์ ๋ณ๊ธฐ
(Byung-Ki Jeon)
1
๊น์์ข
(Eui-Jong Kim)
2โ
์ด๊ฒฝํธ
(Kyung-Ho Lee)
3
๊ณต๋ฏผ์
(Min-Suk Kong)
4
์ ์๊ธฐ
(Young-Gy Shin)
5
-
์ธํ๋ํ๊ต ๊ฑด์ถํ๋ถ ๋ํ์ ๋ฐ์ฌ๊ณผ์
(Ph.D. Candidate, Department of Architectural Engineering, Graduate school, Inha University,
Incheon, 22212, Korea)
-
์ธํ๋ํ๊ต ๊ฑด์ถํ๋ถ ์กฐ๊ต์
(Assistant Professor, Department of Architectural Engineering, Inha University, Incheon,
22212, Korea)
-
ํ๊ตญ์๋์ง๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฑ
์์ฐ๊ตฌ์
(Principal Researcher, Department of Solar Thermal Convergence Lab, Korea Institute
of Energy Research, Daejeon, 34129, Korea)
-
ํ๊ตญ์๋์ง๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์ ์ ์์ฐ๊ตฌ์
(Senior Researcher, Department of Solar Thermal Convergence Lab, Korea Institute of
Energy Research, Daejeon, 34129, Korea)
-
์ธ์ข
๋ํ๊ต ๊ธฐ๊ณ๊ณตํ๊ณผ ๊ต์
(Professor, Department of Mechanical Engineering, Sejong University, Seoul, 05006,
Korea)
Copyright ยฉ 2016, Society of Air-Conditioning and Refrigeration Engineers of Korea
Key words
์ ๊ฒฝ๋ง(Neural network), ๋ฅ๋ฌ๋(Deep learning), ์ ๊ธฐ ์์(Electricity consumption), ์ฌ์ค ์ ๋ณด(Occupancy information)
๊ธฐํธ์ค๋ช
EP,i๏ผ์์ธก ๋ถํ [W]
EM,i๏ผ์ธก์ ๋ถํ [W]
Ev๏ผ์ธก์ ๋ถํ ํ๊ท [W]
n๏ผ๋ฐ์ดํฐ ์
1. ์๋ก
์ ์ฌ์์๋์ง ์ค๋น์ ์ด์ ๊ณํ ๋ฑ ์์ธก์ ์ด(MPC-model predictive control)๋ฅผ ์ํด์๋ ๋ฏธ๋์ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ์ ํํ ์์ธกํ๋ ๊ฒ์ด
๋งค์ฐ ์ค์ํ๋ค.(1) ํนํ, ๋ฏธ๊ตญ๊ณผ ์ ๋ฝ์์๋ ์๊ฐ๋ณ๋ก ๋ณ๋ํ๋ ์ ๊ธฐ๊ฐ๊ฒฉ(TOU-Time of Use)์ ๋์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์๋์ง ์๋น๋์ ์์ธกํด ์ ์ฌ์์๋์ง ์์ฐ์ ์กฐ์ ํ๊ฑฐ๋
์ ์ฅํ๋ ๋ฑ ์ต์ ์ด์ ์ ๋ต์ ์๋ฆฝํ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํ๊ณ ์๋ค.(2-4) ํ ์๋ก, Pipattanasomporn et al.(5)์ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฐ์ ์ฉ ์ ๊ธฐ ์์ ์์ธก์ ๋
น์๊ฑด๋ฌผ ๋ฐ ์ฃผํ์ค๊ณ ์์ฉ ๋ถ์ผ์์ ํฐ ์ ์ฌ๋ ฅ์ ๊ฐ๊ณ ์์์ ์ค๋ช
ํ์๋ค.
๊ฑด๋ฌผ์์ ์๋์ง ์๋น๋ ์์ธก ์ค HVAC์ ์๋์ง ์๋น๋์ ์์ธกํ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ค์ํ ํํ๋ก ๊ฐ๋ฐ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ์์ธก ์ฑ๋ฅ์ด ๋ฐ์ด๋ ๋ชจ๋ธ์ ์ ์ด์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก๋
ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ค๋น๋ฅผ ์ ์ธํ ์ค๋ด์์ ๋ฐ์ํ๋ ์ ๊ธฐ๋ถํ๋ ๋ถํ์ค์ฑ์ด ํฐ ์ธ์์ธ ์ฌ์ฉ์์ ํ๋์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒฐ์ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ฑด๋ฌผ์์ ์ ๊ธฐ ์์๋ฅผ
์์ธกํ๋ ๊ฒ์ ๋งค์ฐ ์ด๋ ต๋ค.(6) ๊ฑด๋ฌผ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋ ๊ณ์ฐ ํ๋ก๊ทธ๋จ(EnergyPlus, ESP-r, TRNSYS) ์ญ์ ๊ณ ์ ๋ ์ฌ์ค ์ค์ผ์ค์ ํตํด ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ๊ฒฐ์ ํ๋ฉฐ ์ด๋
์์๋ก ๋ณํ๋ ์ฌ์ค ํจํด์ ๋ํ ๊ณ ๋ ค๊ฐ ์ด๋ ค์ ์ค์ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋๊ณผ ์ฐจ์ด๋ฅผ ๋ฐ์์ํจ๋ค.(7) Weron(2)์ ๋ค์ํ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์ ๊ธฐ์์ ์์ธก ๋ชจ๋ธ์ ์ค๊ณํด ์ฑ๋ฅ์ ๋น๊ต ํ ํ ๊ธฐ๊ณํ์ต ๊ธฐ๋ฐ์ ์์ธก ๋ชจ๋ธ์ด ๊ฐ์ฅ ์ฐ์ํ ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์๋ค๊ณ ๋ฐํํ์๋ค. Lago
et al.(8)์ ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ๋๊ณผ ๊ฐ์ด ์์์ฑ์ด ํฐ ์๊ณ์ด ๋ฐ์ดํฐ๋ ์ ๊ฒฝ๋งํ์ต๊ตฌ์กฐ๋ก ์์ธกํ๊ธฐ ์ ๋ฆฌํ๋ค๊ณ ์ธ๊ธํ์๋ค. ๊ด๋ จํด์ ์ธ๊ณต์ ๊ฒฝ๋ง๋ชจ๋ธ(ANN, Aritificial
Neural Network)์ ์ ๊ธฐ์์ ์์ธก๋ชจ๋ธ์ ์ ์ํ๋ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ๊พธ์คํ ์ง์๋์ด ์์ผ๋ฉฐ,(9-11) ์ต๊ทผ์๋ ๋จ์ผ ์๋์ธต ๊ตฌ์กฐ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ฐ์ง ์ธ๊ณต์ ๊ฒฝ๋ง์ ๋จ์ ์ ๊ฐ์ ํด ๋ค์ค ์๋์ธต ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ตฌํํ ์ ์๋ ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ ํตํด ๋ณต์กํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก
ํ์ตํ๋(8) ์์ธก๋ชจ๋ธ์ ์ ์ ๋๊ณ ์๋ค.
๊ตญ๋ด์์๋ ๋ฅ๋ฌ๋์ ํ์ฉํ ์ ๊ธฐ๋ถํ ์์ธก ์ฐ๊ตฌ๋ ๋งค์ฐ ๋๋ฌผ๋ฉฐ Kim and Hong(12)์ ๊ณ์ ๊ณผ ๊ธฐ์ ๋ฑ ์ธ๋ถ์์ธ์ ํ์ฉํด ๋์์ ์ ๋ ฅ์์๋ฅผ ์์ธกํ๋ ์ธ๊ณต์ ๊ฒฝ๋ง ๋ชจ๋ธ์ ์ ์ํ์์ผ๋, ๋์์ ์ ๋ ฅ ์์๋ ๊ฑฐ์ฃผ์์ ํ๋ ํจํด์ ํฐ ์ํฅ์
๋ฏธ์น์ง ์์ ์๋์ง ์ฌ์ฉ์ ์ฌ์ค์์ ํจํด์ด ์ง๋ฐฐ์ ์ธ ์ํฅ์ ์ฃผ๋ ์ฃผ๊ฑฐ๊ฑด๋ฌผ์์๋ ์ ์ฉ์ด ์ด๋ ต๋ค. ๊ตญ์ธ์์๋ ๋์๋จ์์ ์ ์ฌ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ค์ ์งํ์ค์ด๋ค.
Din and marnerides(13)๋ ๊ตญ์ ํ์คํ๊ธฐ๊ตฌ์์ ์ ๊ณตํ๋ ์๊ตญ๊ณผ ๋ฏธ๊ตญ๋ฑ ์ฃผ์ 6๊ฐ ๋์์ ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ๋์ ํ๋ณดํ๊ณ ์๊ฐ, ๋ ์ง, ์ ๊ธฐ๊ฐ๊ฒฉ, ์จ๋ ๋ฑ ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ๋์ ์ํฅ์ ์ฃผ๋
์ธ์๋ฅผ ์
๋ ฅ๋ฐ์ดํฐ๋ก ์ ๊ธฐ ์์๋ฅผ ์์ธกํ๋ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์งํํ์๋ค. Wanhe(1) ์ญ์, ์ธ๊ธฐ์จ๋์ ์ต๋ ๋ฑ ๊ธฐํ ์ ๋ณด๋ง์ผ๋ก ํ์ต๋ ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ๋ก ์ค๊ตญ ๋ถ๋ถ์ง๋ฐฉ์ ์ ๊ธฐ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ์์ธกํ์๋ค.
ํํธ, Marino et al.(14)์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ๋์, ๊ตญ๊ฐ ๋ฑ ํฐ ๊ท๋ชจ์ ์ ๋ ฅ์์ธก์ ๋จ์ผ ๊ฑด๋ฌผ๋จ์์ ์์ธก๋ณด๋ค ์๋์ ์ผ๋ก ์ฝ๋ค๊ณ ์ธ๊ธํ์๋ค. ํด๋น ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ณผ๊ฑฐ 5๋
๋์์ ๊ฑด๋ฌผ
์ ๊ธฐ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ํ๋ณดํ ํ ๋ค์ํ ์กฐ๊ฑด์์ ๋ฅ๋ฌ๋ ํ์ต์ ํตํด ์ฑ๋ฅ์ ๋น๊ตํ์๋ค. ๋ค๋ง ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉํ๋ฅผ ๋ชจ๋ธ์ ํ์ต ์ฑ๋ฅ์ ๋์ด ๋ค์ํ ์กฐ๊ฑด์์
ํ์ต๊ธฐ๊ฐ์ ๋ฅ๋ฌ๋ ์ฑ๋ฅ์ ํ์ธ ํ ์ ์์์ผ๋ ์์ธก ์ ์ฌ์ค์ํฉ ๋ณํ ๋ฑ ์์ธก๋ถ๊ฐ๋ฅํ ์๋์ง ์ฌ์ฉ ํจํด์ด ๋ฐ์๋ ๊ฒฝ์ฐ ํฐ ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. Hosein(15)์ ๊ธฐ์กด์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ์๊ฐ, ์ธ๊ธฐ์จ๋, ์ต๋ ๋ฑ ํ๊ฒฝ์ ์กฐ๊ฑด๊ณผ ๋๋ถ์ด ์ฃผ๋ง, ์ฃผ์ค ๋ฑ ์๋์ง ์ฌ์ฉ ํจํด๊ณผ ์ํฅ์ด ์๋ ์
๋ ฅ์กฐ๊ฑด์ ์ถ๊ฐํ์๊ณ
์ด๋ฅผ ํตํด ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ด ํ์ต ํจํด๋ณด๋ค ๊ธ๊ฒฉํ ์์นํ๋ ์ฃผ๋ง์ ์ ์ธํ๋ฉด ์๋ฏธ์๋ ์์ธก๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ ๊ณตํ์๋ค.
์ ํ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ ์ ์๋ฏ์ด ๋ฅ๋ฌ๋์ ํตํ ์ ๊ธฐ์์ ์์ธก์ ํ์ต ์ฑ๋ฅ์ ์ฐ์ํ์ง๋ง ์ฌ์คํ๋๊ณผ ๊ฐ์ ๋น๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ธ ์์ฑ์ ๋ํ ์์ธก์ฑ๋ฅ์ ํ์ ํ ๋จ์ด์ก๋ค.
ํํธ, ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๊ฒฝ์ฐ ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ๋ ํจํด์ ํด๋น ์๊ฐ๋์ ์ผ๋ง๋ ๋ง์ ๊ฑฐ์ฃผ์๊ฐ ์๋์ง๋ฅผ ๊ฐ๋ฆฌํค๋ ์ฌ์ค๋ฅ (0-1)๋ณด๋ค ์ฌ์ค์ ๋ฌด(1/0)๊ฐ ํฌ๊ฒ ์ํฅ์
๋ฏธ์น๋ค.(16) Kim et al.(17)์ ์ฌ์ค์์ ๊ฑฐ์ฃผ ํจํด์ ๊ฑด๋ฌผ์ ์๋์ง ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์์ ๋งค์ฐ ์ค์ํ ์ธ์์ด๋ ์ฌ์ค์์ ์ค์ผ์ค์ ์๋ฒฝํ ์์ธกํ๋ ๊ฒ์ ๋ถ๊ฐ๋ฅํ์ฌ ๋๋ถ๋ถ์ ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์์
๊ณ ๋ คํ์ง ์๊ฑฐ๋ ๊ณ ์ ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ๋ค๊ณ ์ธ๊ธํ์๋ค. ๋ค๋ง, ์ต๊ทผ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ฐ๊ฐ, ์ง๊ฐ ์ฌ๋ฆฌ์ด๋ ๋ฑ ์ธ์ง์ ์ธ ์ ๊ทผ๋ฐฉ๋ฒ์ ํตํด ์ฌ์ค์์ ํ๋ํจํด์ ์์ธกํ๋
๋ชจ๋ธ๋ง ๊ธฐ๋ฒ์ด ์ ์๋๊ณ ์๋ค.(18-20) ์ด์ ํจ๊ป ์์ธก์ ์ด์ ํ์ํ ๋ค์๋ ์ ์ฌ์ค์ ๋ฌด์ ๊ฐ์ ์ ๋ณด์ ์ ํ์ฑ์ ๊ฑฐ์ฃผ์๊ฐ ์์ธก๋จ๊ณ์์ ์ ๊ทน์ ์ธ ๊ฐ์
์ ํตํด ๋์ฑ ๊ฐ์ ๋ ์ ์๋ค. ๋ค์ํ ์ค๋งํธ
๊ธฐ๊ธฐ์ ์ถํ์ ์ด๋ฅผ ๋์ฑ ์์ฝ๊ฒ ํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ฌ์ค์ ๋ฌด์ ๋ํ ์ ๋ณด๊ฐ ํ๋ณด ๋์์ ๋ ๋ค์๋ ์ ์ ๊ธฐ ์์๋ฅผ ์์ธกํ๋ ๋ชจ๋ธ์ ๋ฅ๋ฌ๋์
ํตํด ์ ์ํ๊ณ ์ ํ๋ค.
2. ์ฐ๊ตฌ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ๋ฒ์
์์ ์ธ๊ธํ๋ฏ์ด ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ ์ฌ์ค์ ๋ฌด ์ ๋ณด๊ฐ ์์ธก๋์์ ๋, ๊ณผ๊ฑฐ ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ ๋ฐ์ดํฐ์ ์๊ฐ์ ๋ณด๋ง์ผ๋ก ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ๋์ ์์ธกํ๋ ๋ชจ๋ธ์ ์ ์ํ๋๋ฐ
์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ๋ฅ๋ฌ๋ ์ ๊ฒฝ๋ง์ ์ด์ฉํ์๊ณ ๋ชจ๋ธ ์
๋ ฅ ๊ฐ์ ์๊ฐ (time of the day), ๊ธฐ์ ๋ถํ, ์ฌ์ค์ ๋ณด ๋ฑ ์ ์ฝ๊ฒ ์
๋ ฅ์ด ๊ฐ๋ฅํ
๋ฐ์ดํฐ๋ง์ ์ฌ์ฉํด ์ค์ฉ์ ์ธ ๋ชจ๋ธ ์ฌ์ฉ์ฑ์ ๊ณ ๋ คํ๊ณ ์ํ๋ค.
์ ๊ธฐ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ์ธก์ ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ์๊ฐ๋ณ ์ ๊ธฐ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ์ธก์ ํ๋ ๊ธฐ๊ธฐ๋ฅผ ์ธ๋ ๋ฐฐ์ ๋ฐ์ ์ค์นํ์ฌ ํ๋ณดํ์๋ค. ๋์๊ฑด๋ฌผ์ ์ธ์ฒ์ง์ญ ๊ฑฐ์ฃผ๋ฉด์
65 m2์ 1์ธ ์ฃผ๊ฑฐ๊ฑด๋ฌผ ํ ์ธ๋๋ก ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ธก์ ๊ธฐ๊ฐ์ ๋๋๋ฐฉ ์ ๊ธฐ์๋์ง๊ฐ ๋ฐ์ํ์ง ์๋ ์ค๊ฐ๊ธฐ๋ก ํ์๋ค.
ํ์ต์ RNN(Reccurent Neural Network) ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ตฌ์กฐ ์ค LSTM(Long Short Term Memory) ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ํตํด ์งํํ์์ผ๋ฉฐ
LSTM์ ๊ตฌ์ฑํ๋ Hidden layer๋ ๋จ์ผ Hidden layer ๊ตฌ์กฐ์ธ Single layer ๋ชจ๋ธ๊ณผ ์ข ๋ ์ฌ์ธตํ ๋ ํํ์ Deeper
layer ์ผ์ด์ค๋ก ๊ตฌ์ฑํด ํ์ต, ์์ธก ์ฑ๋ฅ์ ๋ถ์ ํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์๋ LSTM ๋ชจ๋ธ์ MATLAB ์์ ์ ๊ณตํ๋ ํจ์๋ฅผ ํตํด ๊ตฌํ๋์๋ค.
3. ๋ฅ๋ฌ๋ ๊ธฐ๋ฐ ์ ๊ธฐ ์์ ์์ธก ๋ชจ๋ธ
๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ ๋ํ์ ์ธ ๊ตฌ์กฐ๋ CNN(Convolutional Neural Network)๊ณผ RNN ๊ตฌ์กฐ๋ก ๋ถ๋ฅ๋๋ฉฐ, Lee(21)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด CNN ๊ตฌ์กฐ๋ ์์๊ฐ ์ค์ํ์ง ์์ ์ ๋ณด์ ๋ํ ํ์ต์ ๋ฐ์ด๋๊ณ , RNN์ ์๊ณ์ด์ ํน์ฑ์ ๋ฐ์ํ๊ธฐ ์ข์ ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์์ ์ธ๊ธํ์๋ค. ๋ณธ
์ฐ๊ตฌ์ ์์ธก ๋์์ ์๊ฐ ํ๋ฆ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๋ฃจ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ผ๋ก ์ด๋ฌํ ๋ฐ์ดํฐ๋ ์ด์ ์๊ฐ๋์ ์ฌ์ฉ ํจํด์ด ์ผ์ ๋ถ๋ถ ์ง์๋๋ ์๊ณ์ด์ ํน์ฑ์ ๋๊ธฐ์ RNN
๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ํตํด ๋ชจ๋ธ์ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ ์ํ๋ค. ๋ค๋ง, RNN์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ง์ ์์ ์๊ณ์ด์ ์
๋ ฅ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ฒ๋ฆฌ ํ ๋ ์๋ฌ๊ฐ ๊ธ๊ฒฉํ ์์นํ๋ ๋ฌธ์ ๊ฐ ๋ฐ์ํ๊ฒ ๋๋ค.(22) ๋ฐ๋ผ์ ์ด๋ฌํ ์ค๋ฅ๋ฅผ ์์ ํ RNN ๊ตฌ์กฐ์ธ LSTM ๋ชจ๋ธ์ ํตํด ํ์ต์ ์งํํ์๋ค.(23)
LSTM์ ํ์ต ์ฑ๋ฅ์ ๊ฒฐ์ ํ๋ ๋ค์ํ ์ค์ ๋ณ์๋ฅผ ์ง์ ํด์ผ ํ๋ฉฐ, ํ์ต์ ์งํํ๋ ์ต์ ํ ๊ธฐ๋ฒ์ ์ฐ์ ์ ์ผ๋ก ์ ์ ํด์ผ ํ๋ค. MATLAB์์๋ LSTM์
ํ์ต ์ต์ ํ ๊ธฐ๋ฒ์ผ๋ก ํ๋ฅ ์ ๊ฒฝ์ฌ ํ๊ฐ๋ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ง SGD (Stochastic Gradient Descent)์ Adam(Adaptive moment
estimation) ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ด ์ ๊ณต๋๊ณ ์๋ค. SGD ๊ธฐ๋ฒ์ ๊ธฐ์ธ๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ํฐ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ํ์ ์์น๋ฅผ ์ ์ ํ๋ ๊ณ์ฐ์ ๋ฐ๋ณตํด ์ต์ ํด๋ก ์ด๋ํ๋ ๋จ์ํ
๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ฐ๋ ์ต์ ํด ๊ธฐ๋ฒ์ด๋ค. ํด๋น ๊ธฐ๋ฒ์ ๋ฐ๋ณต๊ณ์ฐ์ ์ํ ์ถฉ๋ถํ ์์
ํ๊ฒฝ์ด ๊ฐ์ถ์ด์ง์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ ์ต์ ํด๋ฅผ ์ฐพ๋๋ฐ ๋ง์ ์๊ฐ์ ์๋นํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋นํจ์จ์ ์ด๋ค.(24) Adam ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ๋์ ์ผ๋ก ํ์ต๋ฅ ์ ์กฐ์ ํด ํจ์จ์ ์ผ๋ก ์ต์ ํด๋ฅผ ์ฐพ๋ ๊ธฐ๋ฒ์ผ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ค.(25) ํ์ฌ๊น์ง ์๋ ค์ง ํ์ต ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ ์ค ๋ชจ๋ ์ํฉ์์ ํญ์ ๋ฐ์ด๋ ์ฑ๋ฅ์ ๋ํ๋ด๋ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์์ผ๋, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ชฉ์ ์ด ๋ค์๋ ์ ์ ๊ธฐ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ๋ฐ๋ณต์ ์ผ๋ก
์์ธกํด์ผํ๊ธฐ์ ํ์ต์ ํตํ ๋ชจ๋ธ ๊ตฌ์ถ์๊ฐ์ ์ค์ผ ์ ์๋ Adam ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ ํํ์๋ค. ์ธ๊ธ๋ ํ์ต ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๋ชจ๋ธ์์ ์ง์ ๋ Hidden Layer์
Hidden unit์ ๊ฐ์ค์น๋ฅผ ์กฐ์ ํด ์ค์ฐจ๋ฅผ ์ต์ํ ํ๋๋ฐ ์ด๋, ์ธ๊ณต์ ๊ฒฝ๋ง์ Hidden Layer์ Unit์ ๊ตฌ์ฑํ๋๋ฐ ์ ํํ ์ง์นจ์ด๋ ๊ท์น์
์ ํด์ ธ ์์ง ์๊ณ ์ฌ์ฉ์์ ๊ฒฝํ์ ์์กดํด์ผ ํ๋ค.(24) ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํ๋์ Hidden layer๋ง ๊ฐ๋ Single LSTM ๋ชจ๋ธ๊ณผ ์ฌ๋ฌ Hidden layer๊ฐ ๋ฐฐ์ด๋ ํํ์ธ Deeper LSTM
๋ชจ๋ธ์ ์ค๊ณํ์ฌ ์ฑ๋ฅ์ ๋น๊ตํ์์ผ๋ฉฐ, Deeper LSTM์ 3๊ฐ์ Layer๋ก ๊ตฌ์ฑํ์๋ค. Hidden unit์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ฌ์ฉ๋ ์๋ฎฌ๋ ์ด์
ํด์ธ Matlab์์ ๊ธฐ๋ณธ๊ฐ(26)์ผ๋ก ์ ๊ณตํ๋ 250๊ฐ๋ณด๋ค ์กฐ๊ธ ๋ง์ Layer ๋น 300๊ฐ์ Hidden unit์ ์ ์ฉํ์๋ค.
๋ค์์ผ๋ก ๋ฅ๋ฌ๋์์ ์ฑ๊ณต์ ์ธ ํ์ต์ ์ํด์๋ ๊ณผ๋ํ์ต ํ์์ธ Over fitting์ ์ฃผ์ํด์ผํ๋๋ฐ, ๊ฐ Unit์ด ๊ฐ๋ ๊ฐ์ค์น๊ฐ ๋ฎ์์๋ก Over
fitting์ ํผํ ์ ์๋ค๊ณ ์๋ ค์ ธ ์๋ค. ๊ฐ์ค์น๋ฅผ ์๊ฒ ํ๋ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ต๋ํ ์์ Initial Learn Rate ๊ฐ์ผ๋ก๋ถํฐ ํ์ต์
์์ํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. Matlab Documentation์์๋ 0.01์ ๊ธฐ๋ณธ ์ค์ ๊ฐ์ผ๋ก ํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, Adam ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์์ ๊ถ์ฅํ๋ ์ด๊ธฐ๊ฐ์ 0.001์ด๋ค.(26) ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ถ์ฅ ๊ฐ์ธ 0.001์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ํ์ต์ ์งํํ์๋ค. ์ฐธ๊ณ ๋ก, ๋ฎ์ ๊ฐ์ค์น๋ฅผ ๋ชฉํ๋ก ๊ณผํ๊ฒ ์์ ๊ฐ์ด๋ 0์ ์ด๊ธฐ ๊ฐ์ผ๋ก ์ค์ ํ๋ฉด ํ์ต์ด
์งํ๋๋ฉด์ ๊ฐ์ค์น๊ฐ ๊ฐฑ์ ๋์ง ์๋ ์ค๋ฅ๊ฐ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ค. ํ์ต์ ์ฌ์ฉ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ ์ ๊ทํ(normalization) ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์ณค์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ํ์ต๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ
์๊ณก๋๊ฑฐ๋ ๋ฐ์ฐํ๋ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ๋ฐฉ์งํ๋๋ฐ ๋์์ด ๋๋ค. ์ฐ์ฐ์ GPU(Graphics processing unit-GTX 1060 6GB) ๋ณ๋ ฌ ์ฒ๋ฆฌ
๊ธฐ์ ์ ํตํด ์งํ๋์์ผ๋ฉฐ, GPU๋ ๋ง์ ์
๋ ฅ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๊ธฐ์กด์ ์ฐ์ฐ์์คํ
๋ณด๋ค ๋น ๋ฅด๊ฒ ์ฒ๋ฆฌ ํ ์ ์๋ ์ฅ์ ์ด ์๋ค. ๊ธฐํ ์ค์ ๊ฐ์ Matlab์์
์ ๊ณตํ๋ ์ด๊ธฐ ์ค์ ๊ฐ์ ์ ์ฉํ์๋ค.
4. ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ๋ ์ธก์ ๋ฐ ์ฌ์ค์ ๋ณด
๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ ํ์ตํ๊ณ ํ
์คํธํ๊ธฐ ์ํ ์ธก์ ๋์์ ์ผ์ธ ๊ฐ๊ตฌ ๊ฑด๋ฌผ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฌ์ค์ ์ ๋ณด๋ ์ฌ์ค์ ๋ฌด๋ก ํ์ ๋๋ค. ์๋ก ์์๋ ์ธ๊ธํ๋ฏ์ด ๊ฐ์ ์์
์ ๊ธฐ์ฌ์ฉ๋์ ์๊ฐ๋ณ ๋ณํ๋ ์ฌ์ค์์์ ๋ณํ๋ณด๋ค๋ ์ฌ์ค์ ๋ฌด์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ด ํฌ๊ณ , ์ผ์ธ๊ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฌ์ค์ํฉ์ด ๋์ฑ๋ ๊ฐ๋ณ์ ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ ์ ๊ฑด๋ฌผ์ ์์ธก์ด
์ข ๋ ์ด๋ ค์ธ ์ ์๋ค.
๋ฐ์ดํฐ ์์ง์ ๋์ ์ธ๋์ ๋ฐฐ์ ๋ฐ์ ์ธ์ฝ์ด๋์ฌ์์ ์ ๊ณตํ๋ ์๋ํก์ ํ์ ์ค์นํ์ฌ ์๊ฐ๋ณ ์ ๊ธฐ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ํ๋ณดํ์๋ค(Fig. 1 ์ฐธ์กฐ).(27) ๋คํธ์ํฌ ์ํ ๋ฑ์ ๋ฐ๋ผ ํน์ ์์ ์์ ์ธก์ ๋ฐ์ดํฐ๊ฐ ๋๋ฝ๋๋ ๋๋ ๋ฌธ์ ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ, ํด๋น์ผ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ ํ์ต๋ฐ์ดํฐ์์ ์ ์ธํ์๋ค. ์ธก์ ๊ธฐ๊ฐ์
๋๋ฐฉ๋ถํ๊ฐ ๋ฐ์ํ์ง ์๋ 4์ 8์ผ๋ถํฐ 5์ 18์ผ๊น์ง 40์ผ ๋์ ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ๋์ ์ธก์ ํ์๋ค. ์ธก์ ์ Fig. 1์ ์ค๋ฅธ์ชฝ์ฒ๋ผ ์ด๋จ์๋ก ์งํ๋๋, ์๋ฒ์ ๊ธฐ๋ก๋๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ 15๋ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ผ๋ก ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ๊ธฐ๋กํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ 15๋ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ
ํฉ์ฐํด 1์๊ฐ ๋์ ๋์ ๋ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋ ๋ฐ์ดํฐ ์ธํธ๋ฅผ ํ์ฑํ์๋ค. ์ด๋ MPC์ ๊ฒฝ์ฐ ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ํ ์๊ฐ ๋จ์์ ์ด์ ๊ณํ์ด ์ด๋ฃจ์ด์ง๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค.
Fig. 1. Installed enertalk device(left) and electricity consumption display(right).
LSTM ๋ชจ๋ธ์ ์
๋ ฅ ๊ฐ์ ์๊ฐ(1~24h), ๊ธฐ์ ๋ถํ, ์ฌ์ค์ ๋ณด(0 or 1)๋ก ํ๋ฉฐ ์ถ๋ ฅ ๊ฐ์ ์ ๊ธฐ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ผ๋ก ํ๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ ๊ธฐ์ ๋ถํ๋
ํ์ต๊ธฐ๊ฐ ๋ฐ์ดํฐ ์ค ์ฅ๊ธฐ๊ฐ ์ฌ์ค์ด ์์๋ ๋ ์ ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ๋(W)์ ์ฌ์ฉํ์์ผ๋ฉฐ, ์ฌ์ค์ ๋ณด๋ ์๊ฐ๋ณ ์ฌ์ค ์ ๋ฌด๋ฅผ ํ๋จํด ๊ฑฐ์ฃผ์ํ๋ฅผ 1, ๋น๊ฑฐ์ฃผ ์ํ๋ฅผ
0์ผ๋ก ๋ณํํ์ฌ ์
๋ ฅ๊ฐ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ฌ์ค ์ ๋ฌด๋ฅผ ํ๋จํ ๊ธฐ์ค์ ๊ฐ์ฅ ๋์ ๊ธฐ์ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ๋ณด์๋ ์๊ฐ์ด 126 W์์ ๊ณ ๋ คํด ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ด
130 W ์ดํ ์ผ ๊ฒฝ์ฐ ๋น๊ฑฐ์ฃผ ์ํ๋ก ๋ถ๋ฅ ํ์๋ค. ๋ค๋ง, ์ด ๊ฒฝ์ฐ ์ทจ์นจ ์ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ด ๊ฐ์๋์ด ๋น ๊ฑฐ์ฃผ๋ก ๋ถ๋ฅ๋ ์์ง๊ฐ ์์ด ํฅํ ์ฌ์ค ์ผ์
๊ฐ์ ์
๋ ฅ๊ฐ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ๋ ๋ฑ ๋ช
ํํ ๋ถ๋ฅ ๊ธฐ์ค์ด ํ์ํ๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ 20์ผ ๋์์ ์ธก์ ๋ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํตํด ๋ชจ๋ธ์ ํ์ตํ๊ณ ๋ค์๋ ์๊ฐ๋ณ ์ ๊ธฐ ์์๋ฅผ ์์ธกํ์๋ค.
ํ๋ฃจ๋จ์ ๋ฐ์ดํฐ ํต์ ์ ๊ฐ์ ํ์ฌ ์ธก์ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ 24์๊ฐ ๋ง๋ค ์
๋ฐ์ดํธํ๋ ๊ณผ์ ์ 2์ฃผ๊ฐ ๋ฐ๋ณตํ์๋ค.
์์ธก๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ MBE(Mean Bias Error), RMSE(CV), ์๋ ์ค์ฐจ(Error)๋ฅผ ํตํด ํ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ ์(1)~์(3)์ ํตํด์ ๊ฐ๊ฐ ๊ณ์ฐ๋๋ค. MBE๋ ์์ธก ๊ฐ์ ์น์ฐ์น ์ ๋๋ฅผ ์๋ฏธํ๋ฉฐ 0์ ๊ฐ๊น์ธ์๋ก ํ๊ท ๊ฐ์ด ์ธก์ ๊ฐ์ ๊ทผ์ ํ๋ค. CVRMSE๋ ๋ถ์ฐ ์ ๋๋ฅผ ๊ณ ๋ คํด
๋ชจ๋ธ์ ์ค์ฐจ๋ฅผ ํ์
ํ๋ ์ค์ฐจ ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ค์ฐจ์จ(%)๋ก ํํ๋๋ฉฐ, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ ์ฒด ๊ตฌ๊ฐ์ ํ๊ท ์ ๊ธฐ์ฌ์ฉ ๊ฐ(Ev)์ผ๋ก ๋๋์ด ๊ณ์ฐํ์๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ์(3)์ ๋งค์๊ฐ ์ธก์ ๊ฐ ๋๋น ์๋์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค.
5. ์๋ฎฌ๋ ์ด์
๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๋ถ์
5.1 ์ ๊ธฐ ์์ ์์ธก ๋ชจ๋ธ ํ์ต๊ฒฐ๊ณผ
5.1.1 ๋จ์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ
์์ ์ธ๊ธํ๋ฏ์ด ์ ์๋ ํ์ต๋ชจ๋ธ์ ๊ณผ๊ฑฐ 20์ผ ๋์์ ์ธก์ ๋ ์
๋ ฅ๋ฐ์ดํฐ์ ์ถ๋ ฅ๋ฐ์ดํฐ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๊ฐ์ฅ ์ ๋ฌ์ฌํ๋ ๋ด๋ฐ๊ณผ ๋ ์ด์ด ์ฌ์ด์ ์ฐ๊ฒฐ๊ฐ๋๋ฅผ ํตํด
๋ชจ๋ธ์ ๊ตฌ์ถํ๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ ํ์ต๊ธฐ๊ฐ์ ๊ณผ๊ฑฐ ์๊ฐ๋ณ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋ ๋ณ๋ ํจํด์ ๋น์ทํ๊ฒ ์ ์ถํ๋ ๋ชจ๋ธ์ ๊ตฌ์ถํ๊ฒ ๋ ๊ฒฝ์ฐ ๋น ํ์ต ๊ธฐ๊ฐ์ธ ๋ค์๋ ์ ์ ๊ธฐ์๋์ง
์ฌ์ฉ๋์ ๋ ์ ๋ฌ์ฌ ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธฐ๋ ํ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ธก์ ์์ ๋ชจ๋ธ์ ํ์ต ์ฑ๋ฅ์ ๋จผ์ ๋ถ์ํ์๋ค. ๋น๊ต๋ฅผ ์ํด ๋จ์ธต LSTM๊ณผ
๋์ผํ Layer์ Hidden untis์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ANN ๋ชจ๋ธ์ ์ด์ฉํ์์ผ๋ฉฐ ANN ํ์ต ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ค์ฐจ๋ฅผ ์ญ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ ๋ฌํด ๋ด๋ฐ์ฌ์ด ์ฐ๊ฒฐ๊ฐ๋๋ฅผ
์กฐ์ ํ๋ Feed-Forward Back Prop ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ฌ์ฉํ์๊ณ , ์ด๋ ์๊ณ์ด ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ๋ถ์ํด ๋จ๊ธฐ ๋ถํ๋ฅผ ์์ธกํ๋ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋์๋
๋ชจ๋ธ์ด๋ค.
Fig. 2๋ 20์ผ ๋์์ ๋จ์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ ํ์ต ์ฑ๋ฅ์ ๋ถ์ํ ๊ทธ๋ํ๋ก ๋ชจ๋ธ์ ํ์ต ๊ธฐ๊ฐ ๋์ ์ ๊ธฐ์๋์ง ๋ฐ์ ๊ฑฐ๋์ ๊ฑฐ์ ์ ํํ ๋ฌ์ฌํ์๋ค. ๋ฐ๋ฉด ANN
๋ชจ๋ธ์ ์๋์ง์ฌ์ฉ ๋ฐ์ ํจํด์ ๋ฌ์ฌํ๊ธด ํ์์ผ๋ ๊ธฐ์ ๋ถํ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ์์ ์์ ํฐ ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฆผ์์ ANN ๋ชจ๋ธ์ Hidden Layer ๊ตฌ์ฑ์
LSTM ๋ชจ๋ธ๊ณผ ๋์ผํ์์ผ๋ ์ต์ ํ ๊ธฐ๋ฒ์ ์ฐจ์ด์์ ์ค์ฐจ๊ฐ ๋ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋น๊ต๋ฅผ ์ํด ๋์ผํ ์์ ํ๋ Unit์ ์ฌ์ฉํ์์ง๋ง
ANN์ ์ํด ๊ทธ ์๋ฅผ ํฌ๊ฒ ์ฆ๊ฐ ์ํค๋ฉด LSTM๊ณผ ๋์ผํ ์์ค์ ํ์ต ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์๋ค.
Fig. 2. Model learning performance : ANN vs. Single LSTM.
Fig. 3์ ์ฐ์ ๋๋ ์ ๋ค์ด ๋๊ฐ์ ์ ๊ฐ๊น์ธ์๋ก ๋ชจ๋ธ์ด ์ ํํ๋ค๊ณ ํ ์ ์๋๋ฐ ๋จ์ธต LSTM์ ๊ฒฝ์ฐ ๋๋ถ๋ถ์ ์ ๋ค์ด ๋๊ฐ์ ๊ณผ ๊ฑฐ์ ์ผ์นํ๋ ๊ฒ์ ํ์ธ ํ
์ ์๋ค. ๋จ์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ ์์์ ๋์งธ ์๋ฆฌ๊น์ง MBE ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์ด์ง ์์์ผ๋ฉฐ CVRMSE๋ ๊ฐ๊ฐ 0.14% ์ ๋์ ์ค์ฐจ๋ง ๋ณด์๋ค. ANN ๋ชจ๋ธ์
๊ฒฝ์ฐ ์ฃผ์ด์ง ํ์ต์กฐ๊ฑด์์ 3.7%์ MBE๋ฅผ ๋ํ๋์ผ๋ ๋ถ์ฐ์ ๋ํ๋ด๋ CVRMSE๋ Fig. 3๊ณผ ๊ฐ์ด 50%๊ฐ ๋๋ ์๋ฌ๋ฅผ ๋ํ๋ด์๋ค.
Fig. 3. Scatter plot of Fig. 2 : ANN vs. Single LSTM.
5.1.2 ๋ค์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ
๋ค์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ ์ญ์ ๋จ์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ๊ณผ ๊ฐ์ ๊ธฐ๊ฐ ๋์์ ํ์ต ์ฑ๋ฅ์ ๋น๊ตํ์๋ค. ๋ค์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ Hidden Layer๋ง๋ค ๊ตฌ์ฑ๋๋
Hidden Unit์ ๊ฐ์๋ Single LSTM ๋ชจ๋ธ๊ณผ ๋์ผํ๋, Hidden Layer์ ๋ฐฐ์ด์ 3์ฐ์์ผ๋ก ํ์ฌ ์ธต๋ง๋ค ๊ณ ๋ ค๋๋ ๋ณ์๋ฅผ ๋๋ ค
์ฐ์ฐ์ ๊ฒฝ์ฐ์ ์๋ฅผ ๋๋ฆฐ ์ฌ์ธตํ๋ ๋ชจ๋ธ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์๋ ๋ค์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ Hidden Unit ๊ฐ์๋ 900๊ฐ(300ร3Layer)์ด๋ค.
Layer์ Unit์ด ๋์ด๋๋ฉด, ์ฆ ์ ๊ฒฝ๋ง์ด ๊น์ด์ง์๋ก ํ์ต์ ์์๋๋ ์๊ฐ์ ์ฆ๊ฐํ๋ Hidden Layer์ ์ฆ๊ฐ๋ ๋ณต์กํ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํธ๋๋ฐ ์ ๋ฆฌํ๋ค๊ณ
์๋ ค์ ธ ์๋ค.(14) ANN ๋ชจ๋ธ ์ญ์ ๋์ผํ ์ฌ์ธตํ๋ ๋ชจ๋ธ์ ๊ตฌ์ถํด ๋จ์ธต layer์ ๋ค์ธต layer์ ์ฑ๋ฅ์ ๋น๊ตํ๋ ค ํ์์ผ๋, LSTM ๋ชจ๋ธ๊ณผ ๋์ผํ layer
๊ฐ์๋ฅผ ์ ์ฉํ ์ Matlab์ด ANN ํจ์์ ํ ๋นํ๋ ๋ฉ๋ชจ๋ฆฌ๋ฅผ ์ด๊ณผํ๋ ์ค๋ฅ๊ฐ ๋ฐ์ํ์๋ค.
Fig. 4๋ ๋ค์ธต LSTM์ ํ์ต์ฑ๋ฅ์ ์๋ฏธํ๋ฉฐ ๊ทธ๋ํ์์ ์ ์ ์๋ฏ์ด ๋ชจ๋ ์ ๋ค์ด ๋๊ฐ์ ์ฃผ๋ณ์ ๋ถํฌํ๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค. ๋ค์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ ์ญ์ MBE๋
์์ ๋์งธ์๋ฆฌ์์ 0% ์์ค์ด์์ผ๋ฉฐ CVRMSE๋ ๋จ์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ๋ณด๋ค ๊ฐ์ ๋ 0.04% ์์ค์ ์ค์ฐจ๋ง ๋ณด์๋ค. ๊ฐ ๋ชจ๋ธ๋ณ ์ค์ฐจ๋ Table 1์ ์ ๋ฆฌํ์๋ค.
Fig. 4. Learning performance : Deeper LSTM.
Table 1. Learning error comparison among models
|
Hidden Unit
|
MBE(%)
|
RMSE(W)
|
CVRMSE(%)
|
Single LSTM
|
300
|
0.00
|
0.14
|
0.14
|
Deeper LSTM
|
300ร3
|
0.00
|
0.04
|
0.04
|
Back prof ANN model
|
300
|
-3.73
|
57.37
|
54.60
|
5.2 ๋ชจ๋ธ์ ์ด์ฉํ ์ ๊ธฐ ์์ ์์ธก๊ฒฐ๊ณผ
ํ์ต๋ LSTM ๋ชจ๋ธ์ ํตํด ๋ค์๋ ์ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ์์ธกํ๊ณ ์ค์ ์ธก์ ๋ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋น๊ตํด ๋ชจ๋ธ์ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ์๋ค. Fig. 5์๋ ํ๋ฃจ๋จ์ ์์ธก์ฑ๋ฅ๊ณผ ์์ธก์ ์งํํ๊ธฐ ์ํด ์ ํ๋์๋ ํ์ต ์ฑ๋ฅ ์ผ๋ถ๋ฅผ ํํํ์๋ค. ์ด์ ์ ์ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ทธ๋ํ์์ ์ ์ ์๋ฏ์ด ํ์ต ๊ธฐ๊ฐ์๋ ๋
๋ชจ๋ธ ๋ชจ๋ ์ฐ์ํ ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์๋ค. ๋ค๋ง, ์์ธก์ฑ๋ฅ์์๋ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ์์์ฑ์ ๋ฐ์ํ์ง ๋ชปํด ์ฌ์ฉํจํด์ ํ์ต ์ฑ๋ฅ๋งํผ ์๋ฒฝํ ๋ฌ์ฌํ์ง ๋ชปํ์์ผ๋ฉฐ
ํด๋น ์ผ์๋ ๋จ์ธต ๋ฐ ๋ค์ธต ๋ชจ๋ธ ๊ฐ๊ฐ 29%, 25% ์์ค์ CVRMSE ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฆผ์์ ์์ธก์ผ ์๋ฒฝ 1์๊ฒฝ ๋งค์ฐ ํฐ ์ ๊ธฐ์ฌ์ฉ๋์ ๊ธฐ๋กํ์๋๋ฐ
ํ์ต๊ธฐ๊ฐ๋์ ํด๋น ์๊ฐ์์ ์ ์ฌํ ํจํด์ด ์์๊ณ ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ด ๋งค์ฐ ํ์ ์ ์ธ ์
๋ ฅ ๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค.
Fig. 5. Model performance comparison during learning and prediction periods: Single LSTM vs. Deeper LSTM.
Fig. 6์ 20์ผ ํ์ต ํ ํ๋ฃจ ์์ธก์ 4๋ฒ ๋ฐ๋ณตํ์ฌ(sequencing) ์์ธก ๊ฒฐ๊ณผ๋ง์ ์ฌ์ค ์ค์ผ์ค๊ณผ ํจ๊ป ํ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ณด๋ผ์ ๋ง๋๊ทธ๋ํ๋ ํด๋น์๊ฐ์
์ฌ์ฉ์๊ฐ ๊ฑฐ์ฃผํ์์์ ์๋ฏธํ๋ค. ๋ ๋ชจ๋ธ ๋ชจ๋ ์ ๊ธฐ์์๋ฅผ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ฌ์ฌํ์์ผ๋ ์ฌ์ค์ด ์๋ ๋น๊ฑฐ์ฃผ ๊ตฌ๊ฐ์์ ๋จ์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ด ๊ธฐ์ ๋ถํ๋ฅผ ๊ณผ์
์์ธกํ๋ ํ์์ด ๋ฐ์ํ์์ผ๋ ์ฌ์ธตํ๋ ๋ค์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ ์ข ๋ ์์ ์ ์ธ ์์ธก ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์๋ค. ๋ํ ๋ค์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ ๊ธฐ์ ๋ถํ๊ฐ ์ง์์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ๋ค
๊ฐ์๊ธฐ ์ ๊ธฐ์ฌ์ฉ๋์ด ์์นํ๋ ์์ (80 h) ๋ฑ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๋ฌผ๋ฆฌ ๋ชจ๋ธ์ด ๊ตฌํํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ด ํจํด๊น์ง ๋ฌ์ฌํ๋ ์ฑ๋ฅ์ ๋ํ๋ด์๋ค.
Fig. 6. Sequencing and consumption prediction(first 4 days).
ํน์ ์ํฉ์์ ๋งค์ฐ ๋ฐ์ด๋ ์์ธก์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์ด๋ ๋ฅ๋ฌ๋์ ๋ํ ์๋ ๋ฌด์ํ ๋ง์ง๋ง, ์์ง ์ด์ ๋ํ ๋
ผ๋ฆฌ์ ์ค๋ช
์ ๋ง์ด ๋ถ์กฑํ ๊ฒ์ด ํ์ค์ด๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ํ๋ฃจ๋จ์ ์๋์ง์ฌ์ฉ๋ ์์ธก์ 2์ฃผ ๋์ ์งํํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ Fig. 7์ ๋ํ๋ด์๋ค. ๋จผ์ , ๋จ์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ MBE-6%, CVRMSE 26% ์์ค์ ์์ธก ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์๋ค. ์์ธก ๊ธฐ๊ฐ ์ ๋ฐ์ ๊ฑธ์ณ ์๋์ง ์ฌ์ฉ ํจํด์
์ ์ฌํ๊ฒ ๋ฌ์ฌํ์์ผ๋ ๊ทธ๋ํ์ 48~72h๊ตฌ๊ฐ์ฒ๋ผ ๊ธฐ์ ๋ถํ ๊ตฌ๊ฐ์์ ํจํด์ ๋ฒ์ด๋๊ฑฐ๋ 168~240h์ฒ๋ผ ํ์ต๋ฐ์ดํฐ์๋ ์กด์ฌํ์ง ์์๋ ์ฅ๊ธฐ๊ฐ ๋น๊ฑฐ์ฃผ
์ํ์์ ๋๋๋ฌ์ง ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๋ค์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ ์ธ๊ธํ ๊ตฌ๊ฐ์์ ๋ณด๋ค ๊ฐ์ ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์์ผ๋ ์ ์ฒด์ ์ธ ์ค์ฐจ ์์ค์ ๋ ๋ชจ๋ธ์์ ๋น์ทํ๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค.
๋ ๋ชจ๋ธ์ ํ์ต์ฑ๋ฅ์ Table 2์ ์ ๋ฆฌํ์๋ค.
Fig. 7. Sequencing and consumption prediction for 2 weeks : Single LSTM vs Deeper LSTM.
Table 2. Prediction performance by error estimation of the single and deeper LSTM models
|
Hidden Unit
|
MBE(%)
|
RMSE(W)
|
CVRMSE(%)
|
Single LSTM
|
300
|
-6.38
|
22.02
|
26.21
|
Deeper LSTM
|
300ร3
|
-9.1
|
19.62
|
23.1
|
Table 3์ ์์ธก๊ธฐ๊ฐ(336์๊ฐ)๋์ ๋ฐ์ํ ์๋ ์ค์ฐจ์ ๋ถํฌ ๊ตฌ๊ฐ์ ์๋ฏธํ๋ฉฐ ๋๋ถ๋ถ์ ์ค์ฐจ๋ 20% ์ดํ์์ ๋ฐ์ํ์๋ค. ๋ค๋ง, 60% ์ด์ ์ค์ฐจ๋ฅผ ๋ณด์ธ
ํ์๋ ๋จ์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ด 40์๊ฐ ๋ค์ธต LSTM์ด 28์๊ฐ์ผ๋ก ์ฌ์ธต๋ชจ๋ธ์ธ ๋ค์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ด ๋๋๋ฌ์ง ์ค์ฐจ๊ฐ ์ ๊ฒ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์์ ์ธ๊ธํ
๊ธฐ์ ๋ถํ ๊ตฌ๊ฐ์์ ํ์ธํ ์ ์๋ค. ์ ์ํ ๋ LSTM ๋ชจ๋ธ ๋ชจ๋ ํ๋ฃจ๋จ์ ์ ๊ธฐ์ฌ์ฉ๋ ์์ธก์ ์์ด ์
๋ ฅ๋ฐ์ดํฐ ์ธํธ๊ฐ 20์ผ ์ ๋๋ก ๋น๊ต์ ์ ์ง๋ง ์๋ฏธ์๋
์์ธก์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ค์ํ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ์ดํฐ ์์ง์ด ์ด๋ ค์ด ์ฃผ๊ฑฐ๊ฑด๋ฌผ์ ๋์์ผ๋ก ํ์ฌ ๊ฐ์ฉํ ์
๋ ฅ๋ฐ์ดํฐ๋ง์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๋ชจ๋ธ์ ๊ตฌ์ถํ์์ผ๋,
ํฅํ ๊ฐ ๊ฐ์ ๊ธฐ๊ธฐ์ ์๋น์ ๋ ฅ ๋ฐ ์ฌ์ฉ ์ค์ผ์ค ๋ฑ ํ์ต์ ์ํด ๋ ๋ง์ ์ข
๋ฅ์ ๋ฐ์ดํฐ ์ธํธ๊ฐ ํ์ฑ๋๋ค๋ฉด ๋ชจ๋ธ์ ์ฑ๋ฅ์ ๋์ฑ ๊ฐ์ ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Table 3. Frequencies of error distribution
|
0
Error
20
|
20
Error
40
|
40
Error
60
|
60
Error
80
|
80
Error(%)
|
Total
|
Single LSTM
|
201
|
69
|
26
|
16
|
24
|
336
|
Deeper LSTM
|
224
|
63
|
21
|
9
|
19
|
336
|
6. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ธก์ ์ด๋ฅผ ์ํ ์ด์ ๊ณํ ์๋ฆฝ์ ์ํด ์ ๊ธฐ ์์ ์์ธก์ ๋ฅ๋ฌ๋ ๋ชจ๋ธ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ํํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ํ์๋ค. ํ์ต์ ์ํด ์ฌ์ฉ๋ ์
๋ ฅ๋ฐ์ดํฐ๋
์๊ฐ, ๊ธฐ์ ๋ถํ, ์ฌ์ค์ ๋ณด๋ก ๋น๊ต์ ๋จ์ํ ๋ฐ์ดํฐ๋ง์ ์ฌ์ฉํ์๊ณ , ์ฐ๊ตฌ์ ์คํจ์ฑ์ ๋์ด๊ธฐ ์ํด ์ค์ ๊ฑด๋ฌผ์์ ์ธก์ ํ ์ ๋ ฅ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ์ด์ฉํ์๋ค.
ํ์ต์ ๋ฅ๋ฌ๋ LSTM ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ์ฌ์ฉํด ์งํ๋์์ผ๋ฉฐ, LSTM์ ๊ตฌ์ฑ๋๋ ๋ ์ด์ด ๊ฐ์๋ฅผ ๋จ์ธต๊ณผ ๋ค์ธต์ผ๋ก ์ค๊ณํด ๋ ์ผ์ด์ค์ ํ์ต๊ณผ ์์ธก ์ ํ๋๋ฅผ
์ค์ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋น๊ตํ์ฌ ๋ชจ๋ธ์ ํ๊ฐํ์๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ 20์ผ ๋์ ํ์ตํ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํตํด ๋ค์๋ ์ ์ ๊ธฐ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋์ ์์ธกํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก 14์ผ ๋์ ์งํ๋์์ผ๋ฉฐ,
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์๋ LSTM ๋ชจ๋ธ์ ๋ชจ๋ MBE๊ฐ 0%์ ๊ฐ๊น์ด ๋์ ํ์ต์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์๋ค. ์์ธก์ฑ๋ฅ์์๋ ๊ฐ๊ฐ CVRMSE 23%(๋ค์ธต LSTM),
26%(๋จ์ธต LSTM) ์์ค์ ๋ณด์๋ค. ์๋์ค์ฐจ๊ฐ 60% ์ด์ ๋ฐ์ํ๋ ํ์๋ ๋จ์ธต LSTM์ด 40์๊ฐ, ๋ค์ธต LSTM ๋ชจ๋ธ์ด 28์๊ฐ์ผ๋ก ์ฌ์ธต LSTM
๋ชจ๋ธ์ด ์์ธก๋ชจ๋ธ๋ก ๋ ์ฐ์ํ ์ฑ๋ฅ์ ๋ณด์๋ค. ๋๋ถ๋ถ์ ์ค์ฐจ๋ 20% ์ดํ์์ ๋ฐ์ํ์ฌ ์ด์ ๊ณํ ์๋ฆฝ์ ์ํ ์์ ์์ธก๋ชจ๋ธ๋ก์จ ์๋ฏธ ์๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ ๊ณตํ์๋ค.
๋ค๋ง ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ฌ์ค์ ๋ณด ๊ธฐ๋ฐ ์ ๊ธฐ ์๋์ง ์ฌ์ฉ๋ ์์ธก ๋ชจ๋ธ์ ๊ฐ๋ฐํ๋ ๊ธฐ์ด๋จ๊ณ ์ฐ๊ตฌ๋ก ์ฌ์ฉ๋ ์ฌ์ค ์ ๋ณด๊ฐ ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ๋์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์ถ์ ๋์๋๋ฐ,
์ค์ฆ์ ๊ณ ๋ คํ ํฅํ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ผ์ ๋ฐ ์ฌ์ฉ์ ๊ฐ์
์ ํตํด ์ธก์ ๋ฐ์ดํฐ์ ์ ํ์ฑ์ด ํ๋ณด๋์ด์ผ ํ๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ค์ ์ธก์ ๋ ์ ๊ธฐ ์ฌ์ฉ ๋ฐ์ดํฐ๋ฅผ ํ์ฉํด ์ ๋ขฐํ ์ ์๋ ์์ค์ ๋ค์๋ ์ ๊ธฐ์๋์ง ์์๋ฅผ ์์ธก์ ํ ์ ์์๋ค. ํฅํ ๋ค์ํ ์ข
๋ฅ์
๋ฐ์ดํฐ ์์ง์ด ์ด๋ ค์ด ์ฃผ๊ฑฐ๊ฑด๋ฌผ ๋จ์ผ์ธ๋์ ์์คํ
์ด์ ๊ณํ์ฉ์ผ๋ก ์ด์ฉ๋ ์ ์์ ๊ฑฐ๋ผ ๊ธฐ๋ํ๋ค.
ํ ๊ธฐ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ํ๊ตญ์๋์ง๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ฃผ์์ฌ์
์ผ๋ก ์ํํ ๊ฒฐ๊ณผ์
๋๋ค(B8-2424-01).
References
He W., 2017, Load forecasting via deep neural networks, Procedia Computer Science,
Vol. 122, pp. 308-314
Weron R., 2014, Electricity price forecasting : A review of the state-of-the-art with
a look into the future, International Journal of Forecasting, Vol. 30, No. 4, pp.
1030-1081
Martinez-Anido C. B., Brinkman G., Hodge B. M., 2016, The impact of wind power on
electricity prices, Renewable Energy, Vol. 94, pp. 474-487
Baldick R., 2012, Wind and energy markets : A case study of Texas, IEEE Systems Journal,
Vol. 6, No. 1, pp. 27-34
Pipattanasomporn M., Kuzlu M., Rahman S., 2012, An algorithm for intelligent home
energy management and demand response analysis, IEEE Transactions on Smart Grid, Vol.
3, No. 4, pp. 2166-2173
Hyun S. H., Park C. S., Augenbroe G. L. M., 2008, Analysis of uncertainty in natural
ventilation predictions of high-rise apartment buildings, Building Services Engineering
Research and Technology, Vol. 29, No. 4, pp. 311-326
Wouters P., Heijmans N., Loncour X., 2004, Outline for a general framework for the
assessment of innovative ventilation systems, RESHYVENT working report nWP4 D, Vol.
4
Lago J., De Ridder F., De Schutter B., 2018, Forecasting spot electricity prices :
Deep learning approaches and empirical comparison of traditional algorithms, Applied
Energy, Vol. 221, pp. 386-405
Roldn-Blay C., Escriv-Escriv G., lvarez-Bel C., Roldn-Porta C., Rodrguez-Garca J.,
2013, Upgrade of an artificial neural network prediction method for electrical consumption
forecasting using an hourly temperature curve model, Energy and Buildings, Vol. 60,
pp. 38-46
Jetcheva J. G., Majidpour M., Chen W. P., 2014, Neural network model ensembles for
building-level electricity load forecasts, Energy and Buildings, Vol. 84, pp. 214-223
Hippert H. S., Pedreira C. E., Souza R. C., 2001, Neural networks for short-term load
forecasting : A review and evaluation, IEEE Transactions on power systems, Vol. 16,
No. 1, pp. 44-55
Kim M., Hong C., 2016, The Artificial Neural Network based Electric Power Demand Forecast
using a Season and Weather Informations, Journal of the Institute of Electronics and
Information Engineers, Vol. 53, No. 1, pp. 71-78
Din G. M. U., Marnerides A. K., 2017, Short term power load forecasting using deep
neural networks, In Computing, Networking and Communications (ICNC), 2017 International
Conference on IEEE, pp. 594-598
Marino D. L., Amarasinghe K., Manic M., 2016, Building energy load forecasting using
deep neural networks, In Industrial Electronics Society, IECON 2016-42nd Annual Conference
of the IEEE, pp. 7046-7051
Hosein S., Hosein P., 2017, Load forecasting using deep neural networks, In Power
& Energy Society Innovative Smart Grid Technologies Conference (ISGT), 2017 IEEE,
pp. 1-5
Asare-Bediako B., 2014, SMART Energy Homes and the Smart Grid, University of Technology,
Eindhoven
Kim J. H., Park S. L., Kim D. W., 2011, Agent-based Building Energy Simulation, Architectural
Institute of Korea, Vol. 27, No. 12, pp. 315-324
Fujii H., Tanimoto J., 2004, Integration of building simulation and agent simulation
for exploration to environmentally symbiotic architecture, Building and Environment,
Vol. 39, No. 8, pp. 885-893
Kashif A., Le X. H. B., Dugdale J., Ploix S., 2011, Agent based Framework to Simulate
Inhabitantsโ Behaviour in Domestic Settings for Energy Management, In ICAART, Vol.
2, pp. 190-199
Bonabeau E., 2002, Agent-based modeling: Methods and techniques for simulating human
systems, Proceedings of the National Academy of Sciences, Vol. 99, pp. 7280-7287
Lee L. J., 2017, A study on fundamental and application of CNN and RNN, Broadcasting
and Media Magazine, Vol. 22, No. 1, pp. 87-95
Saito G., ๋
๋, Deep learning from scratch, Hanbit Media Inc.
Baccouche M., Mamalet F., Wolf C., Garcia C., Baskurt A., 2011, Sequential deep learning
for human action recognition, In International Workshop on Human Behavior Understanding,
Springer, Berlin, Heidelberg, pp. 29-39
Kinga D., Adam J. B., 2015, A method for stochastic optimization, In International
Conference on Learning Representations (ICLR), Vol. 5
Kong D. S., Kwak Y. H., Huh J. H., 2010, Artificial Neural Network Based Energy Demand
Prediction for the Urban District Energy Planning, Journal of the Architectural Institute
of Korea, Vol. 26, No. 2, pp. 221-230
Documentation M., 2005, The MathWorks Inc.
, https://www.enertalk.com