๊น๋์ฃผ
(Dong-Joo Kim)
1โ
์ต์งํ
(Ji-Hae Choi)
2
-
์ ํ์,๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์ ์์ ์ฑ๋ฅ์ฐ๊ตฌ์ ๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ์ค ์ค์ฅ, ๊ณตํ๋ฐ์ฌ
-
์ ํ์,๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์ ์์ ์ฑ๋ฅ์ฐ๊ตฌ์ ๊ธฐ์ ๊ฐ๋ฐ์ค ์ง์, ๊ณตํ์์ฌ
Copyright ยฉ The Korea Institute for Structural Maintenance and Inspection
ํค์๋
๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ, ๊ฒฐ์ ๋ก ์ ๋ฐฉ๋ฒ, ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ
Key words
Seismic performance evaluation, Deterministic indices method, Probabilistic seismic risk assessment method
1. ์ ๋ก
๊ธฐ์กด์์ค๋ฌผ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํฌ๊ฒ ๊ฒฐ์ ๋ก ์ ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ํ๋ฅ ๋ก ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ด ์๋ค. ๊ฒฐ์ ๋ก ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ฒฐ์ ๋ ํน์ ์ง์ง์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ธฐ์กด์์ค๋ฌผ
๋ด์ง์ฑ๋ฅ์ ํ๊ฐํ๋ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, ํ๋ฅ ๋ก ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ถํ์คํ ์ง์ง ๋ฐ์ ๊ฒฝ์ฐ์ ์๋ฅผ ๊ฒฐ์ ๋ ํน์ ์ง์ง์ผ๋ก ํ์คํํจ์ผ๋ก์จ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ ์ค๋ฅ๋ฅผ ๊ทน๋ณตํ๊ธฐ ์ํด
๋ค์ํ ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฅผ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ํ์ฌ๊น์ง ์๋ ค์ง ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์๊ธฐ์ ๋ก ์ค๋ฌด์์ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ ์ง์๊ธฐ์ ์ ํฌ๊ฒ ์ง์ํ๊ฐ๊ธฐ์ (Indices
Method), ํผํด์์ธก๊ธฐ์ (Expected Damage Method) ๋ฐ ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ ๊ธฐ์ (Seismic Risk Assesment Method)
๋ฑ 3๊ฐ์ง๊ฐ ์๋ค. ์ง์ํ๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ฒฐ์ ๋ก ์ ์ธ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก์ ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ์ ์ ์ฑ์ ์ธ ์ง์ ๊ฐ์ ํฌ๊ธฐ๋ก ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ์ ๋์ ์ธ ์ง์ ํผํด๊ธ์ก๊ณผ ์ ์ฑ์ ์ธ
๊ฐ์ผ๋ก ์ฐ์ ๋๋ ๊ฐ์ ํผํด์ ๋๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ฐ์ ์์๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ๋ค. ํ๋ฅ ๋ก ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ธ ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ค์ํ ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค ๋ฐ ๊ตํต์๋๋ฆฌ์ค๋ฅผ ์์ฑํ๊ณ ์ด๋ค
์๋๋ฆฌ์ค์ ๋ํ ๋๋ก๋ง ๊ด์ ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅํด์์ ํตํด ์งยท๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ ๋์ ์ผ๋ก ์ฐ์ ํ๊ณ ์ด๋ฅผ ํตํด ์ฐ์ ์์ ์ ์ , ๋ณด๊ฐํจ๊ณผ ๊ฒ์ฆ, ์์กด๋๋ก๋ง ์ ์ ,
๊ด๋ฆฌ์์ฐ ์ฐ์ถ ๋ฑ์ ์ํํ๋ค.
๊ตญ๋ด ์ค๋ฌด์์ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์์์ ์ ๊ณตํ๊ณ ์๋ ๊ธฐ์กด์์ค๋ฌผ ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ ๋ฐ ํฅ์์๋ น(2019)์ด๋ค. ๋ณธ ์๋ น์ ์ง์ํ๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก์
์๋นํ๊ฐ์ ์์ธํ๊ฐ๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ์ ๊ด๋ฆฌํ ๊ฒ์ ์ ์ํ๊ณ ์๋ค. ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ์ ํ์ํ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ์๋นํ๊ฐ์ ํด๋นํ๋ฉฐ, ์๋นํ๊ฐ๋ ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ์
๋ด์ง์ฑ๋ฅ์ ์ ์ฑ์ ์ธ ์ง์ ๊ฐ์ผ๋ก ์ฐ์ ํ๊ณ ์ง์ ๊ฐ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ผ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์ฐ์ ์์๋ง์ ์ ์ํ๊ณ ์๋ค. ํ์ง๋ง, ๋๋ก๋ง์ ๋ํ ๊ณ ๋ ค ์์ด ํน์ ๊ตฌ์ญ
๋ด์ ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ ์์ฃผ๋ก ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ์ํ๊ณ ์์ด ์ค์ ๋ก ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๊ฐ ๋์์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ง์ง ์งํ ๋๋ก๋ง์ ์ฌ์ฉํ ์ ์๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ
์ด๋ํ๊ณ ์๋ค. ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ๊ต๋, ํฐ๋, ์ฌ๋ฉด, ์น๋ฒฝ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ํฌํญ์ ๋๋ก๋ง์ ๋์์ผ๋ก โ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐโ๋ฅผ ์ ์ฉํ์ฌ ์ ๋์ ์ธ ์งโง๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ
๋ฐ ๋ด์ง๋ณด๊ฐํจ๊ณผ๋ฅผ ์ฐ์ถํ๊ณ ์ด๋ฅผ ํตํด ์ํ ํ ์ ์๋ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ฐ์ ์์ ์ ์ , ํ์์์ฐ ๊ณํ, ๋ฐฉ์ฌ๋๋ก์ ์ ๋ฑ์ ๋ค์ํ ์์ฌ๊ฒฐ์ ๋ค์ ์๊ฐํ๊ณ ์ ํ๋ค.
2. ์ ์ฉ ๋๋ก์์ค๋ฌผ
์์์ ์ค๋ช
ํ ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ํตํ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์๊ธฐ์ ์ ์ ์ฉํ๊ธฐ ์ํด์ ๊ตญ๋ด ์ง์ง์ด ๋ฐ์ํ ํฌํญ์ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์ Fig. 1๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ ํ์๋ค. ํฌํญ์์ ๋ถํฌํ๊ณ ์๋ ๋๋ก์์ค๋ฌผ(1โผ3์ข
, ๊ธฐํ)์ ์์ค๋ฌผํตํฉ์ ๋ณด์์คํ
(FMS) ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๊ต๋ 351๊ฐ์, ํฐ๋ 43๊ฐ์,
์ฌ๋ฉด 70๊ฐ์, ์น๋ฒฝ 25๊ฐ์๋ก ๋ถํฌ๋์ด ์๋ค. ์ด ์ค ์ฃผ์๋
ธ์ ์ ํฌํจ๋ ๊ต๋ 220๊ฐ์, ํฐ๋ 16๊ฐ์, ์ฌ๋ฉด 16๊ฐ์, ์น๋ฒฝ 10๊ฐ์ ๋์์ผ๋ก
์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ ์ฉํ์๋ค.
Fig. 2๋ ํฌํญ์ ๋๋ก๋ง์ ํฌํจ๋๋ ๋๋ก์์ค๋ฌผ 262๊ฐ ์ค ๋๋ถ๋ถ์ ์์ค๋ฌผ์ ์ฐจ์งํ๋ ๊ต๋ 220๊ฐ์ ์๋ถ๊ตฌ์กฐํ์ ๋ณ ๋ถํฌ์ ์ค๊ณต๋
๋ ๋ณ ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ
์๋ค. ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ๊ต๋์ ํ์์ RC์ฌ๋๋ธ๊ต๊ฐ 63๊ฐ์(29%), ๋ผ๋ฉ๊ต(Ramen)๊ฐ 28๊ฐ์(13%)๊ฐ ๋๋ถ๋ถ์ด๋ฉฐ, ๊ฐ๊ต๋ ํ์์ ๊ฐ๋ฐ์ค๊ฑฐ๋๊ต(STB)๊ฐ
57๊ฐ์(26%), PSC I๋น๊ต(PSCI)๊ฐ 45๊ฐ์(20%) ๋ฑ์ด ์๋ค. ์ค๊ณต๋
๋๊ฐ 10๋
์ด์ 20๋
๋ฏธ๋ง์ด 109๊ฐ์(50%)๋ก ์ ์ผ ๋์์ผ๋ฉฐ
20๋
์ด์ 30๋
๋ฏธ๋ง์ด 72๊ฐ์(33%)๋ฅผ ์ฐจ์งํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์กฐ์ฌ๋์๋ค. ๋ํ, ํฐ๋์ ๊ฐ์ฐฉ์ ํฐ๋ ๋ฐ ๋น๊ฐ์ฐฉ์ ํฐ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ ์น๋ฒฝ์ ์ฝํฌ๋ฆฌํธ ์น๋ฒฝ๊ณผ
๋ณด๊ฐํ ์น๋ฒฝ, ์ฌ๋ฉด์ ๋๋ถ๋ถ ์ ํ ์ฌ๋ฉด์ผ๋ก ๋์ด 28m๋ถํฐ 73m๊น์ง ๋ค์ํ ๋์ด๊ฐ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์กฐ์ฌ๋์๋ค.
Fig. 1 Applicable road facilities in Pohang
Fig. 2 Distribution ratio of 220 bridges by upper-structure type and completion year in Pohang
3. ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ
3.1 ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ์ํํธ์จ์ด ๊ฐ๋ฐ
ํ์ฌ ๊ตญ๋ด์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์ค๋ฌด์์ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉํ๊ณ ์๋ ์ง์ํ๊ฐ๊ธฐ์ ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ทน๋ณตํ๊ณ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ํ์ํ ๋ค์ํ ํ๋จ์๋ฃ๋ฅผ ์ ๊ณตํ ์ ์๋ ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ
๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก์ ์ ํ์ด ํ์ํ๋ค. ํ์ง๋ง, ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ค์ํ ํ๋จ์๋ฃ๋ฅผ ์ฐ์ถํ๊ธฐ ์ํ ๋ง์ ๊ณ์ฐ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์ณ์ผ ํ๊ณ ํ๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ฌผ ํ์ฉ์ ๋ํ ์ ๋ฌธ์ง์์
์๊ตฌํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ์์ฌ๊ฒฐ์ ์๊ฐ ์ฝ๊ฒ ์ง์ง์ํ๋ ํ๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ง๊ด์ ์ผ๋ก ์ดํดํ๊ณ ์ด์ฉํ ์ ์๋๋ก ์ง์ํ ์ ์๋ ํด(Tool)์ธ ๊ณต๊ฐ์ ๋ณด๊ธฐ๋ฐ์ โ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ
์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ์ํํธ์จ์ดโ๋ฅผ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค.
์ํํธ์จ์ด๋ Fig. 3๊ณผ ๊ฐ์ด ๋๋ก๋ง ๊ตฌ์ฑ, ์ทจ์ฝ๋ ๊ตฌ์ฑ, ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค ๊ตฌ์ฑ, ๊ตํต์๋๋ฆฌ์ค ๊ตฌ์ฑ ๋ฐ ํด์, ๋์ ํผํด ๊ณ์ฐ, ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ๋ฑ 6๊ฐ ๋ชจ๋๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋ค.
1๋จ๊ณ์ธ ๋๋ก๋ง ๊ตฌ์ฑ ๋ชจ๋์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์ง์ญ์ ์๋ ๋
ธ์ ๋ฐ ๋
ธ์ ์ ๋๋ก์์ค๋ฌผ(๊ต๋, ํฐ๋, ์ฌ๋ฉด, ์น๋ฒฝ)์ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ๋๋ก๋ง ๊ตฌ์ฑ์ ์ง์ํ๋ค. ์ทจ์ฝ๋
๊ตฌ์ฑ ๋ชจ๋์ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์ ์ทจ์ฝ๋ ์ ํ์ ์กฐ์ฌํ๊ณ ํผํด๋จ๊ณ๋ณ ์ทจ์ฝ๋ ๊ณ์ฐ์ ์ํํ๋ค. ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค ๊ตฌ์ฑ ๋ชจ๋์ ๋๋ก๋ง ์ฃผ๋ณ ์ง์ญ์ ๋จ์ธต์์น, ์ฌํ์ฃผ๊ธฐ๋ณ
์ง์ง๊ฐ๋๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๊ณ ์์ ๊ตฌ์ฑํ ์ทจ์ฝ๋ ๋ชจ๋๊ณผ ์ฐ๊ณํ์ฌ ๊ฐ๋ณ ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค์ ๋ํ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์ ํผํดํ๋ฅ ์ ๊ณ์ฐํ๋ค. ๊ตํต์๋๋ฆฌ์ค
๊ตฌ์ฑ ๋ฐ ํด์ ๋ชจ๋์ ๋ชฌํ
์นด๋ฅผ๋ก ์๋ฎฌ๋ ์ด์
๊ณผ ์ธ๊ณต์ ๊ฒฝ๋ง(ANN) ๊ธฐ๋ฐ ๋๋ฆฌ๋ชจ๋ธ(Sungsik Yoon et al, 2020)์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๊ตํตํด์์ ์ํํ ์ ์๊ฒ ํ์๋ค. ๊ฐ๋จํ ๋๋ก๋ง์ธ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๋ชฌํ
์นด๋ฅผ๋ก ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๊ตํตํด์์ ์ํํ ์ ์๊ฒ ํ์๊ณ , ๋ณต์กํ
๋๋ก๋ง์ ์ธ๊ณต์ ๊ฒฝ๋ง ๊ธฐ๋ฐ ๋๋ฆฌ๋ชจ๋ธ์ ์ฌ์ฉํ ์ ์๊ฒ ํ์๋ค.
โ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ-์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์-์ํํธ์จ์ดโ์ ํ์ํ ์ทจ์ฝ๋ ๋ชจ๋์ ๊ตญ๋ด์ค์ ์ด ๋ฐ์๋ ํ๊ตญํ ์ทจ์ฝ๋ ๋ชจ๋์ ์ฌ์ฉํด์ผ ํ์ง๋ง ํ์ฌ ํ๊ตญํ ๋๋ก์์ค๋ฌผ(๊ต๋,
ํฐ๋, ์ฌ๋ฉด, ์น๋ฒฝ)์ ์ทจ์ฝ๋ํจ์๊ฐ ๊ฐ๋ฐ ์ค์ ์์ด ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ HAZUS(Jaiswal et al, 2017)๊ฐ ์ ์ํ ์ทจ์ฝ๋ํจ์๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ทจ์ฝ๋ ๋ชจ๋์ ๊ตฌ์ฑํ์๋ค.
ํ์ฌ ๊ตญ๋ด๋ฐ์ ์ง์ง์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ์ธ๊ณต์ง์งํ ๋ฐ ๊ตญ๋ด ๋ํ์์ค๋ฌผ์ ๋์์ผ๋ก ๋
ธํ๋๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์ ์๋ ํ๊ตญํ ์ทจ์ฝ๋ ํจ์๋ฅผ ๊ฐ๋ฐ ์ค์ ์์ผ๋ฉฐ, ํฅํ, ์ทจ์ฝ๋
๋ชจ๋์ ์ ์ฉํ ์์ ์ด๋ค. ์ด๋ฅผ ํตํด ๋
ธํ๋๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ ์ ์๊ณ , ๊ตญ๋ด๋ฐ์์ง์ง๊ณผ ๋ํ์์ค๋ฌผ์ ๋ณด๋ค ๋ฏผ๊ฐํ๊ฒ ๋ฐ์ํ ์ ์๋๋ก ์์คํ
(S/W)์ ๊ฐ์ ํ
์์ ์ด๋ค. ์ํํธ์จ์ด๋ ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์ 3.2์ ๊ณต๊ฐ์ ๋ณด ๊ตฌ์ฑ, 3.3์ ๋๋ก์์ค๋ฌผ ํ์ค ์ทจ์ฝ๋ํจ์ ๊ตฌ์ฑ, 3.4์ ์๋๋ฆฌ์ค ๊ตฌ์ฑ, 3.5์ ์งยท๊ฐ์ ํผํด
๊ณ์ฐ ๋ฑ์ ์๊ณ ๋ฆฌ์ฆ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ฌ์ฉ์๊ฐ ์ง์ง ์ ยทํ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ์ํํ ์ ์๋๋ก ์ ๋ํ๋ ์ง์ ํผํด, ๊ฐ์ ํผํด, ์ฑ๋ฅ๊ฐ์ ๋น์ฉ, ์ง์ง์์กด๋
ธ์
์ ์ ๋ฐ ์ง์ง ์งํ ์ด๋๋์์ง์ญ ์ง์ ๋ฑ ๋ค์ํ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ ์ ์๋๋ก ๊ตฌ์ฑํ์๋ค.
Fig. 3 Modules of the Decision-Making Platform
3.2 ๊ณต๊ฐ์ ๋ณด ๊ตฌ์ฑ
๊ธฐ์กด์ ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ๋ณ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๊ฐ ์๋ ๋๋ก๋ง ๊ธฐ๋ฐ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํด์๋ ๋๋ก๋ง ๊ตฌ์ฑ์ด ํ์ํ๋ค. ๋๋ก๋ง ๊ตฌ์ฑ์ ์ฐํ๋๋ก ํฌํจ, 2์ฐจ์ ์ด์์
๋๋ก ํฌํจ, 1์ข
, 2์ข
๋ฐ 3์ข
์์ค๋ฌผ ํฌํจ. ๋๋ก๋ง ๊ตฌ์ฑ ์์๋ ๋๋ก๋
ธ์ ๊ณผ ์ง์ง์ผ๋ก๋ถํฐ ํผํด๋ฅผ ์
์ ์ ์๋ ๊ต๋, ํฐ๋, ์ฌ๋ฉด, ์น๋ฒฝ์ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์
ํฌํจํ๋ค. ๋๋กํฌ์ฅ, ๊ตํตํ์งํ(overhead sign structure) ๋ฐ ๊ธฐํ ๋๋ก์ด์ ๊ด๋ จ ๋ถ์์์ค๋ฌผ์ ๋๋ก๋ง ๊ตฌ์ฑ ๋์์์ ์ ์ธํ์๋ค.
๋๋ก๋ง ๊ตฌ์ฑ์ ํ์ํ ๋๋ก๊ธธ์ด์ ๋๋กํญ, ๋๋ก์ข
๋ฅ ๋ฑ๊ณผ ํจ๊ป ๊ณต๊ฐ์ ๋ณด์ธ ๋๋ก๋
ธ์ ์ ์์น๋ฅผ WGS์ขํ๊ณ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๋ํ๋ด์๊ณ , ์์ฉ GISํ๋ก๊ทธ๋จ์ธ
QGIS๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ ์ฒด๋
ธ์ ์ค์์ ๋๋ถ๋ถ ๊ฐ์ ๋๋ก์ด๋ฉฐ ์ฐํ๋๋ก๊ฐ ์์ด ๊ตํตํตํ๋ ์ฐ์ ์ ํฐ ์ํฅ์ด ์๋ 1์ฐจ์ ๋๋ก๋ฅผ ์ ์ธํ 2์ฐจ์ ๋๋ก (๋๋กํญ์ด
7 m ์ด์)๋
ธ์ ์ ๋์์ผ๋ก ๋๋ก๋ง์ ๊ตฌ์ฑํ์๋ค. ๋ํ, 7 m์ด์ ๋๋ ์ฃผ์๋
ธ์ ์ ์๋ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์ 4๊ฐ ํด๋์ค๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ๋๋ก๋ง์ ํฌํจ์์ผฐ๋ค.
3.3 ๋๋ก์์ค๋ฌผ ํ์ค ์ทจ์ฝ๋ํจ์ ๊ตฌ์ฑ
์ทจ์ฝ๋ํจ์๋ ์ฃผ์ด์ง ์ง์ง์์ค์ ๋ํด์ ๊ธฐ ์ ์๋ ์์ค๋ฌผ์ ์์์ ๋๋ฅผ ์ด๊ณผํ๋ ํผํด๋ฅผ ์
์ ํ๋ฅ ์ ๋ํ๋ธ๋ค. ๊ฐ๋ฐ๋ ์ทจ์ฝ๋ํจ์๋ ์ง๋ฐ์ต๋๊ฐ์๋(PGA)
๋๋ ์ง๋ฐ์ต๋์๋(PGV) ๋๋ ์คํํธ๋ผ๊ฐ์๋(Sa)์ ๋ํ ์์ค๋ฌผ ์ทจ์ฝ๋๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค. ๊ต๋, ์ฌ๋ฉด ๋ฐ ์น๋ฒฝ์ PGA์ ๋ํ ์ทจ์ฝ๋ ๊ณก์ ์ผ๋ก, ํฐ๋์
PGV์ ๋ํ ๊ณก์ ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋ค. ์ทจ์ฝ๋ ๊ณก์ ์ ์ง์ง๊ฐ๋ ์์ค์ ๋ฐ๋ผ ์ฌ์ ์ ์ ์๋ 4๊ฐ์ง ์์์ํ(๊ฒฝ๋ฏธ, ๋ณดํต, ์ฌ๊ฐ, ๋ถ๊ดด)๋ฅผ ์ด๊ณผํ๋ ๋ฐ์ํ๋ฅ ์
์ฐ์ ํ๋ค. 4๊ฐ์ง ํผํด์ํ๋ ๋๋ก๋ง์ ํฌํจ๋ ๋๋ก์์ค๋ฌผ(๊ต๋, ํฐ๋, ์ฌ๋ฉด, ์น๋ฒฝ)์ ๋ํด ์ ์๋๋ค. ์ทจ์ฝ๋๋ ํน์ ์์ค๋ฌผ์ ํด๋นํ๋ ๋ก๊ทธ์ ๊ท๋ถํฌ ํจ์์
ํ๊ท ๊ณผ ๋ถ์ฐ์ผ๋ก ์ฃผ์ด์ง๊ฑฐ๋, PGA ๋๋ PGV์ ๋ํ ์์ํ๋ฅ DB๋ก ์ฃผ์ด์ง๋ค. ์ (1)์ ๋ก๊ทธ์ ๊ท๋ถํฌ ํจ์์ ํ๊ท ๊ณผ ๋ถ์ฐ์ผ๋ก ํํ๋ ์ทจ์ฝ๋ ํจ์๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค.
์ฌ๊ธฐ์, $\overline{S}_{d ,\: ds}$๋ ๊ฑด๋ฌผ์ด ์์์ํ ds์ ์๊ณ์น์ ๋๋ฌํ ๋์ ํ๊ท ์คํํธ๋ผ ๋ณ์์ ์ค์๊ฐ์ผ๋ก์, ๊ฑด๋ฌผ์ ๋์ด์
์์์ํ $ds$๋ฅผ ์ ์ํ๋ ์ธต๊ฐ๋ณ์๋ฅผ ๊ณฑํ ๊ฐ์ผ๋ก ๊ณ์ฐ๋๋ค. ๋ํ, $\beta_{ds}$๋ ๊ตฌ์กฐ์ ์ธ ์์์ํ $ds$์ ์ด ๋ณ๋์ฑ์ ๋ํ๋ด๋ ์์ฐ๋์
ํ์คํธ์ฐจ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ $\Phi$๋ ํ์ค ์ ๊ท๋์ ๋ถํฌํจ์๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค[3].
3.4 ์๋๋ฆฌ์ค ๊ตฌ์ฑ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ์์ ๊ตฌ์ฑํ ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค์ ๊ตํต์๋๋ฆฌ์ค๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์๊ธฐ์ ์ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค
3.4.1 ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค ๊ตฌ์ฑ
๊ธฐ์กด์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๋ ๊ฒฐ์ ๋ก ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก์ ํน์ ๋ ํ๋์ ๊ฐ์์ง์ง์ ๋ํ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์ ๊ฑฐ๋์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์งํ๋์ด ์ง์ง์ ๋ถํ์ค์ฑ์ ๊ด๋ฆฌ์ ๋ฐ์ํ ์ ์๋
๋จ์ ์ด ์๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์๋ ํน์ ์ง์ง์ด ์๋ ๋ค์ํ ๊ฐ์ ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค๋ฅผ ๊ธฐ๋ฐ์ผ๋ก ํด์์ ํจ์ผ๋ก์จ, ์ง์ง์ ๋ถํ์ค์ฑ์ ๊ทน๋ณตํ๊ณ ์ค์ ์ง์ง์ด ๋ฐ์ํ์
๋ ๊ฐ์ฅ ๊ทผ์ ํ ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค ํด์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ง์ง ์งํ ํจ์จ์ ์ธ ์ด๋๋์์ ํ์ฉํ ์ ์๋ ์ฅ์ ์ด ์๋ค.
์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค๋ ์ง์์ง ๋ฐ ์ฌํ์ฃผ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒฐ์ ๋๋ค. ์ง์์ง ๋ฐ ์ง์ง๋๊ฐ๋๊ฐ ๊ฒฐ์ ๋๋ฉด, ์ง์ง์ํ๋ ๋ถ์์ ํตํ์ฌ ์ผ์ ๊ธฐ๊ฐ ๋์ ํด๋น์ง์ญ ๋ด์ ์ง์ง๋๊ฐ๋
ํน์ ์์ค์ ์ด๊ณผํ๋ ํ๋ฅ ์ ๊ณ์ฐํ๊ณ ์ง๋ฐ์ด๋์ ์ต๋์น์ ์ฃผํ์ ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ํ๋๊ณก์ ์ ๋์ถํ๋ค. ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ ๋จ์ธต ์ง์์ง์ ๊ณต๊ฐ์ ์ธ ํน์ฑ์ ๊ณ ๋ คํ๊ธฐ
์ํด ๋จ์ธต์ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ ์ธ๊ทธ๋จผํธ๋ก ๋ถ๋ฆฌํ๊ณ , ๊ฐ ์ธ๊ทธ๋จผํธ์ ์ง์ง๊ฐ๋ ๋ฐ ๋๋ก์์ค๋ฌผ ์์น๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ์ (2)๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์์ค๋ฌผ์์น์์์ ์ง์ง๊ฐ๋๋ฅผ ๊ณ์ฐํ๊ณ , ์ธ๊ทธ๋จผํธ ํ๊ท ๊ฐ์ ํด๋น์์ค๋ฌผ์ ์ ๋ฌ๋๋ ์ง์ง๋๊ฐ๋๋ก ์ค์ ํ์๋ค.
์ฌ๊ธฐ์, $IM$์ ๋๋ก์์ค๋ฌผ ์์น์์์ ์ง์ง๋๊ฐ๋, $P(IM>x\vert m,\: r)$์ ์ง์ง๊ฐ๋ $m$, ๊ฑฐ๋ฆฌ $r$์ธ ์ง์์ง๋ก๋ถํฐ ์์ค๋ฌผ์์น๋ก
์ ๋ฌ๋๋ ์ง์ง๊ฐ๋๊ฐ $x$๋ฅผ ์ด๊ณผํ๋ ํ๋ฅ , $f_{M}(m)$ ๋ฐ $f_{r}(r)$์ ์ง์์ง์ ์ง์ง๊ฐ๋ ๋ฐ ๊ฑฐ๋ฆฌ์ ๋ํ ํ๋ฅ ๋ฐ๋ํจ์๋ฅผ ๋ํ๋ธ๋ค[3].
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ 2017๋
๋ฐ์ํ ํฌํญ์ง์ง์ ์ง์์ง ๋ฐ ์ง์ง๊ฐ๋๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ 1000๋
์ฃผ๊ธฐ์ ํฅํด์ง์ง ๋ฐ ํด์์ง์ง ์๋๋ฆฌ์ค์ ์ง์ง๋๊ฐ๋ ์๋๋ฆฌ์ค๋ฅผ Fig. 4์ ๊ฐ์ด ๊ตฌ์ฑํ์๋ค.
Fig. 4 Probability of each direct damage state
3.4.2 ๊ตํต์๋๋ฆฌ์ค ๊ตฌ์ฑ
๋๋ก๋ง๊ธฐ๋ฐ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๋ ์ง์งํผํด๋ก ์ธํ ๋๋ก๋ง์ฑ๋ฅ ์ ํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ตํต์ง์ฐ์ ๊ณ ๋ คํด์ผํ๋ค. ๋๋ก๋ง์ ์ฑ๋ฅ์ ํ๋ ๋๋ก๋ง์ ํฌํจ๋๋ ๋
ธ์ ์ ํผํด๊ท๋ชจ์
๋ฐ๋ผ ๊ฒฐ์ ๋๋ฉฐ, ํด๋น๋
ธ์ ์ ํฌํจ๋๋ ์์ค๋ฌผ ์ค ์ต๋ ํผํด๋ฅผ ์
์ ์์ค๋ฌผ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๊ฒฐ์ ๋๋ค. ์์ค๋ฌผ์ ์ง์ ํผํด๋ ์์ ์ธ๊ธํ ์ทจ์ฝ๋ํจ์์ ๋ฐ๋ผ 5๋จ๊ณ(๋ฌด์์,
๊ฒฝ๋ฏธ, ๋ณดํต, ๊ทน์ฌ, ๋ถ๊ดด)์ค ํ๋๋ก ๊ฒฐ์ ๋๋ค. ์ฆ, ์์ค๋ฌผ์ ์ง์ ํผํด๋ 5๋จ๊ณ ํผํด์์ค ์ค ์ด๋ค ๊ฒ์ผ๋ก๋ ๋ ์ ์์ผ๋ฉฐ ํด๋น ์์ค๋ฌผ์ด ํน์ ๋จ๊ณ(ํผํด์์ค)์
์์ ํ๋ฅ ์ ์ทจ์ฝ๋ํจ์๋ก ๊ณ์ฐ๋๋ค. Fig. 5๋ 5๋จ๊ณ ํผํด์ด๊ณผํ๋ฅ PDS0 (๋ฌด์์), PDS1 (๊ฒฝ๋ฏธ์์), PDS2 (๋ณดํต์์), PDS3 (๊ทน์ฌ์์), PDS4 (๋ถ๊ดด)๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค.
๋๋ก๋ง ํผํด๋ ๋๋ก๋ง์ ํฌํจ๋ ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ์ ํผํด์์ค์ ์กฐํฉ์ผ๋ก ๊ฒฐ์ ๋๋ฉฐ, N๊ฐ์ ์์ค๋ฌผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ๋๋ก๋ง์ ํผํด์ํ ๊ฒฝ์ฐ์ ์๋ N5์ด ๋๋ค. ์ง์ง
์งํ ๋๋ก๋งํผํด๋ ๋๋ก๋ง ํผํด์กฐํฉ ๊ฒฝ์ฐ์(N5)๋ฅผ ๋์์ผ๋ก ์ํ๋ง๋๋ค. Fig. 6์ ํฌํญ๋จ์ธต 1000๋
๊ฐ๋ ์ง์ง์ ์ง์ง ์งํ์ 4๊ฐ์ ๋ชฌํ
์นด๋ฅผ๋ก ์ํ๋ง์ด๋ฉฐ, ์ํ๋ง์ ๋ฐ๋ผ ํผํด๋ฑ๊ธ๋ณ(๊ฒฝ๋ฏธ, ๋ณดํต, ๊ทน์ฌ, ๋ถ๊ดด) ํ์๋
ธ์ ์๊ฐ ๋ฌ๋ผ์ง๋
๊ฒ์ ํ์ธ ํ ์ ์๋ค. ์ดํ ์ํ๋ง ๋ ๋๋ก๋งํผํด๋ ๋๋ก์์ค๋ฌผ ํผํด์์ค ๋ณ ๋ณต๊ตฌ์ผ์์ ๋ฐ๋ผ ์๊ฐ์ ํ๋ฆ์ ๋ฐ๋ผ ์์ฐจ์ ์ผ๋ก ๋ณต๊ตฌ๋๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํด์๋๋ค.
๋ณต๊ตฌ์ผ์๋ ์๋ฎฌ๋ ์ด์
ํด๋น์ง์ญ์ ๋ณต๊ตฌ๋ฅ๋ ฅ์ ์ข์ฐ๋๋ฉฐ, ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ HAZUS๊ฐ ์ ์ํ ๊ฒฝ๋ฏธ 0.5์ผ, ๋ณดํต 7์ผ, ๊ทน์ฌ 150์ผ, ๋ถ๊ดด 450์ผ์
์ฌ์ฉํ์๋ค. ํฅํ, ๊ตญ๋ด ์ค์ ์ ๋ฐ์ํ ์ง์ญ๋ณ ๋ณต๊ตฌ์ผ์๊ฐ ๋ฐ์๋๋ฉด ๋ณด๋ค ์ ํํ ์๋ฎฌ๋ ์ด์
๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ป์ ์ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ฌ๋ฃ๋๋ค.
์ํ๋ง ๊ธฐ๋ฐ์ ๋คํธ์ํฌ ์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฅผ ์ํด ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ชฌํ
์นด๋ฅผ๋ก ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ด๋ค. ๋ชฌํ
์นด๋ฅผ๋ก ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ ๊ฐ๊ฐ์ ์ํ๋ง ๋ ๋๋ก๋งํผํด
๊ฒฝ์ฐ์ ๋ํ ๊ตํตํด์์ ์ํํ์ฌ ์ด ์ด๋์๊ฐ(์ฐจ๋๋์ร์์์๊ฐ)์ ๊ณ์ฐํ๊ณ , ์ํ๋ง ๊ฐ์๋ฅผ ์ฆ๊ฐ์์ผ ํน์ ์ง์ง์ ๋ํ ๋๋ก๋ง์ ๊ตํต๋ ๊ฐ์ ์๋ ด์ํจ๋ค.
ํ์ง๋ง, ๋ง์ ์์ค๋ฌผ์ ํฌํจํ๊ณ ์๋ ๋๋ก๋ง์ ์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฅผ ์ผ์ ์์ค ์ด์์ ์ ํ๋๋ก ํ๊ฐํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๋ง์ ์์ ์ํ๋ง์ด ํ์ํ๊ฒ ๋๋ฉฐ, ์ฅ์๊ฐ์ ๊ณ์ฐ์๊ฐ์ด
์์๋๋ค. ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์ ํ
์คํธ๋ฒ ๋๋ก ์ฌ์ฉํ๊ณ ์๋ ํฌํญ์์ ๋๋ก์์ค๋ฌผ ๊ฐ์๋ 256๊ฐ๋ก ๋๋ก๋ง ํผํด์ํ์ ๊ฒฝ์ฐ์ ์๋ 2565์ด ๋๋ฉฐ ์์ ์ค๋ช
ํ
๋ชฌํ
์นด๋ฅผ๋ก ์๋ฎฌ๋ ์ด์
์ ์ด์ฉํ ๊ตํตํด์์ ์ ์ฐํด์์ด ์ฅ์๊ฐ์ด ์์๋์ด ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํ ์์ค๋ฌผ ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ์๋ ๋ถ์ ํฉํ๋ค๊ณ ํ ์ ์๊ฒ ๋ค.
๋ฐ๋ผ์, ์ ์ฐํด์ ์๊ฐ์ ์ค์ด๊ธฐ ์ํด ์ธ๊ณต์ ๊ฒฝ๋ง(Artificial Neural Network) ๊ธฐ๋ฐ ๋๋ฆฌ๋ชจ๋ธ(Sungsik Yoon et al., 2020)์ ์ฌ์ฉํ์๋ค. ANN์ ์
๋ ฅ ๋ฐ ์ถ๋ ฅ ๋ฐ์ดํฐ์ ํจํด์ธ์์ ํตํด ์ ์ก ๊ธฐ๋ฅ์ ๊ตฌ์ฑํ๋ ์ธ๊ณต์ง๋ฅ๊ธฐ์ ๋ก ์๋ ค์ ธ ์๋ค. ์ด ๊ธฐ์ ์ ์
๋ ฅ ๋ฐ ์ถ๋ ฅ ๋ฐ์ดํฐ
๊ฐ์ ๋ณต์กํ ๊ด๊ณ๋ฅผ ๊ธฐ๊ณํ์ต๊ณผ ํจ๊ป ๊ฐ๋จํ ์ํ์ ํจ์๋ก ํํํ๋ค. ๋๋ฆฌ๋ชจ๋ธ์ ํตํด ํนํ ๊ณ ์ฐจ์ ๋๋ก๋ง ๋คํธ์ํฌ์์ ์ด ์ด๋์๊ฐ๊ณผ ๊ฐ์ ๋์ ๊ณ์ฐ
๋น์ฉ์ด ํ์ํ ๋คํธ์ํฌ ์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฅผ ๋จ๊ธฐ๊ฐ์ ๊ฐ๋ฅํ๊ฒ ํ ์ ์๋ค. ๋๋ฆฌ ๋ชจ๋ธ์ ๊ตฌ์ฑํ๋ ๋ฐ ์ด๊ธฐ๊ต์ก ์๊ฐ์ด ํ์ํ์ง๋ง ๋ชจ๋ธ์ด ๊ตฌ์ฑ๋๋ฉด ๋ ์ด์ ์ ๊ตํ
๊ตํตํด์์ ํ์๋ก ํ์ง ์๋๋ค. ๋๋ฆฌ๋ชจ๋ธ์ ๊ณ ์ฐจ์ ๋๋ก๋ง์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์์ธกํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ง์ง ์ํ ํ๊ฐ, ๋คํธ์ํฌ ๋ณต์๋ ฅ ์ถ์ , ์ต์ ํ
๋ฌธ์ ์ ๊ฐ์ ๋ค์ํ ๋ฐ๋ณต ๋ถ์์ ์ฌ์ฉํ ์ ์๋ค.
Fig. 5 Probability of each direct damage state
Fig. 6 Example of sampling of traffic scenarios at 1000 return year
3.5 ์งยท๊ฐ์ ํผํด ๊ณ์ฐ
์งยท๊ฐ์ ํผํด๋ ๋๋ก๋ง์ด ์ง์งํผํด๋ฅผ ๋ฐ์ ์งํ๋ถํฐ ์ ์์ผ๋ก ํ๋ณต๋๋ ๊ธฐ๊ฐ ๋์์ ๋ฐ์ ํ๋ ํผํด๋ฅผ ๋์ ํ์ฌ ๊ณ์ฐ๋๋ค. ์ง์ ํผํด๋ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์ด ์ง์ง์ผ๋ก
์ธํ ์์ค๋ฌผ ์์์ ์ ๋ํ๋ ๊ธ์ก์ผ๋ก ๊ณ์ฐ๋๋ฉฐ, ๊ฐ์ ํผํด๋ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์ ์์์ ๋ฐ๋ผ ๋
ธ์ ์ด ํ์๋์ด ๋ค๋ฅธ ๋
ธ์ ์ผ๋ก ์ฐํํ๋ฉด์ ๋ฐ์ํ๊ฒ ๋๋ ์ถ๊ฐ ๊ตํต์์์๊ฐ์
๋น์ฉ์ผ๋ก ํ์ฐํ์ฌ ๊ณ์ฐํ๋ค.
์ง์ ํผํด๋ ์์ ์ (1)์ ์ทจ์ฝ๋ํจ์๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ฐ๋ณ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์ ์์๋ฑ๊ธ ๋ณ ์ด๊ณผํ๋ฅ ๊ณผ ์์๋ฑ๊ธ๋ณ ํผํด๋น์ฉ ๋น์จ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ (3)๊ณผ ๊ฐ์ด ๊ตฌํ์๋ค. ์์๋ฑ๊ธ๋ณ ํผํด๋น์ฉ ๋น์จ์ ํด๋น ์์ค๋ฌผ์ ๊ฑด์ค๊ณต์ฌ๋น์ ๋ํ ๋น์จ์ ์๋ฏธํ๋ค.
์ฌ๊ธฐ์, $DC_{k,\: m}$๋ ์ฌํ์ฃผ๊ธฐ $k$, ์ง์์ง $m$ ์๋๋ฆฌ์ค์ ๋ํ ๋๋ก๋ง์ ์ง์ ํผํด๋น์ฉ, $RE_{i}$๋ $i$๋ฒ ์์ค๋ฌผ์ ๊ต์ฒด๋น์ฉ,
$d_{s}$๋ ํผํด๋ฑ๊ธ, $RCR$์ ์์ค๋ฌผ๊ฑด์ค๋น์ฉ์ ๋ํ ๋น์จ๋ก ํ์ฐ๋๋ ๋ณด์๋น์ฉ, $P_{ds}$๋ ํผํด๋ฑ๊ธ๋ณ ํ๋ฅ ์ ๋ํ๋ธ๋ค[4].
๊ฐ์ ํผํด๋ฅผ ๊ณ์ฐํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๋๋ก์ฐํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ถ๊ฐ ํตํ๋ ๊ณ์ฐ์ด ํ์๋ก ํ๋ค. ์ถ๊ฐ ๊ตํต๋์ ์ ํด์ง ์ถ๋ฐ์ง์ ๋์ฐฉ์ง๋ฅผ ํต๊ณผํ๋๋ฐ ๊ฑธ๋ฆฌ๋ ์ง์ง ์ ยทํ์
์ด ํตํ๋์ ๋น๊ตํจ์ผ๋ก์จ ์ฐ์ถ๋๋ฉฐ, ์ง์ง ์ ยทํ ๊ตํตํด์์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๊ณผ์ ๋ฅผ ํตํด ๊ฐ๋ฐ๋ ์ธ๊ณต์ ๊ฒฝ๋ง ๊ธฐ๋ฐ ๋๋ฆฌ๋ชจ๋ธ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ํํ์๋ค. ์ง์ ํผํด๋น์ฉ
๊ณ์ฐ๊ณผ๋ ๋ฌ๋ฆฌ ๊ฐ์ ํผํด๊ณ์ฐ์ ๋๋ก๋ง ๋ณต๊ตฌ๋จ๊ณ๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ์ผ ํ๋ค. ๋๋ก๋ง์ด ์ ์ํ๋๊ธฐ๊น์ง ์ถ๊ฐ๊ตํต๋์ด ๊ฐ์ฅ ํฐ ์ฒซ ๋จ๊ณ๋ถํฐ ์ถ๊ฐ๊ตํต์ด ๋ฐ์ํ์ง ์๋
์ ์ํ๊น์ง๋ก ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ์ถ๊ฐ๊ตํต๋์ ๊ณ์ฐํ์๋ค. ๋๋ก๋ง์ ๊ตํต์ง์ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ด ํผํด ๋น์ฉ์ ์๋ ์ (4)์ ๊ฐ์ด ๊ณ์ฐํ ์ ์๋ค.
์ฌ๊ธฐ์, $TC_{(p)}$๋ ๋๋ก๋ง์ ์ด ๊ตํต์ง์ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ํผํด๋น์ฉ์ ์๋ฏธํ๋ฉฐ, $p$๋ ๋ณต๊ตฌ๋จ๊ณ, $j$๋ ๋
ธ์ ๋ฒํธ, $VOT$๋ ์ง์ฐ์๊ฐ๋น ๋น์ฉ,
$VT_{j,\: p}$๋ ๋
ธ์ $j$์ $p$๋ณต๊ตฌ๋จ๊ณ์์์ ๊ตํต๋, $VT_{j,\: o}$๋ ๋
ธ์ $j$์ ์ง์ง ์ ๊ตํต๋์ ์๋ฏธํ๋ค[4].
4. ๋๋ก๋ง ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ํด์๊ฒฐ๊ณผ
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์๊ฐ๋๋ ๋๋ก๋ง์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ํด์๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ง์ง์๋๋ฆฌ์ค ๋ฐ ๊ตํต์๋๋ฆฌ์ค์ ๋ํ ๋๋ก๋ง์ ํผํด๋ฅผ ์ ๋์ ์ธ ๋น์ฉ์ผ๋ก ํ์ฐ๋ ๊ฐ์ผ๋ก ์ ๊ณต๋๋ค. ๋๋ก๋ง์
ํฌํจ๋ ๋๋ก์์ค๋ฌผ(๋๋ก, ํฐ๋, ์ฌ๋ฉด, ์น๋ฒฝ)์ ์ ๋์ ์ง์ง ํผํด๋ ์์ ์๊ฐ๋ โ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ์ํํธ์จ์ดโ๋ฅผ ์ฌ์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ์๋ค. ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์
์ํํธ์จ์ด์์ ์ ๊ณตํ๋ ๋ด์งํด์๊ฒฐ๊ณผ๋ ์์ค๋ฌผ๋ณ ์ง์ ํผํด, ๋
ธ์ ๋ณ ์งยท๊ฐ์ ํผํด, ๋ด์ ์ฑ๋ฅ๋ณด๊ฐ์ ์ํ ํ์์์ฐ ๋ฐ ๋ด์ง๋ณด๊ฐํจ๊ณผ ๋ฑ์ด ์๋ค.
4.1 ์์ค๋ฌผ๋ณ ์ง์ ํผํด
ํ์ฌ ๊ตญ๋ด์ ์ ๋ถ์ ์ง์์ฒด์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์ค๋ฌด์์ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์์ โ๊ธฐ์กด์์ค๋ฌผ ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ ์๋ น(2019)โ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์
์ํ ์๋นํ๊ฐ๋ก ํน์ ๊ตฌ์ญ์ ํฌํจ๋ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์ ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ ๊ด์ ์์ ์์ค๋ฌผ์ ์ ์ฑ์ ์ธ ์ง์๊ฐ(์ง์ง๋, ์ทจ์ฝ๋, ์ํฅ๋) ๋น๊ตํ๊ณ ์ฐ์ ์์๋ฅผ ์ ์ ํ๋ค.
๋ฐ๋ผ์, ์๋นํ๊ฐ ๊ฒฐ๊ณผ๋ ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ์ ์ ์ฑ์ ์ธ ์ง์ ๊ฐ์ผ๋ก ํํ๋์ด ์์ฌ๊ฒฐ์ ์๊ฐ ์ ๋์ ์ธ ํผํด๊ท๋ชจ๋ฅผ ํ์
ํ๊ธฐ ์ด๋ ต๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์๋ ์ง์ง์ํ๋
ํ๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ์ ๋ํ ์ ๋์ ์ธ ํผํด๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ฐ์ถํ ์ ์์ด ์์ฌ๊ฒฐ์ ์๊ฐ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํ ๋ณด๋ค ํฉ๋ฆฌ์ ์ธ ํ๋จ์ ํ ์ ์๋๋ก ํ๋จ์๋ฃ๋ฅผ ์ ๊ณตํ
์ ์๋ค.
Fig. 7์ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ 262๊ฐ ์์ค๋ฌผ์ 475๋
๋ฐ 1000๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ์ ๋ํ ์ง์ ํผํด๋ถํฌ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ํฌํญ์ ์์ค๋ฌผ์ 50๋
๋ฐ 100๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ
์ง์ง์ ๋ํ ์ง์ ํผํด๋ ๋ฏธ๋ฏธํ๋ฉฐ, 475๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ์ ๋ํ ์ง์งํผํด๊ท๋ชจ๋ ํ๊ท 1.2์ต์ ์ด ํผํด 312์ต์, ์ฌํ์ฃผ๊ธฐ 1000๋
์ง์งํผํด๋ ํ๊ท
9์ต, ์ด ํผํด 2,280์ต์์ ์ง์ ํผํด๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํด์๋์๋ค.
Fig. 7 Probability of each direct damage state
4.2 ๋
ธ์ ๋ณ ์งยท๊ฐ์ ํผํด
์ง์ ํผํด๊ท๋ชจ๋ ์์ ์๊ฐํ ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ์ ๋ํ ๊ท๋ชจ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ๋
ธ์ ๋ณ ์ง์ ํผํด๊ท๋ชจ๋ก๋ ์ ๊ณต๋๋ค. ๋
ธ์ ์ ๋๋ก์ด์ฉ์๊ฐ ์ด์ฉํ ์ ์๋ ์ถ๋ฐ์ (Origination)-๋์ฐฉ์ (Destination)์ผ๋ก
๊ตฌ์ฑ๋๋ฉฐ, ์ถ๋ฐ์ ์์ ๋์ฐฉ์ ์ผ๋ก ๊ฐ๊ธฐ์ํ ์ต์ ยท์ต๋จ ๋
ธ์ ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ๋ค.
Fig. 8์ ํฌํญ์ ๋จ-๋ถ, ๋-์, ์ค์ฌ๊ฐ์์ ๋ด๋ฅ, ์ค์ฌ๊ฐ์์ ํด์์ ์๋ 4๊ฐ์ OD์ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค. OD1 ๋
ธ์ ์ ํฌํจ๋ ์์ค๋ฌผ ๊ฐ์๋ 33๊ฐ์ด๋ฉฐ,
๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ 33๊ฐ ์์ค๋ฌผ ์ฆ OD1๋
ธ์ ์ ์ง์ ํผํด๋ 50๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์ ๋ํด์๋ ์ง์ ํผํด๊ฐ ์์ผ๋ฉฐ, 475๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง๋ถํฐ ๋ฐ์ํ๋ฉฐ 1000๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์๋ ํ๊ท ์ฝ 4.3์ต์, ์ด ํผํด ์ฝ 150์ต์์ ํผํด๊ท๋ชจ๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ํด์๋์๋ค. ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ํ OD1๋
ธ์ ์ ์ง์ ํผํด๋ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ
์ ๋ณด๋ค ๊ท๋ชจ๊ฐ ๋ํญ ์ถ์๋์ด 1000๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์ ๋ํด์๋ ํ๊ท ์ฝ 3.0์ต์, ์ด ํผํด ์ฝ 100์ต์ผ๋ก ํด์๋์๋ค. OD2, OD3 ๋ฐ OD4๋
๋น์ทํ ๊ฒฝํฅ์ ๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ, Table 1์ ๋
ธ์ ๋ณ ์ง์ ํผํด ๊ท๋ชจ ๊ฐ์ ์ ๋ฆฌํ์๋ค.
์ฐ๊ตฌ์์ ๊ฐ๋ฐ๋ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ์์คํ
์ ๊ฐ์ฅ ํฐ ํน์ง์ ๋๋ก๋ง์ ๋ฌผ๋ฆฌ์ ํผํด์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ตํตํด์์ ํตํด ๊ตํต์ง์ฐ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ฐ์ถํ๊ณ ์ด๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก
๊ฐ์ ํผํด๋ฅผ ๊ณ์ฐํ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ตํตํด์์ ์ฃผ์ด์ง OD๋
ธ์ ์ ๋ํด ๊ตํต๋์ ๋ฐ ํตํ์๊ฐ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ํตํ๋์ ์ง์ง ์ ๊ณผ ์ง์ง ํ์ ๋ํด ์ฐ์ถํ๊ณ
์ ยทํ ์ฐจ์ด ๊ฐ์ ๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ๋ก ์ ์ํ๋ค.
Table 2๋ OD ๋
ธ์ ๋ณ ๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค. 50๋
, 100๋
๋ฐ 475๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๊ฐ์ ํผํด๊ฐ ๋ฐ์ํ์ง ์๊ฑฐ๋ ๋ฏธ๋ฏธํ๋ฉฐ, 1000๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์์๋ง ๊ฐ์ ํผํด๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์กฐ์ฌ ๋์๋ค. 1000๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์ ์ด ๊ฐ์ ํผํด๋ ์ฝ 497์ต์ผ๋ก ์ด ์ง์ ํผํด๊ท๋ชจ์ 76% ์์ค์ธ
๊ฒ์ผ๋ก ๊ณ์ฐ๋์๋ค.
Fig. 8 Origination and Destination Map of Phohang City
Table 1 Direct damage per road-link
Road Link
|
100
Return Year
[billion won]
|
475
Return Year
[billion won]
|
1000
Return Year
[billion won]
|
OD1
|
0
|
1.0
|
6.10
|
OD2
|
0
|
1.8
|
22.4
|
OD3
|
0
|
1.2
|
14.2
|
OD4
|
0
|
1.9
|
22.5
|
Table 2 In-direct damage per road-link
Road Link
|
100
Return Year
[billion won]
|
475
Return Year
[billion won]
|
1000
Return Year
[billion won]
|
OD1
|
0
|
0.4
|
9.0
|
OD2
|
0
|
0.2
|
4.5
|
OD3
|
0
|
0.7
|
18.1
|
OD4
|
0
|
0.7
|
18.1
|
4.3 ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ๋ฐ ๋ณด๊ฐํจ๊ณผ
๊ธฐ์กด์์ค๋ฌผ ์ค ๋ด์ง๋ณด๊ฐ์ด ๋์ด์์ง ์์ ์์ค๋ฌผ ์ ์ฒด๋ฅผ ๋ด์ง๋ณด๊ฐํ๊ณ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ์์ ์ ์ํ๋ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ์์คํ
์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์งยท๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ๋ฅผ
๊ณ์ฐํ์๋ค. ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ 50๋
๋ฐ 100๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์ ๋ํด์๋ ์ง์ ํผํด๊ฐ ๋ฐ์ํ์ง ์์๊ณ , ์ฌํ์ฃผ๊ธฐ 475๋
๋ฐ 1000๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์
๋ํด์๋ 312์ต ๋ฐ 2,280์ต์์ ํผํด๊ฐ ๋ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ฎฌ๋ ์ด์
๋์๋ค. ๊ฐ์ ํผํด๋ 1000๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์ ๋ํด์๋ง 497์ต์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค.
๋ด์ง๋ณด๊ฐ ํ 50๋
, 100๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์ ๋ํ ์ ์ฒด ๋๋ก๋ง์ ์ง์ ํผํด๋ ์๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, 475๋
๋ฐ 1000๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ ์ง์ง์ ๋ํด์๋
์ง์ ํผํด 166์ต ๋ฐ 1,740์ต์ ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ์ ํผํด๋ 1000๋
์ฌํ์ฃผ๊ธฐ์ ๋ํด์๋ง 330์ต์ผ๋ก ๊ณ์ฐ๋์๋ค. ๋ฐ๋ผ์, ๋ด์ง๋ณด๊ฐํจ๊ณผ๋ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ
์ ยทํ์ ์งยท๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ ๋น๊ต๋ฅผ ํตํด ๊ณ์ฐ๋ ์ ์์ผ๋ฉฐ, 475๋
, 1000๋
์ง์ง๋๊ฐ๋์ ๋ํด 146์ต์, 707์ต์์ธ ๊ฒ์ผ๋ก ํด์๋์๋ค. Fig. 9์ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ ยทํ์ ์งยท๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ค.
Fig. 9 Overall direct & in-direct damage of Phohang road network
5. ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์
๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ๋ฅผ ์ํด์๋ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ฐ์ ์์(์) ๋ฐ ํ์์์ฐ(์), ๋ฐฉ์ฌ๋๋ก ์ ์ (์)๊ณผ ๊ฐ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ (์)์ด ํ์ํ๋ค. ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด
๊ฐ๋ฐ๋ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์คํ
์ ์ด๋ฌํ ์์ฌ๊ฒฐ์ (์) ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ, ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ํ์ํ ๋ค์ํ ํ๋จ์๋ฃ๋ฅผ ์ ๊ณตํ ์ ์๋ค.
5.1 ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์ฐ์ ์์ ์ ์
๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ์์คํ
์ ๋๋ก๋ง ๊ด์ ์์ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ฐ์ ์์๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ ์ ์๋๋ก ๋
ธ์ ๋ณ ์งยท๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ, ๋
ธ์ ๋ณ ๋ณด๊ฐํจ๊ณผ ๋ฑ์ ํ๋จ์๋ฃ๋ฅผ
์ ๊ณตํ๊ณ ์๋ค. ํฌํญ์ ๋๋ก๋ง ๋ด์ Fig. 7๊ณผ ๊ฐ์ 4๊ฐ OD๋
ธ์ ์ ์ง์ ํผํด ๊ท๋ชจ ์์๋ OD2, OD4, OD1, OD3 ์์์ด๋ฉฐ, ๋
ธ์ ๋ณ ์ง์ ํผํด๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๋ด์ง๋ณด๊ฐํ๋ ๊ฒฝ์ฐ ์ฐ์ ์์ ์์ค๋ฌผ์
OD2๋
ธ์ ์ ํฌํจ๋์ด ์๋ 22๊ฐ ์์ค๋ฌผ์ด ๋์์ด ๋๋ค. ๊ฐ์ ํผํด ๊ท๋ชจ๋ OD4, OD3, OD1, OD2 ์์์ด๋ฉฐ, ๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ๋ก ์ฐ์ ์์๋ฅผ ์ ํ๋
๊ฒฝ์ฐ OD4 ๋
ธ์ ์ ํฌํจ๋ 18๊ฐ ์์ค๋ฌผ์ด ๋์์ด ๋๋ค. ์งยท๊ฐ์ ์ดํฉํผํด๊ท๋ชจ๋ OD4, OD2, OD1, OD3์ผ๋ก ์งยท๊ฐ์ ์ด ํผํด๊ท๋ชจ๋ก ์ฐ์ ์์๋ฅผ
์ ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ OD4์ ํฌํจ๋ 18๊ฐ ์์ค๋ฌผ์ด ๋์์ด ๋๋ค.
๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์ ์ ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ OD1, OD2, OD4, OD3์ด๋ฉฐ, OD1์ ํฌํจ๋ 33๊ฐ ์์ค๋ฌผ์ด ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ฐ์ ์์ ๋์์์ค๋ฌผ์ด
๋๋ค.
5.2 ํ์์์ฐ
ํ์์์ฐ์ ์ ์ ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์ฐ์ ์์ ๊ฒฐ์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒฐ์ ๋๋ค. ๋
ธ์ ๋ณ ์ด ํผํด๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์ฐ์ ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ OD4์ ํฌํจ๋ 18๊ฐ ์์ค๋ฌผ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ์ ์ํด
20์ต์ ์์ฐ์ด ํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์๋ฎฌ๋ ์ด์
๋์๋ค. ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ฐ์ ์์ค๋ฌผ์ ๋ํ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ์ด ์๋ฃ๋ ํ, ์ฐจ๊ธฐ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์์ฐ์ OD2์ ํฌํจ๋ 22๊ฐ ์์ค๋ฌผ
18์ต์, OD3์ ํฌํจ๋ 10๊ฐ ์์ค๋ฌผ 12์ต์, OD1์ ํฌํจ๋ 33๊ฐ ์์ค๋ฌผ 10์ต์ผ๋ก ์๋ฎฌ๋ ์ด์
๋์๋ค. ๋์ผํ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ๋
ธ์ ๋ณ ์ง์ ํผํด ๊ธฐ์ค
๋๋ ๋ด์ง๋ณด๊ฐํจ๊ณผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ์์์ฐ์ ์ฑ
์ ํ ์ ์๋ค.
๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด์ ์ ์ํ๋ ์์์์ฐ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ํ์ํ ๊ฐ๋ต์ ์ธ ์ถ์ ์น์ด๋ฉฐ ์ค์ ์์ฐํธ์ฑ์ ์ํด์๋ ์์ฌยท์ฅ๋นยท์ธ๋ ฅยท์๊ณต๊ณต๋ฒ ๋ฑ ํด๋น์ง์ญ์
๊ฑด์ค์
์ฒด์ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ์ญ๋์ด ๊ณ ๋ ค๋์ด์ผ ํ๋ค.
5.3 ๋ฐฉ์ฌ๋๋ก ์ ์
๋ฐฉ์ฌ๋๋ก ์ ์ ์ ์ํด ๊ตญ๋ด์์๋ ๋ค์ํ ๊ธฐ์ค ์ ์๊ฐ ์๋๋๊ณ ์์ง๋ง, ์ ๋ํ๋ ๊ธฐ์ค ์์ด ๋๋ก์ ์ค์๋, ์ฐจ์ ์ฌ์ ๋ ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํ ์ ์ฑ์ ์ธ ๊ฐ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก
์ฌ์ฉํ๊ณ ์๋ค. ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ(Seismic Risk Assesment)์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ฐ๋ฐํ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ์์คํ
์ ์ฅ์ ์ค์ ํ๋๋
๋๋ก๋ง ๊ด์ ์ผ๋ก ๊ธฐ์กด์์ค๋ฌผ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ํด์ ๋ฐ ๊ตํตํด์์ ์ํํจ์ผ๋ก์จ ์ง์ง ์์ ํน์ ๋
ธ์ ์ ๋๋ก๊ธฐ๋ฅ ์ ์ํ ๋น์จ ๋ฐ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ๋น์ฉ์ ์ ๋ํ ํ ์ ์๊ณ
์ด๋ฅผ ํ์ฉํ์ฌ ๋ณด๋ค ๊ฐ๊ด์ ์ด๊ณ ํฉ๋ฆฌ์ ์ธ ๋ฐฉ์ฌ๋๋ก๋ฅผ ์ ์ ํ ์ ์๋ค.
์์ ์ ์๋ 4๊ฐ OD๋
ธ์ ์ ๋์์ผ๋ก ๋ฐฉ์ฌ๋๋ก๋ฅผ ์ ์ ํ๋ ๊ฒฝ์ฐ, ์ฐ์ ์ผ๋ก ๊ณ ๋ คํ๋ ํ๋จ๊ธฐ์ค์ ๊ตํต๊ธฐ๋ฅ ์ ์ํ ๋น์จ์ด๋ฉฐ ์ด๋ ๊ฐ์ ํผํด๊ฐ ์ต์ํ๋ ์
์๋ ๋
ธ์ ์ด๋ผ ํ ์ ์๋ค. ๊ฐ์ ํผํด ์ต์ํ ๋น์จ์ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ ์ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก OD2, OD1, OD3, OD4 ์์๋ก ๋ํ๋ ๋ฐฉ์ฌ๋๋ก ํ๋ณด ์ค OD2๋
ธ์ ์ด
์ฐ์ ๋์์ด ๋ ์ ์์์ ์ ์ ์๋ค. ๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์์๋ 4๊ฐ ๋
ธ์ ๋ง์ ์๋ฎฌ๋ ์ด์
๋์์ผ๋ก ํ์์ง๋ง ๋ณด๋ค ๋ค์ํ ๋
ธ์ ์ ์ ์ ํ๊ณ ์ด๋ฅผ ๋น๊ต ๊ฒํ ํ์ฌ ๋ฐฉ์ฌ๋๋ก
์ ์ ์ ๋ณด๋ค ๋ ํฉ๋ฆฌ์ ํ ์ ์๋ค.
6. ๊ฒฐ ๋ก
ํ์ฌ ๊ตญ๋ด์์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์ค๋ฌด์ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์๊ธฐ์ ์ ๊ตญํ ์์ ๊ด๋ฆฌ์์ ๊ธฐ์กด์์ค๋ฌผ ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ ์๋ น(2019)์์ ์ ์๋๊ณ
์๋ ์๋นํ๊ฐ๋ฅผ ํตํด ํน์ ๊ตฌ์ญ์ ํฌํจ๋ ๊ฐ๋ณ ๋๋ก์์ค๋ฌผ์ ๋ํ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ฐ์ ์์๋ฅผ ์ ์ํ๊ณ ์๋ค. ํ์ง๋ง, ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ์ ์ ์ฑ์ ์ธ ์ง์ ๊ฐ์ผ๋ก
์ฐ์ ํ๊ณ ์ง์ ๊ฐ์ ํฌ๊ธฐ์ ๋ฐ๋ผ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์ฐ์ ์์๋ง์ ๊ฒฐ์ ํ๊ณ ์์ด ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ์ ํ์ํ ๋ค์ํ ํ๋จ์๋ฃ์ธ ์งยท๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ, ๋ด์ง๋ณด๊ฐ์์ฐ, ๋ด์ง๋ณด๊ฐ
์์ฐํฌ์
ํจ๊ณผ ๊ฒ์ฆ ๋ฑ์ ์ง์ํ์ง ๋ชปํ๊ณ ์๋ ์ค์ ์ด๋ค.
๋ํ, ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ์ฐ์ ์์๊ฐ ๋๋ก๋ง์ ๋ํ ๊ณ ๋ ค ์์ด ํน์ ๊ตฌ์ญ์ ๊ฐ๋ณ์์ค๋ฌผ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ๊ฒฐ์ ๋จ์ ๋ฐ๋ผ ๋ด์ง๋ณด๊ฐ์ด ๋์์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ง์ง ์ ๋๋ก๊ฐ ์ ์์ ์ธ
๊ตํตํตํ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ํํ์ง ๋ชปํ๋ ์ํฉ์ด ๋ฐ์ํ๋ฉฐ ์ง์ง ์งํ ๊ธด๊ธ๋ฌผ์ ์ด์ก์ ์ํ ๋ฐฉ์ฌ๋๋ก ์ ์ ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ค์ํ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ์์ฌ๊ฒฐ์ ํ๋จ์๋ฃ๋ฅผ ๊ธฐ์กด์ ์ง์๊ธฐ์ ๋ก๋
์ ์ํ ์ ์๋ ๊ธฐ์ ์ ํ๊ณ๊ฐ ์๋ค.
๋ฐ๋ผ์, ๊ธฐ์กด์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์๊ธฐ์ ์ ๋จ์ ์ ๊ทน๋ณตํ๊ณ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ํ์ํ ์งยท๊ฐ์ ํผํด๊ท๋ชจ, ํ์์์ฐ, ๋ด์ง๋ณด๊ฐ ํจ๊ณผ, ๋ด์ง๋ณด๊ฐ
์ฐ์ ์์ ์ ์, ๋ฐฉ์ฌ๋๋ก ์ฐ์ ์์ ์ ์ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ๋ค์ํ ํ๋จ์๋ฃ๋ฅผ ์ ๊ณตํ ์ ์๋ ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ ํ์ด ์๋ง๋๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ด์ ์์ ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ
ํตํ์ฌ ์ ์๋ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ ํ๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ์ ์์ ์ ์ ํ ๊ธฐ์ ์ด๋ค. ๋ํ, ๋ณธ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ํตํด ๊ฐ๋ฐ๋ ๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ง์ ์ํํธ์จ์ด๋ ์ง์ง์ํ๋ํ๊ฐ ๋ฐฉ๋ฒ์
์ด์ฉํ ๊ธฐ์กด์์ค๋ฌผ์ ๋ด์ง์ฑ๋ฅํ๊ฐ๋ฅผ ์๊ฐ์ ์ผ๋ก ๊ตฌํํ์ฌ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์๋ค์ด ์ง๊ด์ ์ผ๋ก ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ์ํํ ์ ์๋๋ก ์ง์ํ๊ณ ์ด๋ฅผ ํตํด ๊ฒฝ์ ์ ์ด๊ณ ํฉ๋ฆฌ์ ์ธ
๋ด์ง์ฑ๋ฅ๊ด๋ฆฌ ์์คํ
์ ์ ๊ณตํ ๊ฒ์ด๋ค.
๊ฐ์ฌ์ ๊ธ
๋ณธ ๋
ผ๋ฌธ์ ๊ตญํ ๊ตํต๋ถ ๊ฑด์ค๊ธฐ์ ์ฐ๊ตฌ์ฌ์
์ ์ฐ๊ตฌ๋น์ง์(21SCIP-B146946-04)์ ์ํด ์ํ๋์์ต๋๋ค.
References
Korea Infrastructure Safety Corporation, (2019), Guidelines for Evaluating Seismic
Performance of Existing Road facility (Bridges), Ministry of Land, Infrastructure
and Transport Korea Infrastructure Safety Corporation (2020).
Guidelines for Evaluating Seismic Performance of Existing Road facility (Tunnel),
Ministry of Land, Infrastructure and Transport.
Jaiswal, K., Bausch, D., Rozelle, J., Holub, J., McGowan, S. (2017), Hazusยฎ estimated
annualized earthquake losses for the United States (No. FEMA P-366), Federal Emergency
Management Agency
Sextos, A., Kilanitis, I. (2019), Integrated Seismic Risk and Resilience Assessment
of Roadway Networks in Earthquake Prone Area, Bulletin of Earthquake Engineering,
Jan, 17(1), 181-210.
Kim, D. J., Choi, J. H., Kim, B. H. (2019), Decision Making of Seismic Performance
Management Using Seismic Risk Assessment, Journal of the Earthquake Engineering Society
of Korea, 23(6), 329-339.
Kim, D. J., Choi, J. H., Lee, D. H. (2020), Seismic Performance Management of Aged
Road Facilities Using Deterministic Method vs Probabilistic Method, Journal of the
Korean Society of Civil Engineers, 40(5), 455-463.
Yoon, S., Kim, J., Kim, M., Tak, H. Y., Lee, Y. J. (2020), Accelerated System-Level
Seismic Risk Assessment of Bridge Transportation Networks Through Artificial Neural
Network-Based Surrogate Model, Applied Sciences, 10(18), 6476