ํ๊ฒฝํฌ
(Kyeonghee Hong)
1
๋ฐฑ์๊ทผ
(Wongeun Baik)
2
์ค ๋ฆฐ
(Rin Yun)
3,โ
-
ํ๋ฐญ๋ํ๊ต ๊ธฐ๊ณ๊ณตํ๊ณผ ์์ฌ๊ณผ์
(
Graduate Student, Department Mech Eng., Hanbat National University, 125 Dongseo-daero,
Daejeon,, 34158, Republic of Korea
)
-
ํ๋ฐญ๋ํ๊ต ๊ธฐ๊ณ๊ณตํ๊ณผ ์์ฌ
(
Master Degree, Department Mech Eng., Hanbat National University, 125 Dongseo-daero,
Daejeon,, 34158, Republic of Korea
)
-
ํ๋ฐญ๋ํ๊ต ๊ธฐ๊ณ๊ณตํ๊ณผ ๊ต์
(
Professor, Department Mech Eng., Hanbat National University, 125 Dongseo-daero, Daejeon,,
34158, Republic of Korea
)
Copyright ยฉ 2016, Society of Air-Conditioning and Refrigeration Engineers of Korea
Key words
CO$_{2}$ transportation(์ด์ฐํํ์ ์์ก), CH$_{4}$(๋ฉํ), Condensation heat transfer(์์ถ์ด์ ๋ฌ), Pressure drop(์๋ ฅ๊ฐํ), Near-critical(์๊ณ์ ๊ทผ์ฒ)
๊ธฐํธ์ค๋ช
$h$๏ผ
์ด์ ๋ฌ๊ณ์ [Wยทm-2K-1]
$i$๏ผ
์ธก์ ๋ณ์ ์ธ๋ฑ์ค, ์ํํผ [Jยทkg-1]
$dotm$๏ผ
์ง๋์ ๋ [kgยทs-1]
$dotq$๏ผ
์ด์ ์ [Wยทm-2]
$U$๏ผ
๋ถํ์ค๋
$x$๏ผ
๊ฑด๋
$X$๏ผ
์ธก์ ๊ฐ
$Y$๏ผ
๊ณ์ฐ๊ฐ
$\tau$๏ผ
์ ๋จ์๋ ฅ [Nยทm-2]
$\rho$๏ผ
๋ฐ๋ [kgยทm-3]
$\nu$๏ผ
๋์ ์ฑ๊ณ์ [mยทs-1]
์๋ ์ฒจ์
$CO_{2}$๏ผ
์ด์ฐํํ์
$f$๏ผ
ํฌํ ์ก
$g$๏ผ
ํฌํ ์ฆ๊ธฐ
$i$๏ผ
๊ฒฝ๊ณ๋ฉด(interface)
$i n$๏ผ
์
๊ตฌ
$out$๏ผ
์ถ๊ตฌ
$s$๏ผ
ํ๋ฉด
$sd$๏ผ
์ ๋จ์๋ ฅ ์ฐ์ธ
$test$๏ผ
์ํ๋ถ
1. ์ฐ๊ตฌ๋ฐฐ๊ฒฝ ๋ฐ ๋ชฉ์
์ธ๋ฅ๋ ํ์์ฐ๋ฃ๋ฅผ ์ด์ฉํจ์ผ๋ก์จ ์์ฒญ๋ ๋ฐ์ ์ ์ด๋ฃจ์ด๋์ง๋ง, ์ง๊ตฌ ์จ๋ํ์ ์ฃผ์ ์์ธ์ด ๋๋ ๋๊ธฐ ์ค์ ์จ์ค๊ฐ์ค(GHGs : Greenhouse Gases)์
๋๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๋ ์์ธ์ผ๋ก ์์ฉํ๋ค. ์ ๋ถ ๊ฐ ๊ธฐํ๋ณํ์์ํ(IPCC)๋ ์จ์ค๊ฐ์ค ๋ฐฐ์ถ๋ ๋๋ฌธ์ 22์ธ๊ธฐ๊น์ง ์ง๊ตฌ ํ๊ท ๊ธฐ์จ์ด 1.1~6.4โ ์์นํ
๊ฒ์ผ๋ก ์ถ์ ํ๋ค.(1)
์ง๊ตฌ ์จ๋ํ์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์จ์ค๊ฐ์ค ์ค ์ด์ฐํํ์(CO$_{2}$)๋ ์ง๊ตฌ ์จ๋ํ ์ ์ฌ๋ ฅ(GWP)์ด ๋ฎ์ ํธ์ด๊ธฐ๋ ํ๋, ์จ์ค๊ฐ์ค์ ๋ง์ ๋ถ๋ถ์
์ฐจ์งํ๋ฏ๋ก ๋ฐ๋์ ๊ฐ์ถํด์ผ ํ๋ค. ์ง๊ตฌ ์จ๋ํ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ธฐ ์ํด ๋ง์ ๋๋ผ๊ฐ ์ด์ฐํํ์ ๋ฐฐ์ถ๋์ ์ค์ด๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ํด ๋
ผ์ํด์๋ค. ์ ์ฌ์์๋์ง์
ํ์ฉ ์ฆ๋์ ๋๋ถ์ด, ์ด์ฐํํ์๋ฅผ ํฌ์ง, ์์ก, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ์ฅํ๋ CCS ๊ธฐ์ ์ ์ด์ฐํํ์ ๋ฐฐ์ถ์ ํ์ ํ๊ฒ ์ค์ด๋ ์ ๋งํ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํ๋์ด๋ค. ๊ตญ์ ์๋์ง๊ธฐ๊ตฌ(IEA)๋
CCS๊ฐ 2 DS(2 Degree Scenario) ํ๋ก์ ํธ ๋ด์ ๋ชจ๋ ๋๊ท๋ชจ CCS ํ๋ก์ ํธ๊ฐ ์งํ๋๋ฉด ์ต๋ ํฌ์ง์จ์ 2025๋
์ ์ฒด ์์น์ ์ฝ
15%๋ฅผ ์ฐจ์งํ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ๋ณด๊ณ ํ๋ค.(2) ๋ํ, ๊ธฐํ ๋ณํ์ ๊ดํ ์ ๋ถ ๊ฐ ํจ๋(IPCC)์ CCS ๊ธฐ์ ์ ์ ์ฉํ์ง ์์ ์ 2100๋
๊น์ง ๋๊ธฐ ์ค ์ด์ฐํํ์ ๋๋๋ฅผ 450 ppm๊น์ง ๊ฐ์ํ์ง
๋ชปํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋๋ค.(3)
CCS ๊ธฐ์ ์ ์ด์ฐํํ์์ ํฌ์ง, ์์ก, ์ ์ฅ๊ธฐ์ ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ํฌ์ง๋ ์ด์ฐํํ์์ ์์ก์ ์์ด ์ด์ฐํ ํ์๋ ๋์ ๋ฐ๋๋ฅผ ๊ฐ๋ ์ด์๊ณ ์กฐ๊ฑด์์ ์ก๋ก
๋ฐ ํด์์ ์ค์น๋ ๋ฐฐ๊ด์ ํตํด ์์ฒ๋ง km๋ฅผ ์ด๋ํ๋ค. ๋ฐฐ๊ด ์์ก ๋์์ ๋ถ๊ฐํผํ๊ฒ ํด์ ๋๋ ์ง๋ฐ์ผ๋ก๋ถํฐ ์ด์ฐํํ์๋ก ์ด์ ๋ฌ์ด ๋ฐ์ํ๋ฉฐ, ์ด๋ก ์ธํด
์ด์๊ณ ์ด์ฐํํ์์ ์ด์ญํ์ ํน์ฑ์ ์์ก ์จ๋์ ์๋ ฅ์ ๋ฐ๋ผ ๊ทน์ ์ผ๋ก ๋ณํ๋ค. ์ฆ, ๋ฐฐ๊ด์ผ๋ก์ ์ด์ ๋ฌ ๋ฐ ์๋ ฅ๊ฐํ๋ก ์ธํด ์ด์๊ณ ์ด์ฐํํ์๊ฐ ์ด์(two-phase)
์ํ์ ์ด์ฐํํ์๋ก ๋ณํ๋ ์ ์๋ค. ๋ํ ๋ฐ์ ์์ ์ข
๋ฅ์ ์ฐ์ ๋ฐ ํฌํ ๋ฐฉ๋ฒ ๋๋ฌธ์ ์ด์ฐํํ์๋ ์ง์(N$_{2}$), ๋ฉํ(CH$_{4}$),
์๋ฅด๊ณค(A$_{r}$), ํฉํ์์(H$_{2}$S)์ ๊ฐ์ ๋ถ์๋ฌผ์ ํจ์ ํ๊ณ ์๋ค. ๋ถ์๋ฌผ์ด ์กด์ฌํจ์ ๋ฐ๋ผ ์๊ณ ์๋ ฅ์ ๊ฐ๊น์ด ์ด์ฐํํ์์ ์ด ๋ฐ
์ ๋ฌ ๋ฌผ์ฑ์ด ๊ธ๊ฒฉํ ๋ณํํ๋ฉฐ ์์ถ๊ธฐ ์๋ ๋ฐ ๋ฐฐ๊ด ์์ก์กฐ๊ฑด์ ์ฐจ์ด๊ฐ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ค. ์์ก์กฐ๊ฑด์ ์ ์ ํ ์ ์ด๊ฐ ์๋ค๋ฉด ๋ฐฐ๊ด์ ๊ท ์ด ์ ํ๋ก ์ธํด ์ด์ฐํํ์
์์ก์ด ์คํจํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ฐฐ๊ด์ ์ค๊ณํ๊ณ ๋ฐฐ๊ด ๋ด ์ด์ฐํํ์์ ์์ก๊ณผ ๊ด๋ จ๋ ๋ณ์๋ฅผ ์ ์ดํ๊ธฐ ์ํด์๋ ์๊ณ์จ๋ ๋ถ๊ทผ์ ๋ถ์๋ฌผ์ด ์กด์ฌํ๋ ์ํ์์ ์ด์ฐํํ์์
์์ถ ์ด์ ๋ฌ ํน์ฑ์ ํ์
ํ๋ ๊ฒ์ด ํ์ํ๋ค.
Baik and Yun(4)์ ์ด์ค๊ด ํํ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ์ํ ํํ๊ด์์ CO$_{2}$+N$_{2}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ ํน์ฑ์ ์คํ์ ์ผ๋ก ์ฐ๊ตฌํ์ฌ ์ง์์ ๋ชฐ๋๋, ์ง๋ ์ ์,
๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์ถ ์จ๋๊ฐ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ์๋ ฅ๊ฐํ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๊ณ ์ฐฐํ์๋ค. Lee and Yun(5)์ CCS ๊ณต์ ์ ์ก์ ์ด๋์ ์ํ ์ด์๊ณ ์กฐ๊ฑด์์ CO$_{2}$+N$_{2}$, CO$_{2}$+CH$_{4}$, CO$_{2}$+A$_{r}$์
๊ฐ์ ๋ถ์๋ฌผ์ ํจ์ ํ ์ด์ฐํํ์์ ๊ด๋ด ์ด์ ๋ฌ ํน์ฑ์ ์คํ์ ์ผ๋ก ์ฐ๊ตฌํ์๊ณ , ์ง์, ๋ฉํ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์๋ฅด๊ณค๊ณผ ๊ฐ์ ๋ถ์๋ฌผ์ ๋ชฐ๋ถ์จ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ด์ฐํํ์
ํผํฉ๋ฌผ์ ์ต๋ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๊ฐ ๊ฐ์ํจ์ ๋ณด์๋ค. Longo et al.(6)์ ๋ด๊ฒฝ 4mm์ ์ํ ํํ๊ด์์ R-134a, R-152, R-1234yf, R-1234ze(E)์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ฅผ ์คํ์ ์ผ๋ก ์ธก์ ํ๊ณ , ์ด๋ฅผ
๊ธฐ์กด์ ์๊ด์๊ณผ ๋น๊ตํ์๋ค. ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ Akers et al. ์๊ด์๊ณผ 20% ๋ด์ธ์ ์ค์ฐจ๋ฅผ ๊ฐ์ก์ผ๋ฉฐ, ์๋ ฅ๊ฐํ๋ Fridel ์๊ด์์
์์ธก์ ํ๋๊ฐ ๋๊ฒ ๋ํ๋ฌ๋ค. Minkowycz์ Sparrow(7)๋ ๋ถ์์ถ ๊ฐ์ค๋ก ๊ณต๊ธฐ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ๊ณ ์์ถ ์ฆ๊ธฐ๋ก ์์ฆ๊ธฐ๋ฅผ ์ฌ์ฉํด ๋ฑ์จ ์์ง ํ์์์ ๋ถ์์ถ๊ฐ์ค๊ฐ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ด๋ก ์ ์ผ๋ก ๋ถ์ํ๋ค. ๊ทธ๋ค์
๋ถ์์ถ์ฑ ๊ฐ์ค๊ฐ ๊ณต๊ธฐ ์ค๋์ด ์ ๋๋ผ๋ ์ด์ ๋ฌ์ ๊ฒฐ์ ์ ์ธ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๊ณ , ์ค์ ๋ถ์์ถ ๊ฐ์ค์ ์ง๋ ๋ถ์จ์ด 0.5%์ผ ๋ ์ด์ ๋ฌ์ด 50% ์ด์ ๊ฐ์ํ์๋ค๊ณ
์ค๋ช
ํ๋ค. ์ง๊ธ๊น์ง, CCS ๊ณต์ ์์ ํฌํจ๋๋ ๋ถ์๋ฌผ์ด ์ด์ฐํํ์์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ ํน์ฑ์ ๊ดํ ๋ฌธํ ์ฐ๊ตฌ๋ ๋งค์ฐ ์ ํ์ ์ด์๋ค. ํํธ, ์ด์ฐํํ์์ ์์ถ
์ด์ ๋ฌ ํน์ฑ์ ๋๋ถ๋ถ ๋๋์์คํ
์ ์์ถ๊ธฐ์ค๊ณ๋ฅผ ์ํ ์ด์ ์กฐ๊ฑด์์ ์ฐ๊ตฌ๋๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ ์ด์ฐํํ์์ ๋ถ์๋ฌผ์ ํจ์ ํ ์ด์ฐํํ์์ ๊ด๋ด ์์ถ
์ด์ ๋ฌ ํน์ฑ์ CCS ๊ณต์ ์ ์ด์ ์กฐ๊ฑด์ธ ์๊ณ์ ๋ถ๊ทผ์์ ์คํ์ ์ผ๋ก ์ฐ๊ตฌํ์๋ค. ๋ํ, ๋ฐฐ๊ด์ ํตํ ํฌ์ง์ด์ฐํํ์์ ์์ก์ ํฌ๊ฒ ์ก์์์ก๊ณผ ํด์์์ก์ผ๋ก
๋๋ ์ ์๊ณ , ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ์ก์์์ก ์ฐ๊ตฌ์ ๋ํ(8) ํ์์ฐ๊ตฌ๋ก ํด์ ์์ก์กฐ๊ฑด์ ํ์ ํ์ฌ ์งํํ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ์๋ ฅ๊ฐํ์ ๋ํ ๋ถ์๋ฌผ์ ์, ์์ถ ์จ๋, ์ง๋ ์ ์์ ์ํฅ์ ์กฐ์ฌํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ CCS ๊ณต์ ์์ ์ด์ฐํํ์
๋ฐฐ๊ด ๋ด ์์ก์ ์ํ ์์ค์ ์ค๊ณ ๋ฐ ์ด์ฐํํ์ ์์ก์ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก ๊ด์ฐฐํ๊ธฐ ์ํด ํ์ฉ๋ ๋ฟ ์๋๋ผ, ํฅํ ์ด๋ก ์ฐ๊ตฌ์ ๊ฒ์ฆ ๋ฐ ํ์ฐ๊ณ์ ๋์ถ์๋ ์ฌ์ฉ๋
์ ์์ ๊ฒ์ด๋ผ ํ๋จ๋๋ค.
2. ์คํ ์ฅ์น ๋ฐ ๋ฐ์ดํฐ์ ๋ฆฌ
๋ณธ ์คํ์์๋ ์์ ์ด์ฐํํ์์ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ฌ์ฉํ์๊ณ , CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ๊ณต๊ธฐ์์ถ๊ธฐ๋ก ์๋ํ๋
๊ฐ์ค ๋ถ์คํฐ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ํ ์ฅ์น์ ์ฃผ์
ํ์๋ค. Fig. 1์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ์ํ ์คํ ์ฅ์น์ ๊ฐ๋ต๋๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ์คํ ์ฅ์น๋ ์ด์ฐํํ์์ ๋ฉํ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ์์ผ ํํ๋ก ์ํํ๊ฒ ํ๋ ์์ถ๋ถ, ์ํ๋ถ ์
๊ตฌ์กฐ๊ฑด์
์ค์ ํ๊ธฐ ์ํ ๊ฐ์ด๋ถ, ์ด์ฐํํ์ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ ํน์ฑ์ ์ธก์ ํ๊ธฐ ์ํ ์ํ๋ถ๋ก ๊ตฌ์ฑํ๋ค. Fig. 2๋ ์ํ๋ถ์ ๋์๋์ด๋ค. ์ํ๋ถ๋ ์ด์ค๊ด ํํ์ด๊ณ ๋ ์ฌ์ง์ ๋ด๋ถ ๊ด์ ์ง๋ฆ์ 10.7 mm์ด๊ณ PVC ์ฌ์ง์ ์ธ๋ถ๊ด์ ์ง๋ฆ์ 12.7 mm์ด๋ค.
์ด ์ํ๋ถ ๊ธธ์ด๋ 4 m์ด๊ณ , ๊ฑด๋ ๋ณ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ฅผ ์ธก์ ํ๊ธฐ ์ํด, ์ํ๋ถ์ ํ์ ๊ณต๊ฐ์ ์ด 6๊ฐ์ ๊ตฌ๊ฐ์ผ๋ก ๋๋์ด ๋ณด๋ค ์ ํํ ์ด์ ์์ ์ธก์ ํ๊ณ ์
ํ์๋ค. CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ถฉ๋ถํ ์ฑ์ด ํ ํญ์จ์กฐ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ํ๋ถ์ ์ ์
์จ๋์ ์๋ ฅ ์กฐ๊ฑด์ ์กฐ์ ํ์๋ค. Table 1์ ์ํ ์กฐ๊ฑด์ ๋ํ๋ธ๋ค. CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ์๋ ฅ์ด ๊ฐ๊ฐ 69.51 bar์์ 77.4 bar๋ก ๋ณํํ๋ฉฐ ํ์ฐ์๋ ฅ๊ณผ ์จ๋๊ฐ
๊ฐ๊ฐ 0.8 - 0.99, 20-29.5โ๋ก ๋ณํํ์๋ค. ์ง๋ ์ ์์ 500, 600, 700 kgยทm-2s-1์์ ์กฐ์ ํ์๋ค. CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ CH$_{4}$์ ๋ชฐ๋ถ์จ์ 1, 3, 5%๋ก ์ค์ ํ์๋ค. CO$_{2}$+CH$_{4}$
ํผํฉ๋ฌผ์ ์ฑ๋ถ ๋ถํ์ค์ฑ์ ยฑ2%๋ก ๋ํ๋ฌ๊ณ , ์ํ ๊ตฌ๊ฐ์ ๊ด ๋ฐ๊นฅ์ชฝ ๋ธ๋ผ์ธ ์จ๋๋ ๊ฒจ์ธ์ฒ ์ ํด์ ์จ๋๋ฅผ ๋ชจ์ฌํ๊ธฐ ์ํด 4โ๋ก ์ค์ ํ์๋ค. CO$_{2}$+CH$_{4}$
ํผํฉ๋ฌผ์ ์ฆ๊ธฐ ๊ฑด๋๋ 0.0 ์์ 1.0์ผ๋ก ์กฐ์ ํ์๋ค. ๋ฉํ์ ์๊ณ์จ๋์ ์๊ณ์๋ ฅ์ ๊ฐ๊ฐ 190 K์ 46 bar๋ก ๋ณธ ์คํ์กฐ๊ฑด์์๋ ์ด์๊ณ ๋ถ์์ถ์กฐ๊ฑด์์
ํ์ธํ ์ ์๋ค.
CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ ์(1)์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ๋ค. ๊ด๋ด ํ๋ฉด์ ์จ๋์ธ Ts,i๋ ์ธ๋ถ ํ๋ฉด ์จ๋์ ์ธก์ ๊ณผ 1์ฐจ์ ์ด ๋ฐฉ์ ์์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ์๋ค. ์์ถ์จ๋๋ ์ํ๋ถ ์
๊ตฌ์ ์ถ๊ตฌ์
์ค์นํ ์ฝ์
ํ ์ด์ ๋๋ฅผ ํตํด ์ธก์ ํ์๊ณ , ์ด์ ๋์ ๋์ผ์์น์ ์ค์น๋ ์๋ ฅ๊ณ์ ์๋ ฅ๊ฐ์ ํตํ ํฌํ์จ๋์ ๋น๊ตํ์ฌ ์์ถ์จ๋๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ์๋ค. CO$_{2}$+CH$_{4}$
ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ก ๋ฐ ์ด์ญํ์ ํน์ฑ์ REFPROP(9)์ ์ํด ์ธก์ ํ ์์ถ ์จ๋์ ์๋ ฅ์ ๊ธฐ์ดํ์ฌ ๊ณ์ฐํ์๋ค. ๊ด๋ด ํ๋ฉด์ ์จ๋์ธ Ts,i๋ ์ธ๋ถ ํ๋ฉด ์จ๋์ ์ธก์ ๊ณผ 1์ฐจ์ ์ด ๋ฐฉ์ ์์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ๊ณ ,
Tf๋ ์ํ๋ถ ์ถ์
๊ตฌ ์จ๋์ ์ธก์ ๊ณผ ์ ํ๋ณด๊ฐ์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ๋ค.
Fig. 1 Experimental test facility.
Fig. 2 Details of test section.
Table 1. Test conditions
Fluid
|
Brine-side
temperature
|
Mole fraction of CH$_{4}$
in the CO$_{2}$ mixtures
|
Condensation
temperature
|
Vapor
quality
|
Mass flux
|
Pure CO$_{2}$
|
4โ
|
-
|
20, 25, 30โ
|
0.0-1.0
|
500, 600, 700 kgยทm-2s-1
|
CO$_{2}$+CH$_{4}$
|
4โ
|
1, 3, 5%
|
20, 25, 26.5-30โ
|
0.0-1.0
|
500, 600, 700 kgยทm-2s-1
|
Table 2. Specifications of the measuring instruments
Instruments
|
Range
|
Accuracy
|
Thermocouple
|
-200โ - 200โ
|
ยฑ0.1โ
|
Pressure transducer
|
-14.7 -3000 psig
|
ยฑ0.13% full scale
|
Mass flow meter for brine-side
|
0 -300 kgยทmin-1
|
ยฑ0.1%
|
Mass flow meter for CO$_{2}$-side
|
0 -18 kgยทmin-1
|
ยฑ0.2%
|
Mass flow meter for preheater
|
0 -300 kgยทmin-1
|
ยฑ0.2%
|
Differential pressure transducer
|
0 -10 kPa
|
ยฑ0.05% full scale
|
์ํ๋ถ ์ ์ฒด์ ๊ฑธ์ณ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์
๊ตฌ ๊ฑด๋๋ ์(2)์ ์ํด ๊ณ์ฐ๋์๋ค. ์ํ๋ถ์์ ํผํฉ๋ฌผ์ ์
๊ตฌ ์ํํผ๋ ์์ด๊ธฐ ์
๊ตฌ์ ๊ณผ๋๊ฐ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์๋ ฅ๊ณผ ์จ๋ ๋ฐ ์์ด๊ธฐ์ ์ด์ ๋ฌ๋ฅ ์
์ธก์ ํ์ฌ ์ป์๊ณ , ์ถ๊ตฌ ๊ฑด๋, x$_{test,out}$์ ์(3)์ ์ํด ์ป์๋ค. ๊ฐ ํญ์ ์ด ์ ๋ฌ๋์ ๋ธ๋ผ์ธ ์ฉ์ก์ ์ง๋์ ๋ ๋ฐ ์จ๋ ์ฐจ์ด๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ์๋ค.
์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ๋ถํ๋๋ NIST(National Institute of Standards and Technology)(10)์์ ์ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ EES(Engineering Equation Solver)๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ์๋ค. ์(4)๋ X์ ์ธก์ ๊ฐ์ผ๋ก๋ถํฐ Y์ ๊ณ์ฐ๊ฐ์ ๋ถํ์ค์ฑ์ ์ค๋ช
ํ๋ค. ์ธก์ ๊ฐ์ ๋ถํ๋์ธ UY๋ ์ธก์ ๊ธฐ๊ธฐ์ ์ค๋ฅ์ ์ธก์ ๊ฐ์ ๋ํ ๊ณ์ฐ๋ ๊ฐ์ ๋ฏผ๊ฐ๋์ ์์กดํ๋ค.
์
๊ตฌ ๊ฑด๋์ ๋ถํ๋๋ ์ต์ ยฑ1.93%์ ์ต๋ ยฑ5.17%๋ฅผ ๋ณด์๋ค. ๋ํ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ๋ถํ๋๋ ยฑ6.19%์ ยฑ16.7% ์ฌ์ด์ ๊ฐ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
์คํ์ ์์ ์์ CO$_{2}$๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ธ๋ผ์ธ ์ธก๊ณผ CO$_{2}$ ์ธก ์ฌ์ด์ ์ดํํ์ ยฑ5% ๋ฏธ๋ง์ ์กฐ๊ฑด์์ ์ธก์ ๋์์์ ํ์ธํ์๋ค. Table 2๋ ๋ค์ํ ์ธก์ ์ฅ๋น์ ์ธก์ ์ ํ๋๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค.
3. ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ
3.1 ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์
Fig. 3๊ณผ ๊ฐ์ด Taitel and Dukler ์ ๋์์์ ๋(11)๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ด์์ ๋์์์ ์์ธกํ์๋ค. ๋ณธ ์คํ์ด ์๊ณ์ ๋ถ๊ทผ์์ ์ํํ์ง๋ง, Jang and Hrnjak(12)์ 6.10 mm ํํ๊ด์์ ์ด์ฐํํ์์ ์์ถ ํ๋ฆ ์ํ๋ฅผ ์ฐ๊ตฌํ๋ฉฐ Taitel and Dukler ์ ๋์์๋งต์ด 25๊ฐ์ ๊ด์ธก ์ค 19๊ฐ๋ฅผ ์ ํํ๊ฒ
์์ธกํ๋ค๊ณ ์ธ๊ธํ๋ค. Fig. 3๊ณผ ๊ฐ์ด ์ด์ฐํํ์์ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ ์ค์ ๋๋ถ๋ถ ๋ฐ์ดํฐ๋ ํ์ ์์ญ์ ํ์๋์๊ณ , ๊ฐํ ์ ๋ ์์ญ์๋ ๋ช ๊ฐ์ ๋ฐ์ดํฐ๋ง
ํ์๋์๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์ด์ฐํํ์์ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ ๋ฐ ์๋ ฅ๊ฐํ ํน์ฑ์ ๋ํด ํ์ ํ๋ฆ ์ ๋์ด ์ง๋ฐฐ์ ์ธ
ํ์์ผ๋ก ์ค๋ช
ํ์๋ค. ์ค์ ์์ก์ ํ๊ท ์ง๋์ ์์ด 1305 kgยทm-2s-1 ์์ ๊ณ ๋ คํ ๋(13) ์ด์ฐํํ์ ์์ก ์ค ์ด์์ํ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ค๋ฉด ํ์ ์ ๋์ด ์ง๋ฐฐ์ ์ผ ๊ฒ์ด๋ผ ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 4๋ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ๋ฉํ ๋ชฐ๋ถ์จ์ด ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์คํ์ ์์ถ ์จ๋ 20~30โ, ์ง๋ ์ ์ 500
kgยทm-2s-1์ด๋ค. Fig. 5(a)์ ๊ฐ์ด ๋ฉํ์ ๋ชฐ๋ถ์จ์ 1%, 3% ๋ฐ 5%๋ก ์ค์ ํ ๋ ์์ ์ด์ฐํํ์์ ํ๊ท ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์ด์ ๋ฌ๊ณ์ ํ๊ท ์ 4.97%, 5.25%,
19.9% ๊ฐ๊ฐ ๋ฎ์๋ค. Table 3๊ณผ ๊ฐ์ด ์๋์ ๋ฉํ๋ณํ์๋ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ด๋ฌผ์ฑ์ด ํฌ๊ฒ ๋ณํํจ์ ๋ณผ ์ ์๋ค. ์์ ์ด์ฐํํ์์ ํ๊ท ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ 3.04 kWยทm-2K-1์ด๋ค. ๊ฑด๋๊ฐ 0.9์์ 0.3์ผ๋ก ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ด์ฐํํ์ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ 23.5% ๊ฐ์ํ๋ค. CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์์
๋ฉํ์ ๋ชฐ๋ถ์จ์ 1%์์ 5%๋ก ์ฆ๊ฐ์ํค๋ฉด ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ค. Fig. 3์ ๋ํ๋ธ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ํ์๋ฅ์ ๊ฒฝ์ฐ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ์ ๊ด ๋ฒฝ์ ์๋ ์ก๋ง์ ๊ณ๋ฉด์์ ์ผ์ด๋๋ค. ์ก๋ง๊ณผ ์ฆ๊ธฐ ์ฌ์ด์ ๊ณ๋ฉด์์์
์์ถ ๋๋ฌธ์ ๊ณ๋ฉด ๊ทผ์ฒ์ ์๋ ์ฆ๊ธฐ๊ฐ ๊ณ๋ฉด์์ ๋จ์ด์ง ๊ณณ๋ณด๋ค ์ ๋ค. ๊ณ๋ฉด ๋ถ๊ทผ์ ์ฆ๊ธฐ๋๊ณผ
Fig. 3 Experimental data of CO$_{2}$ mixture on the flow regime map by Taitel and Dukler.
Fig. 4 Variation of heat transfer coefficient with CH$_{4}$ mole fraction (a) 20โ (b) 25โ (c) 26.5-30โ.
๋ถ์์ถ ๊ฐ์ค ๋ถํฌ๋ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ฆ๊ธฐ-์ก์ฒด ๊ณ๋ฉด์์ ์ด์ฐํํ์ ์ฆ๊ธฐ ๋ถ๋ถ์๋ ฅ์ ๊ฐ์๋ฅผ ์ ๋ฐํ์ฌ ์ก๋ง์ ์์ถ ์จ๋๋ฅผ ๋ฎ์ถ๋ค.
๊ณ๋ฉด์์์ ์์ถ ์จ๋๊ฐ ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋์ผํ ๋ธ๋ผ์ธ ์จ๋ ์กฐ๊ฑด์์ ์์ถ์ด ํ๋ฐํ๊ฒ ๋ฐ์ํ์ง ๋ชปํ๊ณ , ๊ณ๋ฉด์ ๋ํ ์ด์ฐํํ์ ์ฆ๊ธฐ์ ํ์ฐ๊ณ์๊ฐ ๋ฎ์์ก๋ค.
์ด๋ฌํ ํ์์ ๋ถ์์ถ ๊ฐ์ค๊ฐ ์์ ๋ ๊ณ๋ฉด์์์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ฅผ ๋ฎ์ถ๋ค. ๋ํ, ๋ถ์์ถ์ฑ ๊ฐ์ค์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ๋ํ ์ด๋ฌํ ์ํฅ์ ๋ถ์์ถ์ฑ ๊ฐ์ค์
์์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ ์ํ๊ฒ ๋๋ค. ๊ฑด๋๊ฐ ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๊ฐ ๊ฐ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฌํ ๊ฒฝํฅ์ ๊ฑด๋๊ฐ ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ก์๊ณผ ์ฆ๊ธฐ์ ์ฌ์ด์ ๊ณ๋ฉด
์ ๋จ์๋ ฅ์ด ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฒ์ผ๋ก ์ค๋ช
ํ ์ ์๋ค. Soliman et al.(14)์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ ๊ณ์์ ๋ํ Nusselt ์๊ฐ ๊ณ๋ฉด ์ ๋จ ์๋ ฅ์ ์ ๊ณฑ๊ทผ์ ๋น๋กํ๋ค๋ ๋ชจ๋ธ์ ์(5)์ (6)๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ์๋ค. Fig. 5(b)๋ ๊ฐ์ ์กฐ๊ฑด์์ ์์ถ ์จ๋ 25โ์์ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ๋ณ๋์ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ด์ฐํํ์ ํผํฉ๋ฌผ์์ ๋ฉํ์ ๋ชฐ๋ถ์จ์ 1%์์ 3%, 5%๋ก ๋ณ๊ฒฝํ์ ๋ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์
ํ๊ท ์ ๊ฐ๊ฐ 0.84%, 4.98%, 16.3% ๊ฐ์ํ๋ค. ์์ถ ์จ๋ 30โ์์ ๋ฉํ์ ๋ชฐ๋ถ์จ์ด 1%์์ 5%๋ก ์ฆ๊ฐํ์ ๋ Fig. 5(c)์ ๊ฐ์ด ํ๊ท ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ 12.5% ๊ฐ์ํ๋ค.
Fig. 5๋ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ ์จ๋๊ฐ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์คํ์ 1~5%์ CH$_{4}$ ๋ชฐ๋ถ์จ, 500 kgยทm-2s-1์ ์ง๋ ์ ์, 4ยฐC์ ํด์ ์จ๋๋ฅผ ๋ชจ์ฌํ ๋ธ๋ผ์ธ ์จ๋์์ ์ํ๋์๋ค. Fig. 5(a)๋ ์์ถ ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๊ฐ ๊ฐ์ํจ์ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์์ถ ์จ๋๊ฐ 20~30ยฐC๋ก ์ฆ๊ฐํ๋ฉด ํ๊ท ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ 16.3% ๊ฐ์ํ์๋ค. ์ด์ฐํํ์
ํผํฉ๋ฌผ์ ๊ฑด๋๊ฐ ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๊ฐ ๊ฐ์ํ์๊ณ ๊ฐ์ ๋ฒ์๋ 29.8 ~ 46.2%์ด๋ค. ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ ์์ถ ์จ๋๊ฐ ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ฆ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ,
์ด์ฐํํ์ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ด ๋ฌผ์ฑ๊ณผ ๊ด๋ จ์ด ์๋ค. Table 3์ ๋ํ๋ฌ๋ฏ ์์ถ ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ก์ฒด์ ์ฆ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ ๋น์จ์ ๊ฐ์ํ์๋ค. ์ก์ฒด์ ์ฆ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ ๋น๋ฅผ ์ฆ๊ฐ์ํค๋ฉด ์ฆ๊ธฐ์๊ณผ ์ก์ฒด์ ์ฌ์ด์ ์๋์ฐจ๊ฐ
์ฆ๊ฐํ๋ค. ์๋์ฐจ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๊ณ๋ฉด ์ ๋จ์๋ ฅ๋ ์ฆ๊ฐํ๋ค. ์ด ํ์์ Ueda et al.(15)์ ์คํ ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ํด ํ์ธํ ์ ์๋ค. ๊ด ๋ด ์ฆ๊ธฐ์ ๋ด๋ถ ํ๋ฆ ์์ถ์ ๊ฒฝ์ฐ, ๋์ผํ ๋ ์ด๋์ฆ์์์ ๋ฌด์ฐจ์ ๊ณ๋ฉด ์ ๋จ์๋ ฅ์ด ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ Nusselt
์๋ ๋์ ๋๊ฒ ์ฆ๊ฐํ์๋ค. Kelvin-Helmholtz ๋ถ์์ ์ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ๊ณ๋ฉด ๋ถ์์ ์ฑ์ ์ก์ฒด์ ์ฆ๊ธฐ ์ฌ์ด์ ์๋์ฐจ๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ํ์ ํ๊ฒ
Table 3. Variation of thermophysical properties of CO$_{2}$ mixtures with condensation
temperature
Fluid
|
Condensation temperature(โ)
|
Thermal conductivity of liquid (Wยทm-1K-1)
|
Density ratio of liquid to vapor (-)
|
Surface tension (mNยทm-1)
|
Viscosity of Liquid ($\mu$ Paยทs)
|
Pure CO$_{2}$
|
20
|
0.085
|
3.982
|
1.203
|
66.148
|
25
|
0.081
|
2.927
|
0.552
|
57.048
|
30
|
0.095
|
1.719
|
0.054
|
43.768
|
CO$_{2}$+CH$_{4}$(1%)
|
20
|
0.083
|
3.824
|
1.069
|
63.844
|
25
|
0.079
|
2.762
|
0.435
|
54.426
|
30
|
0.094
|
1.441
|
-
|
38.754
|
CO$_{2}$+CH$_{4}$(3%)
|
20
|
0.08
|
3.497
|
0.802
|
59.098
|
25
|
0.076
|
2.404
|
0.207
|
48.728
|
28
|
0.077
|
1.067
|
-
|
39.069
|
CO$_{2}$+CH$_{4}$(5%)
|
20
|
0.076
|
3.153
|
0.568
|
54.151
|
25
|
0.072
|
1.991
|
0.034
|
42.228
|
26.5
|
0.071
|
0.996
|
-
|
36.691
|
์ฆ๊ฐํ๋ค๋ ๊ฒ์ ์ ์๋ ค์ ธ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ถ์์ ์ฑ ์ฆ๊ฐ๋ ๊ณ๋ฉด ์ ๋จ๊ณผ ๊ด๋ จํ์ฌ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ฅผ ํฌ๊ฒ ์ฆ๊ฐ์ํฌ ์ ์๋ค. ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ์ํฅ์
๋ฏธ์น๋ ๋ ๋ค๋ฅธ ์์ธ์ ์ก๋ง์ ์ด์ ๋์จ์ด๋ค. ์์ถ ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ Table 3๊ณผ ๊ฐ์ด ์ก๋ง์ ์ด์ ๋๋ ๊ฐ์ํ๋ฉฐ, ์ด๋ก ์ธํด ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๊ฐ ๋ฎ์์ง๊ณ ์์ถ ์จ๋๊ฐ ๋์์ก๋ค. Figs. 5(b), 5(c), 5(d)๋ ๋์ผํ ์จ๋ ์กฐ๊ฑด์์ ์์ ์ด์ฐํํ์์ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ๋ํด ์ ์ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์์ถ ์จ๋๊ฐ 20ยฐC์์ 30ยฐC๋ก ๋ณํ์ ๋, ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋
๊ทธ๋ฆผ์์์ ๊ฐ์ด 19.9% ๊ฐ์ํ์๋ค. ๋ํ, Figs. 5(c), 5(d)์ ๊ฒฝ์ฐ, ์์ถ ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ด์ฐํํ์ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๊ฐ ๊ฐ์ํ์๊ณ , ๊ทธ ๋น์จ์ ๊ฐ๊ฐ 15.5%์ 3.01%์๋ค.
Fig. 6์ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ง๋ ์ ์์ด ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ์ง๋ ์ ์์ 500, 600, 700 kgยทm-2s-1์ผ๋ก ์ค์ ํ์๊ณ , ์์ถ ์จ๋๋ 20โ์์ 30โ, ๋ฉํ ๋ชฐ๋ถ์จ์ 3%์์ ์คํ์ ์งํํ์๋ค. Fig. 6(a)๋ 20โ์ ์์ถ ์จ๋์์ ์์ ์ด์ฐํํ์์ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ฅผ ๋น๊ตํ์๋ค. ์ง๋ ์ ์์ด 500 kgยทm-2s-1์ธ ๊ฒฝ์ฐ๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก 600, 700 kgยทm-2s-1๋ก ๋ณํ์์ผฐ์ ๋ ์์ ์ด์ฐํํ์์ ํ๊ท ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ ๊ฐ๊ฐ 19.4%, 26.4% ์ฆ๊ฐํ์๋ค. CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ๊ฒฝ์ฐ ์ง๋
์ ์ ์กฐ๊ฑด์ด 500 kgยทm-2s-1์ธ ํ๊ท ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก 16.4%, 21.6%๋ก ๊ฐ๊ฐ ๋ ๋๊ฒ ๊ณ์ฐ๋์๋ค. Figs. 6(b), 6(c)๋ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์์ ๊ฒฝํฅ์ Fig. 6(a)๊ณผ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ํ๋ธ๋ค.
Fig. 5 Variation of heat transfer coefficient with condensation temperature (a) 0% (pure CO$_{2}$) (b) 1% (c) 3% (d) 5%.
Fig. 6 Variation of heat transfer coefficient with mass flux (a) 20โ (b) 25โ (c) 28โ - 30โ.
3.2 ์๋ ฅ๊ฐํ
์ด์ฐํํ์ ํผํฉ๋ฌผ์ ๋ฉํ ๋ชฐ๋ถ์จ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๊ท ์๋ ฅ ๊ฐํ๋ Fig. 7์ ๋ํ๋๋ค. ์คํ์ 20~30โ์ ์์ถ ์จ๋, 500 kgยทm-2s-1์ ์ง๋ ์ ์, 4โ์ ๋ธ๋ผ์ธ ์จ๋์์ ์ํํ์๋ค. ์๋ ฅ๊ฐํ๋ ๋ฉํ์ ๋ชฐ๋ถ์จ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ ์์ถ ์จ๋์์ ๊ฐ์ํ์๋ค. ์ด์ฐํํ์ ํผํฉ๋ฌผ์ ๋ฉํ ๋ชฐ๋ถ์จ์ด
1%์์ 3%, 5%๋ก ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์๋ ฅ๊ฐํ๋ ์์ ์ด์ฐํํ์์ ๋ชฐ๋ถ์จ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์์ถ ์จ๋๊ฐ 20โ์ผ ๋์ ๋น๊ตํ์ฌ ๊ฐ๊ฐ 30.3%, 44.5%,
54.5%๋ก ์ธก์ ๋์๊ณ , ์์ถ ์จ๋๊ฐ 25โ์ผ ๋ ๊ฐ์ ์กฐ๊ฑด์์ ๊ฐ๊ฐ ์์ถ ์จ๋๊ฐ 20โ์ผ ๋์ ๋น๊ตํ์ฌ 40.3%, 42.2%, 77.3% ๊ฐ์ํ์๋ค.
์ด์ฐํํ์ ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ ์จ๋๊ฐ 26.5โ์์ 30โ๋ก ์ฆ๊ฐํ๋ฉฐ ๋ฉํ ๋ชฐ๋ถ์จ์ด ์์ ์ด์ฐํํ์๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก 1%์์ 3%๋ก, 5%๋ก ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์๋ ฅ๊ฐํ๋
๊ฐ๊ฐ 83.9%, 85.3%, 79.2% ๊ฐ์ํ์๋ค. ์๋ ฅ๊ฐํ๋์ ๋ชจ๋ ํผํฉ๋ฌผ์์ ๋ฉํ์ ๋ชฐ๋ถ์จ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๊ฐ์ํ์๋ค. Fig. 8์ ๋ํ๋ธ ๋ฐ์ ๊ฐ์ด ๋ฉํ ๋ชฐ๋ถ์จ์ ์ฆ๊ฐ๋ก ๋ฐ๋๋น๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ ๋ณผ ์ ์๋ค. ์ด์ ๋ฐ๋ผ, ๋ถ์๋ฌผ์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ก์ ์ ๋๊ณผ ๊ธฐ์์ ์๋๊ฐ ํ์ ํ
๊ฐ์ํ์ฌ, ๋ถ์๋ฌผ์ ๋์ ๋ชฐ๋ถ์จ์ ๋ํด ๋ฎ์ ์๋ ฅ๊ฐํ๋ฅผ ์ด๋ํ๋ค.
Fig. 9๋ ํ๊ท ์๋ ฅ๊ฐํ์ ์์ถ ์จ๋์ ์ํฅ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ์์ ์ด์ฐํํ์์ ๊ฒฝ์ฐ ์จ๋๊ฐ 20โ์์ 30โ๋ก ์ฆ๊ฐํ์ ๋ ํ๊ท ์๋ ฅ ๊ฐํ๋์ 68.4% ๊ฐ์ํ์๋ค.
์์ถ ์จ๋๊ฐ 20โ์์ 30โ๋ก ๋ณํ์ ๋, ๋ฉํ์ ๋ชฐ๋ถ์จ 1%์ 3%์์ ํ๊ท ์๋ ฅ๊ฐํ๋ ๊ฐ๊ฐ 68.4%, 92.7% ๊ฐ์ํ์๋ค. ์์ถ ์จ๋๊ฐ 20โ์์
26.5โ๋ก ์ฆ๊ฐํ๋ฉด ํ๊ท ์๋ ฅ๊ฐํ๋ 60.4% ๊ฐ์ํ์๊ณ , ์์ถ ์จ๋๊ฐ 25โ์์ 26.5โ๋ก ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฉํ์ 5%์ ๋ชฐ๋ถ์จ์ ๋ํด์๋
Fig. 7 Variation of pressure drop with CH$_{4}$ mole fraction.
Fig. 8 Variation of density ratio of liquid to vapor with condensation temperature.
Fig. 9 Variation of pressure drop with condensation temperature.
Fig. 10 Variation of pressure drop with mass flux.
95.1%๋ก ๊ฐ์ํ๋ค. ๋ชจ๋ ํผํฉ๋ฌผ์ 20โ์์ ์๋ ฅ๊ฐํ๋ 25โ, 26.5โ, 30โ์์ ๋ณด๋ค ๋์๋ค. ์์ถ ์จ๋๊ฐ ์๋ ฅ ๊ฐํ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์์ถ
์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ฅผ ์ค๋ช
ํ๋ ๋ฐ ์ฌ์ฉ๋๋ ๊ฒ๊ณผ ๋์ผํ ํด์์ ํ ์ ์๋ค. ์์ถ ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ๋น์ฐจ์์ ๋ฉด๊ฐ ์ ๋จ์๋ ฅ์ด ๊ฐ์ํ์ฌ ์๋ ฅ๊ฐํ๊ฐ ๊ฐ์ํ์๋ค.
๋ํ, ์์ถ ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ก๋ง์ ์ ๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ๋ ์ค์ํ ์์ธ์ด๋ค.
์์ ์ด์ฐํํ์์ ๋ฉํ 3% CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ด์ฉํ์ฌ ํ๊ท ์๋ ฅ๊ฐํ์ ๋ฏธ์น๋ ์ง๋ ์ ์์ ์ํฅ์ ์ดํด๋ณด์๊ณ ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ Fig. 10๊ณผ ๊ฐ๋ค. ์์๋๋ก 100 kgยทm-2s-1์ ๊ฐ๊ฒฉ์ ๋๊ณ ์ง๋ ์ ์์ด ์ฆ๊ฐํ๋ฉด ๋ชจ๋ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์์ ์๋ ฅ๊ฐํ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ์ง๋ ์ ์์ด 500 kgยทm-2s-1 ๋ก ๋ณํํ ๋, ๋ชจ๋ ์์ถ ์จ๋์์ ์์ ์ด์ฐํํ์์ ํ๊ท ์๋ ฅ๊ฐํ๊ฐ 56% ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ๋ํ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ฆ๊ฐ์จ์
66.4%์๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
์์ ์ด์ฐํํ์์ CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ๊ด๋ด ์์ถ ์ด์ ๋ฌ ํน์ฑ์ CCS ๊ณต์ ์ ๋ํ ํด์ ์์ก ์กฐ๊ฑด์์ ์คํ์ ์ผ๋ก ๊ณ ์ฐฐํ์๋ค.
๊ด๋ด ์์ก ์ค CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ ๋ถ์๋ฌผ ํจ๋์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ฝ 10%, ์์ถ์๋ ฅ์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ฝ 30.8% ๊ฐ์ํ๋
๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์ด๋ฉฐ, ์ง๋์ ์์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ 19%๊ฐ๋ ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ๋, ์๋ ฅ๊ฐํ๋ ๋ถ์๋ฌผ ํจ๋์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ฝ 59.7%, ์์ถ์๋ ฅ์ ์ฆ๊ฐ์
๋ฐ๋ผ ์ฝ 79.15% ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๊ณ , ์ง๋์ ๋์ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ 66.4% ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒฝํฅ์ ๋ณด์๋ค. ํผํฉ๋ฌผ ์ค ๋ฉํ ๋ชฐ๋ถ์จ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ฉด CO$_{2}$+CH$_{4}$
ํผํฉ๋ฌผ์ ์์ถ ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๋ ํผํฉ๋ฌผ์ ์ด์ ํน์ฑ๊ณผ ์ก๋ง์์ถ์ ๋ํ ๋น์์ถ์ฑ ๊ฐ์ค์ ์ํฅ์ผ๋ก ์ธํด ๊ฐ์ํ๋ค. CO$_{2}$+CH$_{4}$ ํผํฉ๋ฌผ์
์์ถ ์จ๋๊ฐ ์ฆ๊ฐํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ก์ฒด์ ์ฆ๊ธฐ ๊ฐ ๋ฎ์ ๋ฐ๋๋น, ๊ณ๋ฉด์ ๋จ ์๋ ฅ ๊ฐ์, ๊ณ๋ฉด์ด๋์ ๊ฐ์ ๋ฑ์ผ๋ก ์ด์ ๋ฌ๊ณ์๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ค. CO$_{2}$+CH$_{4}$
ํผํฉ๋ฌผ์ ์๋ ฅ ๊ฐํ๋ CH$_{4}$ ๋ชฐ๋ถ์จ์ด ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์ฆ๊ฐํ์ง๋ง, ์์ถ ์จ๋๊ฐ ๊ฐ์ํจ์ ๋ฐ๋ผ ์๋ ฅ ๊ฐํ๊ฐ ์ฆ๊ฐํ์๋ค. ๋ฉํ์ ๋ชฐ๋ถ์จ๊ณผ ์์ถ
์จ๋๊ฐ ์๋ ฅ๊ฐํ์ ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ์ก์๊ณผ ๊ธฐ์ ์ฌ์ด์ ์๋ ์ฐจ์ด๋ก ์ ์ค๋ช
ํ ์ ์๋ค.
ํ ๊ธฐ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ต์ก๊ณผํ๊ธฐ์ ๋ถ(NRF-2016R1D1A1B02010075)๊ฐ ํ์ํ๋ ํ๊ตญ์ฐ๊ตฌ์ฌ๋จ(NRF)์ ํตํด ๊ธฐ์ด๊ณผํ์ฐ๊ตฌ ํ๋ก๊ทธ๋จ์ ์ง์์ ๋ฐ์๋ค.
References
IEA , 2011, World Energy Outlook, OECD/IEA, London
IEA , 2016, 20 Years of carbon capture and storage: Accelerating future deployment,
OECD/IEA, Paris
IPCC , , Climate Change 2014: Synthesis Report, in: Core Writing Team, R. K. Pachauri,
L. A. Meyer (Eds), Contribution of Working Groups, โ
, โ
ก and โ
ข to the Fifth Assessment
Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC, Geneva, Switzeland,
pp. 151
Baik W., Yun R., 2019, In-tube Condensation heat transfer characteristics of CO$_{2}$
with N$_{2}$ at near critical pressure, International Journal of Heat and Mass Transfer,
Vol. 144, pp. 118628
Lee W., Yun R., 2018, In-tube convective heat transfer characteristics of CO$_{2}$
mixturesinapipeline, International Journal of Heat and Mass Transfer, Vol. 125, pp.
350-356
Longo G. A., Mancin S., Righetti G., Zilio C., 2019, Saturated vapor condensation
of R134a inside a 4mm LD horizontal smooth tube: Comparison with the low GWP substitutes
R152a, R1234yf and R1234ze(E), international journal of heat and mass transfer, Vol.
133, pp. 461-473
Minkowycz W. J., Sparrow E.M., 1966, Condensation heat transfer in the presence of
noncondensables, interfacial resistance, superheating, variable properties, and diffusion,
International of Journal of Heat and Mass Transfer, Vol. 9, No. 10, pp. 1125-1144
Lee W., Yun R., 2018, In-tube convective heat transfer characteristics of CO$_{2}$
mixtures in apipeline, International Journal of Heat and Mass Transfer, Vol. 125,
pp. 350-356
Lemmon E. W., Huber M. L., Mclinden M. O., 2013, Reference fluid thermodynamic and
transport properties (REFPROP) version 9.1 userโs guide, National Institute of Standards
and Technology
Taylor N. N., Kuyatt C. E., 1994, Guidelines for evaluating and expressing the uncertainty
of NIST measurement results, NIST Technical Note 1297
Taitel Y., Dukler A. E., 1976, A model for predicting flow regime transitions in horizontal
and near horizontal gas-liquid flow, American Institute of Chemical Engineers Journal,
Vol. 22, pp. 47-55
Jang J., Hrnjak H. S., 2004, University of Illinois at Urbana-Champaign, ACRC CR-56
Peletiri S. P., Rahmanian N., Mujtaba I. M., 2018, CO$_{2}$ Pipeline Design: A Review,
Energies, Vol. 11, No. 9, pp. 2184
Soliman M., Schuster J. R., Berenson P. J., 1968, A general heat transfer correlation
for annular flow condensation, Journal of Heat Transfer, Vol. 90, pp. 267-276
Ueda T Kubo T., Inoue M., 1976, Heat transfer for steam condensing inside a vertical
tube, Proc. 5th Int Heat Transfer Conference, Vol. 3, pp. 304-308