์ํฌ์
                     (Hee Won Lim)
                     1
                     ์ด์์ 
                     (Wang Je Lee)
                     2
                     ์ ์ฐ์ฒ 
                     (U Cheul Shin)
                     3โ 
               
                  - 
                           
                        ๋์ ๋ํ๊ต ๊ฑด์ถ๊ณตํ๊ณผ ๋ฐ์ฌ๊ณผ์ 
                        
                        (
                        Ph.D. Candidate, Department of Architectural Engineering, Daejeon University, Daejeon
                        02841, Republic of Korea
                        )
                        
- 
                           
                        ํ๊ตญ์๋์ง๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์ ์ฐ๊ตฌ์
                        
                        (
                        Researcher, Korea Institute of Energy Research, Daejeon, 34129, Republic of Korea
                        )
                        
- 
                           
                        ๋์ ๋ํ๊ต ๊ฑด์ถ๊ณตํ๊ณผ ๊ต์
                        
                        (
                        Professor, Department of Architectural Engineering, Daejeon University, Daejeon 02841,
                        Republic of Korea
                        )
                        
 
            
            
            Copyright ยฉ 2016, Society of Air-Conditioning and Refrigeration Engineers of Korea
            
            
            
            
            
               
                  
Key words
               
               Flat-plate solar collector(ํํํ ํ์์ด์ง์ด๊ธฐ), Natural circulation(์์ฐ์ํ), Solar fraction(ํ์์์กด์จ), Solar water heater(ํ์์ด์จ์๊ธฐ), Thermosyphon(์ด์ฌ์ดํ), TRNSYS(ํธ๋์์ค)
             
            
          
         
            
                  ๊ธฐํธ์ค๋ช
               
                        $a,\: b,\: c$ ๏ผ
                        ์ง์ด๊ธฐ ์ํ ์๋ ฅ์์ค๊ณ์
               
                        $A$๏ผ
                        ๋ฐฐ๊ด๋จ๋ฉด์  [ใก]
               
                        $A_{c}$๏ผ
                        ์ง์ด๊ธฐ ํฌ๊ณผ๋ฉด์  [ใก]
               
                        $b_{o}$๏ผ
                        ์
์ฌ๊ฐ์์ ๊ณ์
               
                        $c_{p}$๏ผ
                        ์ด๋งค์ฒด ๋น์ด [kJ/kgK]
               
                        $d$๏ผ
                        ๋ฐฐ๊ด๊ด๊ฒฝ [m]
               
                        $D$๏ผ
                        ๋์ ํ ์ด๊ตํ๊ธฐ ์ฝ์ผ ์ง๋ฆ [m]
               
                        $De$๏ผ
                        ๋์
               
                        $f_{c}$๏ผ
                        ๋์  ๋ฐฐ๊ด  ๋ง์ฐฐ๊ณ์
               
                        $f_{st}$๏ผ
                        ์ง๊ด ๋ง์ฐฐ๊ณ์
               
                        $F_{R}(\tau\alpha)$๏ผ
                        ๋ฌด์์คํจ์จ
               
                        $F_{R}U_{L}$๏ผ
                        ์ด์์ค๊ณ์ [W/ใกK]
               
                        $g$๏ผ
                        ์ค๋ ฅ๊ฐ์๋ [m/s2]
               
                        $I_{T}$๏ผ
                        ์ง์ด๋ฉด ์ด ์ผ์ฌ [W/ใก]
               
                        $l$๏ผ
                        ๋ฐฐ๊ด๊ธธ์ด [m]
               
                        $L_{c}$๏ผ
                        ์ง์ด๊ธฐ ๊ธธ์ด [m]
               
                        $\dot m$๏ผ
                        ์ง๋์ ๋ [kg/s]
               
                        TRAINGLE $P_{col}$๏ผ
                        ์ง์ด๊ธฐ ์๋ ฅ์์ค [mAq]
               
                        TRAINGLE $P_{m}$๏ผ
                        ๋ถ์ฐจ์  ์๋ ฅ์์ค [mAq]
               
                        TRAINGLE $P_{p}$๏ผ
                        ๋ฐฐ๊ด ์๋ ฅ์์ค [mAq]
               
                        $R_{c}$๏ผ
                        ๋์ ํ ์ด๊ตํ๊ธฐ ๊ณก๋ฅ ๋ฐ๊ฒฝ [m]
               
                        $Re$๏ผ
                        ๋ ์ด๋๋ ์
               
                        $T_{amb}$๏ผ
                        ์ธ๊ธฐ์จ [โ]
               
                        $T_{in}$๏ผ
                        ์ง์ด๊ธฐ ์
๊ตฌ์จ๋ [โ]
               
                        $T_{out}$๏ผ
                        ์ง์ด๊ธฐ ์ถ๊ตฌ์จ๋ [โ]
               
                        $T(x)$๏ผ
                        ์ง์ด๊ธฐ ์ด๋งค์ฒด์จ๋ [โ]
               
                        $v$๏ผ
                        ์ ์ [m/s]
               
                        $\alpha$๏ผ
                        ์ง์ด๊ธฐ ๊ฒฝ์ฌ๊ฐ [o]
               
                        $\beta'$๏ผ
                        ์ด๋งค์ฒด ํฝ์ฐฝ๊ณ์
               
                        $\theta$๏ผ
                        ์
์ฌ๋ฉด ํ์ ์
์ฌ๊ฐ [o]
               
                        $\rho_{m}$๏ผ
                        ์ด๋งค์ฒด ํ๊ท  ๋ฐ๋ [kg/ใฅ]
               
                        $\xi$๏ผ
                        ๋ถ์ฐจ์  ์์ค๊ณ์
             
            
                  1. ์  ๋ก  
               
                  ์ด์ฌ์ดํ(Thermosiphon)์ ์ํ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ๋ ํํ ๋ฐ ์ ์ด์ฅ์น ์์ด ์๋ ์ด์ ๋๋ ๊ตฌ์กฐ๋ก ์ค์น ๋ฐ ์ ์ง๋ณด์๊ฐ ๋จ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์จ์๊ณต๊ธ์
                  ์ํ ์ต์  ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์ ์ธ๊ณ์ ๊ด๋ฒ์ํ๊ฒ ๋ณด๊ธ๋๊ณ  ์๋ค. 2010๋
 ์ดํ ํ์๊ด๋ฐ์ ์์คํ
๊ณผ ํํธํํ ๋ณด๊ธ์ผ๋ก ์ธํด ์ ์ธ๊ณ ํ์์ด์์คํ
์ ์ฐ๊ฐ ์ฑ์ฅ๋ฅ ๊ณผ
                  ์์ฅ ์ ์ ์จ์ด ์ ์ฐจ ํ๋ฝํ๋ ์ํฉ์์๋, ๋์ ์ด์ฑ๋ฅ์ ๊ฐ๋ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ ์์ฅ์ ์๋์ ์ผ๋ก ๋์ ์ฑ์ฅ๋ฅ ์ ๋ณด์ด๊ณ  ์๋ค.(1) ๊ตญ๋ด์์๋ 2012๋
 โ์์ฐ์ํ์ ํ์์ด์จ์๊ธฐ ์ง์์ฌ์
โ์ด ์์๋ ์ดํ โ์ ์ฌ์์๋์ง ๋ณด๊ธ์ง์์ฌ์
โ ์ฃผํ ๋ฐ ๊ฑด๋ฌผ์ง์๋ถ๋ฌธ์ ์ผํ์ผ๋ก ์์ฐ์ํ์ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์
                  ๋ณด๊ธ์ ์ง์ํ๊ณ  ์๋ค. 2025๋
 ์ ๋ก์๋์ง๊ฑด๋ฌผ ์๋ฌดํ์ ๋๋นํ์ฌ ๊ธํ์๋์ง ๋น์ค์ด ๋์ ์ฃผ๊ฑฐ์ฉ ๊ฑด๋ฌผ์ด๋, ํธํ
, ๋ณ์ ๋ฑ์ ํ๋ ๋ณด๊ธ๋  ๊ฒฝ์ฐ ์คํจ์ฑ์ด
                  ๋์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ๋ง๋๋ค.
                  
               
               
                  ์ด์ฌ์ดํ์ ์ํ ์์ฐ์ํ ํ์์ด ์จ์๊ธฐ์ ํด์๊ณผ ๊ด๋ จํ ์ฐ๊ตฌ๋ํฅ์ ์ดํด๋ณด๋ฉด, 1960๋
๋ ์ด Close(2)์ ์ํด ์ด์ฌ์ดํ์ ์ํ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ์ํ์  ์ ๋ํด์๋ชจ๋ธ์ด ์ ์๋ ์ดํ, Ong์(3,4) ์ ํ์ฐจ๋ถ๋ฒ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ถ์ด์กฐ ์ง์ ๊ฐ์ด๋ฐฉ์ ์์ฐ์ํ ํ์์ด ์จ์๊ธฐ์ ์ฑ๋ฅ์ ์ด๋ก ์ ์ผ๋ก ํด์ํ์๋ค. ์ดํ Rakopoulos and Vazeos(5)์ ์ด๊ตํ๊ธฐ ๋ด์ฅํ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ๋ํ ํด์๋ชจ๋ธ์ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ  ์คํ์ ํตํ์ฌ ๊ทธ ํ๋น์ฑ์ ๊ฒ์ฆํ๊ณ  ๋ค์ํ ๋ถํ์กฐ๊ฑด์ ๋ํ ์ด์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ์๋ค.
                  ์ด์ ๊ฐ์ ๊ฐ์ ๊ฐ์ด๋ฐฉ์์ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ค์ํ ์ด๊ตํ๊ธฐ ํํ์ ๋ฐ๋ผ ํ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ ์ํ๋์๋ค. Koffi et al.(6,7)์ ๋์ ํ ์ด๊ตํ๊ธฐ(Helical coil heat changer)๊ฐ ์ถ์ด์กฐ์ ๋๊ฐ์ ์ผ๋ก ๋ฐฐ์น๋ ํ๋กํ  ํ์
 ์์ฐ์ํ ํ์์ด ์จ์๊ธฐ์ ๋ํ ์ด ์ฑ๋ฅ์
                  ์ด๋ก  ๋ฐ ์คํํด์์ ์ํํ๊ณ  ๊ทธ ์ด์ฑ๋ฅ์ ๋ถ์ํ์์ผ๋ฉฐ, Taherian et al.(8)์ ์ํ ๋งจํ์(Horizontal mantle type) ์ด๊ตํ๊ธฐ๋ฅผ ๊ฐ๋ ์์ฐ์ํ ํ์์ด ์จ์๊ธฐ์ ๋์  ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ ํน์  ๊ธฐ์ ์กฐ๊ฑด์์ ๋ถ์ํ๊ณ 
                  ์คํ์ ํตํด ๊ทธ ํ๋น์ฑ์ ๊ฒ์ฆํ์๋ค. ๋ํ Tse and Chow(9)์ ๋ณ๋ ฌ ์ํ ํ๋ธ๋ง ๋ฐฉ์(Parallel circular tube rings type)์ ์ด๊ตํ๊ธฐ์ ์กฐํฉ๋ ์ด์ฌ์ดํ ํ์์ด ์จ์๊ธฐ์ ๋ํ ๋์  ํด์๋ชจ๋ธ์
                  ์ ์ํ๊ณ  ์คํ์ ํตํด ๊ทธ ํ๋น์ฑ์ ๋ถ์ํ์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ ์ด๋ค ์ฐ๊ตฌ๋ค์ ์ฃผ๊ด๊ณผ ์ง๊ด์ผ๋ก ์ ๋ก๊ฐ ๊ตฌ์ฑ๋ ํํํ ์ง์ด๊ธฐ์์(๊ท ๋ฑํ ์ ๋์ผ๋ก ๊ฐ์ ํ๊ณ ) ํ๋์
                  ์ง๊ด์ ์ง์ด๊ธฐ ๋ชจ๋ธ๋ก ์ด๋งค์ฒด ์ ๋์ ์ํ ์๋ ฅ์์ค์ ํด์ํ์๋ค. ์ด์ ๋ฐํด Baek et al.(10)์ ์์ง ์ค์นํ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์์คํ
์ ๋ํ ํด์ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ โ์ง์ด๊ธฐ ์๋ ฅ์์ค ์ํโ์ ํตํด ๊ทผ์ฌ๋ ์ง์ด๊ธฐ์๋ ฅ์์ค์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์ ์ํ๊ณ  ์คํ์ ํตํด
                  ๊ทธ ํ๋น์ฑ์ ๊ฒ์ฆํ์๋ค. ์ด ๋ฐฉ์์ ์ฃผ๊ด์ ์๋ ฅ์์ค ๋ฐ ์ง๊ด์ ๋ถ๊ท ์ผํ ์ ๋๋ถ๋ฐฐ๋ฅผ ์ ํํ ๋ฐ์ํ  ์ ์๋ ๋จ์ ํด๋ฒ์ผ๋ก ์์ฐ์ํ ํ์์ด ์ง์ด๊ธฐ์ ๋ชจ๋ 
                  ์ ๋กํํ์ ์ ์ฉํ  ์ ์๋ค. ํํธ ๊ตญ๋ด ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ๊ตญ๋ด ์ฐ๊ตฌ๋ํฅ์ ์ดํด๋ณด๋ฉด ์คํ์ด๋ TRNSYS ์๋ฎฌ๋ ์ด์
(11,12,13,14)๋ฅผ ํตํ ๋จ๊ธฐ ์ด์ฑ๋ฅ ๋ถ์์ ํ์ ๋์์ผ๋ฉฐ ์ ๋ํด์ ๋ฐ ์ฅ๊ธฐ ์ด์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ์ ๋ํ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ ๋ฌดํ ์ค์ ์ด๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ผ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋์ ํ ์ด๊ตํ๊ธฐ ๋ด์ฅํ
                  ์ถ์ด์กฐ์ ํํํ ์ง์ด๊ธฐ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ์ ๋ํน์ฑ์ ํด์ํ๊ณ  ์ฐ๊ฐ ์ด์ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด Baek์ ํด์ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์
                  ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ์์ฐ์ํ ํ์์ด์ง์ด๊ธฐ์ ์๋ก์ด TRNSYS ์ปดํฌ๋ํธ๋ฅผ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ , TRNSYS ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ ํตํด ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ๋์  ๊ฑฐ๋์ ๋ถ์ํ์๋ค.
                  
               
             
            
                  2. ์ด๋ก ํด์
               
                     2.1 ์์ฐ์ ๋ํด์
                  
                     Fig. 1์ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ํด์๋ชจ๋ธ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ํ์์ด ์ถ์ด์กฐ๋ ํํํ ์ง์ด๊ธฐ ์๋ถ์ ์์นํ๋ฉฐ, ์ถ์ด์กฐ๋ก๋ถํฐ ์ง์ด๊ธฐ ํ๋ถ๋ก๋ถํฐ ์ ์
๋ ์ด๋งค์ฒด๋
                     ์ง์ด๊ธฐ์ ์ํด ๊ฐ์ด๋๊ณ  ๋ฐ๋์ฐจ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ฐ๋๋ฅ์ ์ํด ์ํํ๊ฒ ๋๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ์ด์ฌ์ดํ์ ์ํด ๋ฐ์ํ๋ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ์์ฐ์ ๋์ ์ด๋ก ํด์ํ๊ธฐ ์ํด
                     ๋์
๋ ๊ฐ์ ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
                     
                  
                  
                     
                           Fig. 1 Side view of the thermosiphon solar water heater.
 
                     
                     
                     
                  
                  
                     โ  ์ด๋งค์ฒด ์ ๋์ 1์ฐจ์์ด๋ค.
                     
                  
                  
                     โก ์ถ์ด์กฐ์ ์ง์ด๊ธฐ ์ฌ์ด์ ๋ฐฐ๊ด ์ด์์ค์ ๋ฌด์ํ๋ค.
                     
                  
                  
                     โข ์ง์ด๊ธฐ๋ด๋ถ ์จ๋๋ ์ ํ๋ถํฌ๋ฅผ ๊ฐ๋๋ค.
                     
                  
                  
                     โฃ ๋ณ๋ ฌ๋ฐฐ๊ด์์ ๊ฐ ์ง์ด๊ธฐ ์ ๋๋ถํฌ๋ ๊ท ์ผํ๋ค.
                     
                  
                  
                     ์ด๋งค์ฒด์ ์ ๋์ ์ง์ด๊ธฐ ๋ด๋ถ ๊ณ ์จ๊ณผ ์ ์จ ์ ์ฒด์ ๋ฐ๋์ฐจ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฐ์ํ ์ด์ฌ์ดํ(Thermosiphon)์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ๋ ฅ (Buoyant Pressure,
                     $BP$)์ ์ง์ด๊ธฐ๋ฅผ ํฌํจํ ์์คํ
 ์ ๋ก์ ์ด ์๋ ฅ์์ค(Total pressure loss, $\triangle P_{t}$) ์ฌ์ด์ ์ด ๋ฐ ์ง๋์ ๋ฌ
                     ํํ์ํ์ ์๊ฒ ๋๋ฉฐ, ์ด๋ ์๋ ฅ ํํ๋ฐฉ์ ์์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ฃผ์ด์ง๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     Duffie์ Beckman(15)์ ๋ฐ๋ฅด๋ฉด ์ง์ด๊ธฐ์ ์ด์ฌ์ดํ์ ์ํ ๋ถ๋ ฅ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ฃผ์ด์ง๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     Close(2)์ ์ง์ด๊ธฐ ์ด๋งค์ฒด ์จ๋ ๋ณํ๋ ์ ํ์  ๋ณํ๋ก ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ๊ณ  ์๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ์(3)์ ์(2)์ ๋์
ํ๋ฉด, 
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ์(4)๋ฅผ ์ ๋ถํ๋ฉด ์ด์ฌ์ดํ์ ์ํ ๋ถ๋ ฅ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ์ง์ด๊ธฐ์ ์๋ ฅ์์ค($\triangle P_{col"}$)์ KS B ISO 9806-1์ โ์ง์ด๊ธฐ ์๋ ฅ์์ค ์ํโ์ ๋ฐ๋ผ ์(6)๊ณผ ๊ฐ์ด 2์ฐจํจ์๋ก ๋ํ๋ผ ์ ์๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ๋ฐฐ๊ด ์๋ ฅ์์ค, $\triangle P_{p}$์ Darcy-Weisbach์ ๋ฐ๋ผ ๋ค์ ์(7)๋ก ์ ์๋๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ๋ฐฐ๊ด์ ๋ง์ฐฐ๊ณ์๋ ์ด๋งค์ฒด ์ ๋์ด ์ธต๋ฅ์ธ ๊ฒฝ์ฐ($Re < 2000$) ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ์ถ์ด์กฐ์ ๋ด์ฅ ๋์ ํ ์ด๊ตํ๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ๋ ๋ง์ฐฐ๊ณ์($f_{c}$)๋ Adler ๊ด๊ณ์์ ์ ์ฉํ์๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ์ฌ๊ธฐ์ $De$๋ ๋์(Dean number)๋ก์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์๋๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ๋ฐฐ๊ด ๋ถ์์ฌ์ ๋ถ์ฐจ์  ์๋ ฅ์์ค, $\triangle P_{m}$์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ์(5)์ ์(6), ์(7), ์(11)์ ์(1)์ ๋์
ํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ 2์ฐจ ๋ฐฉ์ ์์ผ๋ก ์ ๋ฆฌํ  ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ ํด๋ฅผ ํตํด ์ด ์ฌ์ดํ ๋ฃจํ์์ ์ด๋งค์ฒด ์๊ฐ ์ง๋์ ๋์ ๊ณ์ฐํ  ์ ์๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ํํธ n๊ฐ ์ง์ด๊ธฐ๊ฐ ๊ฐ๊ฐ ์ง๋ ฌ๊ณผ ๋ณ๋ ฌ์ฐ๊ฒฐ๋  ๋ ์๋ ฅ์์ค ๋ฐ ์ ๋์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
                     
                  
                  
                     โ   ์ง๋ ฌ์ฐ๊ฒฐ
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     โก ๋ณ๋ ฌ์ฐ๊ฒฐ
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                
               
                     2.2 ์ง์ด๊ธฐ ํด์
                  
                     ์ง์ด๊ธฐ์ ์ง์ด์ด๋($Q_{u}$)์ ์ง์ด๊ธฐ ์ถ๊ตฌ์จ๋($T_{out}$)๋ ๋ค์ ์(17), ์(18)๊ณผ ๊ฐ์ด ์ฃผ์ด์ง๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ์ฌ๊ธฐ์ $K_{\theta}$๋ ์
์ฌ๊ฐ ์์ ์ธ์(Incident angle modifier)๋ก์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค.
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                     
                  
                  
                     ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ์ ๋ํด์์ ์ํด์๋ ์ปคํ๋ง(๋ ์(12)์ ์(18)์ด ๋์์ ํด์๋์ด์ผ ํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ Newton-Raphson์ ์ด์ฉํ์ฌ ์(12)์ ํด๋ฅผ ๊ตฌํ๊ณ , ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์(14)์ ๋์
ํ๋ ๋ฐ๋ณต๋ฒ์ ํตํ์ฌ ์์คํ
์ ์์ฐ์ ๋์ ํด์ํ์๋ค.
                     
                  
                
             
            
                  3. ๋ถ์๋ชจ๋ธ
               
                     3.1 ํ์์ด์จ์๊ธฐ
                  
                     Fig. 2์ Table 1์ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ๋ถ์๋ชจ๋ธ๊ณผ ์ฃผ์ ์ฌ์์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ํกํ์ผ๋ก ๋ฐฐ์น๋ ์ด๊ตํ๊ธฐ ๋ด์ฅ ์ํตํ ํ์์ด ์ถ์ด์กฐ์ ๊ทธ ํ๋ถ์ ๋ณ๋ ฌ๋ก ์ฐ๊ฒฐ๋ 2์ฅ์ ํํํ
                     ํ์์ด ์ง์ด๊ธฐ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ์์ฐ์ํ ํ์์ด ์จ์๊ธฐ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ง์ด๊ธฐ์ ์ํด ๊ฐ์ด๋ ์ด๋งค์ฒด๋ ์ด์ฌ์ดํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ๋ ฅ์ผ๋ก ์์นํ์ฌ ์๋ถ ์ถ์ด์กฐ์ ๋์ ํ ์ฝ์ผ
                     ์ด๊ตํ๊ธฐ(Helical coil heat exchanger)์ ์ ์
๋์ด ์์๋ฅผ ๊ฐ์ดํ ํ ์ง์ด๊ธฐ ํ๋ถ๋ก ๋๋์๊ฐ๋ ํ์ ํ๋ก(Closed loop)๋ก
                     ์ด๋ฃจ์ด์ง๋ค. 
                     
                  
                  
                     
                           Fig. 2 Schematic diagram of solar water heater.
 
                     
                     
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                           
                           
Table 1. Specification of component
                        
                        
                           
                           
                           
                                 
                                    
                                       |   | Contents | Remarks | 
                                 
                                       | Collector | Dimension | 2 mร1 mร0.1 m | Area = 2ใก | 
                                 
                                       | Zero loss efficiency, $F_{R}(\tau\alpha)$ | 0.7207 | ASHRAE standard | 
                                 
                                       | Heat loss coefficiency, $F_{R}U_{L}$ | 5.1109 W/ใกK | 
                                 
                                       | IAM coefficient | 0.1207 |   | 
                                 
                                       | Storage tank | Capacity | 350 liter |   | 
                                 
                                       | Thickness of insulation | 50 mm |   | 
                                 
                                       | Helical coil exchanger | Length | 20 m |   | 
                                 
                                       | Coil diameter | 0.02 m |   | 
                                 
                                       | Radius of curvature | 0.175 m |   | 
                              
                           
                        
                      
                     
                  
                  
                     
                     
                     
                     
                           
                           
Table 2. Monthly hot water load
                        
                        
                           
                           
                           
                                 
                                    
                                       | Month | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Total | 
                                 
                                       | Hot watrer use (liter/mon) | 6,347 | 5,595 | 5,521 | 4,880 | 4,703 | 3,130 | 2,570 | 1,577 | 3,270 | 5,524 | 5,308 | 6,153 | 54,579 | 
                                 
                                       | Hot water load (kWh/mon) | 369 | 335 | 311 | 251 | 213 | 123 | 91 | 52 | 112 | 224 | 240 | 326 | 2,634 | 
                              
                           
                        
                      
                     
                  
                
               
                     3.2 ๊ธํ๋ถํ
                  
                     ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ตญํ ๊ตํต๋ถ์์ ์ฃผ๊ดํ๊ณ  ํ๊ตญ๊ฐ์ ์์์ ๊ด๋ฆฌํ๋ โ๊ณต๋์ฃผํ๊ด๋ฆฌ์ ๋ณด์์คํ
(์ดํ K-apt)โ์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ธํ ์๋์ง ์ฌ์ฉ์ ๋ณด๋ฅผ ์กฐ์ฌํ์๋ค.
                     ๋ถ์๋์ ๊ณต๋์ฃผํ์ K-apt์์ ์ ๊ณตํ๋ ์์ธ์์ฌ ๊ณต๋์ฃผํ๋จ์ง ์ค 1997๋
์์ 2016๋
๊น์ง ์ค๊ณต๋ 202๊ฐ ๋จ์ง๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ํ์๋ค.
                     
                  
                  
                     Table 2๋ ๋ถ์๋ ๊ฐ๊ตฌ๋น ์๋ณ ๊ธํ์ฌ์ฉ๋๊ณผ ๊ธํ๋ถํ๋ฅผ ์ ๋ฆฌํ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ธํ๋ถํ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ 1์์ 369 kWh๋ก ๊ฐ์ฅ ๋ฎ์ 8์์ 52 kWh์ ๋นํด 7๋ฐฐ
                     ์ด์ ์ฆ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ์ฐ๊ฐ ๊ธํ๋ถํ๋ 2,647 kWh(๊ธํ๊ณต๊ธ์จ๋ : 55โ ๊ธฐ์ค)๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
                     
                  
                
               
                     3.3 ์๋ฎฌ๋ ์ด์
 ๋ชจ๋ธ
                  
                     ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ TRNSYS 17์ ์ด์ฉํ์ฌ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ๋์  ๊ฑฐ๋๊ณผ ์ด์ฑ๋ฅ์ ํด์ํ์๋ค. Fig. 3์ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ TRNSYS ํด์๋ชจ๋ธ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด์ฌ์ดํ์ ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ๋์  ์์ฐ ์ ๋์ ํด์ํ๊ธฐ ์ํด, ์ ์ ํ ์ด๋ก ํด์์
                     ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก W-language(16)๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์๋ก์ด TRNSYS ์ปดํฌ๋ํธ(์๋ฎฌ๋ ์ด์
 ์คํ๋์ค์์ โw-interpreterโ๋ก ํ์๋จ)๋ฅผ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค. W-language๋ ํ๋์ค
                     CSTB(Centre Scientifique et Technique du Bรขtiment)์์ ๊ฐ๋ฐํ TRNSYS ํ๋ก๊ทธ๋จ๋ฐ ์ธ์ด(Programming
                     language)๋ก TRNSYS ์๋ฎฌ๋ ์ด์
 ์คํ๋์ค(Simulation studio) ๋ด์์ ์ปดํ์ผ(Compile) ์์ด ์ปดํฌ๋ํธ ๊ฐ๋ฐ์ด ๊ฐ๋ฅํ๋ค.
                     TRNSYS ํด์๋ชจ๋ธ์์ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ๋ โw-interpreterโ์ ์ถ์ดํฑํฌ(Type 60l; a horizontally cylindrical
                     tank with helical coil heat exchangers)๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ฉฐ, ์ถ์ดํฑํฌ ๋ด๋ถ ์ ํ ์ฝ์ผ ์ด๊ตํ๊ธฐ์ ์ถ๊ตฌ์จ๋ ๋ฐ ์๋ ฅ์์ค(โw-interpreterโ์์
                     ํด์๋จ)์ด ๋ ์ปดํฌ๋ํธ ์ฌ์ด์ ๋งํฌ(Link)๋๋ค. 
                     
                  
                  
                     ํํธ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ์ฅ๊ธฐ ์ด์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฅผ ์ํ ๊ธฐ์์๋ฃ๋ ํ๊ตญ์๋์ง๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์์์ ๊ฐ๋ฐํ ๋์ ์ง์ญ์ ๋ํ ๊ธฐ์์ฐ๋ ๋ฐ์ดํฐ(TMY3)(17)๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. 
                     
                  
                  
                     
                           Fig. 3 TRNSYS model of solar water heater with natural circulation.
 
                     
                     
                     
                  
                
             
            
                  4. ๊ฒฐ๊ณผ๋ถ์
               
                  Fig. 4๋ ์ง์ด๋ฉด์  4 ใก์ ๊ฐ๋ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ์๋ณ ํ์์ด๊ณต๊ธ์ด๋(Solar yield)๊ณผ ํ์์์กด์จ(Solar fraction)์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค.
                  ๊ฐ์ฅ ๋ฎ์ 1์์ ํ์์์กด์จ์ 50.5%๋ก ๊ทธ ํ ์ ์ฐจ ์ฆ๊ฐํ์ฌ 5์๋ถํฐ 9์๊น์ง๋ ๊ฑฐ์ 100%์ ๋๋ฌํ๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค. ์ฐ๊ฐ ํ์์ด ๊ณต๊ธ์ด๋์
                  2,001 kWh๋ก ์ฐ ํ๊ท  ํ์์์กด์จ์ 75.1%๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
                  
               
               
                  Fig. 5๋ ์ด์ฌ์ดํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ง์ด ์ด๋งค์ฒด์ ์ฐ๊ฐ ์๊ฐ๋ณ ์๊ฐ ์ง๋์ ๋์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์๊ฐ ์ต๋ ์ง๋์ ๋์ 0.0174 kg/s๋ก ๊ฐ์ ์ํ์์ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ์์คํ
                  ์ค๊ณ์ ๋ 0.0333 kg/s(30 kg/ใกh ๊ธฐ์ค)์ ๋นํด 47% ์ด์ ๋ฎ์ ์์ค์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ์๋์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ผ ์ ๋ ๋ณํ๊ฐ ํฐ ๊ฒ์ ์ ์ ์๋ค.
                  ๋ํ $(T_{in}-T_{amb})/I_{t}$ > 0.14์ผ ๋ ์ด์ฌ์ดํ์ ์ํ ์์ฐ์ ๋์ด ๋ฐ์ํ์ง ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ถ์๋์๋ค.
                  
               
               
                  Fig. 6์ ์ง์ด ์ด๋งค์ฒด์ ์ฐ๊ฐ ์๊ฐ๋ณ ์ง์ด๊ธฐ ์ถ๊ตฌ์จ๋๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. $(T_{in}-T_{amb})/I_{t}$์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์ถ๊ตฌ ์จ๋ ๋ฒ์๊ฐ ํ์ฐ๋๊ณ 
                  ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ง๋์ ๋ ๊ฐ์์ ๋ฐ๋ฅธ ์ง์ด๊ธฐ ์
โค์ถ๊ตฌ ์จ๋์ฐจ์ ์ฆ๊ฐ์ ๊ธฐ์ธํ๋ค. ์์คํ
 ๊ณผ์ด ํํ ์จ๋๋ฅผ 90โ๋ก ์ค์ ํ  ๊ฒฝ์ฐ ์ฐ๊ฐ ์๋์๊ฐ(์ฝ 2,339์๊ฐ)์
                  6.5%์ ํด๋นํ๋ ์ฝ 153์๊ฐ ๋์ ๊ณผ์ด ์ฐ๋ ค๊ตฌ๊ฐ์ ๋
ธ์ถ๋์๋ค. 
                  
               
               
                  
                        Fig. 4 Monthly energy yield and solar fraction.
 
                  
                  
                  
               
               
                  
                        Fig. 5 Thermosyphon mass flow rate.
 
                  
                  
                  
               
               
                  
                        Fig. 6 Collector outlet temperature.
 
                  
                  
                  
               
               
                  
                        Fig. 7 Collector efficiency with fluid mass flow rate.
 
                  
                  
                  
               
               
                  Fig. 7์ ์ง์ด ์ด๋งค์ฒด์ ์๊ฐ ์ง๋์ ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ฐ ์ง์ดํจ์จ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ธฐ์กด์ฐ๊ตฌ(6)์ ๋์ผํ๊ฒ ์ง๋์ ๋์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ์ง์ดํจ์จ์ ์์นํ๋ฉฐ ์ต๊ณ  42.3 %์ ์๋ ดํ๋ ํํ๋ฅผ ๋ณด์ด๊ณ  ์๋ค.
                  
               
               
                  Fig. 8์ ์์ฐ์ํ ์ง์ด๊ธฐ์ ์๊ฐ ์๋ํจ์จ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. Table 1์ ์ง์ด๊ธฐ ์ธ์ฆ์ํ ์ฑ๋ฅ($F_{R}(\tau\alpha)$ = 0.7207, $F_{R}U_{L}$ = 5.1109 W/ใกK)๊ณผ ๋น๊ตํ  ๋ ์๋์ฑ๋ฅ์ด
                  ๋ค์ ๋จ์ด์ง๋ ๊ฒ์ ์ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ ์ ํ ์ํ์ ๋ ๊ฐ์๊ฐ ์ฃผ๋ ์์ธ์ผ๋ก ํ์
๋๋ค. 
                  
               
               
                  Fig. 9๋ ์ง์ด๊ธฐ ๋ฉด์ ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ์์์กด์จ๊ณผ ์์คํ
 ํจ์จ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ์ ์ ํ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ์ง์ด๋ฉด์ ์ด 4 ใก์ผ ๋ ํ์์์กด์จ๊ณผ ์์คํ
ํจ์จ์ ๊ฐ๊ฐ 75.1%์
                  36.2%๊ฐ ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ง์ด๊ธฐ ๋ฉด์ ์ด ์ปค์ง์๋ก ํ์์์กด์จ์ ์ฆ๊ฐํ๋ ๋ฐ๋ฉด ์์คํ
ํจ์จ์ด ์ ํ๋๋ ํ์์ด์์คํ
์ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ํ์์ ๋ณด์ด๊ณ  ์๋ค. ์ง์ด๋ฉด์ ์ด
                  6 ใก์ผ ๋ ํ์์์กด์จ์ 85.5%๋ก ๋์์ง๋ ์์คํ
ํจ์จ์ 27.5%๋ก ๋ฎ์์ง๋ฉฐ ์ด์ ๋ฐ๋ฅธ ์์คํ
 ๊ณผ์ด์ฐ๋ ค๋ ์ฆ๊ฐํ๊ฒ ๋๋ค.
                  
               
               
                  
                        Fig. 8 Collector efficiency.
 
                  
                  
                  
               
               
                  
                        Fig. 9 Solar fraction with collector area.
 
                  
                  
                  
               
             
            
                  5. ๊ฒฐ  ๋ก 
               
                  ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ 350 liter์ ๋์ ํ ์ด๊ตํ๊ธฐ ๋ด์ฅํ ์ถ์ด์กฐ์ 4 ใก์ ํํํ ์ง์ด๊ธฐ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ์ ๋ํน์ฑ์ ํด์ํ๊ณ  ์ฐ๊ฐ
                  ์ด์ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ์๋ค. ์ด๋ฅผ ์ํด ์์ฐํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ์๋ก์ด ํด์๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ํ๊ณ  TRNSYS ์ปดํฌ๋ํธ๋ก ๊ฐ๋ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ๋์ ์ง์ญ์ ๋์์ผ๋ก ์ด ์์คํ
์
                  ๋์  ๊ฑฐ๋์ ๋ถ์ํ์๋ค. ์ฃผ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์์ฝํ๋ฉด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ๋ค. 
                  
               
               
                  (1) ์์ฐ์ํ ํ์์ด์จ์๊ธฐ์ ์ฐ๊ฐ ํ์์ด๊ณต๊ธ์ด๋๊ณผ ํ๊ท  ํ์์์กด์จ์ ๊ฐ๊ฐ 2,001 kWh์ 75.1%๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๊ฐ์ฅ ๋ฎ์ 1์์ ํ์์์กด์จ์
                  50.5%๋ก ๊ทธ ํ ์ ์ฐจ ์ฆ๊ฐํ๋ฉฐ 5์๋ถํฐ 9์๊น์ง๋ ๊ฑฐ์ 100%์ ๋๋ฌํ์๋ค. ์ฌ๊ธฐ์ ์์คํ
 ๊ณผ์ด ํํ ์จ๋๋ฅผ 90โ๋ก ์ค์ ํ  ๊ฒฝ์ฐ ์ฐ๊ฐ ์๋์๊ฐ(์ฝ
                  2,339 ์๊ฐ)์ 6.5%์ ํด๋นํ๋ ์ฝ 153์๊ฐ ๋์ ๊ณผ์ด ์ฐ๋ ค๊ตฌ๊ฐ์ ๋
ธ์ถ๋์๋ค.
                  
               
               
                  (2) ์ด์ฌ์ดํ์ ์ํ ์๊ฐ ์ต๋ ์ง๋์ ๋์ 0.0174 kg/s๋ก ๊ฐ์ ์ํ์์ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ์ค๊ณ์ ๋ 0.0333 kg/s(30 kg/ใกh ๊ธฐ์ค)์ ๋นํด
                  47% ์ด์ ๋ฎ์ ์์ค์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ ์๋์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ๋ผ ์ง๋์ ๋์ด ํฌ๊ฒ ๋ณํ๋์๋ค.
                  
               
               
                  (3) ์์ฐ์ํ ์ง์ด๊ธฐ์ ์๊ฐ ์ต๊ณ  ์ง์ดํจ์จ์ 42.3%๋ก ๋์ผํ ์กฐ๊ฑด์ ์ง์ด๊ธฐ ์ธ์ฆ์ํ ์ฑ๋ฅ์ ๋นํด ๋ค์ ์ ํ ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ถ์ด์กฐ์ ์ด์์ค์ด ๊ณ ๋ ค๋
                  ์ฐ ํ๊ท  ์์คํ
ํจ์จ์ 36.2%๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
                  
               
             
          
         
            
                  ํ    ๊ธฐ
               
                  ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ฐ์
ํต์์์๋ถ์ ์ฌ์์ผ๋ก ํ๊ตญ์๋์ง๊ธฐ์ ํ๊ฐ์(KETEP)์ ์ง์์ ๋ฐ์ ์ํํ ์ฐ๊ตฌ๊ณผ์ ์
๋๋ค(No. 20173030083430).
                  
               
             
            
                  
                     References
                  
                     
                        
                        Weiss W., Spork-dur M., 2020, Solar Heat Worldwide, IEA

 
                     
                        
                        Close D. J., 1962, The Performance of Solar Water Heaters with Natural Circulation,
                           Sol Energy, Vol. 6, No. 1, pp. 33-40

 
                     
                        
                        Ong K. S., 1974, A Finite-Difference Method to Evaluate the Thermal Performance of
                           a Solar Water Heater, Solar Energy, Vol. 16, No. 1, pp. 137-147

 
                     
                        
                        Ong K. S., 1976, An Improved Computer Program for the Thermal Performance of a Solar
                           Water Heater, Solar Energy, Vol. 18, No. 1, pp. 183-191

 
                     
                        
                        Rakopoulos C. D., Vazeos E., 1986, A Theoretical and Experimental Investigation of
                           Thermosyphon Solar Domestic Water Heaters with Indirect Heating Under Hot Water Withdrawal
                           Conditions, Energy Conversion and Management, Vol. 26, No. 1, pp. 95-101

 
                     
                        
                        Koffi P. M. E., Andoh H. Y., Gbaha P., Toure S., Ado G., 2008, Theoretical and Experimental
                           Study of Solar Water Heater with Internal Exchanger Using Thermosiphon System, Energy
                           Conversion and Management, Vol. 49, No. 8, pp. 2279-2290

 
                     
                        
                        Koffi P. M. E., Koua B. K., Gbaha P., Toure S., 2014, Thermal Performance of a Solar
                           Water Heater with Internal Exchanger Using Thermosiphon System in Cรดte dโIvoire, Energy,
                           Vol. 64, No. 1, pp. 187-199

 
                     
                        
                        Taherian H., Rezania A., Sadeghi S., Ganji D. D., 2011, Experimental Validation of
                           Dynamic Simulation of the Flat Plate Collector in a Closed Thermosyphon Solar Water
                           Heater, Energy Conversion and Management, Vol. 52, No. 1, pp. 301-307

 
                     
                        
                        Tse K. K., Chow T.-T., 2015, Dynamic Model and Experimental Validation of an Indirect
                           Thermosyphon Solar Water Heater Coupled with a Parallel Circular Tube Rings Type Heat
                           Exchange Coil, Solar Energy, Vol. 114, pp. 114-133

 
                     
                        
                        Baek N. C., Lee W. J., Lim H. W., Shin U. C., 2016, Flow Analysis of Facade Integrated
                           Solar Water Heater with Natural Circulation, The International Journal of The Korea
                           Institute of Ecological Architecture and Environment, Vol. 16, pp. 167-172

 
                     
                        
                        Kim J. H., Kim S. S., Choi B. S., Hong H. K., 2004, Verification Experiment and Analysis
                           for 6 ใพ Solar Water Heating System(Part 1 : Verification Experiment), Korean Journal
                           of Air-Conditioning and Refrigeration Engineering, Vol. 16, pp. 128-134

 
                     
                        
                        Kim J. H., Kim S. S., Choi B. S., Hong H. K., 2004, Verification Experiment and Analysis
                           for 6 ใพ Solar Water Heating System(Part 1 : Verification Experiment), Korean Journal
                           of Air-Conditioning and Refrigeration Engineering, Vol. 16, pp. 128-134

 
                     
                        
                        Lee D. W., Kwak H. Y., 2013, The Experimental Research for the Use Characteristics
                           of the Passive and Active Type Domestic Solar Hot Water System, Journal of the Korean
                           Solar Energy Society, Vol. 33, No. 5, pp. 82-88

 
                     
                        
                        Lee D. W., Kwak H. Y., 2013, The Experimental Research for the Use Characteristics
                           of the Passive and Active Type Domestic Solar Hot Water System, Journal of the Korean
                           Solar Energy Society, Vol. 33, No. 5, pp. 82-88

 
                     
                        
                        Lee D. W., Lee K. H., 2013, The Experimental Research for the Collecting Characteristics
                           of the Passive and Active type Domestic Solar Hot Water Systems, Journal of the Korean
                           Solar Energy Society, Vol. 33, No. 6, pp. 12-18

 
                     
                        
                        Duffie J. A., Beckman W. A., 2013, Solar Engineering of Thermal Process 4th Endition,
                           New York  Wiley

 
                     
                        
                        Keilholz W., Sette P., Soussi E., 2009, The W Programming Language User & Reference
                           Manual, CSTB France

 
                     
                        
                        http://www.srd.re.kr/db/srdDataInfoView.do?scid=S06001003\&sdid=2. ,