์ค์ฑ๋ก
(Sung-Rok Oh)
1
๊น์ฒ ๊ท
(Cheol-Gyu Kim)
2
๋จ์์ค
(Eun-Joon Nam)
3
์ต์ฐ์
(Yun-Wang Choi)
4*
-
์ ํ์, ์ธ๋ช
๋ํ๊ต ์ธ๋ถ์ฐ๊ตฌ์ ๊ณตํ๋ฐ์ฌ
-
์ ํ์, ์ธ๋ช
๋ํ๊ต ๊ฑด์ค๊ณตํ๊ณผ ๋ฐ์ฌ๊ณผ์
-
์ ํ์, ์ธ๋ช
๋ํ๊ต ๊ฑด์ค๊ณตํ๊ณผ ์์ฌ๊ณผ์
-
์ ํ์, ์ธ๋ช
๋ํ๊ต ํ ๋ชฉ๊ณตํ๊ณผ ๊ต์
Copyright ยฉ The Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection
ํค์๋
์น์ ํน์ฑ, ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด, ์๊ธฐ์น์ , ๊ณ ์์บก์, ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ
Key words
Healing Characteristics, Self-Healing, Solid Capsule, Crystal Growth Type
1. ์ ๋ก
๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์์ด์ ์๊ธฐ์น์ ๊ธฐ์ (Self-Healing Technology)์ ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ ๊ฒฝ์ฐ ๊ท ์ด์ ์ค์ค๋ก ํ์งํ์ฌ ๋ฅ๋์ ์ผ๋ก ์น์ ํ๋ ๊ธฐ์ ๋ก์จ
์ต๊ทผ ๊ตญ๋ด์ธ์ ์ผ๋ก ์ค๋งํธ ๊ฑด์ค๊ธฐ์ ๋ถ์ผ ๋ก ๋๋๋๊ณ ์๋ ๊ธฐ์ ์ค ํ๋์ด๋ค. ์๊ธฐ์น์ ๊ธฐ์ ์ด ๋ถ์ฌ๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๊ท ์ด ๋ฐ์ ์ฆ์ ๊ท ์ด์น์ ๊ฐ ์งํ๋๋ฉฐ,
๊ท ์ด ๋ฐ์ ์ด๊ธฐ์ ๊ท ์ด closing ํจ๊ณผ๋ก ์ธํ์ฌ ๊ท ์ด์ ์ง์ ๋ฐ ํ์ฅ์ ์ ๊ฐ ๋ฐ ๋ฐฉ์งํ ์ ์์ด ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์ ์ง๋ณด์ ์๊ฐ, ๋
ธ๋ ฅ ๋ฐ ๋น์ฉ์
ํฌ๊ฒ ์ ๊ฐํ ์ ์๋ ๊ธฐ๋ํจ๊ณผ๊ฐ ์๋ค. ํนํ, ์ธ๋ ฅ์ด ์ฝ๊ฒ ์ ๊ทผํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ด ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋ณด์๋ฅผ ์ํํ ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์(Erik, 2013
; An, 2014)(5,1), ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋ณด์ํจ๊ณผ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ์์
์ธ๋ ฅ์ ์์ ์ฑ๋ ํ๋ณด๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ์ฌ ์ข
ํฉ์ ์ธ ๊ธฐ๋ํจ๊ณผ๋ ๋์ธ ํด ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๊ณ ์๋ค. ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์ ์ฉ๊ฐ๋ฅํ ์๊ธฐ์น์
๊ธฐ์ ์ ๋งค์ปค๋์ฆ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค์ํ ๊ฐ๋
์ด ์กด์ฌํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ(Oh, 2017)(10), ์ ์ฉ ํ๊ฒฝ ๋ฐ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ๋ฐ๋ผ ์ ํฉํ ๊ธฐ์ ์ ์ฌํํ๊ฒฝ์ ์ธก๋ฉด๊ณผ ๊ฒฝ์ ์ฑ ์ธก๋ฉด์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ ์ฉํ ์ ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ์ ์ ์ฉ ๊ฐ๋ฅํ ๋ค์ํ ์๊ธฐ์น์ ๊ธฐ์ ์ค ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๋ฅผ ์บก์ํํ์ฌ ์ฌ์ฉํ๋ ๊ธฐ์ ์ ๋์์ผ๋ก ๋ฐฐํฉ์ ์ง์ ํผํฉ๊ฐ๋ฅํ ์๊ธฐ์น์ ์บก์์
์ ์กฐํ๊ณ ์ ํ์๋ค. ์บก์์ ํ์ฉํ ์๊ธฐ์น์ ๊ธฐ์ ์ ์ง์ ์ ์ธ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๋ฅผ ๋ค๋ ํฌํจํ ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์(Tatyana, 2012 ; M. Hunger,
2009)(6,9) ์์๋ถ์ ์ฆ, ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ ๋ถ์์๋ง ํ๊ดด๋์ด ์ ํ์ ์ผ๋ก ๋ฐ์์ํฌ ์ ์๋ค๋ ์ฅ์ ์ด ์์ด ํ๊ดด๋์ง ์์ ์บก์์ ์ง์์ ์ผ๋ก ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ์ ์ฑ๋ฅ์ด
์ ํจํ๋ค. ์บก์์ ํ์ฉํ ์๊ธฐ์น์ ๊ธฐ์ ์ ๋ํฅ์ ์ดํด๋ณด๋ฉด ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๋ฅผ ๋ง์ดํฌ๋ก ์ฌ์ด์ฆ๋ก ์บก์ํํ์ฌ ์ ์ฉํ ๋ฐ ์๋ค. (Shazim, 2014 ;
Kim, 2003)(13). ๊ทธ๋ฌ๋ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๋ฅผ ๋ฐ์์ํค๊ธฐ ์ํด์๋ ๋ฐ์ ์ด๋งค์ (Trigger)๊ฐ ๋ณ๋๋ก ์๊ตฌ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ฐ์ ์ด๋งค์ ๋ ๋ณ๋๋ก ๋ง์ดํฌ๋ก ์บก์ํํ์ฌ ํจ๊ป
์ฌ์ฉํด์ผ ๋๋ค๋ ๋ฌธ์ ์ ์ด ์์ผ๋ฉฐ, ์บก์์ด ํ๊ดด๋์ด ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๊ฐ ๊ท ์ด๋ฉด์ผ๋ก ์ ์ถ๋๋๋ผ๋ ๋ฐ์ ์ด๋งค์ ๋ฅผ ๋ง๋์ง ๋ชปํ๋ฉด ๋ฐ์์ํฌ ์ ์๋ค๋ ๋ฌธ์ ์ ์ด
์๋ค. ๊ตญ๋ด์ ๊ฒฝ์ฐ ์ด๋ฌํ ๋ฌธ์ ์ ์ด ๋ณด์๋์ด ๋ณ๋์ ์ด๋งค์ ์์ด ํ์๊ด ๋๋ ์๋ถ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ ์ ์๋ ์๊ธฐ์น์ ๋ง์ดํฌ๋ก ์บก์์ ์ ์กฐํ์ฌ ๊ฑด์ค ๋ถ์ผ
๊ธฐ์ ์ ์ ์ฉํ ์ฌ๋ก๊ฐ ์๋ค(Song, 2013)(14). ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ณตํต์ ์ผ๋ก ์๊ธฐ์น์ ์บก์์ ์ ์ฉ๋์์ด ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ๋ชจ์ฒด๊ฐ ์๋๋ผ ๋ชจ์ฒด ํ๋ฉด์ ๋์์ผ๋ก ํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๋ฅผ ์ ๊ธฐ๊ณ ๊ธฐ๋ฐ์ ์ก์ํ ํํ
์ฝํ์ ์ ์ฉํ๊ณ ์๋ค(Wang, 2003 ; Blaiszika, 2007)(15,2). ์ด๋ฌํ ๊ฒฝ์ฐ ๋ชจ์ฒด ํ๋ฉด์ ๋์์ผ๋ก ํ๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ฐ๋ง ํํ์ ์ฝํ
์ฌ์ ํฌํจ๋๋ ์๊ธฐ์น์ ์บก์๋์ด ๋งค์ฐ ์ ํ์ ์ด๋ฉฐ, ๊ท ์ด ํญ ๋๋ ๊ท ์ด ๊น์ด์
๋ํ์ฌ ๋์ํ๊ธฐ์ ์ด๋ ต๋ค๋ ๋จ์ ์ด ์๋ค. ๋ํ, ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ๋ชจ์ฒด๋ ๋๋ถ๋ถ ๋ฌด๊ธฐ๊ณ ๊ธฐ๋ฐ ์ฌ๋ฃ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ ๊ธฐ๊ณ ๊ธฐ๋ฐ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๋ ์ด์ ํน์ฑ์ด
๋ฌ๋ผ ์ฅ๊ธฐ์ ์ธ ์ธก๋ฉด์์ ๋ด๊ตฌ์ฑ์ด ๋จ์ด์ง ์ฐ๋ ค๊ฐ ์๋ค(Oh, 2017)(10). ์ด๋ฌํ ๋ฌธ์ ๋ฅผ ํด๊ฒฐํ๊ธฐ ์ํ ๋ฐฉ์์ผ๋ก ์๊ธฐ์น์ ์บก์์ ๋ฐฐํฉ์ ์ง์ ํผํฉํ์ฌ ์ ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ๋ชจ์ฒด์ ๋๊ป๋ฅผ ์ ์ฉํ ๋์์ ๋์ํ์ฌ ์์ ๋กญ๊ฒ ์กฐ์ ์ด
๊ฐ๋ฅํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์๋์ ์ผ๋ก ๋ง์ ์๊ธฐ์น์ ์บก์์ ๊ท ์ด๋ฉด์ ํ๋ณดํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ํ๋ฉด์ ์ ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ์ ๋น๊ตํ์ฌ ๊ท ์ดํญ ๋ฐ ๊น์ด์ ๋์ํ์ฌ ์๊ธฐ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ
ํ์ฅ์ํฌ ์ ์๋ค(Oh, 2019)(11). ๋ํ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ์ ๋ํ์ฌ ์ ๊ธฐ๊ณ ๊ธฐ๋ฐ ์น์ ์์ฌ ๋์ ์ ๋ฌด๊ธฐ๊ณ ๊ธฐ๋ฐ ์น์ ์์ฌ๋ฅผ ํ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ์๊ธฐ์น์ ๋ ๊ท ์ด๋ฉด์ ๋ด๊ตฌ์ฑ์ ์ฆ๋์ํฌ ์ ์๋ค.
๋ฐ๋ผ์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๋ก์จ ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ๋ฌด๊ธฐ๊ณ ๋ถ์ฒด๋ฅผ ํ์ฉํ ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์(Self-Healing Solid Capsules)์ ์ ์กฐํ์๋ค.
๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์์ ํผํฉํ๊ธฐ ์ํ ํ์ค๋ฐฐํฉ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฌผ ๋ณด์์ ์ค์ ํ์ฉ๋๋ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์ ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์
ํ์ง์ ํ๊ฐํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ท ์ด ์๊ธฐ์น์ ํน์ฑ์ ํ๊ฐํ์๋ค. ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์์ ๋ ๋ฏธ์ฝ, ํ๋ฆฌ์บ์คํธ ๋ถ์ฌ์ ๋ฐฐํฉ์๋ ์ ์ฉ ๊ฐ๋ฅ ํ์ง๋ง ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๋ณด์
๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ ์ฉํ์ฌ ๋๋จ๋ฉด ๋ณด์ ์ดํ์ ๋๋ค์ 2์ฐจ ๊ท ์ด์ด ๋ฐ์ํ ๊ฒฝ์ฐ ์๊ธฐ์น์ ๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ๋๋ก ์๊ธฐ์น์ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ ์ฉ์ ์ค์ํ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ
ํตํ์ฌ ์๊ธฐ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ๊ฐ์ง๋ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ ์กฐ๊ธฐ์ ํ๋ณด๋ฅผ ์ํ ๊ธฐ๋ฐ์๋ฃ๋ก์จ ํ์ฉํ๊ณ ์ ํ๋ค.
2. ์คํ๊ฐ์
2.1 ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์์ ์ ์กฐ
2.1.1 ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ
๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์(Self-Healing Solid Capsules, ์ดํ SHSC๋ก ์ฝํจ)์ ์ํ๋ฐ์์ ํ๋ ๋ฌด๊ธฐ๊ณ ๊ธฐ๋ฐ ๋ถ์ฒด๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค.
์ฌ์ฉ๋ ๋ถ์ฒด๋ ์นจ์ํ ๊ฒฐ์ ์ด ๋ฐ์๋๋ ์์๊ณ ํฝ์ฐฝ์ (Calcium Sulfoaluminate, ์ดํ CSA๋ก ์ฝํจ)์ ์ก๊ฐํ์์ ๊ฒฐ์ ์ด ๋ฐ์๋๋ ๋ฌด์์๊ณ (Anhydrous
Gypsum(CaSO4), ์ดํ AG๋ก ์ฝํจ)๋ฅผ ์ ์ ํ๊ฒ ํผํฉํ์ฌ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ด๋ค์ ๋ฐ์ ๋งค์ปค๋์ฆ์ AG์ ๊ฒฐ์ ์ ํตํ์ฌ ๊ท ์ด ์์ญ์ ๊ณต๊ฐ์ถฉ์ ํจ๊ณผ๊ฐ
์์ผ๋ฉฐ, CSA์ ๊ฒฐ์ ์ ํตํ์ฌ ์๊ธฐํจ๊ณผ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฒฐ์ ๋ฌผ๊ณผ ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ์ ์์ ํ ํจ๊ณผ์ด๋ค. CSA ๋ฐ AG์ ํผํฉ๋น๋ ์๋น์คํ์ ํตํ์ฌ ํ์ค ํผํฉ๋น๋ฅผ
7:3์ผ๋ก ํผํฉํ์ฌ ์ฌ์ฉํ์๋ค. Fig. 1์ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ์ ๋ฐ์ ๋งค์ปค๋์ฆ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, Fig. 2๋ SHSC์ ์ ์กฐ ์ฅ๋น๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค.
Fig. 1. Self-healing reaction mechanism of SHSC
Fig. 2. Manufacturing device of SHSC
2.1.2 ๊ณ ์์บก์์ ์ ์กฐ
๊ณ ์์บก์์ ์ ์กฐ๋ฅผ ์ํด์๋ ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ(์ดํ Core ๋ก ์ฝํจ)๋ฅผ ๋ถ์ฒด์์์ ์ผ์ ํฌ๊ธฐ๋ก ์
์ํ(์กฐ๋ฆฝํ)ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์์ง์ ๊ฐ ํ์ํ๋ค.
์์ง์ ๋ Core๊ฐ ์
์ํ ๊ณผ์ ์ค ๋ฐ์์ ๋ฐฉ์งํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์๋ถํจ๋์ด ์ต์ํ๋ ์์ง์ ๋ฅผ ์ ์ฉํ์ฌ์ผ ํ๋ฉฐ(Oh, 2017)(10), ๋ํ ์
์ํํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ผ์ ํ ์ ์ฑ์ ๊ฐ์ ธ์ผ ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฐ๋ ํ๊ณ ์์ง์ ๋ฅผ ์ ์ฉํ์๋ค. ์์ง์ ๋ฅผ ํตํ์ฌ ์
์ํ๋ Core๋ ๋ฐฐํฉ์ ํผํฉ์ ๋ฐฐํฉ์์์
๋ฐ์์ ๋ฐฉ์งํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ง์ฌ๋ฃ(์ดํ wall ๋ก ์ฝํจ)๋ก์จ ์ก์๊ณ ๋ฌด(Liquid type Rubber, ์ดํ LR๋ก ์ฝํจ)๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ Core ํ๋ฉด์
์ฝํ
ํ์๋ค. SHSC์ ์ ์กฐ๋ Fig. 2์ ์ ์กฐ์ฅ๋น๋ฅผ ํตํ์ฌ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ์ธ ์ ๋ฒ์ ์ํ์ฌ ์ ์กฐ๋๋ค(Oh, 2017 ; Oh, 2019 ; Choi, 2017)(10,11,16). ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๋ ์์ง์ ์ ํผํฉํ์ฌ ์ ๋นํ ์ง๊ธฐ๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ ์ํ๋ก ๋ง๋ ๋ค์ Fig. 2 (a)์ ์ฅ๋น๋ฅผ ํตํ์ฌ ์ฝ์ด์ฌ๋ฃ๋ฅผ ์์ฐํ๋ค. ์์ฐ๋ ์ฝ์ด๋ (b)์ ์ฅ๋น๋ฅผ ํตํ์ฌ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๋ถ๋ฅํ๋ฉฐ, (c)์ ์ฅ๋น๋ฅผ ํตํ์ฌ wall ์ฝํ
์ ์ค์ํ๋ค. ์ต์ข
์ ์ผ๋ก (d)์ ์ฅ๋น๋ฅผ ํตํ์ฌ ๊ฑด์กฐํ์ฌ ์ ์กฐ๋๋ค. Fig. 3์ SHSC์ ํํ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ผ๋ก SHSC์ ํฌ๊ธฐ๋ 850โผ1,000ฮผm ๋ด์ ํฌ๊ธฐ๋ก ์ ์กฐํ์๋ค. SHSC์ ์ ์ ํฌ๊ธฐ๋ ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ๊ฒฐ์ ํ์๋ค(Oh,
2017 ; Oh, 2019)(10,11).
Table 1. Mixing ratio of main materials of repair mortar
Type
|
W
|
B
|
S
|
Fiber
|
40 MPa
|
0.4
|
1
|
1.5
|
0.1
|
Table 2. Experimental variables and mix no.
Mixing ratio of SHSC
|
0 %
|
5 %
|
10 %
|
Mix No.
|
HRM-P
|
HRM-5
|
HRM-10
|
2.2 ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ ์กฐ
์คํ์ ์ฌ์ฉ๋ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด(์ดํ HRM์ผ๋ก ์ฝํจ)๋ ๊ตญ๋ด H์ฌ์ ์ค๊ณ๊ฐ๋ 40 MPa ์์ค์ ๋ฐฐํฉ์ ๋์์ผ๋ก ํ์ฌ SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ์ง ๋ฐ
๊ท ์ด ์๊ธฐ์น์ ํน์ฑ์ ํ๊ฐํ๊ณ ์ ํ์๋ค. Table. 1์ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์ฃผ์ ์ฌ๋ฃ ํผํฉ๋น๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. W/B๋ 40%์ด๋ฉฐ, ๊ฒฐํฉ์ฌ(B)๋
์๋ฉํธ์ ๊ธฐ๋ฅ์ฑ ๋ถ์ฒด๊ฐ ์ผ์ ๋น์จ๋ก ํผํฉ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ์๊ณจ์ฌ๋ ๊ท์ฌ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ์ฌ์ ๋ ํด๋ฆฌ๋จธ ๋จ์ฌ์ ๊ฐ ์ฌ์ฉ๋์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ๊ธฐ์ค ๋ฐฐํฉ์ผ๋ก HRM์
๋์์ผ๋ก SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ์ง์ ์ํฅ ๋ฐ ์๊ธฐ์น์ ์ฑ๋ฅ ํจ๊ณผ๋ฅผ ํ๊ฐํ๊ณ ์ ํ์๋ค. SHSC์ ํผํฉ๋์ B์ ์ง๋์ ๋ํ์ฌ 5% ๋ฐ 10% ํผํฉํ์๋ค.
Table 2๋ ์คํ๋ณ์ ๋ฐ ๋ฐฐํฉ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค.
2.3 ํ๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ
2.3.1 ํ
์ด๋ธ ํ๋ก์ฐ
ํ
์ด๋ธ ํ๋ก์ฐ๋ โKS L 5111 ์๋ฉํธ ์ํ์ฉ ํ๋ก์ฐ ํ
์ด๋ธโ์ ๊ท์ ๋ ํ๋ก ํ
์ด๋ธ ๋ฐ ํ๋ก์ฐ์ฝ์ ์ด์ฉํ์ฌ โKS L 5105 ํ๋ก์ ๊ฒฐ์ ๋ฐฉ๋ฒโ์
์คํ์ฌ 15์ด ๋์ 25ํ, 12.7 mm์ ๋์ด๋ก ๋ํ์ํค๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ํ
์ด๋ธ ํ๋ก๋ฅผ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ๋ํ ํ ํผ์ง์ด ๋ฉ์ถ์์ ๋ ์ค์ฌ์ ์ง๋๋ ๋๊ฐ์
3๋ฐฉํฅ์ ์ง๋ฆ์ ์ธก์ ํ์ฌ ๊ทธ ํ๊ท ๊ฐ์ ํ
์ด๋ธ ํ๋ก์ฐ๋ก ํ์๋ค.
2.3.2 ๊ณต๊ธฐ๋
๊ณต๊ธฐ๋์ โKS L 3136 ์๊ฒฝ์ฑ ์๋ฉํธ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ๊ณต๊ธฐ๋ ์ธก์ ๋ฐฉ๋ฒโ์ ์คํ์ฌ ์์ง๋ฆ 76ยฑ1.5 mm, ๊น์ด 88 mm์ ์ํตํ์ผ๋ก 23โ์์
400ยฑ1 mL์ ๋ฌผ์ ๋ด์ ์ ์๋ ์ฉ๊ธฐ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๊ณต๊ธฐ๋์ ์ธก์ ํ์๋ค.
์ฌ๊ธฐ์,
$w$ : ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด 400 mL์ ์ง๋(g)
$P$ : ์๋ฉํธ ๊ธฐ์ค ํผํฉ์์ %
2.3.3 ์์ถ๊ฐ๋
์์ถ๊ฐ๋๋ โKS L 5105 ์ฝํฌ๋ฆฌํธ์ ๊ฐ๋ ์ํ์ฉ ๊ณต์์ฒด ์ ์ ๋ฐฉ๋ฒโ์ ์คํ์ฌ 50$\times$50$\times$50 mm์ ํ๋ธํ ์ํํธ์
์ฑํํ์ฌ ๊ธฐ๊ฑด ์์์ ์ค์ํ์๋ค. ์ดํ ์ฌ๋ น์ ๋ฐ๋ผ ๋ง๋ฅ์ํ๊ธฐ (Universal Testing Machine, UTM)๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ์ธก์ ํ์๋ค.
2.3.4 ๊ธธ์ด๋ณํ
๊ธธ์ด๋ณํ๋ 40ร40ร160 mm ๊ฐ์ฃผํ ๋ชฐ๋ ๋ด๋ถ์ ์ ๊ธฐ์ ๋งค๋ฆฝํ ์คํธ๋ ์ธ ๊ฒ์ด์ง๋ฅผ ์ค์นํ์ฌ ์ํํธ์ ์ ์ํ ๋ค์ ํ์ค ํ 24์๊ฐ์ ํํํ์ฌ ์ ์นํ๋ฉด์
Data logger๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ธธ์ด๋ณํ๋์ ์ธก์ ํ์๋ค.
2.3.5 ์ ์์ ํฌ์์ํ
SHSC์ ์๊ธฐ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ์ ์์ ํฌ์์ํ(h=300 mm)์ ํตํ์ฌ ๊ท ์ด์ด ์ ๋๋ ์ํํธ์ ์ด๊ธฐ ํฌ์๋(Water Flow)์ ์ธก์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์น์ ์ฌ๋ น
์ดํ์ ํฌ์๋ ๊ฐ์์์ค์ ํตํ์ฌ ์๊ธฐ์น์ ์์ค์ ํ๊ฐํ์๋ค. ํฌ์์์ฉ ์ํํธ์ $\phi$ 100ร50 mm ํฌ๊ธฐ์ ์ํํธ์ ์ ์ํ์ฌ ์จ๋(20ยฑ3)โ
๋ฐ ์ต๋(50ยฑ 10)% ์กฐ๊ฑด์์ ์์ค์์์ ์ค์ํ์๋ค. ๊ท ์ด ์ ๋๊ธฐ๊ฐ์ ์ฌ๋ น 28์ผ์ด ๊ฒฝ๊ณผ๋์์ ๋ ๊ท ์ด์ ์ ๋ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ท ์ดํญ0.1~0.3 mm๊ฐ
๋๋๋ก ๊ท ์ด ์ ๋ฐ ํ๋ฆ(์ค๋ฆฌ์ฝ ์ํธ)์ ์ฝ์
ํ์ฌ ๊ท ์ดํญ์ ์ ์ดํ์๋ค. ๋ํ ์ํํธ์ ๊ท ์ดํญ ์ ์ง๋ฅผ ์ํ์ฌ ์ํํธ์ ์ธก๋ฉด๋ถ๋ฅผ ๊ณ ์ ํ์๋ค. ๊ท ์ด์ด ์ ๋๋
์ํํธ์ ์น์ ์ฌ๋ น 7์ผ, 14์ผ, 21์ผ ๋ฐ 28์ผ๊ฐ์ ์น์ ์์๊ธฐ๊ฐ์ ๊ฑฐ์น ๋ค์ ๊ฐ ์ฌ๋ น์ผ์ ํฌ์๋์ ํ๊ฐํ์๋ค. ์ ์์ ํฌ์์ํ์ Fig. 5์ ๊ฐ์ด ๊ท ์ด ํญ์ ์ธก์ ํ๊ณ Fig. 6์ ์ ์์ ํฌ์์ํ ์ฅ๋น๋ฅผ ํตํ์ฌ ํฌ์๋์ ํ๊ฐํ์๋ค. ์ ์์ ํฌ์์ํ์ ์ ์์ ์ธ์ ์ปดํจํฐ์ ์ฐ๊ฒฐํ์ฌ ์ค์๊ฐ ํฌ์๋์ ์ธก์ ํ ์ ์๋๋ก ํ์์ผ๋ฉฐ,
์ํํธ์ ํจ์์ํ๋ฅผ ๋์ผํ๊ฒ ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ต์ด 2๋ถ๊ฐ์ ํฌ์๋์ ๋ฒ๋ฆฌ๊ณ ์ดํ 60์ด๋จ์๋ก 10๋ถ๊ฐ ์ธก์ ํ์ฌ ์ค์๊ฐ ํฌ์๋(Water flow, ml/min.mm)์
์ธก์ ํ์๋ค. ์๊ธฐ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐ๋ ์ด๊ธฐ ๊ท ์ด์ ํฌ์๋(Initial flow)์ ๋ํ์ฌ ์น์ ์ฌ๋ น์ ๋ฐ๋ฅธ ํฌ์๋์ ๊ฐ์์์ค์ ํตํ์ฌ ์น์ ์จ์ ํ๊ฐํ์๋ค(Choi,
2017)(16).
Fig. 4. Induction process of crack
Fig. 5. Measurement of crack width
Fig. 6. Constant Water Head Permeability Test
2.3.6 ๊ท ์ด๋ฉด ๊ด์ฐฐ
๊ท ์ด๋ฉด ๊ด์ฐฐ์ ์ ์์ ํฌ์์ํ์ ์ํํ๋ ๊ณผ์ ์์ ์ด๊ธฐ ๊ท ์ด๊ณผ ์น์ ์ฌ๋ น ์ดํ์ ๊ท ์ด์ ๊ด์ฐฐํ์ฌ ร100์ ๋ฐฐ์จ๋ก ๊ท ์ด๋ฉด์ ๊ด์ฐฐํ์๋ค.
3. ์คํ๊ฒฐ๊ณผ ๋ฐ ๊ณ ์ฐฐ
3.1 SHSC ํผํฉ ์๊ธฐ์น์ HRM์ ํ์งํน์ฑ ํ๊ฐ
3.1.1 ํ
์ด๋ธ ํ๋ก์ฐ ๋ฐ ๊ณต๊ธฐ๋
Fig. 7์ SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ธฐ์น์ HRM์ ํ
์ด๋ธ ํ๋ก์ฐ ํ๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. Fig. 7์ ๊ฒฐ๊ณผ SHSC์ ํผํฉ์จ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ํ
์ด๋ธ ํ๋ก์ฐ๊ฐ ๋ค์ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ์ง๋ง ๋ฏธ์ํ ์์ค์ด๋ฏ๋ก SHSC์ ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํฅ์ ํฌ์ง ์์
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. 30๋ถ ๊ฐ๊ฒฉ์ผ๋ก 60๋ถ๊น์ง ํ๋ก์ฐ ๋ก์ค๋ฅผ ํ๊ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ SHSC ํผํฉ์จ์ ๊ด๊ณ์์ด ๋ชจ๋ ํ๋ก์ฐ๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, SHSC
10%์ ๊ฒฝ์ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ๋ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฝํฅ์ SHSC์ ํผํฉ์ ๋ฐ๋ผ์๋ ํฐ ์ํฅ์ด ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋์ง๋ง ๋ฐฐํฉ๊ณผ์ ์์ ์ผ๋ถ
์์ค๋ SHSC๊ฐ ์ฌ์ ๋ฐ์ํจ(Oh, 2017)(16)์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ํญ์ด ๋ค์ ์ฆ๊ฐํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. Fig. 8์ SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ธฐ์น์ HRM์ ๊ณต๊ธฐ๋ ํ๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. Fig. 8์ ๊ฒฐ๊ณผ SHSC์ ํผํฉ์ ๊ด๊ณ ์์ด ๊ณต๊ธฐ๋์ ํฐ ๋ณํ๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ํผํฉ์จ์ ๋ฐ๋ผ์๋ ์ค์ฐจ๋ฒ์๋ด์์ ๋๋ฑ์์ค์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 7. Evaluation result of flow by mixing SHSC
Fig. 8. Evaluation result of air content by mixing SHSC
3.1.2 ์์ถ๊ฐ๋
Fig. 9๋ SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ธฐ์น์ HRM์์ฌ๋ น 3์ผ, 7์ผ ๋ฐ 28์ผ ์์ถ๊ฐ๋ ํ๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. Fig. 9์ ๊ฒฐ๊ณผ SHSC์ ํผํฉ์จ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ SHSC๊ฐ ํ๊ดด๋์ง ์ ์๋ ๋ฐ์ํ์ง ๋ชปํ๋ ์
์์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ SHSC์
ํผํฉ์ ๋ฐ๋ผ ์์ถ๊ฐ๋๊ฐ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด๋ํ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ฉฐ, ํผํฉ์จ์ด ์ฆ๊ฐํ ์๋ก ๋ฏธ๋ฐ์์ฑ ์
์๊ฐ ์ฆ๊ฐํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ณจ์ฌ์ ๋น๊ตํ์ฌ ์๋์ ์ผ๋ก ๊ฐ๋๊ฐ
์ฝํ ์
์์ ์ฆ๊ฐ์ ๊ธฐ์ธํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฐ์์์ค์ SHSC ํผํฉ์จ 5% ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ฝ 5% ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ,
SHSC 10%์ ๊ฒฝ์ฐ ์ต๋ 10% ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ฌ๋ น์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ถ๊ฐ๋์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ SHSC์ ํผํฉ์ ๊ด๊ณ์์ด ์ผ์ ํ๊ฒ ๊ฐ๋๊ฐ ๋ฐํ๋๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํ์ฌ SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ผ ์์ถ๊ฐ๋ ๊ฐ์๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ฏ๋ก ๋ชฉํ ์์ถ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ง์กฑํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๊ฐ์์ ์ฌ์ฉ์ ์ํ W/B
๊ฐ์ ๋๋ ๊ฒฐํฉ์ฌ์ ์ฌ์ฉ๋ ์กฐ์ ๋ฑ์ ๋ฐฐํฉ๋น ๋ณด์์ด ์๊ตฌ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 9. Evaluation result of compressive strength by mixing SHSC
Fig. 10. Evaluation result of variation of length by mixing SHSC
3.1.3 ๊ธธ์ด๋ณํ
Fig. 10์ SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ธฐ์น์ HRM์ ๊ธธ์ด๋ณํ ํ๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. Fig. 10์ ๊ฒฐ๊ณผ SHSC ํผํฉ ๋ฐ ํผํฉ์จ์ ๋ฐ๋ผ ๋ค์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ง๋ง ๋ณ๋์์ค์ด ๋ฏธ์ํ ์์ค์ผ๋ก ๋ํ๋จ์ ๋ฐ๋ผ SHSC ํผํฉ์ด ๊ธธ์ด๋ณํ์ ์ง์ ์ ์ธ
์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํ์ฌ HRM์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ธธ์ด๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ตฌ์กฐ๊ฑด์ด ์กด์ฌํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฃผ์ ํ๊ฐ์์๋ก ์์ฉํ์ง๋ง SHSC์
ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ์ง๋ณํ๋ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
3.2 SHSC ํผํฉ ์๊ธฐ์น์ HRM์ ์๊ธฐ์น์ ์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ
3.2.1 ์ ์์ ํฌ์์ํ
Fig. 11 ๋ฐ Fig. 12๋ SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ธฐ์น์ HRM์ ์ ์์ ํฌ์์ํ ์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. Fig. 11์ ๊ท ์ดํญ๊ณผ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๊ธฐ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ์ ๋ํ ์น์ ์ฌ๋ น ์ดํ์ ๊ฐ์์จ์ ํตํ์ฌ ์น์ ์จ์
ํ๊ฐํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์น์ ๋๋ ๊ณผ์ ์์ ๊ท ์ด ํญ ์ธก์ ์ด ์ด๋ ต๋ค(Choi, 2017)(16). ๋ฐ๋ผ์ ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฌ๋ น์ ๋ฐ๋ฅธ ํฌ์๋์ ์ด๊ธฐ ํฌ์๋์ ๋ํ ๋น๋ก ์๋์ ํ๊ฐ๋ฅผ ํ๊ฒ ๋๋๋ฐ, ์ด๋ ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ์ด๊ธฐ ๊ท ์ดํญ์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฐ์ผ๋ฏ๋ก
์ํธ์ ์ด๊ธฐ ๊ท ์ดํญ ์ธก์ ๊ฐ์ ์ ํ๋๊ฐ ๋งค์ฐ ์ค์ํ๋ค(Reinhardt, 2003)(12). ์ด์ ๋ฐ๋ผ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ์ ์์ค์ ๋ํ์ฌ ๊ท ์ด ํญ์ด ์ด๋ ์์ค์ธ์ง ์์ธกํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ๊ณผ ๊ท ์ดํญ์ ๋์กฐํ์ฌ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๋ถ์ํ์๋ค. Fig. 11์ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ท ์ดํญ 0.20 mm๋ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ 0.5~0.7 ์์ค์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, 0.25 mm๋ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ 0.7~1.0 ์์ค์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. 0.3mm์
๊ฒฝ์ฐ 1.0~1.8 ์์ค์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. Fig. 12๋ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ์ ๋ํ ์น์ ์ฌ๋ น 28์ผํ ํฌ์์จ์ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ถ์์ Fig. 11์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ก๋ถํฐ ๊ท ์ดํญ 0.2 mm, 0.25 mm ๋ฐ 0.3 mm์ ๋ํ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ ๋ฒ์๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก SHSC ํผํฉ์ ๋ฐ๋ฅธ ์น์ ์จ์ ํ๊ฐํ์๋ค.
Fig. 12์ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ท ์ดํญ 0.20 mm์ ํด๋นํ๋ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ 0.5~0.7 ์์ญ์์๋ SHSC๊ฐ ํผํฉ๋์ง ์์ Plain์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ 80% ํฌ์์จ์ด ๊ฐ์ํ๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ง๋ง SHSC 5% ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ฝ 90% ํฌ์์จ์ด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. SHSC 10% ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ฝ 99% ๊ฐ์ํ๋
๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. SHSC๊ฐ ํผํฉํ์ง ์์ Plain์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ 80%์ ์น์ ์จ์ด ๋ํ๋ ์์ธ์ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๋ฐฐํฉ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ๋ฏธ์ํ ์๋ฉํธ ์
์ ๋ฑ์ด
๋ฐ์ํ์ฌ ์์ฐ์ ์ธ ์น์ ์ฑ๋ฅ์ด ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด๊ณ ๋๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์(Oh, 2017)(10), Plain์ ์น์ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํ์ฌ ๊ท ์ดํญ 0.2 mm์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ SHSC 5% ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ Plain์
์น์ ์ฑ๋ฅ์ ์ฝ 10%, SHSC 10% ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ Plain์ ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ์ฝ 19% ํฅ์์ํค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
Fig. 11. Relationship between initial water flow rate and crack width
Fig. 12. Healing rate according to initial water flow rate
๊ท ์ดํญ 0.25 mm์ ํด๋นํ๋ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ 0.7โผ1.0 ์์ญ์์๋ SHSC๊ฐ ํผํฉ๋์ง ์์ Plain์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ 75% ํฌ์์จ์ด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก
๋ํ๋ฌ์ง๋ง SHSC 5% ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ฝ 85% ํฌ์์จ์ด ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. SHSC 10% ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ฝ 95% ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก
๋ํ๋ฌ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํ์ฌ ๊ท ์ดํญ 0.25 mm์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ SHSC 5% ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ Plain์ ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ์ฝ 10%, SHSC 10% ํผํฉํ
๊ฒฝ์ฐ Plain์ ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ์ฝ 20% ํฅ์์ํค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค. ๊ท ์ดํญ 0.25โผ0.3 mm์ ํด๋นํ๋ ์ด๊ธฐ ํฌ์์จ 1.0โผ1.8 ์์ญ์์๋ SHSC๊ฐ
ํผํฉํ์ง ์์ Plain์ ๊ฒฝ์ฐ ์ต๋ 60% ์น์ ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ง๋ง SHSC 5% ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ฝ 80%, SHSC 10% ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ์๋ ์ฝ
90% ์น์ ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋จ์ ๋ฐ๋ผ ๊ท ์ดํญ 0.3mm์ ๊ฒฝ์ฐ์๋ SHSC 5% ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ Plain์ ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ์ฝ 20%, SHSC 10% ํผํฉํ
๊ฒฝ์ฐ Plain์ ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ์ฝ 30% ํฅ์์ํค๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
๋ํ SHSC ํผํฉ์จ์ ๋ฐ๋ฅธ ์น์ ์จ์ ํผํฉ์จ 5%๊ฐ ์ฆ๊ฐ ํจ์ ๋ฐ๋ผ ๊ท ์ดํญ 0.20 mm์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ 9%, ๊ท ์ดํญ 0.25mm์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ 10%,
๊ท ์ดํญ 0.3 mm์ ๊ฒฝ์ฐ 10%์ ์น์ ์จ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋จ์ ๋ฐ๋ผ SHSC 5% ๋ฐ SHSC 10%์ ์ฑ๋ฅ์ ์ผ๋ฅ ์ ์ผ๋ก ์ฝ 10%์ ํจ๊ณผ์ฐจ์ด๊ฐ
์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
Fig. 13. Observation result of crack surface (Plain)
Fig. 14. Observation result of crack surface (SHSC)
3.2.2 ๊ท ์ด๋ฉด ๊ด์ฐฐ
Fig. 13 ๋ฐ Fig. 14๋ Plain ๋ฐ SHSC๋ฅผ ํผํฉํ ์ํํธ์ ๊ท ์ด ์ด๊ธฐ ๋ฐ ์๊ธฐ์น์ ์ดํ ์ ๊ท ์ด๋ฉด ๊ด์ฐฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ํ๋ธ ๊ฒ์ด๋ค. Fig. 13 ๋ฐ Fig. 14์ ๊ฒฐ๊ณผ ์ด๊ธฐ ๊ท ์ด๋ฉด์ ๋ํ ์น์ ํ ๊ท ์ด๋ฉด ๊ด์ฐฐ๊ฒฐ๊ณผ Plain์ ๊ฒฝ์ฐ ์น์ ์ฌ๋ น 28์ผ ํ ์ผ๋ถ ๊ตฌ๊ฐ์์ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ ๊ด์ฐฐํ ์ ์์์ง๋ง ์บก์์ด ํผํฉ๋
๊ฒฝ์ฐ์ ๋น๊ตํ์ฌ ์๋์ ์ผ๋ก ์ ๊ฒ ๊ด์ฐฐ๋์์ผ๋ฉฐ, SHSC๋ฅผ ํผํฉํ ๊ฒฝ์ฐ ๋๋ถ๋ถ์ ๊ท ์ด๋ฉด์ด ๋ฐ์ ์์ฑ๋ฌผ์ ์ํ์ฌ ์๋ณต๋ ๊ฒ์ ํ์ธํ ์ ์์๋ค. ์ด๋ฌํ
๊ฒฐ๊ณผ๋ Plain์ ๊ฒฝ์ฐ ๋ฏธ์ํ ๊ฒฐํฉ์ฌ์ ์ง์์ ์ธ ์ํ(further hydration) ๋ฐ ์ถ๊ฐ ์ํ ํจ๊ณผ์ ์ํ์ฌ ๋ฐ์์์ฑ๋ฌผ์ด ๊ท ์ด๋ฉด์ ๋ฐ์๋
๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ฉฐ, SHSC์ ํจ๊ณผ๋ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๋ก์จ AG์ ๊ฒฐ์ ๋ฌผ์ธ ์ก๊ฐํ์์ ๊ฒฐ์ ๊ณผ CSA์ ์นจ์ํ ๊ฒฐ์ ๋ค์ ์ํ์ฌ Plain์ ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ํฅ์์์ผ
Crack closing ํจ๊ณผ๊ฐ ์ปค์ง๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
4. ๊ฒฐ ๋ก
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์ ์๊ธฐ์น์ ์์ฌ๋ก์จ ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ๋ฌด๊ธฐ๊ณ ๋ถ์ฒด๋ฅผ ํ์ฉํ ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์(Self-Healing Solid Capsules)์ ์ ์กฐํ์์ผ๋ฉฐ,
์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์์ ํผํฉํ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ํ์งํน์ฑ ๋ฐ ๊ท ์ด ์๊ธฐ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ ๊ฒฐ๊ณผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๊ฒฐ๋ก ์ ์ป์ ์ ์์๋ค.
1. ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์์ ํผํฉํ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ํ
์ด๋ธ ํ๋ก์ฐ ๋ฐ ๊ณต๊ธฐ๋ ํ๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ ๊ณ ์์บก์ ํผํฉ์จ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ํ
์ด๋ธ ํ๋ก์ฐ ๋ฐ ๊ณต๊ธฐ๋์ด
๋ค์ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋ฌ์ง๋ง ํ์ง๋ณ๋์ด ํฌ์ง ์์ผ๋ฏ๋ก ๊ณ ์์บก์์ด ๋ฏธ์น๋ ์ํฅ์ ๊ณ ๋ คํ ํ์๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
2. ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์์ ํผํฉํ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์์ถ๊ฐ๋ ํ๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ ๊ณ ์์บก์ ํผํฉ์จ ์ฆ๊ฐ์ ๋ฐ๋ผ ์ต๋ 10% ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒฝํฅ์ด ๋ํ๋จ์ ๋ฐ๋ผ
๋ชฉํ ๊ฐ๋๋ฅผ ๋ง์กฑํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๊ฐ์์ ์ฌ์ฉ์ ์ํ W/B ๊ฐ์ ๋๋ ๊ฒฐํฉ์ฌ์ ์ฌ์ฉ๋ ์กฐ์ ๋ฑ์ ๋ฐฐํฉ๋น ๋ณด์์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
3. ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์์ ํผํฉํ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด์ ์๊ธฐ์น์ ์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์ ํผํฉ์ ์ํ์ฌ ์์ฐ์ ์ธ ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ๋ํ์ฌ ํผํฉ๋ฅ
5%์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ 10%, ํผํฉ๋ฅ 10%์ ๊ฒฝ์ฐ ์ฝ 20~30% ํฅ์์ํค๋ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ๊ฒฐ์ ์ ์ํ์ฌ Crack closing ํจ๊ณผ๊ฐ
์ปค์ง๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ค.
์ด๋ฌํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํตํ์ฌ ๊ฒฐ์ ์ฑ์ฅํ ์๊ธฐ์น์ ๊ณ ์์บก์์ ์์ฐ์ ์ธ ์น์ ์ฑ๋ฅ์ ํฅ์์ํค๋ ํจ๊ณผ๊ฐ ๋ํ๋จ์ ๋ฐ๋ผ ์ด๋ฅผ ํผํฉํ ๋ณด์ ๋ชจ๋ฅดํ๋ฅด๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๋๋จ๋ฉด
๋ณด์๋ฅผ ์ํํ ๊ฒฝ์ฐ 2์ฐจ์ ์ธ ๊ท ์ด์ ๋ํ์ฌ ์น์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ธฐ๋ํ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ํ๋จ๋๋ฉฐ, ํ์ฉ๊ท ์ดํญ ์ด๋ด์์ ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์ ์ง๋ณด์์ ๊ฐ์ํจ๊ณผ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒฝ์ ์ ์ธ
์ธก๋ฉด์์ ์ป์ ์ ์๋ ํจ๊ณผ๋ ๋์ฑ ํด ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ตญํ ๊ตํต๋ถ ๊ตญํ ๊ตํต๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ๋ฐ์ฌ์
์ ์ฐ๊ตฌ๋น ์ง์(19SCIP-B103706-05)์ ์ํ์ฌ ์ํ๋์์ต๋๋ค. ์ํ๋์์ต๋๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ฌ๋๋ฆฝ๋๋ค.
References
An, E., J., Shin, M., S. (2014), Healing Mechanisms and Assessment Techniques of Self-healing
Concrete, Proceeding of Korea Concrete Institute, 26(2), 477-479 (in Korean).
Blaiszika, B.J., Sottos, N.R., White, S.R. (2007), Nanocapsules for self-healing materials,
Journal of Composites Science and Technology, 68(3), 978-986.
Choi, S. W., Bae, W. H., Lee, K. M., Shin, K. J. (2017), Correlation between Crack
Width and Water Flow of Cracked Mortar Specimens Measured by Constant Water Head Permeability
Test, Journal of the Korea Concrete Institute, 29(3), 264-273.
Choi, Y. W., Oh, S. R., Kim C. G. Im, H. S. (2018), Preparation Characteristics of
Self-healing Microcapsules for Mixing Cement Composites Utilizing Liquid Inorganic
Materials, 6(4), 236-243 (in Korean).
Erik, Schlangen, Senot, Sangadji (2013), Addressing Infrastructure Durability and
Sustainability by Self Healing Mechanisms - Recent Advances in Self Healing Concrete
and Asphalt, Journal of Procedia Engineering, The 2nd International Conference, 54,
39-57.
Tatyana, Nesterova, Dam-Johansena, Kim, Lars Thorslund, Pedersen, Sรธren, Kiil (2012),
Microcapsule-based Self-Healing Anticorrosive Coatings: Capsule Size, Coating Formulation,
and Exposure Testing, Journal of Organic Coatings, 75(4), 309-318.
Kim, C. G. (2017), A Study on the Crack Self Healing Properties of Cement Mortar Utilizing
Micro Capsules with Liquid-type Inorganic materials, Master Thesis, Semyung University
(in Korean)
Kim, P. S., Jo, C. K., Ju, T. H., Choi, Y. C., Lee, J. K. (2003), Preparation and
Thermal Characteristics of Microencapsulated PCM for None Supercooling Phenomenon,
proceeding of The Korean Society for Energy, 225-228 (in Korean).
Hunger, M., Entrop, A.G., Mandilaras, I., Brouwers, H.J.H., Founti, M. (2009), The
Behavior of Self-Compacting Concrete Containing Micro-Encapsulated Phase Change Materials,
Journal of Cement & Concrete Composites, 31(10), 731-743.
Oh, S. R. (2017), A Study on the Development and Properties of Cementitious Composite
Materials Utilizing Capsules for Crack Self-Healing, Ph.D Thesis, Semyung University
(in Korean)
Oh, S. R., Choi, Y. W., Kim, Y. J. (2019), Effect of Cement Powder Based Self-healing
Solid Capsule on the Quality of Mortar, Journal of Construction and Building Materials,
214, 574-580.
Reinhardt, H. W., Jooss, M. (2003), Permeability and self-healing of cracked concrete
as a function of temperature and crack width, Journal of Cement and Concrete Research,
33(7), 981-985.
Shazim, Ali Memon, H.Z., Cui, Hang, Zhang, Feng, Xing (2014), Utilization of Macro
Encapsulated Phase Change Materials for the Development of Thermal Energy Storage
and Structural Lightweight Aggregate Concrete, Journal of Applied Energy, 139, 43-55.
Song, Y. K., Jo, Y. H., Lim, Y. J., Cho, S. Y., Yu, H. C., Ryu, B. C., Lee, S. I.,
, Chung C. M. (2013), Sunlight-induced self-healing of a microcapsule-type protective
coating, Journal of ACS Applied Materials and Interfaces, 5(4), 1378-1384.
Ningxu, Wang, Feng, Xing, Ming, Zhang, Ningxu, Han, Zhiwei, Qian (2003), Experimental
Study on Cementitious Composites Embedded with Organic Microcapsules, Journal of Materials,
6(9), 4064-4081.
Choi, Y. W., Oh, S. R., Choi, B. K. (2017), A Study on the Manufacturing Properties
of Crack Self-Healing Capsules Using Cement Powder for Addition to Cement Composites,
Journal of Advances in Materials Science and Engineering, 1-8.