋ถ ๋ถ์์ ์ํฅ์ผ๋ก ๋ณ๋์ฑ์ด ๋งค์ฐ ํฐ ๊ฐ๋ค์ด ์ธก์ ๋์๋ค. ๊ฐ
์คํ๊ฐ์ ์ต๋๊ฐ์ผ๋ก ์ผํ๋ฌผ ๋๋๋ฅผ ๋๋์ด ์ ๊ทํํ์ฌ ๊ฐ ํ๊ท ๊ฐ์ ๋ณํ๋ง์ ๊ณ ๋ คํ ์ ์๋ค. ์ด ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Fig. 14์ ๊ฐ์ด ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋์ํ์๋ค.
Fig. 14์์ ์ ์ ์๋ฏ์ด, ์คํ๊ฐ์ 50 %(์ผํ๋ฌผ ๋๋ 0.125mol/l)์ด์์์๋ ํฐ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ๋ณํ๋ ๋ถ์๋์ง ์์์ผ๋ฉฐ ๊ทธ ์ดํ์ ๊ฐ์์๋ ๋งค์ฐ
๋น ๋ฅธ 1.235์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๊ฐ ํ๊ฐ๋์๋ค. [Cl-]/[OH-]์ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์ ์ ๋ฅ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๋ 0.351 ๊ณผ 0.170์ผ๋ก ํ๊ฐ๋์ด ์ผํ๋ฌผ ๋๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์์ํฅ๋ณด๋ค๋ ๋ฎ์ ๋ถ์์ ๋ฅ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๊ฐ ํ๊ฐ๋์๋ค. ์ด๋
์ ์ ํ๋๋ก 0.125mol/l์ ๋์ ์ผํ๋ฌผ ์์ฉ์ก์์ ์คํ์ด ์ํ๋์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ํ๊ฒฝ์์๋ [OH-] ์ด์จ์ผ๋ก ๋ถ์์ ๋ฅ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ์ํ๊ณ ์์์ ์ ์ ์๋ค. ์ฆ ๋์ ์ผํ๋ฌผ ๋๋์์๋ ๋์ [OH-] ์กฐ๊ฑด์ ๋ถ์๊ฑฐ๋์ ๊ฐ์ ์ํฌ ์ ์๋ค.
Fig. 14 Regression analysis with normalized results
5. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ 3์์ค์ ์ผํ๋ฌผ ๋๋ ๋ฐ 3์์ค์ [Cl-]/[OH-]๋น๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ๋ณํ๋ฅผ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ํ
๋์ ๋ถ์ ์ค๋์ ํ๊ฐํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ๋์ถ๋ ๊ฒฐ๋ก ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
1) ์ผํ๋ฌผ ๋๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ์์ ๋ฅ ๋ณํ ๊ฑฐ๋์ ๋ถ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ, 0.0mol/l, 0.125mol/l, 0.25mol/l ๊ฐ๊ฐ์ ๋ถ์์ ๋ฅ ํ๊ท ๊ฐ์ 5.13ฮผA/cm2, 17.53ฮผA/cm2, 20.07ฮผA/cm2๋ก ์ธก์ ๋์๋ค. ๋ถ์์ ๋ฅ๋ ์ผํ๋ฌผ๋์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ฆ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, 0.125mol/l ์ด์์์๋ ํฐ ์ฐจ์ด๊ฐ ์์๋๋ฐ, ์ด์์ ์กฐ๊ฑด์์๋ ๋ถ์ํ์ฑ๋๊ฐ
์ถฉ๋ถํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
2) 0.125mol/l๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก [Cl-]/[OH-]๋น๋ฅผ ๋ณํ์์ผ ์ธก์ ๋ ๋ถ์์ ๋ฅ๋ฅผ ๋ถ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ, ๋ชจ๋ ์์ค์์ [OH-]๋น์ ๋๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋ถ์์ ๋ฅ ๊ฐ์ด ๊ฐ์ํ์๋ค. ๋ชฐ๋น 0.3์ผ ๊ฒฝ์ฐ, ๋ถ์์ ๋ฅ์ ํ๊ท ๊ฐ์ 15.16 ฮผA/cm2์ผ๋ก ํ๊ฐ๋์์ผ๋ฉฐ, 0.6, 0.9๋ก ์ฆ๊ฐํ ์๋ก, ๋ถ์์ ๋ฅ๋ 17.31 ฮผA/cm2, 18.33 ฮผA/cm2์ผ๋ก ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ๊ธฐ์กด์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก [Cl-]/[OH-]์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ ํ์ ์ธ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ์ฆ๊ฐ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค. ๋์ [OH-]์ ๋๋๋ ๋์ ๋ถ์ํ๊ฒฝ(0.125mol/l)์ ์กฐ๊ฑด์์๋ ํจ๊ณผ์ ์์ ์ ์ ์๋ค.
3) ์์ฑ๋ ๋ถ์๋์ ์๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ ํ์ ์ผ๋ก ์ฆ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ์ผํ๋ฌผ๋๋๊ฐ ๋์์๋ก, [OH-] ๋น์จ์ด ๋ฎ์์๋ก ๋ถ์๋์ด ํฌ๊ฒ ํ๊ฐ๋์๋ค. 0.125mol/l ์ธ ์กฐ๊ฑด์์๋ ๋์ [OH-]๋ฅผ ๊ฐ์ง ๊ฒฝ์ฐ ๋ฎ์ ๋ถ์๋์ด ํ๊ฐ๋์๋ค. ๋ํ ์ ๊ทํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ถ์์ ๋ฅ์ ์ํฅ์ธ์ ๊ฐ์ ์๊ด์ฑ์ ๋ถ์ํ์๋ค.
4) ๋ณธ ์คํ์์๋ ํ
๋์ ์์ ๋ผ๋ฆฌ์ ์ ์ด๋ฉด, ๊ตญ์๋ถ์, ๋ชจ๋ ํฌํ๋์ ๋ถ๊ท ์ง์ฑ์ผ๋ก ์ธก์ ๋ ์ ๋ฅ์ ๋ณ๋์ฑ์ด ํฌ๊ฒ ๋ฐ์ํ์๋ค. ํฅํ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ฎ์
์์ค์ ์ผํ๋ฌผ ๋๋์ ๋
๋ฆฝ ์ ์ฐ๋ ์์ ์ ์ด์ฉํ ์ด์ง์คํ์ ์ํํ์ฌ ๋ณ๋์ฑ์ด ๊ฐ์ ๋ ๋ถ์ ์คํ์ ์ํํ ์์ ์ด๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ ๋ถ์ ์ง์์ผ๋ก ํ๊ตญ์ฐ๊ตฌ์ฌ๋จ ์ค๊ฒฌ์ฐ๊ตฌ์์ง์์ฌ์
์ ์ง์์ ๋ฐ์ ์ํ๋์์ผ๋ฉฐ ์ด์ ๊ฐ์ฌ๋๋ฆฝ๋๋ค(NRF- 2020R1A2C2009462).
References
Arya, C., Buenfeld, N. R., and Newman, J. B. (1990), Factors influencing chloride-binding
in concrete, Cement and Concrete Research, 20(2), 291-300.
ASTM C876-09. (2009), Standard Test Method for Corrosion Potentials of Uncoated Reinforcing
Steel in Concrete, American Society of Testing and Materials.
Broomfield, J. P. (1997), Corrosion of steel in concrete: Understanding, Investigation
and Repair, E & FN, London, 1-15.
China, S. A. O. T. (2007), Common portland cement, China Architecture and Building
Press: Beijing, China.
DA, H. (1967), Steel corrosion in concrete: how does it occur, Materials Protection,
6, 19-23.
EN 206, B. S. (2013), Concrete-Specification, performance, production and conformity,
British Standards Institution, Her Majesty Stationery Office, London, United Kingdom.
Gouda, V. K. (1970), Corrosion and corrosion inhibition of reinforcing steel: I. Immersed
in alkaline solutions, British Corrosion Journal, 5(5), 198-203.
Japan Society of Civil Engineering (JSCE), (2002), Concrete Library 109: Proposal
of the Format for Durability Database of Concrete.
Kwon, S. J., Na, U. J., Park, S. S., and Jung, S. H. (2009), Service life prediction
of concrete wharves with early-aged crack: Probabilistic approach for chloride diffusion,
Structural Safety, 31(1), 75-83.
Lee, B. Y., Koh, K. T., Ismail, M. A., Ryu, H. S., and Kwon, S. J. (2017), Corrosion
and strength behaviors in prestressed tendon under various tensile stress and impressed
current conditions, Advances in Materials Science and Engineering, 2017(1), 8575816.
Lee, K. M., Yoon, Y. S., Yang, K. H., Yoo, B. Y., and Kwon, S. J. (2022), Corrosion
Behavior in RC Member with Different Cover Depths under Cyclic Chloride Ingress Conditions
for 2 Years, Applied Sciences, 12(24), 13002.
Lee, S. K., Zielske, J. (2014), An FHWA special study: post-tensioning tendon grout
chloride thresholds.
Luping, T., and Nilsson, L. O. (1993), Chloride binding capacity and binding isotherms
of OPC pastes and mortars, Cement and Concrete Research, 23(2), 247-253.
Oh, B. H., Jang, S. Y., and Shin, Y. S. (1999), Corrosion Characteristics of Steel
Reinforcements induced by Internal Chlorides in Concrete and determination of Chloride
thresholds, Journal of Korea Concrete Institute, 11(3), 193-202 (in Korean).
Permeh, S., Vigneshwaran, K. K., and Lau, K. (2016), Corrosion of post-tensioned tendons
with deficient grout.
Podolny Jr, W. (1992), Corrosion of prestressing steels and its mitigation, PCI Journal,
37(5), 34-55.
Rasheeduzzafar. (1992), Influence of cement composition on concrete durability, ACI
Materials Journal, 89(6), 574-586.
Ryu, H. S., Park, J. S., and Kwon, S. J. (2017). Relationship between half cell potential
and corrosion amount considering saturated cover depth and W/C ratios in cement mortar,
Journal of the Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection, 21(3), 19-26
(in Korean).
Sandberg, P. (1999), Studies of chloride binding in concrete exposed in a marine environment,
Cement and Concrete Research, 29(4), 473-477.
Saraswathy, V., Lee, H. S., Karthick, S., and Kwon, S. J. (2018), Stress corrosion
behavior of ungrouted pretensioned concrete beams, Advances in Materials Science and
Engineering, 2018, 1-11.
Thangavel, K., and Rengaswamy, N. S. (1998), Relationship between chloride/hydroxide
ratio and corrosion rate of steel in concrete, Cement and concrete Composites, 20(4),
283-292
Thomas, M. D. A., and Bentz, E. C. (2002), Computer program for predicting the service
life and life-cycle costs of reinforced concrete exposed to chlorides, Life365 Manual,
SFA, 12-56.
Thomas, M. D., and Bamforth, P. B. (1999), Modelling chloride diffusion in concrete:
Effect of fly ash and slag, Cement and Concrete Research, 29(4), 487-495.
Yoon, Y. S., and Kwon, S. J. (2022), Relationship Analysis between Half Cell Potential
and Open Circuit Potential Considering Temperature Condition, Journal of the Korean
Recycled Construction Resources Institute, 10(1), 124-132 (in Korean).
Yuan, Q., Shi, C., De Schutter, G., Audenaert, K., and Deng, D. (2009), Chloride binding
of cement-based materials subjected to external chloride environmentโa review, Construction
and Building Materials, 23(1), 1-13.